Scalone dokumenty (20)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Agnieszka Krupa Dobieranie środków transportu 342[02].O1.03 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006


1

Recenzenci: dr hab. inż. Tomasz Nowakowski, prof. nadzw. dr inż. Stanisław Kwaśniowski Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Agnieszka Krupa Konsultacja: mgr inż. Halina Bielecka Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[02].O1.03 Dobieranie środków transportu zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik spedytor.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Budowa i charakterystyka środków transportu 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 12 4.1.3. Ćwiczenia 13 4.1.4. Sprawdzian postępów 16 4.2. Infrastruktura transportu 17 4.2.1. Materiał nauczania 17 4.2.2. Pytania sprawdzające 24 4.2.3. Ćwiczenia 25 4.2.4. Sprawdzian postępów 27 4.3. Planowanie przewozów i dobór środków transportu 28 4.3.1. Materiał nauczania 28 4.3.2. Pytania sprawdzające 30 4.3.3. Ćwiczenia 30 4.3.4. Sprawdzian postępów 34 4.4. Wymagania techniczne stawiane środkom transportowym, ich eksploatacja i naprawy

35

4.4.1. Materiał nauczania 35 4.4.2. Pytania sprawdzające 37 4.4.3. Ćwiczenia 37 4.4.4. Sprawdzian postępów 39 5. Sprawdzian osiągnięć 40 6. Literatura 45


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o dobieraniu środków transportu. Poradnik ten zawiera: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: − wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia. Jeżeli masz trudności ze

zrozumieniem poleceń do ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność,

− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − sprawdzian postępów. − zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności

z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia wiedzy i umiejętności określonych w programie jednostki modułowej.

Treści zawarte w poradniku „Dobieranie środków transportu”, umożliwiają zapoznanie

się z zasadami budowy środków transportu oraz infrastrukturą przy pomocy której wykonywane są przewozy.

Materiał nauczania tej jednostki jest bardzo obszerny, dlatego też aby zapoznać się z nim kompleksowo i wykonać niektóre ćwiczenia, należy skorzystać z wielu źródeł dodatkowych wskazanych w bibliografii.


4

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 342[02].O1 Podstawy spedycji

i transportu

342[02].O1.01 Charakteryzowanie rynku

usług transportowych

342[02].O1.02 Charakteryzowanie usług

spedycyjnych

342[02].O1.03 Dobieranie środków

transportu

342[02].O1.04 Ubezpieczanie ładunków


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Dobieranie środków transportu” powinieneś umieć: − rozróżniać gałęzie transportu, − interpretować przepisy prawa odnoszące się do działalności transportowej i spedycyjnej, − definiować i klasyfikować środki trwałe, − charakteryzować i klasyfikować koszty, − określać poziom amortyzacji dla środków trwałych, − organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, − dobierać przybory i materiały do wykonania rysunków, − wykonywać rysunki, − korzystać z różnych źródeł informacji.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − określić zasady użytkowania środków transportu, − określić zakres czynności transportowych, − scharakteryzować środki transportu samochodowego, − określić technologie stosowane w przewozie ładunków transportem samochodowym, − dobrać środek transportu samochodowego do rodzaju ładunku, − dokonać podziału kolejowych środków transportu, − dobrać wagony kolejowe do rodzaju przewożonych ładunków, − scharakteryzować środki transportu i technologie przewozu w żegludze śródlądowej, − określić zasady doboru statków żeglugi śródlądowej do przewozu towarów, − scharakteryzować środki transportu morskiego, − dobrać ładunki przewożone transportem morskim, − określić zasady doboru ładunków do transportu lotniczego, − dokonać podziału transportu multimodalnego ze względu na użyte jednostki ładunkowe, − określić technologie stosowane w transporcie multimodalnym, − scharakteryzować międzynarodowe linie transportu multimodalnego i obiekty

towarzyszące, − scharakteryzować proces eksploatacji środków transportu, − obliczyć koszty eksploatacji środków transportu, − określić warunki dopuszczenia środków transportu samochodowego do ruchu, − zaplanować obsługę techniczną środków transportu samochodowego, − określić zasady prowadzenia prac naprawczo – remontowych, − określić zasady oznakowania i przygotowania ładunków do przewozu, − określić zasady zarządzania środkami transportu z uwzględnieniem wspomagania

komputerowego, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz

ochrony środowiska.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Budowa i charakterystyka środków transportu 4.1.1. Materiał nauczania

Każda gałąź transportu posiada środki transportowe cechujące daną gałąź i umożliwiające wykonywanie przewozów. Tabor ten powinien być w odpowiedni sposób użytkowany i eksploatowany.

Eksploatacja jest to obsługa i użytkowanie pojedynczego urządzenia, maszyny lub ich grupy. Obejmuje zatem organizacyjne, techniczne, ekonomiczne i społeczne zagadnienia dotyczące współdziałania ludzi i maszyn.

Eksploatacja, okres użytkowania maszyn i urządzeń od momentu ich uruchomienia do momentu całkowitego ich zużycia.

W procesie eksploatacji wyodrębnia się 4 podstawowe rodzaje działań: użytkowanie, obsługiwanie, zasilanie, zarządzanie.

Użytkowanie - jest to praca sprawnej maszyny (środka transportu) oraz bieżąca kontrola jej stanu technicznego.

Obsługa w technice jest to czynność związana z podtrzymywaniem lub z przywracaniem obiektowi jego zdatności technicznej. W zależności od celu rozróżnia się następujące rodzaje obsługi: jednokrotna, wielokrotna, organizacyjna, codzienna, okresowa, zabezpieczająca, diagnostyczna, gwarancyjna, maszyn i urządzeń. Podział i charakterystyka środków transportu lądowego

Transport lądowy dzieli się na kolejowy i drogowy. Wszystkie środki transportu lądowego zbudowane są z dwóch zasadniczych części: podwozia, nadwozia.

Wśród kolejowych środków transportu wyróżniamy tabor silnikowy i bezsilnikowy. Tabor silnikowy stanowią lokomotywy o napędzie parowym, spalinowym (S) i elektrycznym (E), przy czym te pierwsze praktycznie już nie istnieją i nie są stosowane w eksploatacji, a uruchamiane mogą być tylko doraźnie w celach turystycznych. Lokomotywy spalinowe uruchamiane są na liniach niezelektryfikowanych i jako lokomotywy do prac manewrowych na stacjach kolejowych, punktach ładunkowych i bocznicach.

Wśród taboru silnikowego występują również zespoły trakcyjne spalinowe i elektryczne oraz autobusy szynowe. Zarówno autobusy, jak i zespoły trakcyjne, służą do przewozu pasażerów.

Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne lokomotywy dzielimy na: pasażerskie ( P ), towarowe ( T ), manewrowe ( M ), uniwersalne ( U ).

Pojazdy trakcyjne mają specjalne oznaczenia literowe i cyfrowe, informujące o wielu właściwościach pojazdów. Po oznaczeniu lokomotywy możemy, między innymi, rozpoznać do jakich przewozów jest przeznaczona, ile posiada wózków, itp.

Do przewozu osób i ładunków transportem kolejowym służą wagony, wśród których wyróżniamy wagony pasażerskie i towarowe. Budowa nadwozia wagonów jest różna i zależy od jego przeznaczenia eksploatacyjnego. Podwozie w każdym wagonie jest podobne i składa się z ostoi i części biegowych.


8

Ostoja (rama) przenosi siły statyczne i dynamiczne, jest podstawą wagonu. Wykonana jest z prostokątnej ramy ze stalowych belek.

Części biegowe podwozia stanową zestawy kołowe, łożyska osi, sprężynowanie i inne elementy zawieszenia. Na kolei stosowane są wagony dwu-, cztero-, sześcio- i więcej osiowe.

Tabor pasażerski stanowią wagony przeznaczone do przewozu osób na sieci krajowej i w komunikacji międzynarodowej. W zależności od przeznaczenia wyróżniamy, między innymi, wagony: klasy 1, 2 lub 1/2, przedziałowe, bezprzedziałowe, z miejscami do leżenia, z przedziałem bagażowym, z barem, bagażowe, bagażowo-pocztowe, specjalnego przeznaczenia (np. autokuszetki, doświadczalne), sypialne, restauracyjne.

Nadwozie wagonów pasażerskich stanowi pudło, którego wyposażenie wewnętrzne dostosowane jest do typu wagonu, komunikacji w jakiej jest uruchamiany (np. krajowa lub międzynarodowa), jego klasy oraz przeznaczenia eksploatacyjnego.

Tabor towarowy stanowią wagony służące do przewozu ładunków we wszystkich stanach skupienia oraz o rożnych parametrach (wielkościach). Ze względu na budowę i przeznaczenie tabor towarowy stanowią, między innymi, wagony: węglarki, platformy, węglarko – platformy, izotermiczne, zbiornikowe, chłodnie, specjalne (np. z ruchomym dachem).

Instrukcja o znakowaniu i numerowaniu wagonów osobowych (Mw-37b) opracowana na podstawie przepisów RIC (RIC–Regolamento Internazionale Carozze „Umowa o wzajemnym użytkowaniu wagonów osobowych i bagażowych w ruchu międzynarodowym”), kart UIC (UIC – Union Internationale des Chemins de Fer „Międzynarodowy Związek Kolejowy”) i norm reguluje między innymi zasady oznakowania cyfrowego i literowego wagonów osobowych oraz napisy, znaki zewnętrzne i wewnętrzne wagonów osobowych. Zgodnie z instrukcją o znakowaniu i numerowaniu wagonów towarowych (Mw-37a) i wagonów osobowych (Mw-37b) numer wagonu składa się z szeregu cyfr mówiących o: systemie wymiany wagonów, kolei - właścicielce wagonu lub kolei włączającej wagon, cechach eksploatacyjnych, cechach technicznych, numerze porządkowym w rodzaju lub serii, cyfry samokontroli.

Pojazdem samochodowym (zgodnie z definicją podaną w Prawie o ruchu drogowym) jest pojazd wyposażony w silnik, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego i ciągnika rolniczego.

Środki transportu drogowego dzielimy na pojazdy przeznaczone do przewozu pasażerów i ładunków. Wśród tych drugich wyróżniamy tabor silnikowy i bezsilnikowy.

Do pojazdów silnikowych zalicza się samochody ciężarowe uniwersalne, specjalizowane i specjalne.

Samochody ciężarowe specjalizowane mają nadwozia przystosowane do naturalnej i technicznej podatności przewozowej różnorodnych ładunków; możliwe jest także montowanie dodatkowych urządzeń samowyładowczych lub samonaładowczych (np. do za- i wyładunku kontenerów). Coraz częściej w samochodach ciężarowych stosowane są nadwozia wymienne.

Samochody ciężarowe z nadwoziem specjalnym wyposażone są w specjalnie zamontowane urządzenia techniczne, takie jak: dźwig, agregat, cysterna, które nie służą do przewozu ładunków.

Pasażerskie środki transportu drogowego to tabor autobusowy (miejski, międzymiastowy i turystyczny), natomiast tabor silnikowy służący do przewozu ładunków, stanowią samochody ciężarowe i ciągniki samochodowe, a bezsilnikowy - naczepy i przyczepy.

Ze względu na rodzaj przewożonego ładunku, przyczepy można podzielić na: uniwersalne, dłużycowe, najazdowe, niskopodłogowe, segmentowe, platformy oraz dźwigowe.

Coraz szersze zastosowanie znajdują naczepy (uniwersalne, specjalizowane i niskopodłogowe o różnym tonażu) współpracujące z ciągnikami siodłowymi, takie jak:


9

kontenerowe, zbiornikowe, do przewozu samochodów, furgony, chłodnie, platformy, niskopodłogowe, samonaładowcze, wspornikowe, teleskopowe oraz silosy.

Nadwozie taboru autobusowego wyposażone jest w miejsca siedzące i stojące dla pasażerów (ich liczba zależna jest od ilości osób, które mają być przewożone danym pojazdem), miejsce dla kierowcy prowadzącego autobus oraz zaplecze techniczne.

Z punktu widzenia możliwości obsługi potrzeb przewozowych autobusy można podzielić na: mikrobusy – zabierające w wersji standardowej do 12 pasażerów, minibusy – przewożące jednorazowo do 20 osób, autobusy średnie – w których liczba miejsc nie przekracza 50, autobusy duże – mogące obsłużyć ponad 50 osób, które dzieli się na: standardowe

(maksymalnie 100 – 110 miejsc) i przegubowe (maksymalnie 135 – 150 miejsc). Nadwozie środków transportu do przewozu ładunków może mieć budowę uniwersalną

(do przewozu prawie wszystkich rodzajów ładunków), specjalizowaną (do przewozu grupy ładunków) lub specjalną ( tylko do jednego rodzaju ładunku).

Podwozie pojazdu samochodowego stanowią mechanizmy umożliwiające ruch pojazdu. Wśród nich wyróżniamy mechanizmy napędowe np. skrzynia biegów, przekładnia, sprzęgło, mechanizmy nośne i jezdne np. zawieszenie, koła oraz mechanizmy prowadzenia np. układ kierowniczy. Podział i charakterystyka środków transportu wodnego

Transport wodny jest gałęzią, w której wyróżniamy przewozy drogą morską i śródlądową.

W Polsce obwiązują obecnie przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Śródlądowych 1987 r. wraz z zasadami klasyfikacji z 1997 roku.

Tabor wodny do przewozu osób i ładunków stanowią statki. Przeznaczenie eksploatacyjne tych jednostek transportowych pozwala wyróżnić wśród nich tabor do działalności gospodarczej, celów naukowo – badawczych, sportowych czy jednostek służb państwowych i granicznych.

Kadłub statku zapewnia mu pływalność, a pędnik – ruch. Statki mają również dziób, rufę i burty oraz pokład. Parametry techniczne różnicujące zakres prac wykonywanych przez te środki transportu to: wymiary liniowe statku, długość, szerokości, maksymalne zanurzenie, nośność brutto i netto, wysokości nadwodna, pojemność rejsowa netto i brutto itp.

Środki transportu wodnego mogą być napędzane, między innymi, przy pomocy turbiny parowej, napędu motorowo – spalinowego, silnika spalinowego, tłokowej maszyny parowej, albo turbiny gazowej. Sposób napędu oraz inne rozwiązania konstrukcyjne statku wpływają na jego maksymalne prędkości.

Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne wyróżnia się statki: - uniwersalne – drobnicowce i masowce, - wyspecjalizowane – np.: chłodnicowce, owocowce, kontenerowce, rudowce, cementowce,

zbiornikowce w tym do przewozu ładunków płynnych, gazu, wody, chemikaliów, wina, itp.,

- promy – np.: samochodowe, pasażersko-samochodowe, kolejowe, pasażerskie itp. Ze względu na rodzaj wód po których pływają, statki morskie dzieli się na: oceaniczne,

morskie, przybrzeżne, śródlądowe (rzeczne, zalewowe, jeziorowe), rzeczno – morskie, redowo – portowe lub portowe.

Ze względu na rodzaj żeglugi wyróżniamy statki w żegludze: nieograniczonej (wielkiej), małej, bałtyckiej, przybrzeżnej, portowej, zalewowej, śródlądowej lub w żegludze ograniczonej do 50 lub 200 mil od portu schronienia.


10

Jednym z najważniejszych czynników podziału statków jest ich praca przewozowa, którą wykonują. Wyróżniamy wśród nich statki transportowe, pasażerskie (liniowe, turystyczne, wycieczkowe lub promy), rybackie np. łowcze (trawlery, sejnery, kutry łodzie), łowczo – przetwórcze (trawlery), zaopatrzeniowe, chłodnicowce rybackie, itp., a także statki pomocnicze do obsługi portów (np. celne, pożarnicze, dźwigi, promy), obsługi obszarów wodnych (np. kontrolne, oceanograficzne, lodołamacze, latarniowce), statki obsługi floty (np. ratownicze).

Flota jest jednym z trzech zasadniczych elementów systemu transportu śródlądowego. Dwa pozostałe elementy to droga wodna i infrastruktura punktowa.

Biorąc pod uwagą kryterium przemieszczania się floty śródlądowej rozróżnia się systemy: samospław, holowanie, system pchany, barki z własnym napędem.

Ze względu na sposób organizacji transport śródlądowy dzieli się na: żeglugę regularną (liniową), nieregularną (trampową) oraz transport multimodalny.

Przewóz barkami z własnym napędem oparty jest na systemie barek motorowych typu uniwersalnego (np. do przewozu ładunków masowych), kontenerowych i do przewozu ładunków płynnych. W części dziobowej barek mogą znajdować się pomieszczenia mieszkalne, w śródokręciu jest ładownia, a cześć rufową stanowi przedział siłowni i pomieszczenia mieszkalne. Barki wyposażane są w dodatkowy osprzęt służący do zabezpieczania ładunków (np. zbiornikowe mają podzieloną przestrzeń ładunkową na kilka oddzielnych zbiorników) lub wzmacniający ich konstrukcje w celu przewozu większych mas towarów i zapewnienia większego bezpieczeństwa. Wielkość (wymiary) niektórych barek motorowych dostosowane są do niektórych jednostek transportowych (np. kontenerów) i tak np. barki do przewozu 240 TEU (Twenty Equivalent Unit – jednostka odpowiadająca parametrom kontenera 20 – stopowego), które mają długość 125 m i szerokość 11,4 m. Do napędu tych barek stosuje się średnio- lub szybkoobrotowe silniki wysokoprężne.

System pchany polega na podzieleniu statku na dwie części, z czego jedna wyposażona jest w układ napędowy (pchacz), a druga część przeznaczona jest na załadunek towaru (barka pchana). Wymiary tego systemu są różne, większe od barek motorowych, w zależności od ilości pchanych zestawów (w Polsce do 4) zestawianych w różnych konfiguracjach (np. jedna za drugą lub obok siebie).

Pchacze można podzielić na: - trasowe – służące do przemieszczania barek od portu nadania do portu przeznaczenia, - manewrowe- służące do wykonywania prac w portach.

Morskie zestawy pchane, ze względu na występowanie wiatru i falowanie, składają się z jednego pchacza i jednej barki, jednak nie znalazły one powszechnego zastosowania w przewozach towarowych.

Wśród jednostek służących do przewozów specjalnych zaliczamy statki mające możliwości samoczynnego wyładunku (samowyładowcze), statki do przewozu ładunków bardzo dużych - ponadgabarytowych i do transportu z wykorzystaniem systemu załadunku poziomego ro-ro (roll on – roll off). Systemy te jednak wymagają specjalnej organizacji załadunku, przewozu i wyładunku towarów.

Podział i charakterystyka środków transportu powietrznego

Transport powietrzny (lotniczy) wykonywany jest samolotami służącymi do przewozu osób i ładunków, z czego największą, bo ok. 90% flotę transportową stanowią samoloty pasażerskie, którymi wykonywane są również przewozy ładunków. Tabor lotniczy cechuje mała zdolność przewozowa, gdyż ładunki przesyłane wraz z przewozem pasażerów mogą być niewielkich parametrów i o dość niskiej masie brutto, jednak przewozy te realizowane są na bardzo duże odległości.


11

Samoloty dzielą się na cywilne i wojskowe. W tych pierwszych wyróżniamy: komunikacyjne (pasażerskie i towarowe), szkolne, sportowe i specjalne (doświadczalne, turystyczne, gospodarcze, sanitarne i inne). Do samolotów wojskowych zaliczamy samoloty bojowe i pomocnicze.

Samoloty pasażerskie mogą być szeroko- lub wąskokadłubowe. Te pierwsze uruchamiane są przeważnie na dłuższe odległości, gdzie podróż trwa kilka lub kilkanaście godzin i musi być zapewniony odpowiedni komfort podróżowania. Samoloty wąskokadłubowe wykonują przewozy na krótsze odległości zabierając małą ilość pasażerów oraz niewielkie ich bagaże.

Przewozy krajowe wykonywane są samolotami do 120 – 170 miejsc, kontynentalne w przedziale wielkości 170 – 240 miejsc, a większe samoloty wykonują przewozy w skali międzykontynentalnej.

Każde przedsiębiorstwo transportu lotniczego przy zakupie nowej jednostki transportowej musi wiedzieć, jakie przewozy chce obsługiwać i do ich potrzeb dobrać odpowiedni tabor z uwzględnieniem struktury przewozowej, którą będzie obsługiwać (np. czy realizowany będzie tylko przewóz pasażerów i ich bagaży, czy jeszcze dodatkowo przewóz ładunków).

Konstrukcja samolotu składa się z następujących elementów: skrzydeł, kadłuba, usterzeń, podwozia, układu sterowania, zespołu napędowego oraz wyposażenia.

Skrzydła służą do wytwarzania siły nośnej, zapewnienia stateczności i sterowności samolotu. Często umieszcza się w nich silniki, podwozie, uzbrojenie lub zbiornik paliwa. Dodatkowo wyposażone są w klapy lub skrzela, które służą do polepszenia charakterystyki startu lub lądowania.

Kadłub służy do pomieszczenia załogi, pasażerów, ładunków, a czasem i zespołu napędowego. Stanowi on centralny zespół konstrukcyjny, łączący ze sobą wszystkie pozostałe części samolotu.

Usterzenia znajdują się w tylniej części samolotu i zapewniają stateczność oraz sterowność podłużną i kierunkową.

Podwozie, zbudowane jest z układu podpór przeznaczonych do postoju i poruszania się samolotu po lotnisku oraz do rozbiegu podczas startu i dobiegu w czasie lądowania. Dodatkowo powinno być wyposażone w urządzenia mogące pochłaniać energię uderzenia.

Układ sterowania - jest to zespół mechanizmów, za pomocą których pilot może bezpośrednio lub za pośrednictwem urządzeń automatycznych sterować lotem samolotu, wprowadzając w ruch stery oraz inne powierzchnie sterowe.

Zespół napędowy przeznaczony jest do wytwarzania pośrednio lub bezpośrednio ciągu. Podział i charakterystyka środków transportu multimodalnego

Transport multimodalny (nazywany również intermodalnym) jest realizowany za pomocą różnych gałęzi transportu.

Transport multimodalny obejmuje następujące elementy: - odpowiednio przystosowane środki transportu oraz urządzenia przeładunkowe

i manipulacyjne zdolne do obsługi tej samej, zunifikowanej jednostki ładunkowej, - jednego operatora obejmującego pieczę nad całym procesem transportowym, - jeden kontrakt pomiędzy zleceniodawcą a operatorem, precyzujący warunki dostawy

towaru w relacji dom-dom, w tym, m.in., zasady odpowiedzialności za realizację procesu transportowego,

- jeden dokument transportowy na całą trasę dostawy, - jedną stawkę obejmującą cały proces dostawy, bazującą na uproszczonych zasadach

kwotowania cen za przewozy jednostki ładunkowej środkami różnych gałęzi transportu.


12

Występują trzy podstawowe rodzaje przewozów multimodalnych (intermodalnych). Są to: - przewozy kontenerowe, lądowo – morskie, - przewozy szynowo – drogowe, - przewozy lądowo- promowe.

Wśród przewozów szynowo – drogowych wyróżniamy:

- przewóz wagonami samochodów ciężarowych jednoczłonowych, samochodów ciężarowych z przyczepami (tzw. pociągów drogowych) oraz ciągników z naczepami,

- przewóz wagonami samych naczep siodłowych np. system ALS (Automatic Loading System),

- przewóz wagonami nadwozi wymiennych, - przewóz kontenerów na wagonach np. system ACTS (Abroll Container Transport

System). Cechą każdego multimodalnego procesu transportowego jest to, że znajdują w nim

zastosowanie odpowiednio skonstruowane środki transportu oraz urządzenia przeładunkowe i manipulacyjne zdolne do obsługi tej samej, zunifikowanej jednostki ładunkowej. Najpopularniejszą i jedną z najczęściej stosowanych jednostek ładunkowych jest kontener.

Jednostki ładunkowe, ze względu na swe wymiary i właściwości konstrukcyjne, wymagają specjalnie przystosowanych do ich przewozu środków transportu, zapewniających szybki załadunek towarów i ich wyładunek oraz bezpieczny przewóz.

W żegludze morskiej podstawową rolę w przewozach znormalizowanych kontenerów odgrywają kontenerowce komorowe, których załadunek i wyładunek odbywa się pionowo (lo-lo, czyli lift on – lift off)), a ładownie podzielone są za pomocą prowadnic na pionowe szyby.

W transporcie morskim, na trasach oceanicznych, kontenery można również przewozić na statkach o poziomym systemie przeładunku, tzw. rorowcach (ro-ro). Poziomy system przeładunku ma miejsce także na promach, obsługujących krótkie relacje morskie. Na takich statkach kontenery odbywają swoją podróż na platformach zwanych rolltrailerami. Promami przewozi się też inne jednostki ładunkowe, jak naczepy czy samochody ciężarowe jednoczłonowe.

Do przewozu kontenerów wykorzystywane są także statki zwane semikontenerowcami, które przewożą zarówno kontenery jak i konwencjonalną drobnicę, oraz niektóre masowce, które mają konstrukcyjne możliwości przystosowania, w razie potrzeby, wybranych ładowni do przewozu pojemników.

W transporcie kolejowym do przewozu kontenerów służą specjalne wagony kontenerowe oraz wagony – platformy.

W Europie, samochody ciężarowe przewozi się na specjalnych niskopodwoziowych wagonach, mających odpowiednio obniżoną podłogę. Przy przewozie naczep w podłodze wagonu instaluje się kieszeń, w której umieszcza się tylko osie naczepy z kołami. Skrzynia ładunkowa, oparta z przodu o wspornik, pozostaje na normalnej pozycji. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz typy wagonów służących do przewozu towarów? 2. Jakie znasz elementy budowy nadwozi środków transportu drogowego? 3. Jakie znasz elementy budowy podwozia wagonów kolejowych? 4. Określ jak zbudowane jest nadwozie samochodów ciężarowych typu otwartego? 5. W jakiego typu samolotach mogą być przewożone ładunki? 6. Jakiego rodzaju statki służą do przewozu ładunków specjalnych?


13

7. Jakie znasz rodzaje samolotów? 8. Czym charakteryzują się przewozy intermodalne? 9. Jakie gałęzie transportu biorą udział w przewozach multimodalnych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wskaż różnice w budowie nadwozia wagonów kolejowych przedziałowych klasy 2 i bezprzedziałowych również klasy 2.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową nadwozia przedziałowych i bezprzedziałowych wagonów pasażerskich klasy 2 (literatura rozdziału 6 poz. 4),

2) wypisać w tabeli cechy charakterystyczne budowy nadwozi wagonów, Lp. charakterystyczne cechy budowy nadwozia

przedziałowych wagonów pasażerskich kl. 2 charakterystyczne cechy budowy nadwozia bezprzedziałowych wagonów pasażerskich kl. 2

1. 2. ...

3) wskazać różnice występujące w budowie wagonów, 4) zaprezentować na forum grupy różnice budowy wagonów przedziałowych

i bezprzedziałowych klasy 2.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura z rozdziału 6 poz. 4. Ćwiczenie 2

Wskaż różnice w budowie podwozia wagonów dwu- i czteroosiowych np. typu chłodnia. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową podwozia dwu- i czteroosiowych wagonów kolejowych (literatura rozdziału 6 poz. 4),

2) wypisać w tabeli cechy charakterystyczne budowy podwozi wagonów dwu - i czteroosiowych,

Lp. budowa podwozia wagonów dwuosiowych budowa podwozia wagonów czteroosiowych 1. 2. ...

3) wskazać różnice występujące w budowie wagonów, 4) zaprezentować na forum grupy różnice budowy wagonów dwu- i czterokołowych.


14


Wypisz cechy lokomotywy na podstawie jej oznaczenia. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odebrać od nauczyciela przykładowe oznaczenie lokomotywy, 2) zapoznać się z zasadą oznaczania lokomotyw (literatura rozdziału 6 poz. 4), 3) podzielić oznaczenie lokomotywy na odpowiednie części, w celu właściwego odczytania

jej przeznaczenia, sposobu napędu, cech części biegowych oraz numeru seryjnego, 4) zapisać „rozszyfrowane” oznaczenie lokomotywy – w razie problemów skonsultować się

z nauczycielem.


Podaj po trzy przykłady środków transportu drogowego do przewozu ładunków o budowie nadwozia typu uniwersalnego, specjalnego i specjalizowanego.


1) przeczytać zasady klasyfikacji nadwozi środków transportu drogowego (materiał nauczania),

2) zapisać w tabeli przykłady środków transportu drogowego typu uniwersalnego, specjalnego i specjalizowanego,

Lp. Środki transportu z nadwoziem

uniwersalnym Środki transportu z nadwoziem

specjalnym Środki transportu z nadwoziem

specjalizowanym 1. 2. 3.

3) dokonać weryfikacji rozwiązania zadania w wyniku dyskusji na forum grupy. Ćwiczenie 5

Wyszukaj na stronach internetowych ofertę wybranych przewoźników pasażerskiego transportu lotniczego. Zapoznaj się z budową środków transportu przez nich oferowanych i dokonaj porównania trzech wybranych samolotów pasażerskich pod względem komfortu podróżowania, ilości miejsc siedzących, tras przewozu i relacji oraz klas w jakich można odbywać podróż.


1) znaleźć strony internetowe przewoźników lotniczych,


15

2) wyszukać i zanotować ofertę taborową (parametry techniczne) jaka jest proponowana przez przewoźników lotniczych,

3) wyszukać i zanotować trzy wybrane relacje przewozu wraz z trasą, którą odbywa się podróż i szybkością przelotu,

4) wypisać klasy, w jakich podróżni mogą odbywać przewozy, w zależności od rodzaju komunikacji (krajowa lub międzynarodowa),

5) porównać ofertę przewozową przewoźników transportu powietrznego pod względem komfortu podróżowania w poszczególnych klasach, tras przewozu i relacji .

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer podłączony do sieci internetowej. Ćwiczenie 6

Wyszukaj na stronach internetowych ofertę wybranych przewoźników towarowego transportu lotniczego. Zapoznaj się z budową środków transportu przez nich oferowanych i dokonaj porównania trzech wybranych samolotów towarowych pod względem: wielkości przestrzeni ładunkowej, masy brutto jaka może być do nich załadowana i jednostkowych parametrów przesyłek, które mogą być do nich ładowane.


1) znaleźć strony internetowe przewoźników lotniczych, 2) wyszukać ofertę taborową (parametry transportowe samolotów), 3) wyszukać i zanotować trzy wybrane samoloty transportowe, 4) wypisać wielkość (pojemność) ich przestrzeni ładunkowej, masę brutto jaką mogą

przewozić oraz parametry jednostek ładunkowych jakie mogą być w nich umieszczane, 5) ocenić ofertę przewozową przewoźników transportu powietrznego, 6) zaprezentować na forum grupy efekty swojej pracy i określić z czego wynikają parametry

jednostek ładunkowych umieszczanych w przestrzeni ładunkowej.

Wyposażenie stanowiska pracy: – komputer podłączony do sieci internetowej. Ćwiczenie 7

Wskaż różnice w załadunku ładunków transportem morskim w systemie lo-lo i ro-ro. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat budowy środków transportu morskiego do przewozu kontenerów w systemie załadunku lo-lo i ro-ro (strony internetowe lub literatura rozdziału 6 poz. 4).

2) zapoznać się z budową środków transportu do przewozu lo-lo, 3) zapoznać się z budową środków transportu do przewozu ro-ro, 4) porównać szybkość załadunku i wyładunku systemu roll on – roll off i systemu lift on –

lift off, 5) zaprezentować na forum grupy efekty swojej pracy i określić, z czego wynikają różnice

w załadunku w poszczególnych systemach.


16

Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej. Ćwiczenie 8

Dokonaj klasyfikacji barek i omów ich budowę. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat klasyfikacji środków transportu stosowanych do przewozu ładunków w żegludze śródlądowej (literatura rozdziału 6 poz. 5) ,

2) zapoznać się z podziałem i ogólną budową barek (literatura rozdziału 6 poz. 5), 3) porównać budowę barek – wskazać podobieństwa i różnice.

Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej. 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wymieniać rodzaje wagonów pasażerskich? ¨ ¨ 2) dokonać podziału wagonów towarowych? ¨ ¨ 3) wymieniać rodzaje środków transportu drogowego do przewozu

pasażerów? ¨ ¨ 4) rozróżniać wagon dwuosiowy od czteroosiowego? ¨ ¨ 5) wymieniać rodzaje statków transportu wodnego? ¨ ¨ 6) wskazać różnice w budowie samolotów pasażerskich? ¨ ¨ 7) wymieniać środki transportu multimodalnego? ¨ ¨ 8) dokonać klasyfikacji barek? ¨ ¨ 9) wymieniać elementy budowy samolotów? ¨ ¨

10) wymieniać systemy transportu multimodalnego? ¨ ¨


17

4.2. Infrastruktura transportu 4.2.1. Materiał nauczania

Droga kołowa jest to liniowa budowla, łącząca określone miejsca w terenie,

przeznaczona do ruchu i awaryjnego postoju pojazdów samochodowych. Drogi kołowe dzielą się na:

- gruntowe, - twarde – o nawierzchni ulepszonej (bitumiczne, kostkowe, klinkierowe, z płyt

betonowych) i o nawierzchni nieulepszonej (brukowce, tłuczniowe, żwirowe, itp.). Elementy składowe drogi kołowej to przede wszystkim: torowisko ziemne, korpus drogi,

korona drogi, jezdnia, pas ruchu, pobocza, pas drogowy, nawierzchnia drogi, koryto drogi, podłoże.

Przekrój podłużny drogi (niweleta) powinien mieć zaznaczone pochylenia wynikające z rzeźby terenu i zaprojektowanej drogi. W miejscach, w których droga przecina naturalne wzniesienia terenu wykonuje się wykopy (rys.2), a w miejscach niższych – nasypy (rys.2).

Infrastruktura transportu drogowego może być: - liniowa – stanowi ją istniejąca w państwie sieć drogowa, rozumiana jako każdy

wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami pojazdowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami, krzewami i urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu,

- punktowa – w jej skład wchodzą wyodrębnione przestrzennie obiekty, służące stacjonarnej obsłudze pasażerów (dworce autobusowe, przystanki dworcowe, przystanki oraz MOP-y, tzn. miejsca obsługi pasażerów), ładunków (wyładowanie ogólnodostępne, stacje, place i punkty przeładunkowe oraz parkingi dla postoju w czasie upałów i świąt dla ciężarówek), środków przewozowych transportu samochodowego (stacje techniczne i stacje zaopatrzenia materiałowo – technicznego samochodów). Miejsca Obsługi Pasażerów MOP-y zlokalizowane są przy autostradach. Dzielą się na

trzy kategorie: I, II i III, a ich podział wynika z wyposażenia – od MOP-u z restauracjami, hotelami, stacja benzynową, WC, po skromne, tylko z WC i miejscem dla samochodów.

Infrastruktura liniowa transportu samochodowego została normatywnie podzielona ze względu na dwa kryteria: funkcje w sieci drogowej oraz stopień dostępności i obsługi przyległego terenu.

Biorąc pod uwagę pierwsze z wymienionych kryteriów wyróżnia się : - drogi krajowe, mające znaczenie ogólnonarodowe o istotnym znaczeniu gospodarczym,

obronnym czy turystycznym, umożliwiające utrzymanie ciągłego połączenia pomiędzy miastami wojewódzkimi, o długości ok. 18368 km,

- drogi wojewódzkie, do których zalicza się pasy drogowe zapewniające połączenia miedzy głównymi ośrodkami życia społeczno – gospodarczego konkretnych województw, o długości ok.28 444 km (w Polsce),

- drogi lokalne miejskie (powiatowe), które wraz z drogami krajowymi i wojewódzkimi leżącymi na terenie konkretnego miasta stanowią sieć ulic, czyli pasów drogowych, znajdujących się na terenie zabudowy danego miasta, po których odbywa się obsługa potrzeb komunikacyjnych społeczności łącznie z wyodrębnioną technicznie i eksploatacyjnie komunikacją miejską o długości ok. 128870 km w Polsce,


18

- drogi gminne, do których zalicza się sieć pasów drogowych uzupełniających układ dróg krajowych i wojewódzkich, a leżących na terenie gminy, poza obszarami miejskimi, o długości ok. 203773 km na terenie Polski,

- drogi zakładowe, które obejmują wszystkie ogólnodostępne pasy drogowe, stanowiące dojazdy do dróg publicznych z jednostek gospodarczych, obszarów leśnych bądź rolnych oraz ogólnodostępne place, umożliwiające komunikację z punktami infrastruktury transportowej, przede wszystkim: dworcami lotniczymi, kolejowymi i autobusowymi, portami morskimi i żeglugi śródlądowej czy stacjami i punktami ładunkowymi

- drogi osiedlowe. Kryterium stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu pozwala wyróżnić spośród

dróg publicznych : - drogi ogólnodostępne dla wszystkich użytkowników, jedno- i dwujezdniowe, III, IV, V,

VI i VII klasy technicznej, - drogi ekspresowe – drogi publiczne o ograniczonej dostępności, przeznaczone wyłącznie

do ruchu pojazdów samochodowych, wyposażone w jedną lub dwie jezdnie, posiadające wielopoziomowe skrzyżowania z przecinającymi je innymi drogami transportu lądowego i wodnego, z dopuszczeniem wyjątkowo jednopoziomowych skrzyżowań z drogami publicznymi. Drogi ekspresowe wyposażone są w urządzenia obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek, przeznaczone wyłącznie dla użytkowników drogi

- autostrady – o całkowicie ograniczonej dostępności, wyłącznie dla pojazdów samochodowych, dwujezdniowe, I klasy technicznej. Dokładne parametry projektowania dróg kołowych zapisane są w „Wytycznych

projektowania dróg” zawartych w zarządzeniach generalnego Dyrektora Dróg Publicznych.

Rys.1 Przekrój poprzeczny dróg kołowych I klasy. [16]


19

Wytyczne na temat przebiegu drogi w planie i profilu podaje między innymi Umowa europejska o głównych drogach samochodowych, (AGR) wydana w Dyrektywie UE nr 1692/96/WE z 23 lipca 1996r. Definiuje ona szerokość i ilość pasów i jezdni według natężenia ruchu, a także promienie krzywizny drogi w planie (rys.1) w zależności od klasy.

Do realizacji zadań przewozowych w transporcie kolejowym potrzebne są następujące elementy związane z infrastrukturą: - droga kolejowa oraz budowle i inne urządzenia zlokalizowane między stacjami, czyli na

szlakach, - stacje kolejowe wyposażone w odpowiednie środki techniczne.

Zależnie od kryteriów eksploatacyjnych linie kolejowe użytku publicznego dzieli się na:

- linie magistralne (kategoria 0) - łączą stolicę państwa z najważniejszymi ośrodkami przemysłowymi i handlowymi kraju oraz większe ośrodki przemysłowo – handlowe miedzy sobą. Dopuszczalne prędkości to 160 km/h dla pociągów pasażerskich i 120 km/h dla pociągów towarowych,

- linie pierwszorzędne (kategoria 1) – łączą linie magistralne oraz większe rejony przemysłowe i ośrodki handlowe, charakteryzują się prędkościami 120 ≥ Vmax > 80 km/h,

- linie drugorzędne (kategoria 2) – łączą mniejsze ośrodki gospodarcze oraz tworzą połączenia ważniejszych punktów na liniach pierwszorzędnych, Vmax 60-80 km/h,

- linie miejscowego znaczenia (kategoria 3) – obsługują niewielkie rejony, są bardzo krótkie i charakteryzują się prędkościami do 60 km/h.

Jako kryteria podziału linii kolejowych pod względem technicznym mogą być przyjmowane: - szerokość toru – normalnotorowe 1435mm, szerokotorowe- powyżej 1435mm

np.1524mm, 1676mm, wąskotorowe o szerokości mniejszej niż 1435mm np.1000, 700, 600mm.

- ukształtowanie terenu – nizinne, podgórskie i górskie, - układ w stosunku do terenu – naziemne, nadziemne i podziemne, - liczba torów głównych na szlaku – jedno-, dwu- i wielotorowe, - rodzaj trakcji, - specjalne warunki budowy np. zębate.

Do budowli i urządzeń kolei zalicza się:

- drogę kolejową, która składa się z podtorza, budowli inżynierskich i nawierzchni, - budynki kolejowe związane bezpośrednio z ruchem pociągów, np.: dworce, nastawnie,

lokomotywownie itp., oraz budynki pośrednio związane z ruchem pociągów np.: magazyny, ekspedycje towarowe,

- urządzenia stacyjne i szlakowe służby drogowej – perony, rampy, wagi wagonowe, dźwigi ładunkowe, kanały rewizyjne,

- budowle i urządzenia trakcyjne – są to podstacje trakcyjne, sieć trakcyjna z konstrukcjami wsporczymi oraz inne urządzenia usytuowane przy torze kolejowym,

- budowle i urządzenia sterowania ruchem kolejowym usytuowane na szlakach i stacjach kolejowych, sieć łączności telefonicznej lub radiowej. Podtorzem kolejowym nazywa się budowlę ziemną, przystosowaną do ułożenia toru

kolejowego. Zadaniem podtorza jest przejęcie dynamicznych nacisków taboru poprzez szyny, podkłady i podsypkę.

W miejscach, gdzie niweleta toru ma przebiegać ponad istniejącym terenem, należy wykonać nasyp (rys.2); natomiast tam, gdzie przechodzi ona poniżej terenu – przekop (rys.2).

Nasyp jest budowlą ziemna ograniczoną od dołu podłożem, od góry torowiskiem, a z góry pochyłymi powierzchniami, tj. skarpami.


20

Przekop ograniczony jest od dołu torowiskiem i rowami bocznymi, od góry nieistniejącą już linią terenu, z boku zaś skarpami.

Rys.2 Zasadnicze elementy podtorza. 1-torowisko, 2-krawędź torowiska, 3-rów boczny przekopu, 4-skarpa przekopu, 5-linia terenu przed wykonaniem przekopu, 6-ława ochronna w przekopie, 7-rów górny, 8-ława torowiska, 9-podłoze nasypu, 10-skarpa nasypu, 11-ława ochronna przy nasypie, 12-rów boczny przy nasypie.[2] Naciski na liniach kolejowych zależą od budowy nasypu i toru oraz od prędkości

pojazdów. Tabela 1. Dopuszczalne naciski kół na linie kolejowe w kN (kiloNiutonach). [Opracowanie własne]

Kategoria linii Nacisk kół w kN A 160 B 180 C 200 D 225

Parametry infrastruktury transportu kolejowego reguluje AGC - Umowa europejska

o głównych międzynarodowych połączeniach sieci kolejowych, opublikowana w Dyrektywie UE nr 1692/96/WE z 23 lipca 1996 r.

Śródlądowe drogi wodne dzieli się na naturalne i sztuczne (rys.3). Wśród naturalnych

dróg wodnych wyróżniamy: jeziora, zalewy, rzeki (uregulowane i skanalizowane oraz w stanie naturalnym), a wśród sztucznych występują kanały żeglugowe (np. wododziałowe, dojazdowe, boczne).

Ważnym elementem infrastruktury drogi wodnej jest sama rzeka (kanał) oraz porty śródlądowe. Polskie drogi wodne, zwłaszcza Odra, pełnią wiele funkcji, z których należy wymienić: - żeglugową (transportową) – dla zachowania ciągłości żeglugi w przewozach krajowych

i międzynarodowych, - ochrony przed powodziami, - przemysłową i komunalną – woda dla przemysłu, odprowadzanie i rozcieńczanie ścieków,


21

- energetyczną – elektrownie wodne, - rolną – dla utrzymania właściwych stosunków wodnych na terenach przyległych, - turystyczną.

Rys.3 Klasyfikacja śródlądowych dróg wodnych w Polsce. [5] W charakterystyce portów śródlądowych ważne są takie parametry, jak:

- powierzchnia portu, - długość nabrzeży przeładunkowych i postojowych, - powierzchnia placów składowych, - wielkość magazynów, - wielkość, rodzaj urządzeń przeładunkowych, - transport zaplecza, - wahania poziomu wód portowych.

O jakości dróg wodnych decydują dwie grupy czynników. Pierwsza grupa to czynniki

wyznaczające żeglugową przydatność drogi wodnej, a wiec warunki naturalne rzek, które nie tyle może decydują o możliwości żeglugowego wykorzystania drogi wodnej, ile raczej określają zakres niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych, koniecznych dla rozwoju żeglugi śródlądowej, i tym samym wpływają na koszt budowy oraz utrzymania drogi wodnej. Druga grupa to warunki nawigacyjne panujące na drodze wodnej, będące wypadkową warunków naturalnych oraz zagospodarowania drogi wodnej.

Do cech wyznaczających żeglugową jakość dróg wodnych należą:

- różnice objętości przepływów maksymalnych i minimalnych (im mniejsze różnice tym jest korzystniej dla żeglugi),

- względny spadek zwierciadła wody (im mniejszy, tym większe są głębokości i lepsze warunki dla żeglugi),

- charakter koryta rzeki (przykosy, przemiały, zakola itp. mogą ograniczać skuteczność wielu inwestycji zmierzających do poprawy żeglowności drogi wodnej).


22

Do podstawowych inwestycji infrastrukturalnych na drogach wodnych należą: pogłębianie, regulacja, kanalizacja, budowa zbiorników retencyjnych, sztucznych dróg wodnych, tuneli i mostów kanałowych.

Warunki nawigacyjne, określające wielkość i prędkość statków mogących korzystać z danej drogi wodnej, oraz długość okresu nawigacyjnego wpływają na przepustowość drogi wodnej. Pod pojęciem tym rozumie się liczbę ton ładunku, którą można przewieźć na danym odcinku drogi wodnej w jednostce czasu. Przepustowość drogi wodnej uzależniona jest od: - długości okresu nawigacyjnego, skorygowanej o współczynnik wykorzystania okresu

nawigacyjnego, - ładowności statków, skorygowanej o współczynnik uwzględniający niepełne

wykorzystanie ładowności, - prędkości statków z uwzględnieniem nierównomierności ruchu statków wynikającej ze

zmian prędkości w czasie wyprzedzania, mijania, przy przejściach przez zakola, nieregularności pracy portów itp.,

- wymaganych odległości między statkami oraz długości statków (zestawów). Nowoczesna żegluga śródlądowa stawia drogom wodnym coraz wyższe wymagania,

których spełnienie wymaga zagospodarowania rzek, poprzez: stworzenie układu dróg umożliwiającego korzystne połączenia miedzy głównymi

ośrodkami gospodarczymi drogami o małym współczynniku wydłużenia, ujednolicenie parametrów dróg wodnych, wydłużenie okresu nawigacyjnego, zapewnienie parametrów dróg umożliwiających żeglugę dużymi statkami i zestawami

pchanymi, a gdzie to możliwe – głównie w odcinkach ujściowych rzek – stworzenie drogi wodnej wielkogabarytowej dla żeglugi morsko – rzecznej,

stworzenie warunków do skrócenia czasu transportu poprzez modernizację przestarzałych technicznie urządzeń wymagających czasochłonnej obsługi, zastąpienie ich urządzeniami bardziej nowoczesnymi, automatyzację, mechanizację itp., umożliwiające wzrost prędkości, szybsze pokonywanie różnicy poziomów na drogach wodnych oraz wydłużenie dobowego czasu pracy. Wszystkie parametry infrastruktury dróg śródlądowych zapisane są w AGN - Umowie

europejskiej w sprawie głównych dróg wodnych o międzynarodowym znaczeniu w transporcie śródlądowym.

Infrastruktura transportu morskiego stanowi integralną część systemu – sieci

infrastrukturalnej i majątku narodowego każdego państwa. Najważniejsze znaczenie ma właściwe funkcjonowanie infrastruktury punktowej tj. portów morskich.

Charakterystyczną cechą infrastruktury portów morskich są liczne powiązania odrębnych, pojedynczych obiektów infrastruktury portowej (falochrony, mola, itp.) z obiektami systemu infrastruktury transportowej o charakterze liniowym – drogami kolejowymi, kołowymi, wodnymi- śródlądowymi, paliwowo- energetycznymi bądź łączności.

Porty morskie – węzłowe punkty transportowe – usytuowane na styku dwóch środowisk naturalnych, technicznie i organizacyjnie przystosowane do obsługi zróżnicowanych, morskich i lądowych środków transportowych, zaangażowanych w przewozach masy ładunkowej w obrocie krajowym i międzynarodowym, oraz do obsługi pasażerów.

Obiekty infrastruktury portowej mają charakter pierwotny i nadrzędny w stosunku do ich pozostałego wyposażenia. Stwarzają podstawę rzeczową tworzenia i rozwoju innych elementów technicznego wyposażenia portów, a ich stan ilościowy i jakościowy ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju gospodarczego każdego portu morskiego.


23

Urządzenia infrastrukturalne obejmują obiekty i urządzenia infrastruktury punktowej, zapewniające powiązania liniowych elementów infrastruktury transportu wodnego i lądowego w węźle portowym oraz obsługę ruchową wszystkich środków transportu występujących w danym porcie. Są to: - akwatorium portowe, - terytorium portowe, - portowa sieć dróg kolejowych, kołowych i stacje portowe, - sieć i węzły: energetyczny, wodociągowo – kanalizacyjny, gazowy, telekomunikacyjny,

łączności, ruchu itp. – tzw. portowe sieci instalacyjne. Akwatorium portowe stanowi obszar wodny portu. Pełni ono funkcje schronienia,

manewrowania i postoju statków podczas ich pobytu i obsługi w porcie morskim. Akwatorium portowe tworzą elementy hydrotechniczne, takie jak: reda portu, awanport, kanały portowe, baseny portowe.

Terytorium portowe stanowi określony odpowiednimi aktami prawnymi lądowy obszar portu morskiego. Jego podstawowe elementy to: molo, pirs, nabrzeże i falochrony.

Wśród morskiej infrastruktury portowej wyróżnić można również infrastrukturę kolejową i drogową. Pełnią one funkcje pomocnicze przy obsłudze portu oraz funkcję dowozowo – odwozową transportu lądowego ładunków obsługiwanych przez port.

Infrastrukturę transportu lotniczego stanowią elementy liniowe (drogi lotnicze)

i punktowe (lotniska, lądowiska, porty lotnicze itp.). Podstawowymi elementami przestrzennymi infrastruktury liniowej transportu lotniczego

są drogi lotnicze i rejony kontrolowane lotnisk. Drogi lotnicze to odcinki przestrzeni powietrznej o:

- szerokości 10 NM (Nutical Miles- mil morskich) jako drogi krajowe, - szerokości 20 NM jako drogi międzynarodowe, - wysokości 900 – 12000 m STD (według standardowego nastawienia wysokościomierza

–760mm Hg). Rejony kontrolowane lotnisk to przestrzenie wokół lotnisk o promieniu kilkudziesięciu

kilometrów, na których łączność i kierowanie ruchem przejmują lotniskowe organa kierowania ruchem. Rejony kontrolowane lotnisk stanowią element łączący infrastrukturę liniową lotnictwa z infrastrukturą punktową.

Transport lotniczy może odbywać się tylko między odpowiednio przystosowanymi punktami transportowymi, które w tej gałęzi określane są jako lądowiska, lotniska, porty lotnicze, międzynarodowe porty lotnicze.

Pod względem technicznym, zarówno port lotniczy, jak i międzynarodowy port lotniczy są, w pełni wyposażonymi lotniskami, a dodatkowo posiadają urządzenia niezbędne do realizacji zadań i potrzeb wynikających z handlowego przewozu powietrznego. Porty lotnicze jako punkty transportowe spełniają funkcję gałęziową i funkcję międzygałęziową. W funkcji gałęziowej port lotniczy, podobnie jak stacje, porty i przystanki innych gałęzi transportu, odgrywają rolę stacji, przystanku dla głównego (gałęziowego) środka transportu - samolotu. Całokształt funkcji stacji sprowadza się do gestii ruchowej punktu w stosunku do swego głównego środka przemieszczania. Poprzez gestię ruchową należy rozumieć ogół czynności i kompetencji w celu sprawnego i bezpiecznego przyjęcia środka transportowego w obręb stacji, doprowadzenie go do przeładunku, a po jego zakończeniu wyekspediowanie go poza stację. W skład tych czynności wchodzą: - czuwanie nad bezpieczeństwem ruchu w obrębie stacji, - wyznaczanie miejsc przeładunku, - kontrola przestrzegania wszelkich przepisów na terenie punktu – stacji.


24

Z gestii ruchowej wynikają również inne funkcje związane z techniczną obsługą środka transportu – samolotu, takie jak: zaopatrzenie w paliwo, przeglądy techniczne, remonty, konserwacja. Obsługa samolotu przez port lotniczy jest bardzo szeroka. W dużych portach lotniczych znajdują się często wyspecjalizowane warsztaty i stanowiska naprawcze, magazyny części zamiennych, wykwalifikowane, fabryczne ekipy remontowe itd.

Funkcje związane z gestią ruchową portów lotniczych, zwłaszcza dużych międzynarodowych portów lotniczych, są rozbudowane w porównaniu z innymi punktami transportowymi. Wymogi dotyczące bezpieczeństwa i płynności znacznego ruchu lotniczego spowodowały podział gestii ruchowej pomiędzy trzy zasadnicze rodzaje organów, kierujących bezpośrednio ruchem lotniczym. Są to: - kontrola obszaru – zajmująca się kierowaniem ruchem lotniczym na obszarze całego

państwa przynależności lub jego części, - kontrola zbliżenia - zajmująca się ruchem samolotów poruszających się w obrębie Rejonu

Kontrolowanego Lotniska, - kontrola lotniska, tzw. wieża – kierująca ruchem w obrębie Strefy Kontrolowanej

Lotniska. Sieć portów lotniczych i lotnisk można klasyfikować z punktu widzenia ruchowego,

technicznego lub roli, jaką odgrywają w systemie transportu lotniczego. Do obsługi jednostek ładunkowych oraz wyspecjalizowanych środków transportowych

potrzebne są wydzielone miejsca (terminale), odpowiednio wyposażone i przygotowane. Najlepiej rozwinięty potencjał przeładunkowo – składowy istnieje w portowych bazach kontenerowych, ze względu na ilość masy ładunkowej, jak i liczbę oraz wielość obsługiwanych środków transportowych. Typowa baza kontenerowa składa się z następujących, podstawowych elementów: nabrzeży o odpowiedniej głębokości, placów przeładunkowo – składowych, bramy dla pojazdów samochodowych, kolejowego stanowiska przeładunkowego, magazynu zbiorczo – rozdzielczego dla ładunków drobnicowych, centrum dyspozycyjno – kontrolnego oraz stanowiska do mycia, czyszczenia i napraw kontenerów.

Lądowa infrastruktura liniowa (linie kolejowe, drogi kołowe) musi zapewnić szybki i bezpieczny transport jednostek ładunkowych. Europejskie linie kolejowe, po których wykonywane sa przewozy multimodalne, powinny być przystosowane do szybkości równej 120 km/h, a dopuszczalne obciążenie na oś dla wagonów poruszających się z tą prędkością powinno wynosić 22,5 tony.

Prócz infrastruktury przypisanej do określonej gałęzi transportu istnieje również

infrastruktura umożliwiająca obsługę ładunków transportu kombinowanego. Parametry tej infrastruktury jej przebieg oraz przeznaczenie reguluje AGTC - Umowa europejska o ważniejszych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących opublikowana w Dyrektywie UE nr 1692/96/WE z 23 lipca 1996 r.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest droga kolejowa? 2. Jakie są kategorie linii kolejowych? 3. Jakie są klasy dróg kołowych? 4. Z jakich elementów składa się linia kolejowa? 5. Jakie są rodzaje nawierzchni dróg kołowych? 6. Jakie czynniki decydują o jakości dróg wodnych? 7. Jakie są zasadnicze elementy podtorza kolejowego?


25

8. Jakie znasz cechy wyznaczające żeglugową jakość dróg wodnych? 9. Od czego uzależniona jest przepustowość drogi wodnej? 10. Jakie znasz elementy przestrzenne infrastruktury liniowej transportu lotniczego? 11. Co to są drogi lotnicze? 12. Co to jest gestia ruchowa w transporcie powietrznym? 13. Z jakich elementów składa się typowa baza kontenerowa transportu multimodalnego? 14. Co stanowi liniową infrastrukturę transportu multimodalnego? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dokonaj porównania dróg kołowych ze względu na ich parametry techniczne, takie jak: szerokość pasa ruchu, szerokość jezdni, odległość rowów odwadniających od jezdni, wielkość pobocza i pasa dzielącego, itp.


1) zapoznać się z parametrami technicznymi dróg kołowych poszczególnych kategorii (literatura rozdziału 6 poz. 16),

2) dokonać porównania poszczególnych parametrów infrastruktury liniowej drogi kołowej i zapisać różnice w tabeli.

Elementy przekroju poprzecznego Klasa I Klasa II Klasa III Klasa IV Klasa V Klasa V I Klasa VII Szerokość pasa ruchu Szerokość pasa dzielącego Szerokość pasa awaryjnego Szerokość pobocza Szerokość jezdni głównej


Naszkicuj przekrój poprzeczny drogi kołowej trzeciej klasy technicznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przykładowym przekrojem dróg kołowych przeznaczonych do ruchu pojazdów silnikowych (materiał nauczania rys.1 i literatura rozdziału 6 poz. 16),

2) określić parametry techniczne drogi kołowej trzeciej klasy technicznej (literatura rozdziału 6 poz. 16),

3) naszkicować przekrój poprzeczny drogi kołowej III klasy technicznej.

Wyposażenie stanowiska pracy: – karton rysunkowy formatu A3, A2 lub A1, – ołówki różnej twardości (H, HB, B).


26

Ćwiczenie 3 Zaprojektuj przekrój poprzeczny drogi kolejowej, w nasypie, dla linii magistralnej

z uwzględnieniem parametrów technicznych dla tej kategorii linii.


1) zapoznać się z przykładowym przekrojem drogi kolejowej w nasypie (materiał nauczania rys.2 lub literatura rozdziału 6 poz.1),

2) wybrać odpowiednie parametry określające wielkość elementów nawierzchni kolejowej, linii magistralnej (literatura rozdziału 6 poz.1),

3) narysować na papierze milimetrowym przekrój poprzeczny drogi kolejowej w nasypie, 4) zaznaczyć (na rysunku) parametry elementów znajdujących się na zaprojektowanym

przekroju.

Wyposażenie stanowiska pracy: – papier milimetrowy A4, – ołówki różnej twardości (H, HB, B), Ćwiczenie 4

Porównaj wyposażenie trzech wybranych lotnisk pod względem wyposażenia technicznego oraz wyposażenia terminali do obsługi pasażerów, ich bagaży i towarów. Każde lotnisko powinno znajdować się w innym kraju np.: Polska, Niemcy, Francja.


1) zapoznać się z materiałem nauczania rozdz. 4.2.1., 2) dobrać się w grupy 2- 3 osobowe, 3) wyszukać na stronach internetowych infrastruktury trzech lotnisk, 4) dokonać porównania wybranych lotnisk ze względu na ich wyposażenie techniczne

i wyposażenie do odprawy pasażerów ich bagaży i przesyłek towarowych, 5) sporządzić plakaty, na których będą wypisane podobieństwa i różnice wyposażenia

lotnisk, 6) sporządzić plakaty z zaproponowanym, przez grupę, dodatkowym wyposażeniem lotnisk,

lub likwidacją niektórych elementów znajdujących się na istniejących lotniskach – uzasadnić swoje propozycje,

7) zaprezentować efekty swojej pracy na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – arkusze szarego papieru (na plakaty), – markery, – komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej. Ćwiczenie 5

Ułóż krzyżówkę, której hasłem jest słowo „infrastruktura”. W krzyżówce mogą znajdować się tylko określenia z zakresu transportu.

Sposób wykonania ćwiczenia


27

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) ułożyć hasła do krzyżówki, 3) zaprezentować na forum klasy efekty pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – materiał nauczania, – literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać klasyfikacji dróg kolejowych? ¨ ¨ 2) określić co składa się na infrastrukturę liniową transportu drogowego? ¨ ¨ 3) dokonać klasyfikacji linii kolejowych pod względem technicznym? ¨ ¨ 4) wymienić charakterystyczne elementy portów śródlądowych? ¨ ¨ 5) wymienić elementy infrastruktury transportu powietrznego ¨ ¨ 6) określić elementy infrastruktury transportu multimodalnego? ¨ ¨ 7) wymienić elementy bazy kontenerowej transportu multimodalnego? ¨ ¨


28

4.3. Planowanie przewozów i dobór środków transportu 4.3.1. Materiał nauczania

W transporcie ładunków mogą być wykorzystywane różne systemy transportowe.

Właściwy wybór w tym zakresie determinują gabaryty przesyłki, odległość przewozu oraz rodzaj ładunku.

Gabaryty pojazdu warunkują podatność transportową, a w konsekwencji dobór środka transportowego oraz organizację i technologię prac przeładunkowych. W przypadku transportu przesyłek bardzo dużych, liczba rozwiązań przewozu jest niewielka. Jeśli chodzi o odległość przewozu to poniżej 100 km transport samochodowy uznawany jest za najbardziej efektywne rozwiązanie. W zakresie od 100 do kilku tysięcy kilometrów istnieje szereg możliwości wyboru, natomiast w przypadku potrzeby pokonania dużych dystansów (powyżej kilku tysięcy kilometrów) wybór jest bardzo poważnie ograniczony.

Najczęściej preferowanymi kryteriami doboru usług transportowych są: cena, prędkość, bezpieczeństwo, punktualność, bezpośredniość i elastyczność.

W przewozach terminowych oraz w przewozach drobnicy wysokowartościowej o wyborze przewoźnika decyduje w pierwszej kolejności niezawodność usług. W przewozach towarów o niskiej wartości dodanej najbardziej istotna staje się cena, a w przewozach ładunków masowych dodatkowo warunki płatności.

Potrzeby w zakresie przewozów ładunków określa się, pod względem ilościowym, liczbą ton ładunków oraz wielkością pracy przewozowej, wyrażonej liczba nettotonokilometrów, będącą iloczynem masy ładunku i odległości jej przewozu.

Specjalistyczne środki transportu do przewozu żywności muszą być odpowiednio

oznakowane poprzez umieszczenie w sposób trwały na zewnętrznej powierzchni środka transportu napisu wskazującego przeznaczenie tego środka transportu, z uwzględnieniem wymagań przepisów o ruchu drogowym.

Artykuły muszą być tak rozmieszczone i zabezpieczone w środkach transportu, aby nie nastąpiło ich zanieczyszczenie. Zbiorniki, cysterny lub pojemniki wymagają specjalnego oznakowania, tj. umieszczenia w sposób trwały odpowiedniego napisu.

Artykuły bez opakowań jednostkowych oraz takie, których opakowania bezpośrednie nie zapewniają właściwego zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem lub pogorszeniem jakości zdrowotnej, są przewożone w szczelnych opakowaniach zbiorczych lub odpowiednich pojemnikach transportowych.

W otwartych środkach transportu mogą być przewożone wyłącznie artykuły w opakowaniach hermetycznych lub wodoszczelnych oraz takie, które nie wymagają w czasie przechowywania i transportu zachowania szczególnych warunków w zakresie temperatury.

Przed załadunkiem artykułów, środek transportu wymaga odpowiedniego przygotowania, a w szczególności: - usunięcia resztek poprzednich ładunków, - naprawienia ewentualnych uszkodzeń powierzchni ładunkowej, - doprowadzenie do stanu należytej czystości przy użyciu właściwych środków myjących

i dezynfekujących, przeznaczonych do kontaktu z żywnością, a w razie potrzeby dokonania dezynsekcji,

- sprawdzenia prawidłowości funkcjonowania wyposażenia niezbędnego do zachowania odpowiedniej jakości zdrowotnej przewożonych artykułów,

- sprawdzenia temperatury komory ładunkowej środka transportu i w razie potrzeby doprowadzenia jej do wartości właściwej do transportu danego artykułu.


29

Wykonywanie zarobkowego transportu drogowego zwierząt może odbywać się wyłącznie przy użyciu środków transportu dopuszczonych do tego celu. Decyzję w sprawie dopuszczenia środka transportu drogowego do użycia w transporcie zwierząt wydaje powiatowy lekarz weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika.

Pojazd przeznaczony do przewozu materiałów niebezpiecznych musi uzyskać

świadectwo dopuszczenia do przewozu określonej klasy materiałów niebezpiecznych. Wyposażenie pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych określa rozporządzenie

ministra właściwego do spaw transportu. Wielkość przewozów pasażerskich zależy m.in. od geograficznego rozmieszczenia miast

i osiedli, poziomu materialnego ludności, dostępności środków transportu i wyrobionych nawyków podróżowania, rozmieszczenia ośrodków administracyjnych, turystycznych naukowych itp.

Potrzeby przewozowe są określane liczbą pasażerów (podróżnych) w pewnym okresie np. roku i liczbą pasażerokilometrów, będącą iloczynem liczby pasażerów i odległości przejazdu.

Rozkład jazdy, a wiec właściwie zaplanowany przewóz, stanowi szczegółowy plan wykonywania usług przewozowych zgodnie z potrzebami ludności, zachowaniem zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz zapewnieniem regularności komunikacyjnej. Projektowanie rozkładu jazdy powinno być podporządkowane określonym regułom eksploatacyjnym i poprzedzone badaniem ruchu pasażerów.

Organizacja przewozów opisuje współdziałanie jednostek transportowych podczas realizacji zapotrzebowań przewozowych. Organizacja realizacji tych potrzeb jest określona planem ruchu jednostek transportowych na danej sieci drogowej.

Przygotowanie ładunku do przewozu polega na właściwym i odpowiednim jego

sformowaniu w odpowiednie jednostki ładunkowe np. paletowe i zabezpieczeniu przed zniszczeniem, uszkodzeniem, zaginięciem, niekorzystnym działaniem czynników atmosferycznych, itp. w czasie transportu, magazynowania i czynności manipulacyjnych.

Znakowanie opakowań spełnia ważną rolę w magazynowaniu, transporcie i użytkowaniu wyrobów. W Polsce znakowanie opakowań transportowych reguluje norma PN-90/O-79252 „Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.”

Ze względu na narażenia w transporcie, ładunki tworzące zintegrowane jednostki, powinny być odpowiednio zabezpieczone przed rozformowaniem i przemieszczaniem – procesy te nazywa się potocznie „ształpowaniem”. Do zabezpieczeń używa się: taśm, jarzm, nadstawek, naroży ochronnych, wypełniaczy z materiałów objętościowych (lekkich i sztywnych) ewentualnie worków napełnionych powietrzem.

Rozwój informatyki i nowoczesnych technik telekomunikacyjnych z wykorzystaniem satelitów geostacjonarnych pozwala w transporcie na uzyskanie informacji: − o pozycji pojazdu (śledzenie pojazdu), − bezpieczeństwie ładunku i stanie środka transportu (monitorowanie bezpieczeństwa).

System GPS, zbudowany i zarządzany przez Stany Zjednoczone, składa się z 24 satelitów, rozmieszczonych na 6 okołoziemskich orbitach. Wyznaczenie pozycji np. środka transportu polega na równoczesnym pomiarze odległości do co najmniej czterech satelitów. Pozwala to na wyznaczenie trójwymiarowej pozycji odbiornika. Poza dokładnym wyznaczeniem miejsca znajdowania się obiektu, możliwe jest realizowanie szeregu funkcji dodatkowych, np. odbiór sygnałów alarmowych, parametrów ruchu, rejestracja wybranych parametrów dotyczących przestrzeni ładunkowej (otwarcie drzwi, temperatura w chłodni itp.)


30

oraz przesyłanie sms i łączność głosowa z kierowcą pojazdu. Wyposażenie pojazdu w nadajniki i zawarcie odpowiedniej umowy z jednym z operatorów GPS pozwala każdemu przedsiębiorstwu transportowemu na korzystanie z systemu w codziennej pracy.

W zależności od zasięgu sieci komputerowe współpracujące z systemem GPS dzieli się na lokalne i rozległe.

Z funduszy UE budowany jest nowy system nawigacji satelitarnej GALILEO. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynniki wpływają na wybór systemu transportowego przy przewozie towarów? 2. Jakie są cechy usług transportowych? 3. Na czym polega przygotowanie środków transportu do przewozu artykułów

żywnościowych? 4. Kto wdaje pozwolenie na użycie środka transportu do przewozu zwierząt i na czyją prośbę

jest ono wydawane? 5. Od czego zależy planowanie przewozów pasażerskich? 6. Co to jest rozkład jazdy i do czego służy? 7. Jakie czynniki mają wpływ na wybór środka transportu do przewozu ładunków? 8. Na czym polega przygotowanie ładunku do przewozu? 9. Co to jest ształpowanie? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wymień i scharakteryzuj czynności, które trzeba wykonać, aby zorganizować przewóz mleka luzem transportem drogowym.


1) zapoznać się z zasadami organizowania przewozu i znakowania ładunków żywnościowych (literatura z rozdziału 6 poz.6 i 10),

2) wskazać środki transportu, które powinny zostać wykorzystane do przewozu mleka luzem,

3) wymienić warunki jakie muszą być spełnione (w stosunku do środka transportowego) przed załadunkiem mleka,

4) scharakteryzować sposób oznakowania i zabezpieczenia środków transportu.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura z rozdziału 6 poz. 6 i 10. Ćwiczenie 2

Wyszukaj na stronach WWW wolne środki transportu drogowego do przewozu ładunku, dla którego masz zorganizować przewóz.

Sposób wykonania ćwiczenia


31

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z zasadami dobierania środków transportu do zadań przewozowych

i rodzaju ładunków (literatura z rozdziału 6 poz. 6, 10 i 13), 2) odebrać od nauczyciela informację o ładunku, dla którego masz dobrać środki transportu, 3) wyszukać na stronach internetowych oferty wolnych środków transportu do przewozu

wskazanych ładunków, 4) wskazać środki transportu odpowiednie dla danego ładunku.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura z rozdziału 6 poz. 6, 10 i 13, – komputer z dostępem do sieci internetowej. Ćwiczenie 3

Wskaż i omów przyczyny oraz okresy zwiększonej częstotliwości kursowania autobusów komunikacji miejskiej lub podmiejskiej.


1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady jazdy autobusów komunikacji miejskiej lub podmiejskiej na terenie twojego miasta (regionu),

2) zapoznać się z budową rozkładu jazdy, 3) wskazać okresy zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania autobusów

komunikacji miejskiej lub podmiejskiej, 4) przeanalizować i wymienić terminy, w których kursowanie autobusów zostaje

zawieszone, 5) omówić przyczyny okresów zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania

autobusów.

Wyposażenie stanowiska pracy: – stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej. Ćwiczenie 4

Wskaż i omów przyczyny zwiększonej częstotliwości kursowania pociągów osobowych na sieci PKP w ciągu doby i w skali roku.


1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady jazdy pociągów pasażerskich, 2) zapoznać się z trasą wskazaną do analizy przez nauczyciela, 3) zapoznać się z budową rozkładu jazdy PKP i zasadami korzystania z niego, 4) wskazać okresy zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania pociągów

osobowych, 5) omówić, na forum grupy, przyczyny okresów zwiększonej częstotliwości kursowania

pociągów w ciągu doby.

Wyposażenie stanowiska pracy: – stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.


32

Ćwiczenie 5 Planowanie przewozu osób – analiza rozkładów jazdy transportu powietrznego oraz

dobieranie środków transportu do relacji przewozu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady lotów samolotów wybranego przewoźnika lotniczego,

2) zapoznać się z typami samolotów oferowanych przez przewoźnika we wskazanych (przez nauczyciela) okresach roku,

3) zapoznać się z budową rozkładu jazdy i zasadami korzystania z niego, 4) wskazać przyczyny stosowania różnych typów samolotów na różnych trasach (relacjach).


Grupa składająca się ze 160 pracowników pewnej firmy finansowej udaje się transportem drogowym na specjalistyczne szkolenie z zakresu finansów. Szkolenie będzie trwało 6 dni, a odległość od miejsca wyjazdu do miejsca szkolenia wynosi 320 km. Zaplanuj przewiezienie tej grupy osób uwzględniając, między innymi, ilość miejsc siedzących, przestrzeń ładunkową potrzebną na bagaże pracowników oraz komfort podróżowania.


1) przypomnieć sobie rodzaje i budowę środków transportu do przewozu osób (materiał nauczania rozdział 4.1.1),

2) określić ilość środków transportu drogowego np. autobusów, jaka będzie potrzebna, aby przewieźć powyższą grupę osób,

3) dobrać środki transportu do potrzeb i wymagań powyższej grupy oraz odległości przewozu,

4) przedstawić wyniki pracy na forum grupy i uzasadnić swoje wybory.


Przedsiębiorstwo transportowe, w którym jesteś zatrudniony jako spedytor, ma do przewiezienia 1200 ton ładunku typu drobnica, który jest odporny na działanie czynników atmosferycznych. Przewozy wykonywane są na pewnej części drogi samochodami ciężarowymi, a pozostały przewóz odbywa się wagonami kolejowymi. Dobierz odpowiednie środki transportu drogowego i kolejowego, które mogą zostać zastosowane do takiego przewozu.


1) przypomnieć sobie typy środków transportu drogowego i kolejowego (materiał nauczania rozdziału 4.1.1 oraz literatura z rozdziału 6 poz. 4, 6 i 11),


33

2) odszukać na stronach internetowych środki transportu, które można zastosować do wskazanych przewozów,

3) obliczyć ilość samochodów ciężarowych (wybranego typu) która niezbędna jest do jednorazowego przewozu powyższego ładunku,

4) obliczyć ilość wagonów kolejowych (wybranego typu), która niezbędna jest do jednorazowego przewozu powyższego ładunku,

5) zapisać typy środków transportu i wyniki obliczeń, 6) zaprezentować wyniki pozostałym uczniom i uzasadnić swoje wybory.

Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej, - literatura z rozdziału 6 poz.: 4, 6 i 11. Ćwiczenie 8

Wyposażenie środków transportu drogowego do przewozu ładunków niebezpiecznych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozporządzenie Ministra właściwego do spraw transportu dotyczące przewozu ładunków niebezpiecznych,

2) wyszukać (w rozporządzeniu) informacje dotyczące wyposażenia środków transportu drogowego do przewozu ładunków niebezpiecznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej. Ćwiczenie 9

Korzystając z Polskich Norm, wymień rodzaje i formy znaków stosowanych na opakowaniach transportowych. Scharakteryzuj je oraz podaj przykłady znaków, które stosowane są w poszczególnych grupach oznaczeń.


1) zapoznać się z Polską Normą PN-90/O-79252, 2) odszukać w PN-90/O-79252 zapisy dotyczące znakowania towarów i grup znaków jakie

są stosowane do takiego znakowania, 3) wypisać rodzaje znaków oraz formy ich wyrażania np. napis, litera, 4) podać przykłady znakowania opakowań transportowych i omówić informacje, jakie

zawarte są w wybranych znakach na opakowaniu.

Wyposażenie stanowiska pracy: – norma PN-90/O-79252.

Ćwiczenie 10

Twoja firma, zajmująca się przygotowaniem ładunków do przewozu, otrzymała kilka rodzajów ładunków do sformowania i zabezpieczenia ich na środku transportu. Są to: − deski drewniane o wymiarach 4000 x 1500 x 50 mm – do przewozu czteroosiowymi

wagonami kolejowymi,


34

− płyty szklane o wymiarach 1000 x 200 x 15 mm - do przewozu samochodami ciężarowymi,

− telewizory plazmowe o parametrach 1000 x 600 x 200mm – do przewozu samochodami ciężarowymi. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) określić zasady formowania ładunków i ich zabezpieczania na środkach transportu

(materiał nauczania i literatura rozdziału 6 poz. 10 i 12), 2) przeczytać dokładnie informacje o ładunkach, które mają zostać sformowane

i zabezpieczone, 3) dobrać sposób formowania powyższych ładunków na środkach transportowych, 4) dobrać sposób zabezpieczania powyższych ładunków. Ćwiczenie 11

Każda jednostka pływająca (statek) wyposażona powinna być w sprzęt i urządzenia nawigacyjne. Zakres i rodzaj wyposażenia jednostek pływających po wodach międzynarodowych państw będących członkami Unii Europejskiej regulują m.in. dyrektywy. Na podstawie Dyrektywy Komisji 2002/75/WE z dnia 2 września 2002r. wymień urządzenia nawigacyjne, jakie powinny znajdować się na statkach.


1) wyszukać na stronach internetowych Dyrektywy Komisji 2002/75/WE z dnia 2 września 2002r,

2) zapoznać się z postanowieniami i budową w/w Dyrektywy, 3) odszukać zapisy dotyczące urządzeń nawigacyjnych, w jakie powinny być wyposażone

jednostki pływające, 4) wypisać rodzaje urządzeń nawigacyjnych stosowanych na statkach.

Wyposażenie stanowiska pracy: – stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej. 4.3.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dobrać środki transportu do wskazanego ładunku? ¨ ¨ 2) ocenić potrzeby przewozowe nadawcy ładunków? ¨ ¨ 3) wskazać sposób zabezpieczenia ładunków? ¨ ¨ 4) wymienić środki stosowane do zabezpieczenia ładunku? ¨ ¨ 5) wybrać odpowiedni środek transportu do przewozu osób? ¨ ¨ 6) zaplanować przewóz określonej grupy osób? ¨ ¨


35

4.4. Wymagania techniczne stawiane środkom transportowym, ich eksploatacja i naprawy

4.4.1.Materiał nauczania

Obsługa codzienna (bieżąca) jest zespołem czynności, jakie prowadzący środek transportu powinien wykonać w każdym dniu pracy pojazdu. Składają się na nie czynności zdawczo – odbiorcze przed wyjazdem do pracy i po powrocie.

Czynności zdawczo – odbiorcze przed rozpoczęciem pracy pojazdu samochodowego polegają na sprawdzeniu, np.: czystości środka, ilości paliwa w zbiorniku, zamocowania i stanu czystości lusterek, szyb, świateł zewnętrznych, ciśnienia oleju, powietrza w układzie hamulcowym, działania hamulców, stany kół i ogumienia, itp.

Obsługa techniczna jest zespołem czynności wykonywanych okresowo, przy czym okres międzyobsługowy jest wyznaczany według czasu eksploatacji środka transportu lub według jego przebiegu. Obsługa ta ma cechy profilaktyczne i ma za zadanie zlokalizowanie powstających zagrożeń, usunąć przyczyny zagrożeń i nie dopuścić do powstania awarii. W ramach obsługi technicznej wykonywane są, między innymi: czynności przeglądowe i czynności smarownicze. Obsługa ta powinna być wykonywana przez warsztaty zaplecza technicznego.

Naprawy pojazdów wykonywane są w przypadku uszkodzenia jakiejś części środka transportu i mogą dotyczyć jednej części lub całego zespołu elementów które uległy uszkodzeniu, zniszczeniu lub muszą być wymienione na nowe, gdyż minął czas ich eksploatacji.

Do charakterystycznych objawów zużycia eksploatacyjnego elementów, które mogą być poddane regeneracji lub wymianie, zalicza się między innymi: − zużycie pokrycia lakierniczego ( ochronnego), − ślady korozji elementów metalowych, − luzy w połączeniach mechanizmu sterowania, przekraczające wartości ustalone

w instrukcjach, − luzy w zawieszeniach i połączeniach zespołów głównych.

Środek transportu zostaje dopuszczony do ruchu, jeżeli spełnia wymagane prawem warunki techniczne. Każdy pojazd powinien spełniać odpowiednie wymagania w zakresie: długości, szerokości, wysokości, dopuszczalnej masy całkowitej, dopuszczalnych nacisków, hałasu zewnętrznego, wyposażenia środka transportu związanego z bezpieczeństwem jego użytkowania i ochrony środowiska oraz obowiązkowym wyposażeniem pojazdu.

Pojazd samochodowy wyposaża się między innymi w: numer identyfikacyjny pojazdu, numer umieszczony na silniku, samoczynne wycieraczki przedniej szyby, prędkościomierz, hamulce, lusterka, sygnał dźwiękowy, błotniki, gaśnice, tłumik, urządzenie rejestrujące samoczynnie prędkość jazdy (tachograf), ogumienie, światła np. drogowe, mijania.

Pierwsze badanie techniczne pojazdu drogowego przeprowadzane jest przed pierwszą rejestracją, a następnie przeprowadzane jest corocznie. Częstotliwość przeprowadzania badań technicznych uzależniona jest od wielu czynników, takich jak intensywność użytkowania pojazdów lub rodzaj przewozów.

Środki transportu do przewozu żywności muszą być utrzymane w dobrym stanie technicznym, zabezpieczającym przed zanieczyszczeniem i umożliwiającym zachowanie właściwej jakości zdrowotnej artykułów, posiadać powierzchnie ładunkową dostosowana do rodzaju przewożonych artykułów i konstrukcję umożliwiającą łatwe utrzymanie czystości i porządku, a także dezynfekcję.


36

Stan techniczny wagonów zależy w dużej mierze od prawidłowego postępowania pracowników z wagonami w miejscach ładunkowych, podczas wykonywania manewrów oraz kontroli stanu technicznego przybywających na stację wagonów w składach pociągów.

Kontrola stanu technicznego należy do rewidentów wagonów. Czynności kontrolne w tym zakresie powinny być wykonywane bezpośrednio po przybyciu lub przed wyprawieniem pociągów, a także w trakcie prowadzenia intensywnej pracy rozrządczo – zdawczej składów, wykonywania czynności ładunkowych oraz zdawania i przyjmowania wagonów.

W razie stwierdzenia uszkodzeń wagonu, braku jego luźnych części, uszkodzenia urządzeń kolejowych przez użytkownika punktu ładunkowego (lub w pociągu) należy nakleić na wagonie nalepkę informującą o uszkodzeniu wagony lub braku luźnych części.

Do wagonów wyłączonych z przewozów należą: − wagony w naprawie lub oczekiwaniu naprawy, ujęte w rachunku ilościowym wagonów

w naprawie i oczekiwaniu naprawy lub książce wagonów wyłączonych do naprawy, − wagony oczekujące na mycie lub odkażanie, − wagony zakwalifikowane do skreślenia z inwentarza.

Aby wagon towarowy mógł być dopuszczony do ruchu międzynarodowego, musi być zbudowany z zachowaniem warunków Jedności technicznej i kart UIC ( Międzynarodowego Związku Kolejowego) lub OSŻD (Komitet Organizacji Współpracy Kolei), mieć odpowiednie oznaczenia, a jego stan techniczny powinien odpowiadać określonym wymaganiom dotyczącym: prędkości jazdy, stanu technicznego nadwozia i podwozia, rozstawu osi, bezpieczeństwa ładunku w wagonie, itp.

Każdy wagon PKP przydzielony jest na stałe do wagonowni. Podstawą ich ewidencji są karty ewidencyjne, zawierające szczegółową charakterystykę techniczną wagonu, terminy wykonanych napraw okresowych oraz informacje o zmianach konstrukcji dokonanych podczas napraw.

Naprawy okresowe wagonów, wykonywane są planowo na podstawie ustalonego cyklu naprawczego, mają na celu zapewnienie (w sposób najbardziej ekonomiczny) odpowiedniego stanu technicznego wagonów.

System napraw planowych obejmuje cykl przeglądów oraz cykl napraw okresowych. Cykle naprawcze ustalają kolejność i rodzaje napraw oraz okresy, w jakich powinny one być wykonywane.

Dla wagonów towarowych podstawowym rodzajem napraw okresowych, ze względu na części biegowe wagonu, jest naprawa rewizyjna, ustalona także przepisami międzynarodowymi. Wagon z przekroczonym terminem rewizji nie może kursować po sieci i musi być wyłączony do naprawy. Cykl naprawczy oprócz przeglądów i napraw rewizyjnych, zawiera także naprawy o większym zakresie - średnie i główne.

Cykl naprawczy wagonów osobowych przewiduje: naprawę rewizyjną – wykonywaną co rok (wagony ruchu międzynarodowego kursujące

z prędkością 120 km/h ), lub co 18 miesięcy (wagony kursujące z prędkością poniżej 120 km/h),

naprawę średnią, naprawę główną.

Do kosztów eksploatacji środków transportu zaliczamy przede wszystkim:

amortyzację środków transportu i infrastruktury towarzyszącej, płacę załóg środków transportu, ubezpieczenia środków transportu, personelu, ładunków i pasażerów, zakup i zużycie materiałów pędnych, smarów i olejów, zakup i zużycie ogumienia,


37

funkcjonowanie zaplecza naprawczego i technicznego, koszty usług obcych oraz specjalnych.

Transport jest jedną z głównych przyczyn zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Środki transportu, uważane są jako główne źródło emisji spalin oraz hałasu. Według badań szacunkowych dokonywanych w Polsce, w największych miastach około 70-80% wszystkich zanieczyszczeń powietrza jest skutkiem emisji gazów przez pojazdy samochodowe. Substancje pochodzące ze spalania oleju napędowego i benzyny, powstające podczas ruchu pojazdów, mają szkodliwy wpływ na życie ludzkie. Najbardziej toksyczne dla człowieka są: sadze, kadm, azbest, tlenki azotu i węgla oraz ołów.

Około 80% wszystkich zagrożeń wynikających z emisji hałasu stwarza szkodliwa dla otoczenia głośność zewnętrzna środków transportu. Dopuszczalna w naszym kraju norma hałasu wynosi 60 dB. Rzeczywiste natężenie w polskich miastach przeciętnie wynosi 65-70 dB.

Polskie drogi są projektowane na obciążenie 80 lub 100 kN/os; obecnie na ciągach dróg transeuropejskich nacisk zmienia się do 115 kN/os. Z tego warunku wynikają wymagania techniczne dotyczące maksymalnych nacisków osi pojazdów na jezdnię.

Bezpieczeństwo ruchu drogowego uzależnione jest od wielu czynników, do których jako najważniejsze można zaliczyć: niebezpieczne zachowania uczestników ruchu drogowego związane z nieprzestrzeganiem przepisów ruchu, niska jakość infrastruktury drogowej, nadmierna prędkość, alkohol.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Na czym polega obsługa bieżąca środków transportu? 2. Na czym polegają czynności zdawczo – odbiorcze? 3. Jakie wymagania powinien spełniać środek transportu, aby mógł być dopuszczony do

ruchu? 4. Od czego uzależniona jest częstotliwość przeprowadzania badań? 5. Do kogo należy kontrola stanu technicznego wagonów kolejowych? 6. Jakie mogą być techniczne przyczyny wyłączenia wagonów z przewozów? 7. Jakie czynniki zaliczmy do kosztów eksploatacji środków transportu? 8. Od jakich czynników uzależnione jest bezpieczeństwo ruchu drogowego? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Każdy środek transportu poddawany jest okresowym badaniom technicznym. Na podstawie materiału nauczania i literatury z rozdziału 6, określ terminy napraw bieżących i okresowych oraz zakres czynności, jakie wykonywane są w czasie poszczególnych napraw środków transportu poszczególnych gałęzi.


1) zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą dotyczącą taboru poszczególnych gałęzi transportu,

2) określić terminy przeglądów i napraw bieżących dla środków transportu lądowego, wodnego i powietrznego,


38

3) określić terminy napraw okresowych dla poszczególnych środków transportu, 4) zapisać terminy napraw bieżących i okresowych, 5) określić zakres czynności jakie wykonywane są w czasie napraw bieżących z podziałem

na poszczególne środki transportu, 6) określić zakres czynności jakie wykonywane są w czasie napraw okresowych

z podziałem na poszczególne środki transportu. Ćwiczenie 2

Środki transportu w znacznym stopniu zanieczyszczają środowisko naturalne. Wymień i krótko scharakteryzuj czynniki wynikające z eksploatacji środków transportu poszczególnych gałęzi, które mają wpływ na degradację środowiska naturalnego.


1) zapoznać się z czynnikami dotyczącymi ochrony środowiska niekorzystnie wpływającymi na środowisko naturalne w transporcie drogowym, kolejowym, wodnym i powietrznym (materiał nauczania i literatura rozdziału 6 poz.: 5, 9, 10, 12),

2) dobrać się w zespoły 2 – osobowe, 3) określić poziom określić wpływ poszczególnych gałęzi transportu na degradację

środowiska naturalnego (w razie problemów poprosić nauczyciela o pomoc), 4) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej, – Polskie Normy dotyczące ochrony środowiska w transporcie, – literatura rozdziału 6 poz.: 5, 9, 10, 12. Ćwiczenie 3

Określić czynniki wpływające na wysokość kosztów eksploatacji środków transportu drogowego.


1) zapoznać się z kosztami eksploatacji środków transportu (materiał nauczania), 2) określić (w tabeli) czynniki mające wpływ na wysokość kosztów eksploatacji środków

transportu drogowego. Lp. Koszty eksploatacji środków transportu Czynniki wpływające na wysokość kosztów

eksploatacji środków transportu drogowego 1. amortyzacja środków transportu i infrastruktura

towarzysząca

2. płaca załóg środków transportu, 3. ubezpieczenie środków transportu, 3. ubezpieczenie personelu, ładunków i pasażerów 4. zakup i zużycie materiałów pędnych, smarów i olejów 5. zakup i zużycie ogumienia 6. funkcjonowanie zaplecza naprawczego i technicznego 7. koszty usług obcych oraz specjalne


39

4.4.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) omówić zakres obsługi bieżącej? ¨ ¨ 2) omówić zakres czynności zdawczo - odbiorczych? ¨ ¨ 3) wskazać wymagania stawiane środkom transportu przed dopuszczeniem ich do ruchu? ¨ ¨ 4) określić poziom zanieczyszczenia środowiska naturalnego przez

poszczególne gałęzie transportu? ¨ ¨ 5) wymienić elementy kosztów eksploatacji środków transportu? ̈ ¨


40

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 21 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy, II część - poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia


41

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH I część 1. Który z poniższych elementów nie zalicza się do infrastruktury liniowej transportu

drogowego? a) pas terenu, b) zatoka pojazdowa, c) obiekt inżynierski, d) przystanek dworcowy.

2. Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne, lokomotywy dzielimy na: a) spalinowe, elektryczne, uniwersalne, b) elektryczne, pasażerskie lub towarowe, c) przedziałowe, manewrowe, pasażerskie, towarowe, d) pasażerskie, towarowe, manewrowe, uniwersalne.

3. Z oznaczenia wagonu kolejowego odczytamy, między innymi:

a) rodzaj zastosowanych łożysk, b) cechy eksploatacyjne wagonu, c) rok produkcji wagonu, d) rodzaj trakcji.

4. Sieci komputerowe współpracujące z systemem GPS do zarządzania transportem, dzielą

się na: a) szerokie i wąskie, b) regularne i nieregularne, c) radiowe i satelitarne, d) lokalne i rozlegle.

5. Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się statki:

a) uniwersalne, wyspecjalizowane, promy, b) rybackie, pasażerskie, transportowe, c) oceaniczne, morskie, uniwersalne, d) zaopatrzeniowe, pasażerskie.

6. Wśród samolotów cywilnych wyróżniamy:

a) komunikacyjne, szkolne, sportowe, specjalne, b) wąskokadłubowe, komunikacyjne, c) krajowe, międzynarodowe, d) szkolne, sportowe.

7. W przewozach multimodalnych najczęściej stosowaną jednostką ładunkową jest:

a) paleta, b) pakiet, c) kontener, d) nadwozie wymienne.

8. Pierwsze badanie techniczne pojazdu drogowego przeprowadzane jest:

a) po zarejestrowaniu, b) przed pierwszą rejestracją, c) w ciągu roku od rozpoczęcia eksploatacji, d) po przejechaniu 100 tysięcy kilometrów.


42

9. Jakie czynności wykonywane są w ramach obsługi technicznej środka transportu?

a) malowanie środka transportu, b) naprawa ogumienia i czynności przeglądowe, c) czynności przeglądowe i czynności smarownicze, d) napełnianie zbiornika paliwa i mycie środka transportu.

10. Bieżąca kontrola stanu technicznego wagonów należy do:

a) rewizorów, b) rewidentów, c) wagonowni i rewizorów, d) stacji manewrowych i rewizorów.

11. Pełny cykl naprawczy wagonów osobowych przewiduje:

a) tylko naprawę główną, b) przeglądy i naprawę rewizyjną, c) przeglądy, naprawę średnią i główną, d) naprawy: rewizyjną, średnią i główną.

12. Ze względu na funkcje w sieci drogowej infrastruktura liniowa transportu

samochodowego dzieli się na drogi: a) krajowe, wojewódzkie, lokalne, gminne i zakładowe, b) ogólnodostępne i z ograniczonym dostępem, c) ogólnodostępne, ekspresowe i autostrady, d) gruntowe i twarde.

13. Ze względu na stopień dostępności i obsługę przyległego terenu infrastruktura transportu

samochodowego dzieli się na drogi: a) krajowe, wojewódzkie, lokalne, gminne i zakładowe, b) ogólnodostępne i z ograniczonym dostępem, c) ogólnodostępne, ekspresowe i autostrady, d) gruntowe i twarde.

14. W zależności od kryteriów eksploatacyjnych linie kolejowe użytku publicznego dzielą

się na: a) magistralne, pierwszorzędne, drugorzędne i miejscowego znaczenia, b) szerokotorowe, wąskotorowe i normalnotorowe, c) nizinne, podgórskie i górskie, d) jedno- i dwutorowe.

15. Śródlądowe drogi wodne można podzielić na:

a) ogólnodostępne i z ograniczonym dostępem, b) kanały żeglugowe wąskie i szerokie, c) wododziałowe i skanalizowane, d) naturalne i sztuczne.


43

II część 16. W podwoziu wagonów kolejowych znajduje się m.in.:

a) ostoja wraz z układem hamulcowym i pudło wagonu, b) części biegowe, hamulcowe, urządzenia zderzne i cięgłowe, c) ostoja i części biegowe takie jak np. łożyska osi i zawieszenie, d) układ kierowniczy i części biegowe wraz z zawieszeniem i hamulcami.

17. Decyzję w sprawie dopuszczenia danego środka transportu do przewozu zwierząt wydaje:

a) Minister Transportu na wniosek lekarza weterynarii, b) Minister Rolnictwa na wniosek lekarza weterynarii, c) powiatowy lekarz weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika, d) Minister Transportu lub Minister Rolnictwa na wniosek lekarza weterynarii.

18. System „ruchomej drogi” w przewozach multimodalnych jest przewozem:

a) palet na wagonach kolejowych, b) kontenerów na wagonach kolejowych, c) kontenerów na ciągnikach siodłowych, d) samochodów ciężarowych na specjalnych, obniżonych wagonach kolejowych.

19. Nadwozie samochodowe typu specjalnego służy do przewozu:

a) tylko jednego rodzaju ładunku, b) ładunków drobnicowych, c) ładunków niekonwencjonalnych, d) grypy ładunków.

20. Zespół czynności obejmujących swym zakresem: planowanie, użytkowanie, obsługiwanie

i przechowywanie to: a) magazynowanie, b) eksploatacja, c) obsługiwanie, d) monitoring.

21. Ogół czynności i kompetencji wykonywanych w celu sprawnego i bezpiecznego przyjęcia środka transportu w obręb stacji, podstawienie go pod przeładunek, a po jego zakończeniu wyekspediowanie poza stację to:

22. Obsługa środka transportu, 23. gestia transportowa, 24. monitoring, 25. gestia ruchowa.


44

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….. Dobieranie środków transportu Zakreśl poprawną odpowiedź. Numer pytania

Odpowiedź

Punktacja

1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d 21. a b c d RAZEM


45

6. LITERATURA

1. Batko M.: Drogi kolejowe. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1986 r 2. Cymerkiewicz R.: Budowa samolotów. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności,

Warszawa 1982r 3. Kretek O. (red.), Grajnert J. (red.): Technika kolejowa w systemach logistycznych.

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2001 4. Krzemieniecki A.: Tabor kolejowy. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa

1989r. 5. Kulczyk J., Winter J.: Śródlądowy transport wodny. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 2003r 6. Kwaśniowski S.: Pojazdy izotermiczne i chłodnicze. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 1997 r 7. Mindur L.: Nowoczesne technologie transportowe Tom II. Wyższa Szkoła Inżynierska

im. K. Pułaskiego w Radomiu, Radom 1996 r 8. Nita P.: Budowa i utrzymanie nawierzchni lotniskowych. Wydawnictwo Komunikacji

i Łączności 9. Perenc J. Godlewski J. (red.): Międzynarodowe przewozy towarowe. Polskie

Wydawnictwo Transportowe 10. Rydzkowski W. i Wojewódzka-Król (red.): Transport. Wydawnictwo Naukowe PWN,

2003 r 11. Sankowski K.: Organizacja ruchu kolejowego. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności,

1988 r 12. Transport i spedycja w handlu krajowym i międzynarodowym. Poradnik dla eksporterów,

importerów, firm spedycyjnych i transportowo – spedycyjnych, wyd. Verlag Dashöfer 13. Krajowy transport drogowy - Materiały przygotowujące do uzyskania certyfikatu

kompetencji zawodowych, Wiesław Starowicz(red.), Kraków 2006 r 14. Prace Naukowe Instytutu Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej

Nr 86 15. Ustawa z dn. 21 marca 1985 r. o drogach publicznych 16. Wytyczne projektowania dróg. Wyd. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, Warszawa

1995 r

Scalone dokumenty (20)

Design

Transcript of Scalone dokumenty (20)