G R A Y N A B A R B A R A S Z E W C Z Y K

HE R M A N N BU D D E N S I E G, T U M A C Z,W Y D A W C A MI C K I E W I C Z-BL T T E R,

P O P U L A R Y Z A T O R L I T E R A T U R Y P O L S K I E JW NI E M C Z E C H

P O E TA I U C Z O N Y

ZAS U ONA POSTA T UMACZA I POPULARYZATORA LITERATURY POLSKIEJ W NIEM-czech Hermanna Buddensiega rzadko przywo ywana jest w kontek cie literackichzwi zkw polsko-niemieckich oraz zagadnienia literackiego przek adu. Poetycki,eseistyczny i traslatorski dorobek Buddensiega jest dzisiaj niemal zapomniany,mimo i z perspektywy czasu nabiera on szczeglnego znaczenia. Wiele lat przedotwarciem Instytutu Polskiego w Darmstadt (Deutsches Polen-Institut, 1980),w trudnych dla s siedzkich kontaktw latach elaznej kurtyny, Buddensieg toro-wa polskiej literaturze drog do niemieckiego odbiorcy, budz c zw aszcza w rdelit niemieckich zainteresowanie polskim romantyzmem. Wspominaj c jego dzia-alno na tym polu, nie mo na pomin najwa niejszych faktw w literackimyciorysie poety, t umacza i polonofila, ktrego mi o do poezji Mickiewicza

zaowocowa a wieloma inicjatywami.Urodzony 3.07.1893 r. w miejscowo ci Eisenach w Turyngii Hermann Buddensieg

by uczonym o niezwykle szerokich zainteresowaniach humanistycznych; obejmo-wa y one obszar kultury antycznej, literatur niemieck okresu tzw. weimarskiejklasyki, prawo, filozofi oraz dzieje religii na wiecie. Studia na uniwersyteciew Heidelbergu, ktre uko czy w 1920 r. prac doktorsk z historii nauk spo ecz-nych1, poszerzy y kr g jego fascynacji, wyzwoli y rwnocze nie pragnienie pisania.Mimo cierpie i blw, z ktrymi musia si zmaga przez ca e ycie, wskutek ranodniesionych podczas I wojny wiatowej w 1915 r. Buddensieg powo any zostado s u by wojskowej i wys any na front zachodni stara si uczestniczy w ruchu

1 Rozprawa doktorska Buddensiega traktowa a o pogl dach i dzia alno ci utopijnego socjalistyWilhelma Weitlinga.

GRA YNA BARBARA SZEWCZYK: Hermann Buddensieg, t umacz 251

umys owym m odych intelektualistw Republiki Weimarskiej, wydaj c w latach19241926 czasopismo pt. Der Rufer zur Wende i wyg aszaj c w wielu miastachwyk ady z dziejw literatur europejskich i z historii2. W okresie narodowego socjali-zmu nale a do opozycji antyhitlerowskiej, co spowodowa o, i otrzyma zakaz publi-kowania utworw i przez kilka miesi cy przebywa w wi zieniu w Mosbach.W latach II wojny wiatowej zacz pisa poezje. Powsta y wwczas tomiki wierszy,inspirowane lektur staro ytnych autorw: Homerem, Ajschylosem, Sofoklesem, np.Hymnen an die Gtter Griechenlands (Hymny do greckich bogw), Neckar i Nym-phen (Nimfy), wydane drukiem po wojnie, w latach 19481950. Wierzy , e sztuka,by a blaskiem wiecznego spokoju, wp ywaj cym wyzwalaj co na twrc i jegostosunek do wiata. W powojennym, prze omowym dla m odej literatury niemieckiejokresie Buddensieg nie przy czy si do adnej poetyckiej grupy, obce mu bowiemby y eksperymenty j zykowe i poszukiwanie nowej formy. Pozosta w wiecie ide-a w sztuki wielkich klasykw Goethego i Schillera, g osz c potrzeb harmoniicz owieka ze wiatem, z przyrod i z Bogiem. W latach pi dziesi tych opublikowakolejne tomiki wierszy, a tak e proz , w ktrej, nawi zuj c do w asnych prze y ,rozwa a problem ludzkiego cierpienia i mierci, np. Leid und Schmerz als Schpferk-raft, 1956 (Cierpienie i bl jako si a twrcza). Twrczo poetycka przygotowa aBuddensiega do pracy t umacza, a fascynacja staro ytno ci oraz Goethem (o poezjiGoethego opublikowal kilka rozprawek) umocni a w nim wiar w jednaj c sipoetyckiego s owa. Buddensieg zmar 12.12.1976 r. w Wiesloch pod Heidelbergiem.

W Y D AW C A M I C K I E W I C Z - B L T T E R

W pa dzierniku 1955 r., podczas uroczysto ci zwi zanych z obchodami stuletniejrocznicy mierci Adama Mickiewicza, zebra a si w Hamburgu grupa niemieckichuczonych w celu przygotowania Mickiewiczowskiej ksi gi jubileuszowej. Bezpo-rednim inicjatorem spotkania by Komitet UNESCO, ktry poprzednio uczci w ten

sposb pami Goethego i Leonarda da Vinci. Na przewodnicz cego gremium zapro-ponowano wwczas sze dziesi ciodwuletniego Buddensiega, ktry mimo i nie byznany w w skim kr gu niemieckich slawistw i badaczy polskiej literatury, uznanyzosta za kandydata zdolnego do kierowania prac redakcyjn w sposb odpowie-dzialny i energiczny. Propozycja ta zbieg a si z innym wydarzeniem: Buddensieg,zainspirowany lektur F.Th. Brattranka pt. Zwei Polen in Weimar 1829. Ein Beitragzur Goethe-Literatur (Dwch Polakw w Weimarze 1829. Przyczynek do literaturyo Goethem), rozpocz intensywne studia nad twrczo ci Mickiewicza i polskimromantyzmem. Dlatego z za enowaniem, ale i z rado ci , przyj zaszczytn funkcj ,

2 M ody uczony odwa y si w czasach politycznych napi mi dzy Niemcami i Polsk mwio heroiczno ci polskiej historii.

252 Literatura polska w wiecie

ktra otwar a mu drog do Polski i pozwoli a nawi za osobiste kontakty z Polakamii znakomito ciami polskiej nauki. W listopadzie 1955 r. niemiecki uczony uczestni-czy jako oficjalny go w obchodach Mickiewiczowskiego roku w Warszawie. Popowrocie nie wyja ni powodw, dla ktrych zrezygnowa z zamiaru wydania plano-wanej ksi gi o Mickiewiczu. Przedstawi natomiast projekt redagowania kwartalnikaMickiewicz-Bltter, ktre mia o by pocz tkowo finansowane ze rodkw polskie-go Ministerstwa Kultury, uzyskuj c tak e poparcie ze strony niemieckiej. W pierw-szym numerze pisma z kwietnia 1956 r., w artykule pt. Jednocz ca si a poezji sfor-mu owa programowe cele czasopisma, podkre laj c jego rol w popularyzowaniupolskiej literatury i kultury w Niemczech. Poezja Mickiewicza pisa jegopostacie i jego obrazy, promieniuj pojednawcz si , s silne i jasne jak s o ce, ktreprzegania cienie. [] Mickiewicz i Polska sta y si moim losem. To by a mi o odpierwszego wejrzenia3.

Redagowanie czasopisma by o w latach podzia u Europy i trwania zimnej wojnykrokiem odwa nym, prowadz cym w stron zbli enia Niemcw i Polakw. Budden-sieg, poeta, po rednik mi dzy kulturami dwch narodw i utalentowany t umaczwznosi pierwsze mosty porozumienia w okresie, kiedy politycy obu krajw nie de-klarowali ch ci prowadzenia ze sob dialogu. Mickiewicz-Bltter ukazywa si trzyrazy w roku, w latach 19561975 w obj to ci od 8096 stron. Zadaniem pismaby o nie tylko krzewienie w rd Niemcw wiedzy o Mickiewiczu, jego dziele i jegoepoce4, ale przede wszystkim informowanie niemieckiego czytelnika o historii nie-miecko-polskich kontaktw literackich, celem obudzenia szerszego zainteresowanialiteratur polskiego romantyzmu i polsk literatur wsp czesn , np. poezj Krzyszto-fa Baczy skiego, Konstantego I. Ga czy skiego, Leopolda Staffa i Juliana Tuwima.

Lektura pomieszczanych w czasopi mie artyku w jest dla wsp czesnego badaczaniezwykle warto ciowym materia em rd owym, pozwalaj cym zrekonstruowarecepcj literatury polskiej w Niemczech i towarzysz ce jej mechanizmy w latachpi dziesi tych, sze dziesi tych i siedemdziesi tych, posiada ponadto warto do-kumentarn i naukow . Spektrum poruszanych na amach pisma tematw mo e bu-dzi zdumienie. W rd publikowanych tekstw odnajdujemy wiele przyczynkwwa nych dla zrozumienia polsko-niemieckich kontaktw, wp yww i filiacji literac-kich w okresie romantyzmu (np. E.T.A. Hoffmann i Polska, Goethe i Polska, ZygmuntKrasi ski i Heidelberg, O nieznanym Eichendorffie. Eichendorff mwi tak e po pol-sku, Zacharias Werner i Polska, Mickiewicz i Schiller). Otwieraj one przedwsp czesnym slawist i komparatyst nowe obszary badawcze i poszerzaj wiedzo inspiruj cej roli historycznych zdarze , lektur i osobistych spotka 5 w poezji pol-

3 H. Buddensieg: Die einende Kraft der Dichtung. Mickiewicz-Bltter 1956, Heft 1, s. 2.4 Na amach Mickiewicz-Bltter Buddensieg pomieszcza starsze przek ady poezji Mickiewicza, np. Al-

berta Weissa, Helene Lahr, Carla von Blankensee oraz t umaczenia nowe, np. Waltera Panitza i Karla Dedeciusa.5 Buddensieg drukowa tak e na amach pisma zapomniane wiersze niemieckich poetw z tematem

polskim, np. poezje T. Fontane czy Anette Droste-Hlshoff.

GRA YNA BARBARA SZEWCZYK: Hermann Buddensieg, t umacz 253

skich i niemieckich twrcw. Mickiewicz-Bltter by o dla niemieckiego czytelnikadrogowskazem wyja niaj cym najwa niejsze miejsca, postacie i konteksty w krajo-brazie literatury polskiej okresu romantyzmu i dwudziestego wieku, przede wszyst-kim jednak przekazywa o nowy, wolny od stereotypw obraz Polski i Polakw.

Buddensieg skupi wok czasopisma szerokie grono wsp pracownikw, wybit-nych przedstawicieli nauki i kultury obu narodw. Nale eli do nich m.in. KasimirEdschmid, Leonhard Frank, Hans Lipinski-Gottersdorf, Walter Panitz, KazimierzWyka, Mieczys aw Jastrun, Konstanty Puzyna, Jaros aw Iwaszkiewicz, Stanis awPigo , Andrzej Kijowski i in. Osobistemu zaanga owaniu wydawcy pisma mo nazawdzi cza jego d ugoletni ywot, mimo prowadzonej wobec niego oszczerczejkampanii, w ktrej oskra ono go m.in o prb budowania w Mickiewicz-Bltterprzyczu ku dla komunistw i o uprawianie propagandy na rzecz komunistycznejPolski. W 1970 r. Polska Misja Wojskowa w Berlinie zakomunikowa a Buddensie-gowi, e rz d polski nie mo e d u ej wspiera finansowo wydawania zeszytw i eredakcja musi postara si o innych sponsorw. Rozgoryczony wydawca walczyjeszcze przez cztery lata o utrzymanie pisma, pokrywaj c jego druk i wysy k z w a-snych rodkw. W ostatnim numerze 56/57 z 1974 r., egnaj c si ze swoimi czytel-nikami, napisa : Kiedy powiedzia m drzec: pantha rei, w wodzie jest wszystko.Ale co p ynie obok? Rozmyta prawda, spryt, wstyd, spory, s owo sp tane przez lepyupr. Osamotniony w swoich racjach nie wierzy w nadej cie lepszych czasw dlaniemieckich slawistw. Uhonorowany w 1969 r. doktoratem honoris causa Uniwer-sytetu Pozna skiego Buddensieg ju wtedy przeczuwa , i mija bezpowrotnie zafa-scynowanie Mickiewiczem w Niemczech. Nowa generacja t umaczy literatury pol-skiej, reprezentowana przez Karla Dedeciusa, stawia a na du e projekty literackie i naliteratur wsp czesn , co znajdowa o poparcie ze strony w adz polskich, doprowa-dzaj c mi dzy innymi do upadku Mickiewicz-Bltter.

S P O T K A N I A Z P O L S K I P O L A K A M I

W 54. numerze z 1974 r. Mickiewicz-Bltter Buddensieg opublikowa artyku pt.Kulturlastig (Obci ony kultur ), ktry by podsumowaniem jego podr y do Polski(w latach 19561969 t umacz Pana Tadeusza przebywa dwana cie razy w Polsce)i zach t dla Niemcw do duchowych spotka z Polakami, do lektury literaturypolskiej i zwiedzenia kraju. Buddensieg pisa :

Do prawdziwego zrozumienia nale y niew tpliwie sympatia dla oryginalnych wytworw kultu-ry drugiego narodu. To stawia przed nami, rzecz oczywista, wy sze, duchowe wymagania, ale czymo na je nazywa podejrzliwie obci onymi kultur ? Czy kto , kto duchowo jest nieprzygoto-wany lub kto , kto uwi ziony jest w stereotypach, kto , kto my li jednostronnie i yje z dala odmuz, pojedzie do tak obci onego kultur kraju, jakim jest Polska? Je eli kto z uprzedzeniami,

254 Literatura polska w wiecie

le przygotowany, pojedzie do jakiego kraju, nie dostrzegaj c owocw jego dzia alno ci kultural-nej, b dzie mia tylko po owiczne korzy ci z podr y, poniewa tego, czego si wcze niej nie po-zna o, nie pozna si teraz.6

Tymi s owami zwrci Buddensieg uwag na aktualny i wa ny aspekt niemiecko--polskich stosunkw, na podr e Niemcw do Polski i uprzedzenia podr uj cychwobec polskiego narodu. Kiedy niemiecki badacz Mickiewicza przyjecha po razpierwszy w listopadzie 1955 r. do Polski zwiedzi wtedy Warszaw mgprzekona si , i wczesna zachodnioniemiecka propaganda przekazywa a nie-prawdziwy obraz Polakw. Zdziwi a go literacka kultura polskich rozmwcw, ichogromna wiedza o literaturze europejskiej, ich bezpo rednie i swobodne rozmowyo sztuce i nauce. W Warszawie spotka wybitnych historykw literatury, uczonychi pisarzy. Nawi za kontakty z Tadeuszem Kotarbi skim, Stefani Skwarczy sk ,Kazimierzem Wyk , Mieczys awem Jastrunem, Julianem Przybosiem i innymi,ktrzy w krtkim czasie stali si wsp pracownikami Mickiewicz-Bltter, auto-rami tekstw pomieszczanych w pi mie. W 1956 r. Buddensieg przyjecha ponow-nie do Warszawy, aby wzi udzia w konferencji Mickiewiczowskiej, na ktrejwr czono mu medal Mickiewicza. Kolejne podr e pozwoli y mu zwiedzi innepolskie miasta: Krakw, Pozna , Wroc aw, Katowice. Wsz dzie potem by przyj-mowany jako przyjaciel Polakw, wznosz cy mosty porozumienia mi dzy Wscho-dem i Zachodem. W 1959 r. wr czono mu na sympozjum po wi conym twrczo ciS owackiego medal wieszcza, a w 1964 r. z okazji 600-lecia Uniwersytetu Jagiel-lo skiego otrzyma pami tkowy medal uczelni. W relacjach z podr y Buddensiegwiele miejsca po wi ci opisowi spotka z m odymi Polakami, u ktrych jakpisa czu o si wol pojednania z Niemcami. Przedstawia w nich te spo ecz-ne i polityczne problemy polskiej rzeczywisto ci, odnotowywa z satysfakcj kultu-ralny rozwj kraju, dostrzegaj c w nim przede wszystkim to, co by o pozytywne.Poszerza obszar swoich kontaktw, wyg aszaj c wyk ady na najwi kszych pol-skich uniwersytetach i wsp pracuj c z polskimi czasopismami. Jego polonofilskapostawa i redagowanie Mickiewicz-Bltter nie znajdowa y pocz tkowo uznaniaw Niemczech. Dopiero pod koniec lat sze dziesi tych, kiedy zainicjowane zosta yrozmowy mi dzy polskimi i niemieckimi politykami, po raz pierwszy docenionotranslatorsk i popularyzatorsk dzia alno Buddensiega. W 1968 r. t umacz PanaTadeusza otrzyma Wielki Krzy Zas ugi (Groes Bundesverdienstkreuz) za praci zanaga owanie na rzecz zbli enia i pojednania z Polsk , w 1972 r. uhonorowanogo na uniwersytecie w Heidelbergu dyplomem za popularyzowanie polskiej kulturyw RFN, w 1973 r., pi dziesi t lat po doktoracie, wr czono mu dyplom za wspie-ranie kulturalnych stosunkw mi dzy Polsk i Niemcami, a tak e za szczeglnedokonania na polu przek adu polskiej poezji.

6 H. Buddensieg: Kulturlastig. Mickiewicz-Bltter 1973, Heft 54, s. 97.

GRA YNA BARBARA SZEWCZYK: Hermann Buddensieg, t umacz 255

T U M A C Z . P O E T Y C K I P R Z E K A D P A N A T A D E U S Z A

Dorobek translatorski Hermanna Buddensiega godny jest osobnej syntezy, tym bar-dziej, i strategi post powania i kulisy pracy t umacza wyja niaj jego teoretycznepisma o sztuce przek adu i komentarze do t umaczonych tekstw. W artyku ach zaty-tu owanych Kunst und Geheimnis des bersetzens von Gedichten (Sztuka i tajemnicaprzek adu wierszy) i Der Dichter des Dichters (Poeta poety) Buddensieg stara sischarakteryzowa sylwetk t umacza, uwa aj c, i nie powinien nim by filolog, leczpoeta, ktry po mistrzowsku w ada ojczystym j zykiem i potrafi rozr ni pomi dzyw asnym i obcym duchem j zyka7. Pisze rwnie :

Przy przek adaniu poezji wszystko zale y od poety. Musi posiada nie tylko du y zasb s ww drugim j zyku i by wytrawnym mistrzem w asnego j zyka, ale i umie nim w ada , to znaczywykorzysta jego mo liwo ci z ca pot g d wi kw i rytmw. Przy czym nie wolno mu tworzyz tego, co jest dane, lecz musi stworzy co nowego z twrczej si y ojczystego j zyka.8

Za o eniu, i t umacz jest poet poety towarzyszy o przekonanie, i nie musizna biegle j zyka, z ktrego t umaczy. Sam Buddensieg nie potrafi pos ugiwa sipolszczyzn w mowie, rozumia jednak doskonale struktury gramatyczne i w a ciwo-ci j zyka polskiego, zna jego pola semantyczne i potrafi znale poetycki ekwiwa-

lent przek adanych s w i obrazw. Podejmuj c kwesti wierno ci t umaczenia wobecorygina u, uwa a , i t umacz nie powinien si trzyma w sposb niewolniczy tekstuwyj ciowego. Wiernie t umaczy , znaczy o, jego zdaniem, swobodnie porusza siw atmosferze wiersza, w jego metrum i rymach, zachowa umiar w poszukiwaniusensw, czyni obce zrozumia ym i potrafi ocali powiew inno ci. Niezwykleistotna byla dla niego kwestia rytmu, twierdzi bowiem, e tam, gdzie go brakowa o,wersy pozbawione by y ycia:

T umacz uprzytamnia sobie wiersz wci od nowa, a przeniknie do jego wn trza i przemwido niego w swoim j zyku, delikatnie przypochlebiaj c si s owu, przetapiaj c go jednak z takenergi , i wyrwany spod ci aru brzemiennego my lenia uderzy niczym piorun we w a ciwes owo, a uszcz liwiony wiersz stanie we wskrzeszaj cym go tchnieniu jako posta , przetwo-rzony, na nowo narodzony.9

Nawi zuj c do teoretycznych prac niemieckich romantykw o literackim t uma-czeniu, do esejw braci Schleglw, do Novalisa i Goethego, Buddensieg przyrwny-wa proces t umaczenia do dzie a stworzenia, a udany przek ad do twrczego czy-nu. Solidna i podparta licznymi studiami praca nad przek adem poezji Mickiewiczapozwala a mu dostrzec r nice mi dzy j zykiem niemieckim i polskim i podj decy-zj odno nie wyboru metrum wiersza. O najwa niejszym dla t umaczenia poezji

7 H. Buddensieg: Geheimnis und Kunst des bersetztens. Mickiewicz-Bltter" 1956, Heft 2, s. 56.8 Tam e, s. 36.9 Tam e.

256 Literatura polska w wiecie

wyborze, a by o nim co cz sto podkre la metrum, winien, jego zdaniem, decy-dowa charakter i w a ciwo ci j zyka przek adu. Wychodz c z tego za o enia, pos u-y si w t umaczeniu Pana Tadeusza form niemieckiego heksametru, ten bowiem,

jak twierdzi , najlepiej oddawa rytmiczno , sens i atmosfer Mickiewiczowskiegopoematu10.

Buddensieg pracowa nad t umaczeniem przek adu Pana Tadeusza sze lat; ca ouko czy w 1963 r. i wyda w wydawnictwie Eidos, do czaj c do tekstu rysunkiAntoniego Uniechowskiego. Podobnie jak jego wielki poprzednik Walter Panitz,ktry uko czy przek ad Pana Tadeusza w 1955 r., wydawca Mickiewicz-Bltter"postanowi zmieni mickiewiczowskie metrum, przedstawi jednak najpierw prbkswojej pracy Mieczys wowi Jastrunowi do oceny. Jastrunowi, podobnie jak i innemupolskiemu uczonemu i znawcy literatury romantycznej Stanis awowi Pigoniowi,ktry rwnie otrzyma fragment t umaczenia, spodoba si wybr Buddensiega.

Je eli mog na tej podstawie os dzi , powiem, i nie da si porwna Pa skiego t umaczeniaz jakimkolwiek innym; po prostu przewy sza je. [] Z rozkosz czytam je i delektuj si rapso-dycznym rytmem heksametru. Dla mnie, od zawsze mi o nika poezji, jest to prawdziwa rado .11

Wybr heksametru umo liwi Buddensiegowi wierne prze o enie wszystkich styli-stycznych w a ciwo ci orygina u. Lektura poematu w j zyku niemieckim potwierdzawykszta con przez t umacza zdolno odnajdywania ekwiwalentw rytmw i d wi -kw poetyckiego j zyka Mickiewicza. Dobra znajomo twrczo ci polskiego wiesz-cza, dog bna interpretacja utworu oraz filologiczna analiza s w, poj i ich znaczepozwoli a mu odda specyficzny koloryt ca o ci. T umacz zachowa w przek adziepolskie imiona i niektre, zwi zane ze szlacheck kultur wyra enia (np. kontusz czych odnik), do czaj c na ko cu niezb dne wyja nienia oraz wykaz okazjonalnychpolskich s w. W kilku miejscach mamy do czynienia z polsko-niemieckimi z o e-niami w rodzaju: Knigbarszcze (barszcz krlwski), czy Schlachschitzensitte (zwy-czaj szlachecki), dzi ki ktrym dialogi zyskuj na oryginalno ci i ywotno ci.

Przek ad Buddensiega uznany zosta przez wielu znawcw poezji Mickiewicza zadoskona y, dok adny i wierny w warstwie j zyka i stylu. Heksametr pozwoli t uma-czowi na niezwykle wierne oddanie ka dego najdrobniejszego obrazu i ka dej w a-ciwo ci stylu [] i polskiego kolorytu, a poniewa t umacz czy w sobie zalety

10 Historia przek adu Pana Tadeusza na j zyk niemiecki liczy prawie 170 lat; pierwsze t umaczeniedokonane przez Otto Spaziera ukaza o si w 1836 r., nast pne w kolejnych latach XIX w. (np.A. Weissa, czy S. Lipinera z 1882 r. Ten ostatni zastosowa w przek adzie czternasto- i pi tnastozg o-skowiec). Opublikowano kilka t umacze d u szych fragmentw eposu (np. Nitschmanna czy Pechni-ka), zachowa o si kilka wersji niepublikowanych (Pindera, Winklewskiego). Poprzednicy Budden-siega prbowali odda metrum orygina u trzynastozg oskowcem, niektrzy si gali po czternasto- lubpi tnastozg oskowiec, stosuj c w przek adzie m.in. jamby.

11 Kopia listu S. Pigonia do H. Buddensiega z dnia 10.10.1963 r. znajduje si w prywatnym archi-wum Wilhelma Szewczyka.

GRA YNA BARBARA SZEWCZYK: Hermann Buddensieg, t umacz 257

uczonego i poety, jego utwr stoi tak e pod wzgl dem artystycznym na najwy szympoziomie12 pisa polski germanista Mieczys aw Urbanowicz. Wybr heksametruzosta skrytykowany jedynie przez polskich pisarzy: Jaros awa Iwaszkiewicza i Tade-usza Nowakowskiego, ktrzy uwa ali, i zmieni on w sposb zasadniczy rytm,a zatem i ducha orygina u. Odpowiadaj c na zarzuty, Buddensieg broni swojejdecyzji, powo uj c si na zdanie Goethego13, ktry chwali niemiecki heksametr, jakowyzwolone z okoww greckiego schematu niemieckie metrum i jako form z szero-kim epickim oddechem, b d c nieod cznym sk adnikiem to samosci niemieckiegoj zyka poezji.

Buddensieg, co warto przypomnie , prze o y tak e kilka wierszy S owackiego(m.in. Testament mj), Cypriana Norwida (Fortepian Chopina), Zygmunta Krasi -skiego i kilka wierszy Mickiewicza (Widzenie, M drcy, Godzina), wyznaczaj cw recepcji literatury polskiej w Niemczech wa n cezur . Czytelnik niemiecki po-znawa w przek adzie teksty najwi kszych polskich romantykw, ktre dotychczasrozproszone i zapomniane w Niemczech, po raz pierwszy ukaza y si na amachMickiewicz-Bltter opatrzone komentarzem polskich i niemieckich badaczy.

P O D S U M O WA N I E

Przypominaj c dzisiaj dzia alno translatorsk , wydawnicz i popularyzatorskBuddensiega, raz jeszcze nale y podkre li , i w latach pi dziesi tych i sze dzie-si tych jej rola by a wyj tkowa. T umacz Pana Tadeusza, jeden z pierwszych budow-niczych mostw porozumienia mi dzy Niemcami i Polakami, by przez prawie dwa-dzie cia lat zaanga owany w dialog dwch kultur. Jego przek ady poezji polskichromantykw i jego eseistyka naukowa w kierowanym w latach 19561974 pi mieMickiewicz-Bltter zas uguj w 150. rocznic mierci Adama Mickiewicza nietylko na prb oceny, ale i na g bsz refleksj w kontek cie nowego spojrzenia narecepcj Mickiewicza w Niemczech oraz na dzieje polsko-niemieckich zwi zkwliterackich.

12 M. Urbanowicz: List do Hermanna Buddensiega z 3.04.1968 r. W: In Honorem HermannBuddensieg. Heidelberg 1968, s.114.

13 Heksametrem pisa wybitny poeta okresu O wiecena Friedrich Klopstock, Goethe natomiastpos u y si tym metrum w eposie Hermann i Dorota.