Koźniewski, Kazimierz- Słownik swoich i obcych - 1994 (zorg)

8/3/2019 Koniewski, Kazimierz- Sownik swoich i obcych - 1994 (zorg)

1/192


2/192

Sownikswoich i obcych

czyli

alfabet KoniewskiegoKazimierz Koniewski

Koniewski zabysn erudycj personaln. Ten mgby prowadzi kartotek wszystkich

dziaaczy politycznych w Polsce. Skd on to wszystko wie? Zapowiada pamitniki, ktre wyda

za pidziesit lat.

(zapisane w Dzienniku Andrzeja Kijowskiego w dniu 6 IX 1955 r.)

Spis treciA...B...C... O KOZNIEWSKIM ..................................................................................................................... 9

SOWNIK SWOICH I OBCYCH - czyli A...B...C... KONIEWSKIEGO. ................................................ 9ALKOHOL ........................................................................................................................................... 10

ATEUSZ .............................................................................................................................................. 10

BAZARY .............................................................................................................................................. 10

CIETRZEWIE ....................................................................................................................................... 10

CYFERKI .............................................................................................................................................. 10

DEPARTAMENT INFORMACJI ............................................................................................................. 10

DWJE ............................................................................................................................................... 11

EUROPA ............................................................................................................................................. 11

FILM ................................................................................................................................................... 11

FILOSEMITYZM .................................................................................................................................. 11

GAZETY .............................................................................................................................................. 11

HARCERSTWO .................................................................................................................................... 12

HISTORIA ........................................................................................................................................... 12

JEDZENIE ............................................................................................................................................ 13

KAPELUSZ........................................................................................................................................... 13


3/192

KAZBAL .............................................................................................................................................. 13

KIBUCE ............................................................................................................................................... 13

KOBIETY ............................................................................................................................................. 13

KURIER Z LONDYNU ........................................................................................................................... 13

LEWICA .............................................................................................................................................. 14

LITERATURA ....................................................................................................................................... 14

MALARSTWO ..................................................................................................................................... 14

MASONERIA ....................................................................................................................................... 15

MATEMATYKA ................................................................................................................................... 15

MUZYKA ............................................................................................................................................. 15

NACJONALIZM ................................................................................................................................... 15

NAPIRKOWSKI ................................................................................................................................. 15

NARTY ................................................................................................................................................ 15

OJCIEC ................................................................................................................................................ 15

PASTWO .......................................................................................................................................... 16

PAPIEROSY ......................................................................................................................................... 16

PARTIA ............................................................................................................................................... 16

PLAN .................................................................................................................................................. 17

RADIO I TELEWIZJA ............................................................................................................................ 18

ROWER .............................................................................................................................................. 18

SKAMANDER ...................................................................................................................................... 18

SPORT ................................................................................................................................................ 18

STARO ............................................................................................................................................ 18

SZESNASTKA ...................................................................................................................................... 19

TEATR ................................................................................................................................................. 19

TECHNIKA .......................................................................................................................................... 19

URODZIEM SI ................................................................................................................................. 20

WEBER ............................................................................................................................................... 20

WINIARSKI ......................................................................................................................................... 20

WOJSKO ............................................................................................................................................. 20

ZABAWA ............................................................................................................................................ 21

JERZY ADAMSKI ................................................................................................................................. 21

PIOTR ADAMCZEWSKI ....................................................................................................................... 22

TERESA ABRASZEWSKA ..................................................................................................................... 22


4/192

KARINA ANDRZEJEWSKA-URBANOWA .............................................................................................. 22

JERZY ANDRZEJEWSKI ........................................................................................................................ 23

WALDEMAR BABINICZ ....................................................................................................................... 24

ZULA BALISKA.................................................................................................................................. 26

LUDWIK BAR ...................................................................................................................................... 26

MAREK BARASKI.............................................................................................................................. 26

KAZIMIERZ BARCIKOWSKI ................................................................................................................. 27

WADYSAW BARTOSZEWSKI ........................................................................................................... 28

HENRYK BEREZA ................................................................................................................................ 29

ZYGMUNT BERLING ........................................................................................................................... 29

ZBIGNIEW BIEKOWSKI .................................................................................................................... 29

JAN BIJAK ........................................................................................................................................... 30

ALEKSANDER BOCHESKI.................................................................................................................. 31

JERZY BOREJSZA ................................................................................................................................. 32

KAZIMIERZ BRANDYS ......................................................................................................................... 33

MARIAN BRANDYS ............................................................................................................................. 34

STEFAN BRATKOWSKI ........................................................................................................................ 35

ROMAN BRATNY ................................................................................................................................ 35

STANISAW BRONIEWSKI .................................................................................................................. 36

JULIA BRYSTIGEROWA ....................................................................................................................... 37

RYSZARD BUGAJSKI............................................................................................................................ 38

TOMASZ BUASKI............................................................................................................................ 39

TADEUSZ CHCIUK ............................................................................................................................... 39

ADOLF CIBOROWSKI .......................................................................................................................... 41

JZEF CYRANKIEWICZ........................................................................................................................ 41

IZABELA CZAJKA ................................................................................................................................. 42

JZEF CZYREK .................................................................................................................................... 43

MARIA DBROWSKA ......................................................................................................................... 44

WIKTORIA DEWITZOWA .................................................................................................................... 45

KAZIMIERZ DBNICKI ......................................................................................................................... 45

JAN DOBRACZYSKI........................................................................................................................... 46

JERZY DREWNOWSKI ......................................................................................................................... 47

TADEUSZ DREWNOWSKI ................................................................................................................... 48

BOHDAN DROZDOWSKI ..................................................................................................................... 49


5/192

STEFAN DRZEWIECKI ......................................................................................................................... 50

JERZY EDIGEY ..................................................................................................................................... 52

MARIAN EILE ...................................................................................................................................... 53

WOJCIECH EJCHMAN ......................................................................................................................... 54

WACAW FELCZAK............................................................................................................................. 55

DARIUSZ FIKUS .................................................................................................................................. 56

RYSZARD FILIPSKI ............................................................................................................................... 57

ZBIGNIEW FLORCZAK ......................................................................................................................... 57

ALEKSANDER FORD ............................................................................................................................ 57

KONSTANTY ILDEFONS GACZYSKI ................................................................................................. 59

JAN GERHARD .................................................................................................................................... 60

JERZY GIEDROY ................................................................................................................................ 62

EMILIA GODLEWSKA .......................................................................................................................... 63

POLA GOJAWICZYNSKA ..................................................................................................................... 63

KRYSTYNA GOLDBERGOWA ............................................................................................................... 63

JZEF HEN ......................................................................................................................................... 64

GUSTAW HERLING-GRUDZISKI........................................................................................................ 65

TADEUSZ HOUJ ................................................................................................................................ 67

MARIA HULEWICZOWA ..................................................................................................................... 67

MACIEJ IOWIECKI............................................................................................................................. 68

JANINA IPOHORSKA ........................................................................................................................... 68

JAROSAW IWASZKIEWICZ ................................................................................................................ 69

ALEKSANDER JACKOWSKI .................................................................................................................. 71

STANISAW JANKOWSKI .................................................................................................................... 71

FRYDERYK JAROSSY ........................................................................................................................... 72

WOJCIECH JARUZELSKI ...................................................................................................................... 73

PAWE JASIENICA .............................................................................................................................. 74

JERZY JURANDOT ............................................................................................................................... 75

ZYGMUNT KAUYSKI ..................................................................................................................... 76

ALEKSANDER KAMISKI .................................................................................................................... 77

RYSZARD KAPUCISKI...................................................................................................................... 79

STANISAW KAUZIK ........................................................................................................................... 80

STEFAN KAWALEC .............................................................................................................................. 81

MIROSAW KAZO ............................................................................................................................ 81


6/192

STEFAN KISIELEWSKI .......................................................................................................................... 82

ZENON KLISZKO ................................................................................................................................. 83

SZYMON KOBYLISKI......................................................................................................................... 84

WADYSAW KOPCZEWSKI ............................................................................................................... 85

JAN KOPROWSKI ................................................................................................................................ 86

JANUSZ KORWIN-MIKKE .................................................................................................................... 86

STANISAW KOT - .............................................................................................................................. 87

KOTTY ................................................................................................................................................ 88

KAZIMIERZ ANDRZEJ KOTT ................................................................................................................ 88

JAN KOTT ........................................................................................................................................... 89

KAZIMIERZ KONIEWSKI.................................................................................................................... 90

JERZY OSTOJA-KONIEWSKI .............................................................................................................. 91

ALEKSANDER KRAWCZUK .................................................................................................................. 91

EDWARD KRAWIEC ............................................................................................................................ 91

IRENA KRZYWICKA ............................................................................................................................. 92

JULIAN KRZYANOWSKI..................................................................................................................... 92

WITOLD KULA .................................................................................................................................... 93

MARIA KUNCEWICZOWA .................................................................................................................. 94

PIOTR KUNCEWICZ ............................................................................................................................ 95

JERZY KURCJUSZ ................................................................................................................................ 95

JACEK KURO .................................................................................................................................... 96

KAROL KURYLUK ................................................................................................................................ 97

KRZYSZTOF KWIATKOWSKI ................................................................................................................ 98

JULIUSZ KYDRYSKI ........................................................................................................................... 98

GRZEGORZ LASOTA ............................................................................................................................ 98

EWA LIPSKA ....................................................................................................................................... 99

JAN JZEF LIPSKI.............................................................................................................................. 100

SALOMON ASTIK ............................................................................................................................ 101

ALFRED ASZOWSKI......................................................................................................................... 101

TADEUSZ OMNICKI......................................................................................................................... 102

JERZY UKASZEWICZ ........................................................................................................................ 102

MACKIEWICZE.................................................................................................................................. 102

JERZY MAJKA ................................................................................................................................... 104

HENRYK MARKIEWICZ ..................................................................................................................... 105


7/192

RYSZARD MATUSZEWSKI ................................................................................................................. 106

JACEK MAZIARSKI ............................................................................................................................ 107

EDMUND MCLEWSKI ..................................................................................................................... 108

ANDRZEJ MICEWSKI ........................................................................................................................ 109

ADAM MICHNIK ............................................................................................................................... 110

STEFAN MIROWSKI .......................................................................................................................... 111

LESZEK MOCZULSKI ......................................................................................................................... 112

CAMILLA MONDRAL ........................................................................................................................ 112

SAWOMIR MROEK ....................................................................................................................... 113

ZDZISAW NAJDER........................................................................................................................... 114

ZOFIA NAKOWSKA ......................................................................................................................... 115

IGOR NEWERLY ................................................................................................................................ 116

JAN ROBERT NOWAK ....................................................................................................................... 118

ANDRZEJ NOWICKI .......................................................................................................................... 118

MARIA NUROWSKA ......................................................................................................................... 119

JAN OLSZEWSKI ............................................................................................................................... 119

STEFAN OLSZOWSKI ........................................................................................................................ 120

JAN EDMUND OSMACZYK............................................................................................................. 121

JAN PARANDOWSKI ......................................................................................................................... 122

DANIEL PASSENT.............................................................................................................................. 123

BOLESAW PIASECKI ........................................................................................................................ 124

JZEF PISUDSKI .............................................................................................................................. 126

MARIAN PODKOWISKI .................................................................................................................. 127

ALFRED PONISKI............................................................................................................................ 128

LUCYNA I JANUSZ PORAY-BIERNACCY ............................................................................................. 128

BOHDAN PORBA ............................................................................................................................ 129

KSAWERY PRUSZYSKI .................................................................................................................... 130

JANUSZ PRZYMANOWSKI ................................................................................................................ 131

JERZY PUTRAMENT .......................................................................................................................... 132

STANISAW RACZKOWSKI ............................................................................................................... 134

MICHA RADGOWSKI ...................................................................................................................... 135

GUSTAW RADWASKI ..................................................................................................................... 136

JANUSZ REYKOWSKI ........................................................................................................................ 137

EDWARD RYDZ-MIGY ................................................................................................................... 138


8/192

ZBYSAW RYKOWSKI ....................................................................................................................... 139

STANISAW RZEPKO-ASKI .............................................................................................................. 140

KAZIMIERZ SABBAT .......................................................................................................................... 141

EWA SABELANKA ............................................................................................................................. 141

SAFJAN-MINKOWSKI ....................................................................................................................... 142

ARTUR SANDAUER ........................................................................................................................... 143

WADYSAW SIKORSKI .................................................................................................................... 144

JERZY STANISAW SITO ................................................................................................................... 144

WIESAW SIWEK.............................................................................................................................. 145

ERNEST SKALSKI ............................................................................................................................... 145

ANTONI SONIMSKI......................................................................................................................... 145

ZDZISAW SOWIK........................................................................................................................... 147

WODZIMIERZ SOKORSKI ................................................................................................................ 147

STALIN.............................................................................................................................................. 148

ARTUR STAREWICZ .......................................................................................................................... 148

ANNA STRONSKA ............................................................................................................................. 149

STANISAW STROSKI ..................................................................................................................... 151

JAN STRZELECKI ............................................................................................................................... 151

HANNA SUCHOCKA .......................................................................................................................... 153

ANDRZEJ SZCZYPIORSKI ................................................................................................................... 154

IRENA SZYMASKA.......................................................................................................................... 155

ANNA TATARKIEWICZ ...................................................................................................................... 155

KRZYSZTOF TEODOR TOEPLITZ ........................................................................................................ 156

ROMAN TOPOROW ......................................................................................................................... 157

MARIA TURLEJSKA ........................................................................................................................... 158

JERZY TUROWICZ ............................................................................................................................. 159

MARIAN TURSKI ............................................................................................................................... 160

DONAT TYLMAN .............................................................................................................................. 160

LEOPOLD TYRMAND ........................................................................................................................ 161

ANDRZEJ WAJDA.............................................................................................................................. 163

JERZY WALDORFF ............................................................................................................................ 163

KRYSTYNA i MARTA WAKOWICZWNY ........................................................................................ 164

MELCHIOR WAKOWICZ................................................................................................................. 166

WANDA WASILEWSKA ..................................................................................................................... 169


9/192

ANDRZEJ WASILEWSKI ..................................................................................................................... 170

ROMAN WERFEL .............................................................................................................................. 171

WIECH .............................................................................................................................................. 171

PIOTR WIERZBICKI ........................................................................................................................... 172

MIECZYSAW WIONCZEK................................................................................................................. 173

KAZIMIERZ WITASZEWSKI ............................................................................................................... 174

WIESAW WADYKA........................................................................................................................ 175

LUCJAN WOLANOWSKI .................................................................................................................... 175

WADYSAW WOLSKI ...................................................................................................................... 176

WIKTOR WOROSZYLSKI ................................................................................................................... 177

ANDRZEJ KRZYSZTOF WRBLEWSKI................................................................................................ 178

ZOFIA ZAKRZEWSKA ........................................................................................................................ 179

ZBIGNIEW ZAUSKI .......................................................................................................................... 179

STANISAW ZIELISKI ...................................................................................................................... 181

MARIA ZIEMIASKA ........................................................................................................................ 182

STEFAN KIEWSKI........................................................................................................................ 182

WOJCIECH UKROWSKI ................................................................................................................... 183

JULIUSZ DBROWSKI ....................................................................................................................... 185

MIECZYSAW F. RAKOWSKI ............................................................................................................. 187

JERZY URBAN ................................................................................................................................... 190

A...B...C... O KONIEWSKIM

SOWNIK SWOICH I OBCYCH - czyli A...B...C... KONIEWSKIEGO.Swoich jest w tym Sownikuwicej ni obcych. Uprzedzam: prosz nie oczekiwa gejzeru zoliwoci

i szyderstwa. Ani nadmiaru skandali. Zgodnie z moim usposobieniem raczej dostrzegam u blinich ich

zalety ni wady. Wol chwali ni gani. Czciej si umiecham, ni wywalam jzyk. Nie jestem

zoliwy, moe raczej przekrtny. Niekiedy wal na odlew, ale czyni to rzadziej ni czciej.

Uprzedzam z gry... A teraz A...B...C... o Koniewskim. Sam o sobie.


10/192

ALKOHOL - nieduo i nie bardzo. Pijany byem dwa razy w yciu. Ten pierwszy - we wrzeniu 1940

roku w wojsku w Szkocji; tej nocy Anglicy urzdzili alarm bojowy, niby e Niemcy wyldowali. Staem

w trzecim szeregu, rzygaem i nie mogem utrzyma karabinu. Pijaem wycznie do towarzystwa. Raz

jeden tylko, kiedy w restauracji w Krakowie, ze zdenerwowania zamwiem sobie, bdc sam,

kieliszek wdki. Nudzc si ktrego dnia w szpitalu obliczyem, e przecitnie rocznie wypijaem

najwyej p butelki, wiartk, wdki, likieru i koniaku (wszystko razem) oraz najwyej jedn butelk

wina. Alkoholikiem chyba wic nie jestem.

ATEUSZ - za to ateuszem z ca pewnoci. Niewierzcym i nie praktykujcym. Zdarzao mi si

natomiast - tu po wojnie - wsppracowa z tygodnikami katolickimi - z Tygodnikiem

Powszechnym oraz Dzi i jutro, ktre wwczas byy platform dla wielu piszcych, niedawno

zwizanych z .Londynem, AK bd Delegatur. Rwnoczenie pracowaem w Przekroju, pisywaem

w Odrodzeniu, w Odrze, wielu innych pismach tak zwanych rzdowych. Wyrane okrelenie si

nastpio z kocem lat czterdziestych. Rozstaem si wwczas z tygodnikami katolickimi - tak byo

uczciwie.

BAZARY- nie znosz bazarw, targowisk, targw, jarmarkw, odpustw, kramw, nie cierpi

handlu ulicznego, nie znosz nawet paryskich bukinistw wanie dlatego, e s na ulicy. Sawetne

bazary wschodnie - na przykad ten w Kairze - przepeniay mnie wstrtem. A tak prawd rzec, to

w ogle nie lubi sklepw - poza ksigarniami! - nie lubi kupowa, nie lubi atmosfery handlu. Ale

bez tego y si niestety nie da.

BUNT W WIZIENIU - tytu powieci, ktr wydaem w 1968 roku. Jednej z dwu najlepszych,literacko, moich powieci. Rzecz o cakowicie wyimaginowanym buncie winiw

w wyimaginowanym wizieniu

wnie istniejcej miejscowoci. Ale poniewa inspiracj do napisaniatej ksiki bya moja wczeniejsza wizyta autorska w autentycznym wizieniu, wizieniu bez krat,

takim bardziej pedagogicznym, w Jaworznie - wic nawet teraz, po dziesitkach lat, dawni

winiowie z Jaworzna cigle miewaj do mnie bezsensowne pretensje, e nie napisaem prawdy

o ich buncie, ani sowa prawdy, i nie przyjmuj do wiadomoci, e mj bunt by cakowicie

wymylony. Oto los powieciopisarza...

CIETRZEWIE - Zastp Cietrzewi 16 Warszawskiej Druyny Harcerskiej. Mj zastp, mj

macierzysty zastp. Wstpiem do niego we wrzeniu 1931 roku, zastpowym by Felek Loth, potem

znany lekarz - lekarz na Pawiaku w czasie wojny. Cietrzewie, jacy jeszcze yj - bo wojna nas wytuka,

a potem te umieralimy - Stefan Jedliski, Andrzej Kontkiewicz, Andrzej Zieliski - to dzisiaj ludzie minajblisi.

CYFERKI - bardzo czsto w rnych pismach, a szczeglnie w moim Tu i teraz, notki redakcyjne,

ataki, przemiechy, drwiny, krciutkie felietoniki podpisywaem cyferkami, trzema cyferkami, za

kadym razem rozmaitymi. Na przykad: 371, 372, 373 i tak dalej, niemal bez koca. Po prostu

naladowaem przedwojenny tygodnik Zaczyn, w ktrym wszystkie artykuy podpisywane byy

liczbami. Natomiast mae notki tego samego rodzaju, publikowane w Nowinach Literackich

Iwaszkiewicza, podpisywaem zawsze trzema rozmaitymi i stae zmieniajcymi si literkami.

DEPARTAMENT INFORMACJI - Departament Informacji Delegatury Rzdu, czyli DI. Mojaantyhitlerowska konspiracja. Ta druga. Gdy w czerwcu 1943 roku wrciem do okupowanej Warszawy


11/192

- w efekcie nieudanej misji kurierskiej - zaczem sub w DI, gdzie byem a do samego koca, a do

czerwca 1945 roku, kim w rodzaju sekretarza dziau oglnego. Na jego czele sta Zbigniew Kunicki

(Telatycki) i bylimy organizacyjnym aparatem dyrektora DI, Stanisawa Kauzika. DI zajmowa si

propagand, wydawnictwami, podziemn pras itd. O dyrektorze Kauziku i paru kolegach z DI pisz

w tym Sowniku. Pikna - dla mnie pikna - karta mojego ycia wojennego.

DWJE - w gimnazjum byem bardzo zym uczniem. Raz siedziaem na drugi rok. Kiedy na proczemiaem osiem dwj. Nawet ze sprawowania. Wyznaj nastpujc teori wychowawcz: to dwjki,

a nie pitki, naprawd przygotowuj modych do dorosego ycia, gdy to dwjki, a nie pitki,

naprawd hartuj czowieka i ucz go walki z przeciwnociami. Z dwjkowiczw, nie z prymusw, na

og wyrastaj prawdziwi ludzie! (Przesada! Ale co szkodzi, przesadza te nie zawadzi...) Potpiam

rodzicw, ktrzy swoje dzieci karz za dwje. Mam wrcz przeciwn metod wychowawcz.

I skuteczn. Jako e po owocach poznacie je! Mj syn czterdzieci lat temu za kad dwj otrzyman

w szkole dostawa ode mnie 25 zotych, a moja wnuczka dostaje -jako e mamy inflacj - 25 tysicy.

Ijest to najbardziej opacalny wydatek pieniny!

EUROPA - najwiksze moje marzenie: Stany Zjednoczone Europy, oczywicie z penym udziaem

Polski. Jesieni 1940 roku w St. Andrews, w Szkocji, suc w polskim wojsku, napisaem pierwsz w

yciu ksik - Zwizek Ludw Europy, wariacki projekt Stanw Zjednoczonych Europy. Po raz

pierwszy najwaniejsze fragmenty tej ksieczki zostay opublikowane w p wieku pniej

w warszawskim kwartalniku Myl Socjaldemokratyczna w numerze 4 z 1992 roku. Marzenie o

Stanach Zjednoczonych Europy towarzyszy mi cigle.

FILM - pierwszy raz do kina poszedem majc lat siedem. Cae ycie moje i mojego pokolenia to jest

ju ycie z kinematografi, tak jak ycie mojego syna jest z telewizj. Jako chopak do kina chodziem

czsto, ale bez specjalnej namitnoci. Jako czowiek dorosy miaem z filmem bardzo duo do

czynienia. Z kilku moich ksiek nakrcono filmy. Jeden z nich - Pitka z ulicy Barskiej - mia wielkie

powodzenie. Przez wiele lat byem czonkiem dwu - w dwu rnych okresach - tak zwanych komisji

kolaudacyjnych, przyjmujcych filmy do wywietlania. W latach pidziesitych bya to komisja

filmw dokumentalnych, w latach osiemdziesitych - fabularnych. Dzisiaj chodz do kina raczej

rzadko, w telewizji filmy ogldam zupenie wyjtkowo. Nigdy nie ulegem pasji kinowej. Zawsze

bardziej interesowaa mnie - i ceniem j - kinematografia polska ni jakakolwiek zagraniczna.

Najmniej lubi filmy amerykaskie. Bez adnej uzasadnionej racji. Nigdy nie lubiem kinematografii

rosyjskiej, tak jak nigdy nie lubiem rosyjskiej literatury.

FILOSEMITYZM -jestem zdecydowanym, od zawsze, przez cae moje ycie filosemit. ydzi

polscy s mi niezmiernie bliscy, s jedn z tych najcenniejszych, kulturalnie, polskich grup

narodowociowych -jako e Polacy skadaj si z wielu narodw. Jestem gotw zgodzi si z Leninem

- ktry podobno to powiedzia - e filosemityzm jest czym rwnie bezsensownym jak antysemityzm;

po c wyrnia jakkolwiek narodowo? Tyle tylko, e z powodu antysemityzmu popenione

zostay zbrodnie ludobjstwa, ktre pochony miliony ofiar, a z powodu filosemityzmu najwyej

kto popeni samobjstwo czy jaki pan zabi jak pani z zazdroci. Jestem filosemit,

antysemityzm jest mi bezgranicznie wstrtny.

GAZETY- gazety codzienne oraz pisma tygodniowe, szczeglnie spoeczno-kulturalne, stanowi odczasw mojej najwczeniejszej modoci istotn tre mego ycia. Bez gazety - z reguy dwu rnych


12/192

gazet - nie rozpoczn dnia, cho bynajmniej nie czytam ich od deski do deski i lubi te ranki, kiedy nie

musz wychodzi do kiosku. Mog wtedy czyta moje ukochane tygodniki. Bez spoeczno-

kulturalnych ycie nie miaoby dla mnie sensu.

HARCERSTWO - harcerstwo jest moj wielk mioci, pasj. Byem czynnym harcerzem,

instruktorem, tylko przez par lat - przed wojn, w gimnazjum, stosunkowo krtko w czasie wojny,

trzy lata po wojnie. Z ZHP formalnie wystpiem w 1948 roku. Ju jako senior i literat harcerski

wrciem po 1956, ale cae ycie, do dzisiaj, harcerstwo jest mi bardzo bliskie. Zapragnem zosta

harcerzem, gdy majc lat dziewi przeczytaem Ksieczk harcerzaHenryka Glassa, czoowego

harcerskiego endeka. Gdy wyszedem z lat najmodszych, na zawsze zczyem si z harcersk lewic.

Naleaem do Szarych Szeregw w ich organizacyjnym finale. Przez kilka miesicy, od lutego 1945,

z polecenia Leona Marszaka, ostatniego Naczelnika Szarych Szeregw, peniem funkcj takiego

niby-Naczelnika. Bya to mistyfikacja i wobec wadz pastwa, i wobec terenowych druyn

szaroszeregowych. Miaa na celu przeprowadzenie ujawnienia si Szarych Szeregw oraz podjcie

wsppracy harcerzy zju istniejcym ZHP. Marszaek uwaa, e jego osoba (by przed wojn

sekretarzem wojewody katowickiego Grayskiego) politycznie moe utrudni t spraw. Wszystko

to dokadnie omwiem w mojej ksice I zawsze krzy oksydowany(Krakw 1990, str. 254).

Midzy rokiem 1945 a 1948 staraem si, by harcerstwo byo moliwie stare i tradycyjne. Po 1956

opowiedziaem si za harcerstwem wychowujcym modzie do najpeniejszego ycia w Polsce

Ludowej. Napisaem trzy ksiki o historii harcerstwa. Jestem przekonany, e harcerstwo,

a dokadniej Zwizek Harcerstwa Polskiego, nie za jego rozmaite, dywersyjnie polityczne, ilociowo

zreszt minimalne tak zwane harcerstwa alternatywne, a wic e Zwizek Harcerstwa Polskiego ma

dzisiaj - w czasie tak kolosalnego rozprzenia obywatelskiego i moralnego - ogromn rol do

odegrania. Winien wychowywa elity moralne modego pokolenia. I jeszcze jedno: moja wielka

mio obejmuje tylko harcerstwo, w adnym razie nie skauting. Jestem cigle harcerzem, nigdy niebyem skautem. Nie miejsce tutaj na analizowanie rnic - prosz mi wierzy na sowo.

HISTORIA - cho studiowaem na uniwersytecie polonistyk, to historia, szczeglnie ostatnich

dwustu lat, i to wjej politycznym aspekcie, jest moj najwiksz pasj intelektualn.

HISTORIA CO TYDZIE - kto wie, czy dwa tomy tej ksiki, wydane w 1976 i 1977 roku, niezostan po mnie najduej? Publicystyczna - nie pretendujca do cisoci naukowej - historia moich

ulubionych tygodnikw spoeczno-kulturalnych i z dwudziestolecia, i z lat bezporednio

powojennych. Pisz dalszy cig. Wydaem rwnie Tyle gosw, ile prawd... - przeznaczon dla

starszej modziey histori tego rodzaju tygodnikw ukazujcych si w Warszawie od 1859 do 1918roku. Chc j napisa jeszcze raz -ju dla dorosych.

ISKRY - Iskryprzez cae ycie! Gdy zaczynaem chodzi do gimnazjum - lat miaem jedenacie -

tygodnik dla modziey Iskryby pierwszym, ju nie dziecicym, nie pomyczkowym, pismem

powanym, dla modziey, ktre namitnie pochaniaem i na nim si wychowaem. Gdybyem

czowiekiem dorosym, warszawskie wydawnictwo Iskryopublikowao par moich ksiek, w tym

bardzo dla mnie wan 7599 dni Drugiej Rzeczypospolitej - uoon przez pani Ew Sabelank

i przeze mnie antologi reportau midzywojennego. Gdy jestem ju czowiekiem w wieku... hm...

zaawansowanym, wanie Iskrywydaj mi ten Sownik. Iskryprzez cae ycie!


13/192

JEDZENIE - Boe bro, nie jestem gurmandzist ani smakoszem. Nie cierpi tylko kotletw z misa

mielonego, nie znosz hamburgerw - wyjtkowewistwo! Nie wezm do ust wtrbki - kiedy

w czeskim Brnie wprost godowaem przez trzy dni, bo nic innego w restauracji hotelowej nie byo,

jedynie wtrbka i wtrbka! Najbardziej lubi zwyczajn herbat, adne tam jakie Earl Greye,

z ekspresowego woreczka zalanego zwyczajn - oczywicie wrzc - wod z kranu, nie za rdlan

wod oligocesk. Herbat pijam bez cukru, ale kaw musz tak osodzi, eby zabi jej smak,

ktrego nie lubi. A przecie kaw intelektualista pi musi... Sodycze, ajake, lubi. Kto nie lubi?

KAPELUSZ - kapelusz od 1935 roku, od chwili kiedy woyem pierwszy, nosz dokadnie tego

samego ksztatu, dawniej szary, teraz brzowy. Okrgy, z wgniecionym rodkiem la pasztet! Taki

kapelusz nosi mj Ojciec i wielu wtedy innych panw. Takiego kapelusza ju teraz w Polsce nie nosi

nikt. Sprzedawcy s strasznie zgorszeni, gdy jeszcze w sklepie, uiciwszy naleno, jednym ruchem

pici znieksztacam go, nadajc wanie ksztat pasztetu.

KAZBAL - Albin Kazbal, pseudonim kryjcy spk pisarsk Zbigniewa Safjana, Aleksandra

Minkowskiego i moj, ktra w 1982 roku ogosia w tygodniku Tu i terazpowie wspczesn,

zatytuowan Klucz. Jej wydanie ksikowe, cho nadal autorstwa Kazbala, ju byo bez rozdziaw

przeze mnie napisanych (patrz: biogram Safjan).

KIBUCE - najcudowniejsza forma ycia spoecznego, jak gdziekolwiek na wiecie spotkaem!

Izraelskie kibuce! Niestety - tylko rolnicze, aja bardzo nie lubi tego typu pracy, ani w polu, ani na

dziakach. Ale takie kibucowe falanstery bardzo mi si podobaj. Chtnie bym y i pracowa (byle nie

na roli, a przy wasnym biurku) w takim kibucu - pisabym tam swoje artykuy i ksiki, kibuc

zabieraby moje honoraria, a w zamian dawa mi wszystko potrzebne do ycia. Niestety, kibucw - nie

myli, Boe bro,z

kochozami-

nie ma w Polsce! Nie rozumiem modych Izraelczykw, ktrzy niechc w nich y.

KOBIETY- uwielbiam kobiety! Od stp do gw! Z kobietami zawsze mi si lepiej pracowao

w redakcjach i w wydawnictwach ni z mczyznami. Uwaam je za istoty lepsze i mdrzejsze ni

mczyni. wiat rzdzony przez panie byby wiatem wspanialszym. Nawet zy rzd Hanny

Suchockiej by mi sympatyczniejszy, gdy na jego czele staa wcale przystojna pani. A jak znakomitymi

premierami byy Margaret Thatcher, Indira Gandhi i ta izraelska pani Golda Meir. Nawet autem

kobiety lepiej kieruj ni mczyni, a co dopiero pastwem. Gdyby pani profesor Ewa towska

zgodzia si kandydowa na prezydenta - gosowabym na ni!

KURIER Z LONDYNU - wielka, nieudana - jako misja - przygoda mego ycia. Kurier, tak zwany

cywilny, z Londynu do okupowanej Warszawy. Za mody, za mao dowiadczony byem na t

przygod, ktra rozpocza si w lutym 1941 roku w Londynie - skoczya w czerwcu 1943 w

Warszawie, z ptorarocznym wizieniem budapeszteskim w rodku - ale ktra w rzeczywistoci

wpyna na cae moje ycie.

KUNIA MODYCH - znakomite pismo literacko-spoeczne modziey gimnazjalnej. Nie dlamodziey, ale modziey! Moglimy w nim pisa, drukowa tylko do matury. Jedynie redaktorem

naczelnym by student. Wydawc pisma za - sam prezydent RP, czyli Zamek. Pierwszy numer

ukaza si 15 grudnia 1931 roku. Otwiera go artyku Ryszarda Matuszewskiego pt.Praca dlapastwa, tego samego Matuszewskiego, ktry potem zosta znanym krytykiem literackim. Drugi


14/192

artyku by autorstwa Tadeusza Horki (starszego mego kolegi z naszego gimnazjum imienia Staszica),

ktry po wojnie przez dugie lata redagowa Dziennik Polski w Londynie. Przez Kuni Modych

przesza w latach 1931-1936 niemal caa czowka pniejszej polskiej literatury wspczesnej, z

Janem Kottem, Kazimierzem Brandysem, Wojciechem ukrowskim, Gustawem Herlingiem-

Grudziskim, Janem Twardowskim, Zygmuntem Kauyskim, Alfredem aszowskim i wielu innymi.

A do tego jeszcze i modzi plastycy, tacy jak Franciszek Parecki czy Jan Kosiski. W miar lat jednak

coraz bardziej sabo zainteresowanie ZamkuKunic Modych - zorientowano si, e wychowuje

ona raczej modych lewicowcw ni modych sanatorw. Jej pierwszy lokal redakcyjny mieci si we

wspaniaych pokojach Zamku Warszawskiego, czwarty i ostami - w malutkich pokoikach na parterze

zwykej kamienicy urawia 7, w domu, w ktrym si urodziem. W poowie 1936 roku prezydent

cofn swoj finansow opiek - 15 czerwca ukaza si ostatni numer Kuni Modych. Znalazy si

w nim artykuy Wojciecha ukrowskiego, Marii Zieleczyk (przyszej Turlejskiej), Kazimierza

Koniewskiego. Ostatnim redaktorem naczelnym by student Jzef Mrozowicki, rozstrzelany przez

Niemcw w marcu 1940 roku. Kuni Modychczytaem - ba! chonem - od jej pierwszego

numeru. W 1936 staem si czonkiem redakcyjnego kolegium. Na gaszenie wiec. To byo pismowspaniae!

LEWICA -ja zawsze na lewicy! Rozmaite to byy lewice - i pisudczykowska, i socjalistyczna,

i demokratyczna, i pepeesowska, i pezetpeerowska, i socjaldemokratyczna, partyjna i bezpartyjna, ale

zawsze lewica. Najmniej lewicowy byem w czasie okupacji - cho PLAN to te lewica! - jako e wtedy

liczya si przede wszystkim postawa pastwowa i patriotyczna. Ale poza wojenn konspiracj -

zawsze lewica!

LITERATURA - literatura jest treci mego ycia. Przede wszystkim ta w formie ksiek

i czasopism. W innych swoich postaciach - w teatrze, w filmie, w telewizji, w radiu - znaczy ju dlamnie o wiele mniej. Literatura mi najblisza to tak zwana realistyczna - autorzy, ktrzy bardziej si

interesuj sprawami spoecznymi, narodowymi, historycznymi, anieli jedynie prywatnym ja

pojedynczego czowieka. Proza jest mi przy tym blisza ni poezja, cho poezja potrafi mnie niewoli.

MAGAZYN POLSKI - w latach Polski Ludowej, po 1957 roku, bardzo popularny, szeroko

czytany magazyn przedrukw z prasy krajowej i zagranicznej. Wydawany w formacie niewielkiej

ksiki, osiga w swoich najlepszych latach - szedziesitych, siedemdziesitych, osiemdziesitych

nawet - i sto kilkadziesit tysicy egzemplarzy. Zaoony w 1957 - pierwszym naczelnym by Marian

Kozowski - pocztkowo pomylany jako pismo przedrukw z prasy krajowej, przeznaczone dla

czytelnikw emigracyjnych, oraz z prasy emigracyjnej - dla krajowych. Rycho zmieni formu - i stasi pismem adresowanym do czytelnikw w kraju. W listopadzie 1958 roku zostaem jego

redaktorem naczelnym, cho tak naprawd pismo robia i o jego wartoci decydowaa Emilia

Godlewska. W roku 1982 przekazaem je Ewie Sabelance. W 1990 niefortunne decyzje komisji

likwidacyjnej RSW Prasa-Ksika-Ruchdoprowadziy do zlikwidowania Magazynu. Nie jestem

jednak pewny, czy dawna formua redakcyjna Magazynudaaby si dzisiaj utrzyma.

MALARSTWO - nigdy w yciu niczego nie narysowaem ani tym bardziej nie namalowaem, ale

wanie malarstwo jest t sztuk, ktra mnie fascynuje. Rozumiem obrazy, nawet abstrakcyjne.

Wielbi zarwno wielkie malarstwo klasyczne, jak i nowoczesn sztuk Picassa czy Daliego. Wielkimi

s dla mnie impresjonici. W malarstwie mam przy tym gusta zupenie odmienne ni w literaturze -w literaturze realistyczne, w malarstwie najbardziej nawet arealistyczne, deformujce. Tak bywa.


15/192

Czowiek na szczcie nie musi by wewntrznie jednakowy ani konsekwentny - to byoby zbyt

nudne.

MASONERIA - z masonami czowiek wspczesny cigle si w yciu styka. Stwierdzenie, i nie jest

si masonem, nie ma adnej wartoci; konspiracja masoska to istota zabawy w masoneri.

Masoneria - niegdy bardzo wpywowa - dzisiaj jest ju tylko szlachetn, cudown, ale pozbawionjakiegokolwiek znaczenia zabaw i starszych, i troch modszych panw oraz pa. Tych, rzekbym,

najuczciwszych, najbardziej spoecznie zasuonych.

MATEMATYKA -jestem kompletnym matematycznym osem. Najprostsze arytmetyczne

dziaania cae ycie sprawiaj mi trudnoci. Nie mam adnej matematycznej wyobrani. W gimnazjum

miaem z matematyki dwje, najwyejtrjki - i to tylko dziki temu, e matematycy cenili moje

zaangaowanie w najprzerniejsze szkolne akcje i dziaania spoeczne - harcerstwo, biblioteki,

gazetki szkolne. Matematyka bya ijest dla mnie terra incognita. Moe dlatego mj syn zosta

matematykiem, naukowcem...

MUZYKA - muzyka, piew, piosenki, opera, koncerty - to wszystko dla mnie po prostu nie istnieje.

Nie mam suchu za grosz. Nie cierpi, kiedy mi w radio jakie muzyki czy piewaki przerywaj

informacje lub polityczne czy spoeczne gadaniny. W operze byem dwa razy - oba razy uciekem po

pierwszym akcie. To samo z koncertami. Nie znosz muzyki nowoczesnej, ale tej klasycznej te nie

lubi. Rozwj popularnoci piosenkarstwa od lat przejmuje mnie groz. Na ogniskach harcerskich

wolaem zawsze gawd ni jakkolwiek piosenk. W wojsku maszerujc po prostu nie piewaem, a

e bya wojna, nikt na to nie zwraca uwagi. ywy stosunek mam tylko do hymnu narodowego, ale to

ju nie jest muzyka, tylko polityka.

NACJONALIZM - najbardziej mi obca i wstrtna postawa obywatelska, narodowa, publiczna,ideowa. Nie toleruj objaww nacjonalizmu w adnej postaci. Uwaam go za hab Polakw.

NAPIRKOWSKI - Wacaw Napirkowski. Tym pseudonimem, skomponowanym z imienia megoOjca i nazwiska panieskiego mojej babki, podpisywaem przez kilka powojennych lat niektre moje

artykuy w Przekroju. Czyniem to wtedy, gdy w jednym i tym samym numerze byy moje dwa

teksty, a Marian Eile z elazn surowoci przestrzega, aby w jednym numerze pisma nigdy i w

adnym przypadku nie wydrukowano dwu tekstw podpisanych tych samym nazwiskiem. Szkoda, e

w innych pismach redaktorzy nie przestrzegaj tej zasady!

NARTY- szalenie lubiem jedzi na nartach. Nie tylko zjeda, ale i podchodzi - nigdy nieuywaem wycigw - i w ogle maszerowa na nartach. Lubiem grsk turystyk narciarsk.

Wanie turystyk - to znaczy i podchodzenie, i zjedanie. Nic mnie natomiast nie interesoway narty

jako wyczyn sportowy. Nie wzruszao mnie, kiedy inni skakali na skoczniach. To ju by sport

narciarski. A mnie obchodzia tylko moja wasna prywatna narciarska turystyka.

OJCIEC - Ojca mego Niemcy, hitlerowcy, w styczniu 1940 roku zaaresztowali. Przyszli po mnie, mnie

nie byo, ju uciekem. Ojciec kaza mi ucieka. Nikt z nas jeszcze wtedy- byy to pierwsze wielkie

aresztowania w Warszawie - nie sdzi, e gestapo moe aresztowa ojca za syna, rozstrzela

niewinnego za winnego. Mj Ojciec pamita jeszcze praworzdnych Niemcw z okupacji Warszawy

w czasie pierwszej wojny wiatowej. W drugiej wojnie Niemcy ju nie byli praworzdni - stali si


16/192

ludobjcami. Mojego Ojca - i wielu innych ojcw tych, ktrzy dziaali w PLAN-ie - rozstrzelano 14

czerwca 1941 roku na polanie w podwarszawskich Palmirach. Tego samego dnia w bretoskim

Cotquidan otrzymaem nominacj na starszego strzelca - do dzi nim tylko jestem. Ojciec mj ley

na cmentarzu w Palmirach. Surowa powaga tych tysicy mogi, kryjcych zwoki ludzi

pomordowanych przez hitlerowcw, zostaa zmcona przez naszych polskich sportowcw, ktrym

nagle - kilkadziesit lat temu - przyszo do gowy, aby mogia Kusociskiego, biegacza, bya inna od

wszystkich pozostaych. I po dzi dzie nie ma siy, aby cmentarnej polanie palmirskiej przywrci jej

pierwotn -jednolit, wszystkich rwnajc w obliczu ich mczeskiej mierci - powag. Nie,

sportowiec musi by inny i lepszy...

PASTWO - w yciu moim naczelna idea. Pastwo - oczywicie Pastwo Polskie, pisane z duychliter -jest wartoci najwiksz. Nawet nie Nard Polski - bo ten istnia zawsze - ale Pastwo Polskie.

Nale do pokolenia, ktre jako pierwsze po 1918 roku wychowane byo w penej wiadomoci, co

znaczy pastwa nie mie ijaka to wielka rado z pastwa odzyskanego. I to pokolenie bardzo

szybko, w najbardziej wasnym dowiadczeniu, przekonao si, co to znaczy pastwo straci. Pastwo

jest dla mnie czym wyszym ni jednostka. Wiem, e tym rni si od wielu Polakw, ktrzy prawa

jednostki stawiaj wyej ni prawa pastwa. Ja wyej stawiam prawa pastwa. Oczywicie, Pastwa

Polskiego, ktre w moich wielkich marzeniach kiedy stanie si integraln czci Stanw

Zjednoczonych Europy. Znajomi nazywaj mnie pastwowcem. Z tego okrelenia jestem dumny! Nie

aden demokrata, ale pastwowiec! Cho to okrelenie kryje jeszcze bardzo rozmaitetreci

rwnie...

PAPIEROSY- nigdy w yciu - ani w szkolnej toalecie, ani w wojsku, ani w wizieniu - nie miaem

papierosa w ustach. Nie pali nikt w mojej najbliszej rodzinie. Mog powiedzie, e rzuciem palenie

26 lipca 1919 roku, gdzie w poudnie.

PARTIA - byem czonkiem PZPR. I bya to jedna jedyna partia polityczna, do jakiej kiedykolwiek

naleaem. Zapisaem si w czerwcu 1956 roku, tu przed wydarzeniami poznaskimi. Wstpowaem

do partii pastwowej przede wszystkim dlatego, e chciaem mie jaki udzia w ksztatowaniu spraw

pastwa, kultury mojego pastwa. Przyjmowano mnie na kandydata - gdy kraj dygota wskutek

przemian politycznych - z rekomendacji Jana Strzeleckiego i Tadeusza Drewnowskiego. Po dwu latach

zostaem przyjty na czonka, a wtedy rekomendowali mnie Stanisaw Wygodzki i Ryszard

Matuszewski. Wszyscy czterej wystpili z PZPR o wiele wczeniej ni ja. Byem w niej do ostatniej

minuty - tej, w ktrej Mieczysaw F. Rakowski powiedzia: Sztandar wyprowadzi!Jak dotd, mimo

e do partii tej mam pretensj o marzec 1968 i o zbrodnie popenione przez PPR wobec oficerw AKoraz idei AK, nigdy nie aowaem, e w czerwcu 1956 otrzymaem partyjn legitymacj.

PITKA Z ULICY BARSKIEJ - moja powie najpopularniejsza. Jedenacie wyda,milionowy nakad, niegdy lektura szkolna. Film. Kilka tumacze. Powie z pewnoci

socrealistyczna, ktra si jednak podobaa i dugo po socrealizmie. Dzisiaj ju przebrzmiaa. Mam do

niej stosunek krytyczny. Wyraaa tez, e praca wychowuje czowieka. To nie jest prawda! Praca

sama czowieka penego wychowa nie zdoa. Penego czowieka wychowuje dopiero zespolony

kompleks czynnikw: i praca, i lenistwo, i odpoczynek, i - przede wszystkim - zabawa. Praca bez

zabawy, tak jak i zabawa bez pracy, nie potrafi wyksztaci penego czowieka. Dlatego Pitka z ulicy

Barskiejjest powieci niepen.


17/192

PLAN - Polska Ludowa Akcja Niepodlegociowa. Pocztkowo - a byem przy wyborze tej nazwy -

miao by: PolskaDemokratyczna Organizacja Niepodlegociowa. Ale gdy gono odczytalimy sobie

ten skrt - PDON, czyli Pedon - tomy si - my, wwczas modzi dwudziestoletni - zapali za gow!

Nie! Takiego skrtu by nie moe! No i tak powsta skrt idealny: PLAN. Do tego cile wyraajcy

nasze pogldy ideowe - bylimy nie tylko za Zwizkiem Ludw Europy, ale i za gospodark planow.

PLAN I (potem by PLAN II, z ktrym ju nic nie mielimy wsplnego) zosta zaoony jesieni 1939

roku przez modych kolegw i przyjaci z przedwojennego pisma Orka na ugorze oraz przez

instruktorw harcerskich z tak zwanego KIMB-u (patrz: biogram Juliusz Dbrowski). Moda lewica.

Wydalimy kilka numerw podziemnych gazetek, zagazowalimy kino z niemieckimi filmami,

wylepilimy par antyhitlerowskich ulotek - i zostalimy wydani do gestapo przez... harcerza

Izdebskiego. W styczniu 1941 roku po trzech miesicach akcji rozbito nas w proch i py. Pierwsza

bitwa z gestapo przegrana przez Polsk Podziemn. PLAN, ktry zakadaem z najbliszymi moimi

przyjacimi i ktry by moj pierwsz, tragicznie zakoczon, konspiracj, jest w mojej pamici

bardzo drogi. Wsypa w PLAN-ie - ona rwnie - zadecydowaa o wszystkim, co po dzi dzie ze mn

si dzieje.

POLITYKA - tygodnik Polityka, ktrego pierwszy numer ukaza si na pocztku marca 1957

roku i w ktrej to Polityceod owego pierwszego numeru jestem po dzi dzie. To przypadek

alfabetyczny, e w tym A...B...C... KoniewskiegoPLAN ssiaduje tu obok z Polityk, a zaraz

bdzie i Przekrj. To przecie byy - a i s - trzy najwiksze przygody mojego ycia. Trzy spord

piciu - wliczajc ow kurierk z Londynuoraz pisanie ksiek. Z tym e owa kurierkawynikaa

cile z PLAN-u, a uczestnictwo w Politycestao si moliwe w nastpstwie wsppracy z

Przekrojemoraz napisania paru ksiek. O Polityce w tym Sownikujest bardzo duo w wielu

biogramach, z biogramem Mietka Rakowskiego na czele. Wic tu i teraz tylko jedno zadanie: wielka

sprawa mego ycia - chciabym umrze jako wsppracownik, czonek zespou redakcyjnegoPolityki. Ale czy to mi si uda? Politykazmienia si bardziej, ni ja si zmieniam. Albo te -

Politykazmienia si inaczej, ni ja si zmieniam.

PRZEKRJ - w Przekrojuzaczem faktycznie pracowa we wrzeniu 1945 roku, kiedy MarianEile zaproponowa mi napisanie powieci z wojennych przygd: Szczotki do butw, pierwszej mojej

powieci i pierwszej powojennej powieci drukowanej w Przekroju. Formalnie staem si czonkiem

zespou 1 stycznia 1946 roku - rwnoczenie rozpocz si druk w odcinkach Szczotki do butw. A

do grudnia 1958 roku razem z Romanem Burzyskim tworzylimy redakcj warszawsk, a raczej

przyczek krakowskiej redakcji w stolicy. Przez wiele lat, w lecie, na dwa miesice jedziem do

Krakowa, aby w czasie urlopowym wspiera redakcj. Poza tym bardzo czsto, przynajmniej raz nadwa, trzy miesice, bywaem w Krakowie. W redakcji Przekrojudziki Marianowi Eilemu i Jance

Ipohorskiej czuem si cudownie! To by mj drugi dom.To wszystko jednak skoczyo si wtedy, gdy

Marian Eile zosta poraony tym, co si w Polsce dziao w marcu i nastpnych tygodniach 1968 roku.

Wyjecha na dwa lata do Parya, ale Przekrjopuci na zawsze. Wtedy Przekrjzacz stawa si

innym pismem - malaa jego popularno wrd czytelnikw i rola w Polsce i zmienia si skad

redakcji. W 1984 na cmentarzu Rakowickim poegnaem Mariana w imieniu starych

przekrojowcw. W p roku pniej ju zupenie nowa redakcja odmwia mi druku wspomnie

zwizanych z czterdziestoleciem istnienia pisma. Nigdy ju wicej niczego do Przekroju nie

posaem. W par lat pniej Przekrjodmieni si ju cakowicie - i graficznie, i treciowo.

Powiedziaem mu: egnaj! Ju nawet cienia Eilego nie ma w tym pimie.


18/192

RADIO I TELEWIZJA - moe nie powinienem tak zestawia razem, wszak nie ma ju

radiokomitetu, w ktrym istniaa telewizja - s dwa odrbne przedsibiorstwa. Oba waciwie poza

mn. Radia nie suchaem nigdy w yciu. W moim domu rodzinnym radia nie byo - ojciec przynis

odbiornik 1 wrzenia 1939 roku w poudnie, kupi, abymy mogli sucha wojennych komunikatw.

Do dzisiaj nie nauczyem si sucha radia - dziennik o sidmej rano i to wszystko. Bardzo, bardzo

rzadko poluj na jak audycj - moe raz, moe dwa razy w roku. W suchaniu radia drani mnie

gwnie muzyka - po co mi ona! Telewizji rwnie nie lubi oglda. Dziennik o wp do smej

wieczorem i to koniec. Gdybym oglda telewizj, nie miabym czasu na czytanie - a czytanie jest

waniejsze. Nie ogldaem telewizji nawet wtedy, gdy sam w niej wystpowaem. Wol i do kina,

nie mwic ju o teatrze.

ROWER - kiedy ogromnie lubiem jedzi na rowerze. Turystyka rowerowa - to byo co dla mnie.

Razem z synem - on nastolatek, ja pan czterdziestoparoletni - w cigu kilku letnich wakacji

objechalimy ca Polsk dookoa, wedle granic i na krzy. Powoli - trzydzieci kilometrw dziennie

wystarczyo. Podczas postojw czytaem mu na gos ksiki, a to Klub Pickwicka, a to Popioy, a toPana Tadeusza. Zwiedzalimy kraj ojczysty, miasta, zamki, lasy, jeziora. Turystyka rowerowa to co

rwnie przyjemnego, jak powolna turystyka piesza. Kiedy, w latach modoharcerskich, naleaem do

zespou akrobatw rowerowych z zastpu Cietrzewi. Wystpowalimy nawet na midzynarodowych

zlotach, na jamboree. Ja jako akrobata jedziem najgorzej, ale stojc w miejscu na rowerze byem

konferansjerem podczas wystpw moich kolegw. Lubi turystyk rowerow, narciarsk i piesz.

Lubi turystyk grsk, ale Boe bro od jakiejkolwiek wspinaczki, lin, klamer i tego wszystkiego.

Spacer po grach po dobrze wydeptanych ciekach. adnych wycigw rowerowych, adnych

rajdw, adnych wyczynw szybkociowych. Tylko powolna turystyka.

SKAMANDER - grupa najbliszych mi, stale i cigle, polskich poetw. Skamandryci - JarosawIwaszkiewicz, Antoni Sonimski, Julian Tuwim, Maria Jasnorzewska-Pawlikowska, Kazimierz

Wierzyski. No i spoza skamandrytw, ale bliski im sw poetyk, Gaczyski. Poza nimi nie ma dla

mnie poetw! Jestem starowiecki? Jak najbardziej! To zreszt Kazimierz Wyka napisa, e dla

kadego czowieka jedyn blisk i zrozumia mu poezj jest ta, na ktrej si wychowa. Jestem

przykadem na suszno tego stwierdzenia. I dobrze mi z tym...

SPORT - nie znosz sportu, jakiegokolwiek sportu wyczynowego, jakichkolwiek meczw

o zwycistwo, jakichkolwiek prb bicia rekordw. Trzy razy w yciu byem na jakich zawodach,

meczach, na stadionach - nuda miertelna. Nic mnie nie obchodzi, kto wygra - Polacy czy ktokolwiek

inny. adne skoki, adne wycigi. Co wicej - wydaje mi si, e sport, w tym rwnie olimpiady, maogromny wpyw na brutalizacj spoeczestw w naszym stuleciu. Nie lubi zreszt rwnie wszelkiego

rodzaju gier - ani w karty, nigdy nie graem w brida, ani w szachy (w nie grywaem jedynie

w wizieniu, gdy nie miaem nic do czytania), ani w ogle adnych gier, w ktrych kto ma kogo

pokona. Nie mam w sobie najlejszej iskry jakiegokolwiek wspzawodnictwa. I to chyba w niczym.

STARO - na szczcie jestem ju stary. Od lat modoci zawsze chciaem by stary. Nigdy mnienie pociga aden - prcz harcerskiego - styl ycia modzieowego. Ani modzieowe mody i stroje,

ani modzieowe rozrywki, ani modzieowa zuchowato. Jestem nareszcie stary. Zofia Nakowska

powiedziaa kiedy: Nigdy nie przypuszczaam, e bd stara! Ja przeciwnie - przypuszczaem

i ciesz si, e jestem stary.


19/192

SZESNASTKA - 16 Warszawska Druyna Harcerzy imienia Zawiszy Czarnego - moja ukochana

macierzysta Szesnastka, jedna z najstarszych druyn polskich, istniejca od 1911 roku. Bya kiedy

druyn znakomit, obecnie jest druyn raczej sab. Ale ja zawsze wspominam j najczulej, chocia

obca mi jest - uwaam to za szkodliwe - decyzja ktrego z obecnych druynowych, ktry

wyprowadzi Szesnastkze Zwizku Harcerstwa Polskiego, z ktrym ja czuj si zwizany najsilniej,

i wprowadzi j do Zwizku Harcerstwa Rzeczpospolitej, maej i niepowanej, nawet pedagogicznie

szkodliwej, harcerskiej organizacji alternatywnej. To w Sulimczyku, dwutygodniku 16 WDH,

debiutowaem jako dziennikarz w 1934 roku, aby potem przez dwa lata by redaktorem naczelnym

tego powielanego, ale regularnie si ukazujcego, pisemka. Szesnastka, mon amour!

TEATR - bardzo lubi teatr. Jest to pikna sztuka. auj niezmiernie, e nie mam w sobie za grosz

dramaturgicznego talentu. Chciabym napisa sztuk teatraln i wiem, e napisa jej nie potrafi.

Zawd aktora to jeden z najszlachetniejszych zawodw, a i powoa rwnie.

TECHNIKA - wszelkie machiny, poczwszy od samochodu, skoczywszy na komputerze -

z wyjtkiem maszyny do pisania - s dla mnie czym absolutnie obcym. W gimnazjum nie cierpiaem

lekcji fizyki i chemii, jak mogem, wykrcaem si od jakichkolwiek wicze praktycznych. Nigdy nie

potrafiem - a pewnie rwnie z uporem nie chciaem - nauczy si prowadzenia samochodu. Nie

mam auta i nigdy nie chciaem go mie. Obsuga jakiejkolwiek, nawet bardzo prostej, maszyny jest

dla mnie udrk. Teraz w redakcjach ucz wszystkich dziennikarzy posugiwania si przy pisaniu

komputerami i daj od nich nie maszynopisw, ale dyskietek. Na szczcie mj wiek ju mnie

chroni od dostosowywania si do tych ycze. Przeraaj mnie wszelkie nowe techniczne wynalazki.

Chciabym, by ju wicejnic nie wynaleziono... Wiem, e jest to yczenie idiotyczne, a nawet

samobjcze - gdyby nie byo wynalazkw, toby nie byo i postpu w medycynie, a przecie ja moje

zdrowie zawdziczam wanie coraz doskonalszej chirurgii! Wiem, e technika jest potrzebna - i nieznosz wszelkiego rodzaju maszyn. Po prostu mnie przeraaj! Nie i nie, wobec wszelkich maszyn!

Z wyjtkiem, oczywicie, tej do pisania, no i tych rozmaitych pokojowo-domowych lamp, kaloryferw,

piecykw, pralek (nie umiem ich obsugiwa, ale dajsi przez nie obsugiwa!). A rwnie kolei,

samolotw, autobusw, tramwajw. Tych maszyn, ktre uatwiaj stae nasze codzienne ycie.

Wiem, e maszyny s poyteczne, ale... ale ja ich nie lubi. Ot i kopot!

TU i TERAZ - trzyletnia efemeryda w dziejach wspczesnych naszych tygodnikw kulturalnych.

W lecie 1981 roku - dokadna data nie jest wana - zostaem zapytany przez jednego z sekretarzy KC,

czybym si zgodzi obj redakcj Kultury, tej warszawskiej, jako e pismo naley zawrci z drogi

solidarnociowej, na ktr si powoli toczy. Zgodziem si, ale postawiem warunek: bd wybranyalbo odrzucony przez zesp! Oczywicie tego rodzaju propozycji nawet nie odwaono si podda pod

gosowanie! Przepadbym jak amen w pacierzu! Dopiero w lutym 1982 roku - w stanie wojennym,

gdy pisma byy zawieszone - Sekretariat KC powzi uchwa, eby wznowi Kultur, zmieni jej

zesp i ebym ja zosta naczelnym. Postawiem warunek: inny tytu, inny adres, wszystko inne, aby

nawet cienia podejrze by nie mogo, e zawaszczamy tytu, ktrego linia bya zupenie inna.

Zawsze byem przeciwny tego rodzaju zodziejstwu prasowemu - niestety pospolitemu, rwnie

i dzisiaj. Zgodzono si. Inny tytu: Tu i teraz. Inny adres - na Smolnej. No i zupenie inny zesp.

Pierwszy numer ukaza si w czerwcu 1982. Nie mnie ocenia poziom tygodnika. Ale - fakt faktem -

nie zyska popularnoci. Nakad - okoo 30 tysicy egzemplarzy, duy deficyt. Do tego doszy ataki

radzieckie i grymasy ambasady, otwarta krytyka w moskiewskiej prasie. Poszo o kilka tekstw -


20/192

zarzucono mi antyradziecko. Oczywicie, gdyby tygodnik chwyci, gdyby by czytany, gdyby

w rodowisku literackim odegra rol jednoczc, nie powiedziano by mi nawet jednego zego sowa.

Ale poniewa tak si nie stao - skrytykowano moje redaktorstwo i w sposb niebywale elegancki

w lutym 1985 zostaem zastpiony Klemensem Krzyagrskim. Powanie zmieniono skad redakcji,

a w czerwcu, w trzeci rocznic pierwszego numeru, Tu i terazzostao z powrotem przeksztacone

w... Kultur. Kto by bardzo przywizany do tego zodziejskiego pomysu! Nowa Kulturate nie

zyskaa specjalnego powodzenia, ale to ju inna sprawa. Tu i teraztrwao trzy lata. I wtedy dopiero,

gdy przestao istnie - przy najrozmaitszych okazjach, na spotkaniach autorskich - rni czytelnicy

bardzo chwalili mojepismo i aowali, e go nie ma... Za pno!

URODZIEM SI - 26 lipca 1919 roku, jeeli wic liczy chiskim sposobem - od dnia poczcia,dziewi miesicy wstecz - to jestem dokadnym rwienikiem Polski Odrodzonej. I to mi sprawia

ogromn satysfakcj! Umr tedy 13 listopada 2018 roku pod wieczr, abym jeszcze zdy w telewizji

zobaczy, w gazetach przeczyta, a i telefonicznie od znajomych si wywiedzie, jak to w Polsce, w

Czwartej pewnie Rzplitej, bdzie obchodzone stulecie odzyskania Niepodlegoci. Bd mia wtedy

dziewidziesit dziewi lat. Moja matka ya dziewidziesit siedem. Mam szans...

WEBER - Henryk Weber - jeden z paru moich pseudonimw publicystycznych. Takie imi

i nazwisko wymylono mi w Londynie, w lutym 1941 roku, do paszportu dyplomatycznego, z jakim

miaem przez Afryk przejecha do Budapesztu w kurierskiej drodze do okupowanego kraju.

W realizacji wszystko wygldao inaczej - i le, ale sentyment do tego imienia i nazwiska pozosta.

Std wic ten pseudonim dziennikarski.

WIADOMOCI LITERACKIE I znany w midzywojennym dwudziestoleciu tygodnikliteracko-kulturalny redagowany przez Mieczysawa Grydzewskiego. Trybuna gwnie skamandrytw.

Chyba najlepsze pismo tego typu w dziejach polskiej prasy. Czytywaem je stale od pitnastego roku

ycia. Do dzisiaj model tygodnika, zaproponowany przez Wiadomoci Literackiejest mi najbliszy.

I bardzo bolej, i wiele wskazuje na to, e czytelnicy w Polsce dzisiejszej jakby si od tego typu pism

odwracali. Moe nowy tygodnik, Wiadomoci Kulturalne, redagowany przez Krzysztofa Teodora

Toeplitza, ukazujcy si od maja 1994, zmieni t sytuacj?

WINIARSKI - Wiktor Winiarski. Tym imieniem i tym nazwiskiem podpisywaem swoje artykuy

publikowane w roku 1940 i 1941 w londyskich Wiadomociach Polskich oraz w Polsce

Walczcej. A to dlatego, by uchroni przed gestapowskimi restrykcjami najbliszych w kraju. Wiktor -

to od imienia mojej matki, Wiktorii, Winiarski - od nazwiska wczesnej ukochanej dziewczyny,przyszej ony.

WOJSKO - w wojsku suyem krtko w czasie wojny, we Francji i w Szkocji. Nie zdyem wzi

udziau w adnej bitwie. Nie wystrzeliem z adnej broni ani razu - prcz strzelania z karabinu do celu

na wojskowej strzelnicy. Ale gorco i zdecydowanie potpiam tych modych Polakw, ktrzy dzisiaj

tak szerokim frontem odmawiaj suenia w wojsku. W moim przekonaniu suba ta nie tyle uczy

obsugiwania karabinw, czogw i armat, ile pewnych postaw obywatelskich, pewnego stylu bycia -

jest bardzo dobr szko ycia w spoeczestwie. Dlatego nigdy i pod adnym pozorem nie

pozwalabym modym obywatelom pastwa polskiego na jakiekolwiek - z adnych ideowych

powodw - uchylanie si od owej rezerwowej suby wojskowej. Po prostu przymus - tam gdzie brakdobrowolnoci i chci i bez adnej dyskusji!


21/192

ZABAWA - ycie naley traktowa nie jako obowizek, ale jako wielk cudown zabaw. Tak samo

prac. Jest czym wspaniaym, gdy uwaamy j za znakomit indywidualn zabaw. Wciekaj si na

mnie niektrzy instruktorzy harcerscy, gdy pisz, e harcerstwo to nie suba, ale pyszna zabawa. Moi

przyjaciele wiedz, e gdy mwi o czym: To jest zabawne - znaczy, e ta rzecz, sprawa jest dla

mnie bardzo powana,interesujca, ma specjalne znaczenie czy wymaga szczeglnej uwagi. Gdy

dowiedziaem si na przykad o mierci Stalina, powiedziaem: A to zabawne... Tak samo

zareagowaem na wiadomo o mierci Bieruta i o zamordowaniu Gerharda. Ci, ktrzy syszeli te

moje komentarze, a mao mnie znali, byli okrutnie zgorszeni. C ja mog zrobi - dla mnie wiat jest

wprawdzie straszny, ale... niezwykle zabawny!

ZOTA STRZAA - wspaniay krg instruktorw harcerskich, ktry istnia w Warszawie przezdwa lata, od 1936 do 1938 roku. Najbardziej laicka i lewicowa grupa w ZHP (nie naley jej myli z

Czerwonym Harcerstwem, organizacj modzieow PPS). Ja oczywicie naleaem do Zotej Strzay.

Nie byo nas wielu - dwudziestu paru instruktorw i instruktorek. Pikna karta mojej harcerskiej

modoci.

EBY UJRZA UPIORA! - to tytu mojej ostatniej, ale cigle jeszcze nie wydanej powieci,osnutej na dziejach dwudziestolecia. I politycznej, i obyczajowo-erotycznej. Akcja zaczyna si w dniu

zabjstwa prezydenta Narutowicza, a koczy zabjstwem Francuza, dyrektora sawnych Zakadw

Szarlowickich, czyli yrardowskich. Ale to powie, nie za historyczny reporta ani aden dokument.

Wic eby wreszcie ta powie si ukazaa... eby!

I na tym kocz t moj autocharakterystyk w dniu 24 maja 1994 roku, w dniu - uwaga, uwaga -

imienin witego Urbana, i podpisuj j imieniem i nazwiskiem

Kazimierz (imienia drugiego nie mam, rodzice nie dali - i dobrze, drugie imi to tyle

kopotw!) Koniewski

JERZY ADAMSKI - ludzko zacza siod Adama, wic i mnie ten Sownikwypada zacz od

Adamskiego, profesora rozmaitych filmowych i teatralnych szk wyszych, krytyka literackiego,

ktrego zreszt ogromnie ceni. Tote w grudniu 1984 na wie, i Adamski ma po mnie obj

tygodnik Tu i teraz, z ktrego mnie wywalano, bardzo si ucieszyem. Niestety - nim Adamski ze

swego mieszkania na oliborzu autobusem dojecha na plac Unii Lubelskiej, aby z rk prezesa Zarzdu

Gwnego RSW Prasa-Ksika-Ruchodebra nominacj, telefon z Wydziau Prasy KC PZPR zmieni

decyzj i obaj panowie, nieco zaenowani, przez p godziny rozmawiali o niczym. A szkoda!

Wprawdzie i Adamskiemu rwnie nie udaoby si z tego raczej ekskluzywnego tygodnika uczyni -

jak to sobie marzy Wydzia Prasy - pisma bardziej poczytnego, bardziej popularnego, ale moe nie

zmienioby ono potem tytuu - na faszyw Kultur - i byoby intelektualnie ciekawe. Caa operacja z

Tu i teraznie powioda si. Ju wwczas, na pocztku lat osiemdziesitych (z wydarzeniami

politycznymi roku 1981 zbieno raczej przypadkowa), jako zapewne efekt masowego procesu

awansu spoecznego oraz rzeczywicie powszechnej owiaty, i oblicze, i gusta kulturalne, i obyczaje


22/192

nowej polskiej inteligencji ju si na tyle zmieniy, e pisma la Wiadomoci Literackieznw

staway si pismami elit. Czy Adamski zdoaby ten proces zahamowa w stosunku do tego akurat

tygodnika? Nie wiem. Wszystko bowiem toczyo si inaczej, ni tego pragnlimy.

PIOTR ADAMCZEWSKI - aby dalej posuwa si tropem Adamw - nastpny po Dariuszu

Fikusie sekretarz redakcji Polityki, gwny ju w latach dziewidziesitych akuszer wszelkich zmiangraficznych, formatowych i objtociowych pisma - zmian nie przez wszystkich starych czytelnikw

aprobowanych, cho moe majcych wpyw na to, e Polityka, pod koniec 1993 roku tracca

poczytno wrd starych swoich czytelnikw, zyskuje j wrd dwudziestolatkw, te, oczywicie,

tylko tych z wyszym wyksztaceniem. Do Adamczewskiego mam dwie pretensje. Pierwsza, i zbyt

rzadko w rubryce W ksigarni drukuje moje notki recenzenckie ijedne dajc zreszt natychmiast,

inne przetrzymujc i po roku rwnie; winny by nie jedna co dwa, trzy tygodnie, ale dwie w kadym

numerze! I pretensja druga - po jakie licho Polityka publikuje, z jego oraz profesora Garlickiego

inicjatywy, ten gurmandzistowski przewodnik po warszawskich knajpach? Polityce to nie przystoi,

ale Adamczewski jest gurmandzist upartym.

TERESA ABRASZEWSKA - Ab... nazwisko z samego pocztku alfabetu, a przy tym pikna

redaktorka w Ksice i Wiedzy. Mdrzy ludzie radz mi, eby Sownik Koniewskiegoby

maksymalnie zjadliwy, zoliwy, szczypicy. Ile dokopiesz, ile wymiejesz i tyle zarobisz! Ale przecie

w tym Sowniku, gdzie rachuj si z ludmi mi bliskimi i dalekimi, przyjaznymi i wrogimi, winno si

znale miejsce dla owych uroczych istot rodzaju eskiego, ktre w tak istotny sposb zadecydoway

ojakoci moich ksiek, a wic i o sukcesach mojego ycia. Musz wic dobrze, a nie le, napisa

o tych pierwszych i przyjaznych czytelniczkach naszych maszynopisw, ktrych dobre rady

i adiustacje tekstw w tak istotny sposb decydoway zarwno o odbiorze kadej konkretnej ksiki,

jak i o tym, e rynek edytorski by w Polsce Ludowej doprawdy wietny. Z tymi paniami redaktorkamiw Polsce Ludowej zdarzya si bowiem wielka przygoda. Powoywano je pierwotnie w tym celu, aby

byy pilnymi cenzorkami nieprawomylnoci i lekkomylnoci politycznej troch przecie

zwariowanych panw pisarzy, a w praktyce wyszo, e stay si naszymi najwikszymi

sprzymierzecami - tymi, ktre agodziy wszelkie starcia z cenzur prawdziw - i akuszerkami polskiej

literatury. Ktre nas, autorw, tak piknie chroniy przed gupstwami i gafami, ktre byy nam istnym

ochronnym parasolem, tudzie promoway nasze ksiki. Nim taki sd wyda historia polskiej

literatury - na rce Pani, Pani Tereso, dzikujc za Zostanie mit, wnosz w imieniu wszystkich

literatw toast nacze wszystkich redaktorek w naszych najlepszych wydawnictwach!

KARINA ANDRZEJEWSKA-URBANOWA - druga ona Jerzego Urbana. A, eby byozabawniej, jej pierwszym mem by syn Jerzego Andrzejewskiego. Od Andrzejewskiego do Urbana to

tak jakby historia literatury Polski Ludowej. Karina, wtedy jeszcze ona Urbana, pracowaa w Tu

i teraz. Bardzo j lubiem. Akurat w tym czasie rozstali si z Urbanem; pozostaa sama i byo to dla

niej bardzo trudne. Ale katastrof - uwaam to za jej osobist katastrof - spowodowao, moe tylko

przyspieszyo, par nieeleganckich zda o byej onie w arcypopularnej, szeroko czytanej ksice

Urbana Ja, jako byy.... Urban nie powinien by ich napisa - spraw midzy maonkami adne z nich

nie powinno omawia publicznie, ani on o niej, ani ona o nim. Ale Karina te nie potrafia si znale

i uczynia to o wiele gorzej. Moe - z widokiem na zysk komercyjny - namwi j do tego jej kolejny

towarzysz, dziennikarz katolickiej proweniencji. Oboje - on pyta, ona odpowiadaa - wysmayli

wywiad-rzek pt. Byam on Urbana, w ktrej przekroczone zostay granice wszelkiej

przyzwoitoci - nie, nie seksualnej - ale codziennej, zwyczajnej, ludzkiej. Pytajcy, ktry do


23/192

nieoczekiwanie przy tej okazji zaatwia swoje porachunki z innymi dziaaczami katolickimi, wypytywa

o Jerzego w sposb gupi i plugawy, ona wprawdzie w odpowiedziach pytania te agodzia, ale

wszystko razem wyszo wrednie. Ksika si chyba sprzedawaa niele - paszkwile zawsze id, a do

tego o Urbanie, bohaterze naszej teraniejszoci - ale... I tutaj stao si co, co dobrze zawiadczyo

o naszym, nie zawsze eleganckim, rodowisku mass mediw. Prasa, radio, telewizja pokwitoway

ksik Kariny o Urbanie milczeniem kompletnym (moe gdzie tam w trzeciorzdnym pisemku kto

tylko miaukn...). Karina przegraa z Jerzym - nakad Nieszed w gr. al mi jej bardzo, ale ta

ksika bya ju zbyt jaskrawym przekroczeniem granicy smaku i stylu.

JERZY ANDRZEJEWSKI - w moim przekonaniu jeden z czterech - obok Jarosawa

Iwaszkiewicza, Kazimierza Brandysa i Andrzeja Kuniewicza - najwybitniejszych prozaikw

powojennego pwiecza. Charakterystyczne - wszyscy oni zaraz po wojnie deklarowali, w sposb

zreszt rozmaity, swj pozytywny stosunek do nowej Polski, jako przecie, cho niezupenie,

komunistycznej. Ale wanie Andrzejewski uczyni to najbardziej gorczkowo i spektakularnie - cho

to on wesp z Mari Dbrowsk i Jarosawem Iwaszkiewiczem tworzyli ow trjk konspiracyjn,

ktra z ramienia Delegatury Rzdu Polskiego w Londynie jakby kierowaa podziemnym rodowiskiem

literackim w kraju. Wtedy prorzdowi I prorzdowymi pozostali przez nastpne lata wszyscy troje.

Ale deklaracje Andrzejewskiego byy szczeglne. Napisa powie, zreszt dobr, Popi i diament,

w agresywnych artykuach ponagla parti do dziaa ostrych i radykalnych, ogosi z ksik

publicystyczn Partia i twrczo pisarza. I jakby w konsekwencji - kade dziaanie koczy si

przeciwdziaaniem - on wanie najpierwszy zacz si ze swej partyjnoci wycofywa, jego

najwczeniej zaczy dry zastrzeenia - da im wyraz w nowelach - i to jeszcze w czasach

stalinowskich, kiedy by redaktorem naczelnym Przegldu Kulturalnego.

17 listopada 1952 roku - w yciu Andrzejewskiego data wana - przemawiajc w Domu Literatury na

jubileuszu czterdziestolecia pracy pisarskiej Marii Dbrowskiej, Andrzejewski nagle zasab i niemal

run z mwnicy. Po latach tak mi to wszystko opowiedzia: Wygaszajc referat dostrzeg, jak

siedzca w pierwszym rzdzie Janka Broniewska, sekretarz POP warszawskich literatw, ktrej Jerzy

by czonkiem, szepna kilka sw do Pawa Hoffmana, kierownika Wydziau Kultury KC PZPR.

Andrzejewski pomyla: co mi si wymkno! (Broniewska faktycznie powiedziaa do Hoffmana, e

duszno...) - i zemdla! Potem, ju w domu, zacz si nad tym wszystkim - szczeglnie nad sob -

zastanawia i wtedy wanie rozpocz si jego polityczny i ideowy odwrt. Do wczenie.

Ten odwrt trwa par lat, w cigu ktrych Jerzy nadal redagowa Przegld Kulturalny, przyjani si

czas jaki z Jackiem Raskim - tym krwawym dyrektorem Ministerstwa Bezpieczestwa

Publicznego, ktry w 1954 roku, przed sw wasn spraw sdow, by czas jaki dyrektorem

Pastwowego Instytutu Wydawniczego -jak rwnie z modym, zbuntowanym Markiem Hask. Ale

dopiero w 1957 roku (dzisiaj bymy powiedzieli: ju w 1957 roku) Andrzejewski, wesp z Adamem

Waykiem, Janem Kottem, Stanisawem Dygatem, oddali partyjne legitymacje - pierwszy exodus

pisarzy z partii - protestujc przeciwko zakazowi wydawania pisma Europa. By to oczywicie

pretekst. Andrzejewski i inni ju wtedy czekali tylko na

Koźniewski, Kazimierz- Słownik swoich i obcych - 1994 (zorg)

Documents

Transcript of Koźniewski, Kazimierz- Słownik swoich i obcych - 1994 (zorg)