Polska 2030 Wyzwania rozwojowe, młodzież, wieś

Polska 2030

Polska 2030 Wyzwania rozwojowe, młodzież, wieś

Michał Boni, Warszawa 27 maja 2010 r.

Polska 2030

Model długookresowego rozwoju „Polska 2030”

Zrównoważonyrozwój

regionalny

Większa spójność

społeczna

Społeczny wymiar rozwoju

Rozwójkapitału społecznego

Dobrajakośćżycia

Aspiracje – roszczenia, perspektywa generacyjna,

solidarność pokoleń?

Nowoczesnainfrastruktura

Mikropolityki rozwoju

Sprawnyrynekpracy

Rozwójkapitału

intelektualnego

Bezpieczna energia,

czyste środowisko

Oś p

olar

yzac

ji

Oś dyfuzji

2

Generacja 2.0 – pokolenie aspiracji:pokonanie „luki edukacyjnej”i „luki technologicznej”

Polska 2030

Polaryzacyjno-dyfuzyjny model rozwoju

DYFUZJA

3

Polska 2030

Główne wyzwanie

• Polska krajem rozwiniętym do 2030 r. ok. 90-100% śr. PKB/capita w UE27 (razem z NMS) do 2045 r. ok. 90-100% śr. PKB/capita USA (z Chinami i Indiami)

• Wyzwanie: istotnie zwiększyć tempo konwergencji realnej z 2% do 3% rocznie -> dynamika PKB do 5% możliwe tylko gdy wkład TFP oraz inwestycji we wzrost PKB

zwiększą się łącznie o 1pkt rocznie, a wkład pracy nie będzie ujemny;

liczba pracujących i średnia liczba godzin pracy w roku nie może spaść przed 2030, inwestycje muszą wzrosnąć o 5% PKB (średnio w okresie), produktywność musi przyspieszyć;

bardzo trudne.

4

Polska 2030

Wyzwania rozwojowe: Polska 2010-2020-2030 (1)

• zaległości w budowie i modernizacji sieci infrastrukturalnej: drogi, koleje, lotniska (dostępność transportowa w modelu komplementarnym – cel: co najwyżej 60 minut do każdego ośrodka wojewódzkiego), dostęp do szerokopasmowego internetu, jakość sieci energetycznej, czystość energii;

• ważne dla polityki regionalnej zorientowanej na dyfuzję (w modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnym).

5

ODROBIĆ DYSTANS INFRASTRUKTURALNY

Polska 2030

6

Ludność w mln.Studenci w tys.

1 Warszawski 3,2 291

2 Katowicki 2,8 141

3 Krakowski 2,1 185

4 Gdański 1,2 92

5 Wrocławski 1,2 142

6 Łódzki 1,1 123

7 Poznański 1,1 142

8 Bydgoski 0,8 77

9 Szczeciński 0,7 62

10 Lubelski 0,7 86

11 Rzeszowski 0,6 52

12 Białostocki 0,5 50

Razem 16,0 1443

Obszary miejskie 0,2-0,5 mln osób

Źródło: Sieć regionów metropolitarnych RP wg Unii Metropolii Polskich, Paweł Adamowicz, Prezes Unii Metropolii Polskich, 7.09.09

Obszary/ regiony metropolitarne w sieci dróg i kolei ten-transport

Polska 2030

Typy funkcjonalne gmin w Polsce7

Źródło: PAN 2009.

Typy funkcjonalne gmin (2007):1)gminy miejskie 2)obszary urbanizowane3)wielofunkcyjne obszary przejściowe4)obszary wybitnie rolnicze5)obszary z przewagą funkcji rolniczej6)obszary o funkcjach turystycznych i rekreacyjnych7)obszary o funkcjach leśnych8)obszary o funkcjach mieszanych

Polska 2030

Procent gospodarstw domowych z dostępem do Internetu w przekroju wojewódzkim

8

Źródło: Diagnoza społeczna 2009 – za Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Polska 2030


• wzmocnić narzędzia polityki rodzinnej (opieka nad dziećmi, godzenie pracy i funkcji rodzinnych, utrzymanie stymulacji podatkowych, lepsze i większe adresowanie pomocy dla rodzin wielodzietnych) – cel: wzrost wskaźnika dzietności z 1.3 do 1.6/1.7;

• stworzyć warunki dla wzrostu zatrudnienia: w 2030 r. stopa zatrudnienia 15-64/67 na poziomie 75%;

• rozwinąć model rynku pracy oparty o zasadę flexicurity;

• stworzyć narzędzia polityki rozwoju zasobów ludzkich w oparciu o harmonizację przebiegu życia i przebiegu kariery zawodowej (work-life balance, godzenie ról zawodowych i rodzinnych, dopasowanie systemu LLL i profilaktyki zdrowotnej do wydłużonej aktywności zawodowej);

• uruchomić rezerwy w zatrudnieniu: kobiety, młodzi do 25 roku życia, niepełnosprawni, mieszkańcy wsi, starsi – powyżej 55 lat;

• przesunąć (po 2020 r.?) wiek emerytalny (i zrównać wiek K/M) – 67 lat (praca K o 5 lat dłuższa – emerytura o 30/40% wyższa;

• wzmocnić efektywność systemu emerytalnego (i upowszechnić system dwufilarowy: solidarności pokoleń i kapitałowy) oraz zachęcić do dodatkowego oszczędzania w III filarze;

• zmodernizować system KRUS (dopasowanie do różnych typów aktywności zawodowej) i powiązać z dochodami i udziałem w systemie podatkowym.

9

ODPOWIEDZIEĆ NA ZAGROŻENIA DEMOGRAFICZNE

Polska 2030

Potencjał demograficzny

Ruch naturalny i migracje, Polska 1989-2030

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wg projekcji GUS w perspektywie roku 2030 liczba osób w wieku pow. 65 lat zwiększy się do około 10 mln (2006: 7 mln), przy zmniejszającej się liczbie osób w wieku produkcyjnym.

Zmiany demograficzne to nie tylko zagrożenie – są one w dużej mierze wynikiem rozwoju cywilizacyjnego.

Potencjał polskich seniorów jako źródło impulsów rozwojowych?

10

Charakterystyka rynku pracy

2005 2030 (bez zmian wskaźnika zatrudnienia)

2030 (ze zmianami wskaźnika zatrudnienia)

Liczba pracujących (w mln)

14,3 12,7 16,4

Liczba utrzymywanych (w mln)

23,9 23,9 20,1

W tym osoby 60-65+

5,6 9,0 8,9

Pozostali 18,3 14,9 11,3

Liczba utrzymywanych na jednego pracującego

1,7 1,9 1,2

Źródło: ZUS, KRUS, obliczenia własne

Na początku XXI wieku Polska jest wciąż krajem relatywnie młodym w sensie demograficznym.

Aktualne tendencje – wydłużanie się przeciętnej długości życia oraz niska dzietność – wskazują jednak, że w najbliższych dekadach należy oczekiwać niekorzystnych zmian w strukturze wiekowej ludności.

Polska 2030

Przemiany intymności młodego pokolenia

Zamiast randki jest wyhaczanie na imprezach, Friends with benefits, Kultura grona – zachowania intymne, charakterystyczne dla pary

zakochanych, którzy „nadmiernie” koncentrują się na sobie, nie są mile widziane przez dużą grupę przyjaciół kontaktujących się on-line na specjalnych platformach internetowych, chodzących razem na mecze koszykówki czy wałęsających się wspólnie po galeriach handlowych.

W ten sposób związywanie pary i budowanie związku seksualnego, na którym opiera się rodzina w naszym kręgu kulturowym, jest dzisiaj daleko bardziej utrudnione niż w latach 60-tych, a nawet 80-tych XX wieku, a przynajmniej mocniej rozciągnięte w czasie i zachodzące na późniejszych etapach życia jednostki.

11

Źródło: za prof. Tomasz Szlendak

Polska 2030

Przemiany rodziny: wiek i liczba dzieci12

Średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci w Polsce w latach 1980-2008

Źródło: Rządowa Rada Ludnościowa „Sytuacja Demograficzna Polski. Raport 2008-2009” na podstawie danych GUS

Procent kobiet rodzących pierwsze dziecko w danym wieku w 2008 r.

Procent kobiet rodzących trzecie dziecko w danym wieku w 2008 r.Procent kobiet rodzących czwarte i więcej dzieci w danym wieku w 2008 r.

Polska 2030


• kapitał intelektualny: to suma i synergia kapitału ludzkiego, kapitału społecznego, kapitału relacyjnego (relacje ze światem), kapitału strukturalnego (instytucje);

• fundamenty: rozwój wczesnej edukacji (przedszkola – 90% uczestnictwa), jakość edukacji (i dostępność każdej ścieżki edukacyjnej) w spersonalizowanym nauczaniu (jakość nauczycieli), funkcje egalitarne i elitarne (wyławianie talentów) systemu edukacji;

• utrzymanie wysokiego wskaźnika (ponad 50%) skolaryzacji na poziomie wyższym, poprawa jakości kształcenia w szkołach wyższych (efektywność mierzona pozycją absolwentów na rynku pracy);

• rozwój edukacji w obszarach nauk ścisłych, technicznych i przyrodniczych z komponentami „Artes Liberales” (rozwój potencjału kreatywności);

• wpleść w system edukacji – rozwój zdolności do współpracy (kapitał społeczny);

• poprawa warunków transferu: edukacja – rynek pracy (osłabienie syndromu 25-latka – skala stresu przy starcie zawodowym);

• rozwój nauki, nakładów na B+R, sieci współpracy między sektorem biznesu i nauki: zmiana struktury nakładów na B+R (2/3 sektor prywatny);

• warunki dla innowacyjności i kreatywności w gospodarce (kultura czynnikiem rozwoju – rozwój przemysłów kulturowych);

• Polska Cyfrowa – rozwój (dostęp, rozrost usług, rozwój kompetencji cyfrowych, nowe treści).

13

ZBUDOWAĆ NOWE PRZEWAGI KONKURENCYJNE W OPARCIU O ROZWÓJ KAPITAŁU INTELEKTUALNEGO

Polska 2030

Inwestycje w edukację14

Polski system oświaty charakteryzuje anachroniczne podejście do roli nauczyciela – widzianego bardziej jako urzędnika zbiurokratyzowanego systemu niż jako „pracownik wiedzy” i współwychowawca przygotowujący młodych ludzi do uczenia się przez całe życie.

Inwestycje w kapitał ludzki najmłodszych dają największy zwrot – są najbardziej opłacalne nie tylko dla samych dzieci, ale również dla społeczeństwa. W długim okresie przekładają się na wyższy poziom dobrobytu, lepsze zdrowie, niższe wskaźniki przestępczości.

Inwestycje w edukację Wyniki ucznia na tle swojej grupy wiekowej

Polska 2030

• Pierwsza dekada przemian dokonywała się w dużej mierze siłami innowacyjnymi średniego pokolenia,

• Młode pokolenie „ładowało akumulatory” (realizacja aspiracji edukacyjnych, absorpcja konsumpcjonizmu, indywidualizacja strategii życiowych).

Młode pokolenie (1)

Źródło danych: Prezentacja Krystyny Szafraniec „Czas na młodych. Socjologiczne charakterystyki pokolenia”

15

Polska 2030

• Czynnikiem najbardziej różnicującym orientacje i szanse życiowe młodzieży był i jest status rodziny pochodzenia oraz związane z nimi rodzinne kapitały; im wyższy status społeczny:

– tym bardziej pozytywny stosunek do zmian systemowych,

– tym lepsze samopoczucie w systemie,– tym większe poczucie własnych możliwości,– tym śmielsze plany wobec własnych dzieci i większe z

myślą o nich inwestycje.

Młode pokolenie (2) – czynnik różnicujący


16

Polska 2030

Różnice szans i możliwości życiowych młodego pokolenia


17

Polska 2030

Źródło: na podst. Mateju P. Smith M.L., Soukup P., Basl J., „ Determination of College Expectations in OECD Countries, „Czech Sociological Review”, vol 43. No. 6., (2007).

Szkoła jest w niedostatecznym stopniu wykorzystywana jako miejsce wyrównywania szans rozwojowych. Polska należy do krajów, w których kariera edukacyjna dzieci jest najsilniej związana ze statusem społeczno-ekonomicznym rodziców (na podstawie wyników PISA)

18

Edukacja: wyrównywanie szans rozwojowych

Polska 2030

19

Rozwój talentów a funkcja egalitarna oświaty

Orientacja na rozwój talentów nie stoi w sprzeczności z funkcją egalitarną oświaty

Źródło: Raport „Polska 2030. Wyzwania rozwojowe”.

Polska 2030

Wyposażenie szkół (podstawowych, gimnazjów i średnich) w internet – 2008 r. (GUS)

Komputery w szkołach– 2008 r. (GUS)

20

Komputeryzacja polskich szkół

Polska 2030

Spędzanie wolnego czasu a korzystanie z internetu21

Użytkownicy Internetu:

• znacznie aktywniej uczestniczą w kulturze;

• częściej chodzą na spotkania towarzyskie;

• częściej uprawiają sporty lub inne formy aktywności fizycznej;

• wyraźnie mniej czasu poświęcają natomiast na oglądanie telewizji.

Źródło: Według danych „Diagnozy społecznej 2009” opr. D. Batorski – za Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010.

Polska 2030

Zróżnicowania potencjalnego wykluczenia cyfrowego

22

Źródło: Dane CBOS grudzień 2009 – za Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010.

Polska 2030

Zaufanie do innych ludzi a korzystanie z internetu23

Użytkownicy Internetu wykazują także większe zaufanie do innych ludzi.

W ostatnich dwóch latach nastąpił istotny wzrost zaufania do innych ludzi. Wzrost zaufania jest pozytywnie skorelowany z korzystaniem z Internetu.

Źródło: Według danych „Diagnozy społecznej 2007-2009” opr.

D. Batorski- za Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010.

Polska 2030

Lokalizacja szkoły podstawowej a szkolne osiągnięcia

Źródło: Roman Dolata, „Pokolenie testów”

24

Polska 2030

Lokalizacja gimnazjum szkolne osiągnięcia (Egzamin Gimnazjalny Matematyczno-Przyrodniczy)

Źródło: Roman Dolata, „Pokolenie testów”

25

Polska 2030

Poziom i dynamika zróżnicowania gimnazjów 26

Polska 2030

Edukacja: zróżnicowanie miasto – wieś

Przeciętne wyniki egzaminu gimnazjalnego (część matematyczno-przyrodnicza) w gminach w latach 2002-2006 (przeciętny wynik ucznia w Polsce = 100)

Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat uczęszczających do przedszkola w 2008 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUSŹródło: opracowanie własne na podstawie CKE

27

Polska 2030

35,1 do 49,431,4 do 35,129,4 do 31,424,3 do 29,4

To niestety dane sprzed kilku lat (2003), ale dobre ilustrują boom edukacyjny na wschodzie Polski – liczba absolwentów liceów ogólnokształcących w stosunku do wszystkich 18-latków (%), według podregionów

28

Edukacja: zróżnicowanie regionalne

Źródło: oprac. Mikołaj Herbst

Polska 2030

3,96 do 5,093,41 do 3,962,94 do 3,412,09 do 2,94

Przyrost odsetka ludności z wyższym wykształceniem według podregionów (1988-2002: spisy powszechne). Tu także widać jak wschód inwestuje w edukację (w pkt. proc.)

29

Edukacja: zróżnicowanie regionalne

Źródło: oprac. Mikołaj Herbst

Polska 2030

Drogi edukacyjne młodzieży wiejskiej Młodzież wiejska częściej wybiera kierunki studiów, których dostępność i

szansa na ukończenie są większe. Kierunki o szczególnie wysokim odsetku studentów pochodzących ze wsi to:

teologia oraz kierunki nauczycielskie. Nierówności w udziale młodzieży wiejskiej są konsekwencją świadomych

wyborów młodego pokolenia na wsi, które przekonane jest o swoich gorszych kompetencjach i szansach edukacyjnych (Sytuacja ludzi młodych na rynku pracy na obszarach wiejskich w Polsce, 2007).

Udział młodzieży wiejskiej i wielkomiejskiej wśród ogółu studentów poszczególnych kierunków studiów

0 10 20 30 40 50 60

teologia - spec. kapłańska

filologia romańska

filologia polska

matematyka

% studentów ze wsi % studentów z miast pow. 100 tys.

Źródło: na podstawie danych Wasielewski 2007

30

Polska 2030

Wieś jest coraz mniej zależna od rolnictwa. Około 50% gospodarstw domowych na wsi to gospodarstwa bezrolne. Spada udział pracujących w rolnictwie, a obszary wiejskie są znacznie lepiej zintegrowane z krajowym rynkiem pracy.

31

Młodzi ludzie co raz częściej wybierają pracę poza rolnictwem. Według BAEL w latach 2000-2007 udział rolników wśród młodych (15-34 lata) osób mieszkających na wsi spadł z 19% do 13%. Rósł w tym czasie udział młodzieży pracującej poza rolnictwem – z 34% do 39% oraz podejmującej naukę - z 25% do 29%.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

pracuje w rolnictwie

pracuje poza rolnictwem

bezrobotnybierny

uczy się

2000 2007

Wieś - miasto

Źródło: BAEL, GUS

Polska 2030

Zamieszkanie na wsi a zatrudnienie w rolnictwie32

Rural Typology of 16 Polish regions

Świętokrzyskie

Lubuskie

Lubelskie

Warm-Mazurskie

PodkarpackieWielkopolskie

Podlaskie

Zach-Pom

OpolskieKuj-Pom

PomorskieDolnośląskie

Łódzkie

Mazowieckie

Małopolskie

Śląskie

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

% of population living in rural areas

% o

f ru

ral p

op

ula

tio

n w

ork

ing

in a

gri

cult

ura

l se

cto

r

PR= Predominantly RuralIR = Intermediate RuralPU = Predominantly Urban

PA= Predominantly AgriculturalIA = Intermediate AgriculturalPN= Predominantly Non-agricultural

PU-PA PR-PA

PR-IA

PU-PN PR-PNIR-PN

IR-PA

PU-IA IR-IA

Rural Typology of 20 Finnish regions

Aland Ita-Uusi

Lappi

KainuuKPohjanmaa

PohjanmaaEPohjanESavo

Kymenlaakso

PirkanmaaKHame

VSuomiUusimaa

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

% of population living in rural areas

% o

f ru

ral p

op

ula

tio

n w

ork

ing

in a

gri

cu

ltu

ral

se

cto

r

PR= Predominantly RuralIR = Intermediate RuralPU = Predominantly Urban

PA= Predominantly AgriculturalIA = Intermediate AgriculturalPN= Predominantly NonAgricultural

PR-PA

PR-IA

PR-PN

IR-PA

IR-IA

IR-PNPU-PN

PU-IA

PU-PA

Źródło: Zawalińska 2010.

Polska jest mniej wiejska niż Finlandia, ale znacznie bardziej rolnicza. Większość polskich regionów to regiony pośrednio lub przeważająco rolnicze podczas gdy

regiony fińskie to głównie regiony nierolnicze lub pośrednio rolnicze.

Polska 2030

33

Źródło danych: Citizenship and Education in Twenty-eight Countries; The International Association for the Evaluation of Educational Achievement 1999/2000

Oczekiwane na rynku pracy w USA umiejętności pracowników ze względu na typ zadań w okresie 1960-2000

Polska 2030


• niezbędna dla polskiej polityki regionalnej – polityka spójności w wymiarze europejskim (źródło finansowania);

• potrzeba budowy potencjału rozwojowego we wszystkich dziedzinach – regionów defaworyzowanych;

• polityka infrastrukturalna – wkomponować w cele dyfuzji w polityce regionalnej;

• adresowanie polityki regionalnej: obszar Polski wschodniej, zagrożenie dla rozwoju województwa zachodniopomorskiego, oraz powiaty w różnych regionach kraju;

• polityka na rzecz rozwoju obszarów wiejskich:

– zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie z 14% do 8/9% w 2020 r.,

– wyrównywanie szans cywilizacyjnych (edukacja, Orliki, Świetliki, e-biblioteki itp.),

– lepszy transport (wzrost roli małych, rewitalizowanych ośrodków miejskich – mały przemysł, usługi),

– rozwój sieci internetowej jako warunek przekroczenia bariery dystansu rozwojowego;

• rozwój aglomeracji wraz z suburbiami (5 głównych aglomeracji – 30/35% PKB);

34

PRZY ISTNIEJĄCEJ POLARYZACJI, WZMOCNIĆ POTENCJAŁ ROZWOJOWY REGIONÓW W CELU DYFUZJI

Polska 2030

Obszary strategicznej interwencji polityki regionalnej na rzecz restrukturyzacji obszarów o najniższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego

35

Źródło: Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020: Regiony, miasta, obszary wiejskie, MRR 2009

Polska 2030

Obszary wiejskie o najgorszych wskaźnikach sytuacji społeczno-gospodarczej

36

Źródło: Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020:Regiony, miasta, obszary wiejskie, MRR 2009

Polska 2030

Rozwój a zagrożenie ubóstwem

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem w polskich województwach w 2005 r.

20% gmin o najniższych dochodach własnych w przeliczeniu na mieszkańca w 2006 r.

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem według miejsca zamieszkania

Źródło: Warunki życia ludności Polski w latach 2004-2005, GUS 2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Źródło: Sytuacja gospodarstw domowych w latach 2004-2005, GUS 2007

37

Polska 2030

Co wiemy?Migracje z Polski a kwestie regionalne

Społeczno-demograficzny profil migranta z Polski w okresie przed- i poakcesyjnym, w %

Źródło: BAEL.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%% mężczyźni

% wiek 20-29

% Wykszt. wyższe

% Mieszkańcy obszarów wiejskich

% Mieszkańcy dużych miast

% Świadczenia społ. jako źródło utrzym.

przed akcesją

po akcesji

38

Polska 2030

Migracje z Polski a kwestie regionalne39

Struktura osiedleńcza a migracje poakcesyjne

Źródło: BAEL.

Polska 2030


• jasne cele modernizacyjne polskiej gospodarki (modernizacja energetyki oraz rozwój usług związanych z high-tech);

• wpisanie się w cele UE (szczególnie rola zmian w energetyce w powiązaniu z polityką klimatyczną) oraz udział w inicjatywach flagowych;

• zadanie: harmonizacja rozwoju – stabilności finansowej (perspektywa 2010 – czy raczej 2014/2015);• kapitał na rozwój (różne źródła: budżety publiczne, środki UE, PPP, rynek kapitałowy, rynek obligacji,

inne?);• oddalenie się perspektywy euro (wejście do strefy 2015-2017?);• reformy lat 210-2015 kluczowe dla fundamentów rozwojowych Polski 2030;• znaczenie: sprawnego, przyjaznego dla obywatela i przedsiębiorcy państwa w procesie modernizacji

(dodatkowy lewar rozwojowy);• specyficznie polskie czynniki wspomagające rozwój:

– siła młodej generacji (drugi powojenny wyż demograficzny i jego aspiracje): pierwsze polskie pokolenie bez luki edukacyjnej i technologicznej wobec świata,

– siła (nie do końca przewidywalna) zmian generowanych przez nowe technologie i cyfryzację.

40

ROZWÓJ, WZROST GOSPODARCZY – A HARMONIA Z CELAMI STABILNOŚCI FINANSOWEJ

Polska 2030 Wyzwania rozwojowe, młodzież, wieś

Documents

Transcript of Polska 2030 Wyzwania rozwojowe, młodzież, wieś