C Z Y N N I K I

S P R Z YJ A J Ą C E

Z D R O W I U

Z A C H O W A N I E

P R O Z D R O W O T N E

Teresa Ślósarczyk

ZDROWIE TO :

Pojęcie „zdrowie” jest wieloznaczne i

bardzo trudne do zdefiniowania.

Od wielu lat podejmowane są próby

ustalenia satysfakcjonującej

wszystkich definicji zdrowia. Istnieje

ich już około 130.

ZDROWIE TO :

• to stan dobrego samopoczucia

(dobrostanu) fizycznego, psychicznego i

społecznego a nie tylko brak choroby lub

niepełnosprawności,

• zdolność do normalnego funkcjonowania

organizmu mając na względzie wszystkie

jego organy i funkcje,

ZDROWIE TO :

• zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku,

• pewien potencjał fizyczny lub psychiczny, dający możliwość rozwijania aktywności,

• wyraz równowagi i harmonii możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych osoby ludzkiej.

Wymiary zdrowia

We współczesnym podejściu do zdrowia przyjmuje się koncepcje holistyczną, która traktuje zdrowie człowieka jako „całość”, na którą składają się cztery wymiary, wzajemnie ze sobą powiązane:

• zdrowie fizyczne (somatyczne) – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów;

• zdrowie psychiczne – bardzo trudne do zdefiniowania; można wyróżnić zdrowie:

- umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego myślenia,

- emocjonalne – zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem;

Wymiary zdrowia

• zdrowie społeczne – zdolność do

utrzymywania prawidłowych relacji z innymi

ludźmi i pełnienia ról społecznych;

• zdrowie duchowe – u niektórych ludzi

związane z wiarą i praktykami religijnymi, u

innych z ich osobistym „credo”, zasadami,

zachowaniami i sposobami utrzymania

wewnętrznego spokoju.

Czynniki warunkujące zdrowie

Wyróżnia się cztery podstawowe grupy

czynników wpływających na zdrowie:

• Styl życia (ok. 53% „udziału”)

• Środowisko fizyczne i społeczne (ok.

21%)

• Czynniki genetyczne (ok. 16%)

• Organizacja opieki medycznej (ok. 10%)

Czynniki warunkujące zdrowie Pola zdrowia wg M. Lalonde

Czynniki warunkujące zdrowie

Styl życia człowieka, w tym jego

zachowania zdrowotne, zmieniają się

w okresie całego życia. Zmiany te są

zależne od wielu różnorodnych

czynników, w tym: właściwości

jednostki (wiek, płeć, cechy

osobowości, stan zdrowia, pełnione

role społeczne) oraz różnorodnych

czynników środowiskowych.

Pozytywne myślenie

Stres

Stres jest reakcja mobilizacyjna organizmu człowieka, umożliwia zaadoptowanie się do wymagań stawianych przez środowisko. Bodźce zewnętrzne powodują powstawanie hormonów (ostatnio nazywanych hormonami stresu) - kortyzonu i adrenaliny, które m.in. zwiększają ciśnienie krwi, tętno i poziom cukru, wyostrzają słuch i wzrok, powodują napięcie mięśni - przygotowują niejako człowieka do działania.

ZDROWE ODŻYWIANIE

Dekalog zdrowego odżywiania

1. Dieta składająca się z różnych grup żywności.

2. Kontrola masy ciała.

3. Produkty zbożowe głównym źródłem energii.

4. Produkty mleczne w codziennej diecie.

5. Ryby i rośliny strączkowe zamiast mięsa.

6. Warzywa i owoce w codziennej diecie.

7. Spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych,

ograniczone do minimum.

8. Cukry i słodycze poza codzienną dietą.

9. Sól – spożycie ograniczone do minimum.

10. Pij dużo wody.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Aktywność fizyczna to jeden z najistotniejszych elementów zdrowego stylu życia, a jej brak lub niedostateczna ilość może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych.

Ile kalorii spalasz, gdy…

Teraz kilka słów o aktywności

fizycznej. Nawet podczas

wykonywania takich czynności jak

koszenie trawnika spalamy kalorie, a

im więcej ich spalimy tym mniej

niechcianego tłuszczyku się odłoży.

Oto kilka przykładów ile kalorii spalamy

podczas wysiłku trwającego 60 minut:

• aerobic 200 kcal

• bieganie średnio szybko 396 kcal

• kręgle 136 kcal

• chód 7km/h 180 kcal

• jazda na deskorolce 212 kcal

• gotowanie 68 kcal

• grabienie trawnika 160 kcal

• jazda konna 172 kcal

• jazda na rowerze (do 20km/h) 324 kcal

• kopanie w ziemi 320 kcal

Oto kilka przykładów ile kalorii spalamy

podczas wysiłku trwającego 60 minut:

• koszenie trawnika 180 kcal

• mycie okien, podłóg 160 kcal

• odkurzanie 180 kcal

• oglądanie TV 16 kcal

• piłka nożna 324 kcal

• pływanie 244 kcal

• prace w ogródku 180 kcal

• skakanka (rekreacyjnie) 328 kcal

• siatkówka 148 kcal

• spanie 40 kcal

• taniec na dyskotece 288 kcal

• zakupy 240 kcal

• zmywanie 48 kcal

Wpływ aktywności fizycznej na organizm

Hartowanie

To proces adaptowania ciała do

niekorzystnych warunków zewnętrznych

(przede wszystkim atmosferycznych)

poprzez regularny kontakt z tymi bodźcami,

które w odpowiednich dawkach i

okolicznościach usprawniają regulację

cieplną organizmu tym samym zwiększają

tolerancję na zimno, ciepło, wilgotność,

silny wiatr. Efekt - zmniejsza się podatność

na choroby.

Hartowanie

To również przystosowaniem ciała do złej pogody lub złych czynników płynących ze środowiska zewnętrznego. Ludzkie ciało ma potężne zdolności adaptacyjne. Jeżeli człowiek będzie kopał piszczelem drzewo, to po jakimś czasie owe miejsce będzie twardsze, mniej podatne na ból, skrócie - uodporni się. Dlatego, jeżeli człowiek okresie chłodniejszym często choruje, należy owe zimno wykorzystywać określonych dawkach (jak szczepionkę) do poprawy własnej odporności.

Pamiętaj

• zawsze należy przed rozpoczęciem

hartowania być zdrowym

• hartowanie ciała należy stopniować

• hartowanie to proces, który musi

wiązać się z systematycznością

Hartowanie poprawia

• krążenie krwi

• zaopatrywanie komórek w tlen

• system immunologiczny

• oczyszczanie komórek

Czynniki warunkujące zdrowie

Czynniki środowiskowe obejmują:

• środowisko fizyczne (powietrze, woda, odpady oraz inne substancje), promieniowanie, mieszkanie oraz inne miejsca przebywania człowieka, przyroda, przestrzenie otwarte, struktury globalne (warstwa ozonowa)

Czynniki warunkujące zdrowie • środowisko społeczne (normy, wartości, obyczaje,

moda, uprzedzenie, zwyczaje, korzyści)

• środowisko polityczne (kierunek działań i strategie reprezentowane przez takie sektory życia gospodarczego jak: rolnictwo, energetyka, przemysł, ochrona środowiska, rynek, kultura, pomoc i opieka społeczna, edukacji)

• środowisko zasobów

- istniejące lub pożądane źródła finansowe;

− infrastruktura administracyjno-prawna;

− środki nacisku;

− źródła informacji (formalne i nieformalne);

− umiejętności i zdolności osobnicze jednostek.

Czynniki warunkujące zdrowie

Czynniki genetyczne obejmują:

genetyczne i adaptacyjne

uwarunkowania zdrowia, rozumiane jako

predyspozycja dziedziczona rodzinnie,

czyli rodzinnie uwarunkowana odporność

lub przydatność osobnicza na określone

stany chorobowe.

Czynniki warunkujące zdrowie

Organizacja opieki medycznej

obejmuje:

• poziom warunków zdrowotnych

(sanitarnych);

• dostępność służby zdrowia;

• sprawność działania systemu ochrony

zdrowia.

Podsumowanie

Zdrowie ma bardzo ważny wymiar, jest

najcenniejszą wartością, kapitałem człowieka,

które otwiera perspektywy na osiągnięcie

wyznaczonych celów życiowych.

Służy realizacji pojawiających się potrzeb

Niepokojący jest fakt iż znaczna część

społeczeństwa dostrzega tylko jego walory,

jak i podejmuje działania sprzyjające zdrowiu

dopiero w sytuacji jego utraty.

- Hipokrates

„Mądry człowiek powinien wiedzieć, że

zdrowie jest jego najcenniejszą

własnością i powinien uczyć się, jak

sam może leczyć swoje choroby.”

ZADBAJ O ZDROWIE

Literatura

1. Cianciara D.: Zarys współczesnej

promocji zdrowia. PZWL, Warszawa 2010

2. Heszen J., Sęk H.: Psychologia zdrowia.

PWN, Warszawa 2007

3. Kalat W.: Biologiczne aspekty zdrowia.

PWN, Warszawa 2007

4. Kamińska K., Izdebski Z.: Biomedyczne

podstawy kształtowania i wychowania.

PWN, Warszawa 2010

5. Woynarowska B.: Edukacja zdrowotna.

PZWL, Warszawa 2007

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ