Stres !

Marta GubernatAnna Juszczak

Katarzyna RadomskaMarta Rogaczewska

Spis treści:• Pojęcie stresu

• Rodzaje stresu

• Formy stresu

• Wybrane teorie stresu psychologicznego

• Rodzaje stresorów

• Przyczyny stresu w miejscu pracy

• Reakcje na stres

• Fizjologiczne reakcje na stres

• Ogólny syndrom adaptacyjny

• Psychlogiczne reakcje na stres

• Ostra reakcja na stres

• Zespół stresu pourazowego (PTSD)

• Strategie radzenia sobie ze stresem wg R.S. Lazarusa i Folkmana

• 4 strategie zaradcze Z.Rajczaka

• Działania antystresowe

• Typ osobowości a podatność na stres

Pojęcie stresu

Stres

to różnego rodzaju reakcje i napięcia wewnętrzne człowieka wywołane sytuacjami i zdarzeniami

życiowymi.

3 nurty w określeniu stresu psychologicznego: jako bodźca

jako reakcji

jako relacji

Rodzaje stresu• Stres biologiczny: doświadczamy go w sytuacjach

zagrożenia życia lub zdrowia.

• Stres psychologiczny: pojawia się wskutek lęku przed utratą kontroli lub przed wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości.

• Środowisko i praca jako źródło stresu: przykładem może być hałas, tłok, zanieczyszczenie, bałagan ale może wynikać również z trudności w pracy.

• Zmęczenie, wyczerpanie: stres jest tu następstwem np. długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy. Może pojawić się kiedy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub nieefektywnie i nieracjonalnie zarządzamy czasem.

Formy stresuo DYSTRES (stres szkodliwy) - rozumiany jako niosący

cierpienie i dezintegracje psychiczną

o EUSTRES (stres dobry) - to czynnik motywujący do wysiłku, prowadzący do osiągnięć życiowych i rozwoju własnej osobowości

Wybrane teorie stresu psychologicznego

1) Teoria frustracji – S. Rosenzweig

2) Teoria napięcia emocjonalnego –I. Janis

3) Koncepcja stresowych czynników pracy – L.

Levy, M.Frankenhauser

4) Koncepcja stresu organizacyjnego- R. Kahn,

P. Byosiere

Rodzaje stresorów (przyczyn stresu)

1. Wydarzenia traumatyczne o rozmiarach katastrof,

obejmujące całe grupy ludzi

2. Poważne zagrożenia dotyczące jednostek lub

kilku osób

3. Drobne, codzienne utrapienia

Przyczyny stresu w miejscu pracy

1. Czynniki wewnątrzorganizacyjne:

czynniki fizyczne: hałas, oświetlenie, skrajne temperatury, ergonomia

miejsca pracy itp.

czynniki indywidualne: szybkie podejmowanie decyzji, działanie w

warunkach niepełnej informacji itp.

czynniki grupowe: konflikty wewnętrzne, brak spójności z grupą itp.

czynniki organizacyjne: przestarzała technologia, zła komunikacja

interpersonalna, zmiana struktury organizacyjnej

2. Czynniki zewnątrzorganizacyjne: sfera osobista

sytuacja gospodarcza i polityczna kraju

rozwój technologii informatycznej

Konkurencja

międzykulturowość pracy

Reakcje na stres

Fizjologiczne reakcje na stres• Reakcja „walcz lub uciekaj” - sekwencje działań zostaje

wyzwolona w nerwach i gruczołach, przygotowujących organizm do obrony, walki lub ucieczki

• Centrum tej reakcji jest podwzgórze- nazwane ośrodkiem stresu

• AUN ( automatyczny układ nerwowy) – reguluje aktywność narządów ciała (przyspieszony oddech, wzrasta puls, rośnie ciśnienie krwi, charakterystyczny wyraz twarzy, zatrzymanie trawienia, wydzielanie adrenaliny do krwioobiegu)

• Wg Shelly Taylor:- reakcje fizjologiczne są różne u mężczyzn i u kobiet- mężczyźni doświadczają reakcji „walcz lub uciekaj”- kobiety doświadczają reakcji „opiekuj się i bądź przyjazny”

Ogólny syndrom adaptacyjnyReakcja na stresory to ogólny syndrom adaptacyjny

( GAS- General Adaptation Syndrome) złożonych z 3 faz:

1. Reakcji alarmowe - do organizmu dociera informacja o problemie, następuje

mobilizacja sił. W tym stadium występują dwie fazy:

- faza szoku – pojawiają się problemy związane z działaniem stresora

- faza przeciwdziałania szokowi – pojawiają się typowe objawy stresu,

następuje mobilizacja sił, podejmowane są próby radzenia sobie z problemem.

2. Stadium odporności - szok związany z wystąpieniem problemu ustąpił, psychika i

organizm zaczynają dobrze znosić działanie stresora stają się jednak mniej

odporne na inne, mniejsze zagrożenia, które wcześniej nie były zauważane.

Stadium wyczerpania- zasoby organizmu wyczerpują się

3. Stadium wyczerpania - pojawia się, gdy nie potrafimy poradzić sobie

z problemem, stres oddziałuje na nas zbyt silnie lub zbyt długo. W

tym stadium pojawiają się także wszystkie negatywne dla zdrowia

efekty stresu, jak rozregulowanie funkcji fizjologicznych (np.

biegunka czy bezsenność), rozwój chorób związanych ze stresem i

inne.

Psychologiczne reakcje na stresPsychologiczne reakcje na stres są w głównej mierze

wyuczone, zależne od postrzegania i interpretacji świata

• Najważniejsze psychiczne objawy stresu to:

- apatia lub drażliwość

- problemy z koncentracją

- bezsenność

- tendencja do łatwego wpadania w lęk a nawet

przerażenie

- zapominanie

- napięcie psychiczne

Ostra reakcja na stres• Przyczyną ostrej reakcji na stres, podobnie jak w przypadku

zespołu stresu pourazowego, jest bardzo silnie stresujące

przeżycie, które przekracza granice codziennych ludzkich

doświadczeń, a zatem wojna, napad, katastrofa lotnicza,

kolejowa, samochodowa, itp.

• W tym przypadku (w przeciwieństwie do zespołu stresu

pourazowego) reakcja na takie przeżycie następuje

natychmiast, lecz wszystkie objawy ustępują samoistnie w

przeciągu kilku godzin lub najwyżej kilku dni

Objawy ostrej reakcji na stres:

Do najważniejszych objawów należą:

• zawężenie pola świadomości – bardzo silne skupienie na jednym

elemencie otoczenia lub własnej sytuacji połączone z całkowitym

ignorowaniem wszystkiego, co nie jest z nim bezpośrednio związane;

• zaburzenia orientacji;

• rozpacz i gniew;

• lęk i stany depresyjne;

• bardzo silne pobudzenie, niekiedy połączone z niekontrolowaną

świadomie ucieczką z miejsca zdarzenia lub całkowite wyłączenie się –

chłód emocjonalny, brak reakcji na otoczenie, całkowity spokój.

Zespół stresu pourazowego PTSD (posttraumatic stress disorder)

• Reakcja stresowa, w której ludzie cierpią z powodu

nieustannie powracającego wspomnienia dotyczącego

wydarzenia traumatycznego.

• Zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile,

powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie

przeżywanie (wojna, zgwałcenie, przebywanie w obozie

koncentracyjnym). Jest to opóźniona lub przedłużona

reakcja.

Objawy PTSD• przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych

wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks) i koszmarach sennych

• poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego• odizolowanie od innych ludzi• brak reakcji na otoczenie• niezdolność do przeżywania przyjemności• unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć

przebyty uraz• stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z nadmierną

czujnością i wzmożoną reaktywnością na bodźce oraz bezsennością

• Lęk, depresja• myśli suicydalne

Radzenie sobie ze stresem

Wyróżnia się trzy główne style radzenia sobie ze stresem:

aktywne zachowanie - czyli reakcje, które zmieniają sytuację;

poznawcze radzenie sobie - czyli reakcje, które zmieniają

znaczenie lub ocenę stresu;

unikanie - czyli reakcje, które zmierzają do kontroli przykrytych

uczuć

Dwie funkcje procesu radzenia sobie ze stresem:

Instrumentalna – zorientowana na rozwiązywanie

problemu, który był źródłem stresu, poprzez zmianę

własnego działania albo zmianę zagrażającego otoczenia

Uregulowanie emocji – obniżenie przykrego napięcia i

innych negatywnych stanów emocjonalnych oraz

stymulowanie emocji w celu mobilizacji do działania

Strategie radzenia sobie ze stresem wg R.S. Lazarusa i Folkmana

1 . Strategie zorientowane problemowo – konsekwentne osiąganie celu pomimo istniejącego stresu; przybierają formę:

konfrontacyjną (ochrona własnego stanowiska)

planowanego rozwiązania danego problemu (przemyślane działania wobec rosnących trudności)

c.d. Strategie radzenia sobie ze stresem wg R.S. Lazarusa i Folkmana

2. Strategie zorientowane emocjonalnie – to nie realizacja pierwotnego celu, ale redukcja negatywnych emocji połączonych z uczuciem porażki; przybierają formy:

• Dystansowania się,

• Ucieczki w świat fantazji

• Samoobwiniania się

• Nadmierna samokontrola

• Pozytywnego przewartościowania

• Poszukiwania wsparcia

4 strategie zaradcze Z. Ratajczaka:1. Strategia prewencyjna – stosuje się przed nastąpieniem

zagrożenia, które może mieć miejsce w przewidywanej

przyszłości.

2. Strategia walki, ataku. Ze względu na duży wydatek

energetyczny i intelektualny nie zawsze jest to optymalna

strategia

3. Strategia obrony (ochrony) siebie, oszczędzania sił i

środków, ukrywania się, zasłaniania się i czekania aż

zagrożenie zmniejszy się samo

4. Strategia ucieczki

Działania antystresowe:• Podpowiedzi instynktowe – płacz, śmiech – pełnią funkcję

oczyszczającą i rozładowującą napięcie emocjonalne,

• Dialog wewnętrzny – rozmowa z samym sobą, której celem jest

wzmacnianie zaufania do własnych sił,

np. Chociaż jest mi ciężko, dam sobie radę

• Ćwiczenia fizyczne,

• Ćwiczenia relaksacyjne, muzyka relaksacyjna,

• Medytacja,

• Wsparcie społeczne,

• Psychoterapia, poradnictwo.

Typ osobowości a podatność na stres

Typ osobowości ma bezpośredni wpływ na to jak człowiek radzi

sobie ze stresem. Wyróżniamy 2 główne typy osobowości:

• Typ A to osoba niecierpliwa, często pogania, śpieszy się, jest głośna. W

kontaktach z innymi osobami lubi przewodzić i decydować. Często ma cechy

lidera, to znaczy jest energiczna, dynamiczna, kreatywna i śmiała. Jest również

wymagająca wobec innych i siebie oraz ambitna.

• Typ B jest osobą cierpliwą, uważną, cichą. W kontaktach z innymi jest raczej

defensywna, ostrożna oraz podatna na wpływy innych osób. W momencie

podejmowania decyzji poddaje wątpliwościom wiele rzeczy, jest

niezdecydowana. Zadania wykonuje w sposób sumienny, filozofujący. Jest

także nerwowa.

• W rzeczywistości nie występują czyste typy osobowości.

• Zarówno typ A jak i B mają swoje wady i zalety.

• Typ B żyje dłużej, rzadziej u niego występują problemy zdrowotne związane z sercem, ma mniej stresów, rzadziej przeżywa frustracje, ponieważ podchodzi do wszelkich zdarzeń spokojniej, potrafi je ocenić na chłodno, bez zbędnych emocji. Jest natomiast bardziej podatny na działanie czynników

rakotwórczych, częściej się niepokoi, trudniej mu zdobyć wysoką pozycję społeczną, częściej cierpi na zaburzenia snu, miewa więcej kłopotów z dietą i oddychaniem.

• Z kolei typ A jest bardziej dynamiczny, ma w sobie więcej pasji zaangażowania, lepiej rozwiązuje problemy, jest bardziej twórczy i kreatywny.

• W zależności od rodzaju zadań jeden typ sobie poradzi z nimi lepiej, drugi zaś będzie miał duże problemy i odwrotnie.

• Zatem aby optymalnie funkcjonować w środowisku społecznym i reagować na bodźce stresogenne, dobrze by było, aby wykorzystywać pozytywne cechy płynące z oby typów osobowości.

Dziękujemy !!!