0 Dereń_art_AFB_Łódź konf_UŁ - Final

5/10/2018 0 Dere _art_AFB_ d konf_U - Final - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/0-derenartafblodz-konful-final 1/23

1

Dereń Jerzyi

Determinanty i implikacje konfliktów asymetrycznych

Celem nauki nie jest otwieranie drzwi

nieskończonej mądro ści, lecz poł o żenie

kresu nieskończonych błędów.

B. Brecht

Streszczenie

W prezentowanym materiale autor poddaje głębokiej i wszechstronnej analizie tezy odnoszące

się do zjawiska asymetryczno ści konfliktów w środowisku bezpieczeństwa

międzynarodowego. W prowadzonych badaniach powoł ywano się na dane publikowane przez

renomowane amerykańskie instytuty w odniesieniu poszukiwań przyczyn i istoty konfliktów

asymetrycznych oraz ich rozstrzygnięć w kontek ście mocny i sł aby aktor. Uwzględniono

wpł yw wyników badań na praktyczne aspekty polityki, czyli formuł owanie strategii GWOT, a

nast ę pnie COIN oraz ich korelację z doktryną dział ań asymetrycznych i procesem

planowania efektów w rejonach konfliktów.

Wprowadzenie

Świat żegnał XX wiek z optymistyczna wizją F. Fukuyamy o swoistym „końcu historii” i

nastaniu warunków dla rozwijania liberalnej demokracji; rozumianymi, jako zakończenie

haniebnego pochodu totalitaryzmów; od faszyzmu do dematerializacji idei komunizmu

zakończonej upadkiem b. ZSRR1. Były i mniej optymistyczne prognozy, Samuel Huntington

w artykule w magazynie „Foreing Affair”, a następnie w książce „Zderzenie cywilizacji”

poddał krytyce wizję Francisa Fukuyamy i postawił tezę o nieuchronności konfliktów miedzy

cywilizacjami, wynikającymi z różnic kulturowych, interesów etnicznych i chęci dominacji

religijnych2. Jako akademicki przyk ład może służyć powstawanie nowych tożsamości

państwowych na gruzach byłej Jugosławii. Bałkany stały się na dekadę teatrem walk

etnicznych, przy „niewykonalnym” oraz „nieadekwatnym” do sytuacji mandacie ONZ i

biernej bądź ambiwalentnej postawie europejskich mocarstw. Stały się też w Europie, po raz

pierwszy po drugiej wojnie światowej teatrem czystek etnicznych na tak szeroka skalę.

1Fukuyama F., Koniec historii., Wydawnictwo znak., Kraków 2009

2Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji., Wydawnictwo Literackie, Muza, Warszawa 2008; W tezach

pierwotnego artykułu., czytamy: [...] Civilizations-the highest cultural groupings of people-are differentiated

from each other by religion, history, language and tradition. These divisions are deep and increasing in

importance. From Yugoslavia to the Middle East to Central Asia, the fault lines of civilizations are the battlelines of the future. [...] In the final analysis, however, all civilizations will have to learn to tolerate each other.Samuel P. Huntington., The Clash of Civilizations?., Foreign Affairs, Summer 1993



2

Dotyczy to szczególnie mordów Serbów na Chorwatach, odwetu Chorwatów na Serbach,

a ostatecznie wypędzeniu Serbów kraińskich z Chorwacji. Po wzajemnych masakrach w

Bośni i Hercegowinie pozostają ciągle żywe rany w mentalności Bośniaków, Serbów i

Chorwatów Bośniackich; dodając do tego powodowane etniczną nienawiścią wzajemne

czystki Kosowarów i Serbów w Kosowie. Historia tych konfliktów nie wnosi

optymistycznych prognoz pomimo zaangażowania NATO i Unii Europejskiej, co do szans

szybkiego wygaszenia przyczyn wzajemnej nienawiści i agresji, przy rożnym podejściu do

sytuacji Europejskich elit politycznych. Być może w porównaniu z „14.5 tys. konfliktów

zbrojnych, w wyniku których bezpo średnio lub po średnio zginęł o okoł o 3.5 mld ludzi”3,

Serbski mord na Bośniakach w Srebrnicy, inspirowany politycznie przez sądzonego w Hadze

Radowana Karadicza, a realizowany przez postawionego ostatnio przed ONZ-owski Trybuna ł

ds. zbrodni wojennych w byłej Jugosławii Sprawie Radko Mladicza, z 8 tys. ofiar nie poraża

swym rozmiarem sumienia Europy.

Jedno jest pewne, że jak słusznie zauważa Jean Carlo „wraz z końcem zimnej wojny znik ł a

elegancka prostota świata dwubiegunowego . Z ł adu jał tańskiego wynurzył się nieł ad

narodów. Reguł y i prawid ł owo ści znik ł y. Instytucje międzynarodowe dotknął kryzys i są

zmuszone dostosować swoja role do nowej sytuacji . <Nowy ł ad Ś wiatowy> zaniknął zanim

został o podjęte jego rzeczywiste tworzenie. Globalizacji i współ zale żno ści przeciwstawił a się

fragmentacja państw i <bał kanizacja> świata. Historia rozpoczęł a się na nowo wraz z

odrodzeniem pot ęg pokonanych w II wojnie światowej. Polityka międzynarodowa wydaje się

zdominowana prze świadczeniem, że stare demony zaczną na nowo tańczyć na swoich

grobach>”4.

Dlatego, transformacja w środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego, po

zakończeniu zimnej wojny była rezultatem wielu procesów. Również za sprawą ery

informacyjnej i globalizacji, nacjonalizmy, separatyzm oraz trendy do identyfikacji swojej

wielowiekowo deptanej tożsamości, zwykle znajdują ujście w odradzających się ze

wzmożoną silą ekstremizmach religijnych, przy jednoczesnym braku tolerancji dla

odmienności wyznaniowych. Rykoszetem odbijają się rezultaty „pokojowych” inicjatyw

wypracowywanych w gabinetach geopolitycznych potęg, czego przyk ładem może być

dzisiejsza Bośnia i Hercegowina, budowana po Dayton, gdzie dziś są wyrzucane na margines

3Mingst K., Podstawy stosunków międzynarodowych., PWN., Warszawa 2006

4 Jean C., Geopolityka., Ossolineum., Wrocław 2007



3

społeczny dzieci z mieszanych etnicznie małżeństw5. Jest wielce prawdopodobna teza, że

dążenia i walka o nowy kształt geograficzny dla grup etnicznych i plemiennych,

niejednokrotnie przyjmująca formy terrorystyczne, stanowi istotę współczesnych konfliktów

asymetrycznych6. Dlatego ich widmo z okrutnie doświadczanymi realiami spędza sen z oczu

politykom, pod różnymi szerokościami geograficznymi7. Konflikty asymetryczne, od Iraku

po Afganistan, osiągają swoisty pułap absurdu – biorąc pod uwagę implikacje moralne oraz

ze względu na okrutne żniwo, jakie „asymetria” zbiera każdego dnia8. Jest ona zmorą Think

Tank’ów i ich analityków, zwłaszcza gdy w obszar trudno definiowalnych parametrów

konfliktu (wojny), wprowadzono „złowrogi fenomen terroryzmu”9.

Rys.1. Proces stabilizacji w Afganistanie. Dynamika działań przeciwpartyzanckich.

Ź ród ł o: http://www.comw.org/wordpress/dsr/afghanistan-stability-coin-dynamics-chart-pa-consulting

(08 Dec 2009)

5 Żukowska K., Pomieszani Amer i Nina: Tylko wstępowanie w związki małżeńskie ze swoimi prowadzi dospołeczeństwa bez traumy; Obywatele Bośni i Hercegowiny pochodzący z mieszanych małżeństw nie mają prawa ubiegać się w wyborach o urząd prezydenta Bośni i Hercegowiny, gdyż są w kategorii „pozostali”.

Gazeta wyborcza , Wysokie Obcasy 19.marca.20116

Wejkszner A., Wojny XXI wieku. Istota współczesnych konfliktów asymetrycznych.,http://wnpid.amu.edu.pl/files/119-128.pdf 7

Clinton J. Ancker III, Michael D. Burke Doctrine for asymmetric Warfare., MILITARY REVIEW l July -

August 20038

iCasualities: http://icasualties.org/OEF/index.aspx 9 Mingst K., Podstawy stosunków miezynarodowych., PWN Warszawa 2006

http://www.comw.org/wordpress/dsr/afghanistan-stability-coin-dynamics-chart-pa-consulting

http://wnpid.amu.edu.pl/files/119-128.pdf

http://icasualties.org/OEF/index.aspx



http://www.comw.org/wordpress/dsr/afghanistan-stability-coin-dynamics-chart-pa-consulting



4

Poza tym, ciągle jawi się pytanie, czy to już schyłek Clausewitz’owskiej teorii wojny

konwencjonalnej, biorąc pod uwagę poszukiwanie adekwatnych zdolności przy formułowania

koncepcji strategicznych10

. Tym asymetryczność konfliktów inicjuje uczonych w ich

wysiłkach tworzenia adekwatnych modeli. Agorytm o wysokim stopniu komplikacji operacji

przeciwko afgańskim Talibanom - COIN (Counter Insurgency Operatios), –

zdymisjonowanego za niesubordynację dowódcy ISAF gen(rezerwy) McChristala11, zagościł

bez wątpienia w niejednym laboratorium analiz systemowych (Rys.1.). Pobieżna analiza

wskazuje, że jedynie wsparcie metodami z obszaru stochastyki w przestrzeni

probabilistycznej może wspierać proces decyzyjny w tego typu wojnie12.

Czy koniec zimnej wojny początkiem współczesnego niepokoju?

Obszar badań asymetryczności może być definiowany zbiorem danych o wymaganiach i

zdolnościach. W sojuszniczych i koalicyjnych operacjach połączonych, takich jak ISAF w

Afganistanie, braki zdolności technologicznych i proceduralnych generują ograniczenia, które

determinują powodzenie w toczonym konflikcie asymetrycznym13

. Dostępne typologie i

charakterystyki wojen asymetrycznych, lokują je w obszarze, gdzie modele Lancastera

(1914) stosowane do szacowania efektywności potencjałów (zadawanie strat) nie znajdują

zastosowania, ze względu na wieloparametryczność działań przeciwnika. Na szczególną

uwagę zasługuje pogląd T Szubrychta, że „ W niemieckiej interpretacji asymetrycznościwystępuje pewna niekonsekwencja. Z jednej strony analizy zawierają stwierdzenie, że

„<zachodnia sztuka prowadzenia wojen (działań) opiera się na myśleniu systemowym i

ukierunkowana jest na ś rodki cięż ko ś ci przeciwnika, a takie myślenie nie występuje raczej po

stronie terrorystów czy innych uczestników konfliktu asymetrycznego>. Ale jednocześnie A.

Stahel w artykule Null-Verluste Strategie und virtueller Krieg stwierdza, że <uderzenia

wykonywane przez organizacje terrorystyczne lub kryminalne skierowane są na najbardziej

wrażliwe systemy wielokrotnie przeważającego przeciwnika, aby poprzez wywołany strach i

emocje ludności sprowokować je do podjęcia błędnych decyzji, a tym samym do

10 Clausewitz von. Carl, O wojnie, Lublin, 1995 r., s. 763, 767 „Wojna jest niczym innym, jak dalszym ciągiempolityki przy użyciu innych środków. [...] Jednym słowem sztuka wojenna z jej najwyższego punktu widzeniastaje się polityk ą, oczywiście polityk ą, która zamiast pisać noty - stacza bitwy”. (Autor uważa, że określenie

wojny jako narzędzia jest zbyt rygorystyczne. To „narzędzie”, poprzez które narzucamy wrogowi swoją polityczną wolę, nie pozostaje bowiem obojętne dla aktywności walczących ludzi i jako czynnik pośredniczącymiędzy wrogami uzyskuje znaczną autonomię, kieruje się własną „logik ą”).11

Hastings M., Runway General., Rolling Stone: Jun 22, 201012 http://www.comw.org/rma/fulltext/asymmetric.html 13

Deren J., Closing the Capabilities gap., Aug 31, 2010; http://www.atlantic-community.org/index/Open_Think_Tank_Article/Closing_the_Capabilities_Gap

http://www.comw.org/rma/fulltext/asymmetric.html

http://www.atlantic/





5

niewłaściwego działania>. Zacytowana wypowiedź jednoznacznie wskazuje, że przeciwnik

asymetryczny podejmuje działania wymierzone właśnie w ś rodki cięż ko ś ci>14”.

Wiele wskazuje, że niedostatki wiedzy o klasycznych i nowoczesnych metodach

planowania strategicznego i operacyjnego ograniczają badaczy w poprawnym formułowaniu

problemów badawczych, jak i weryfikowaniu hipotez. Dotyczy to szczególnie koncepcji i

procesu planowania według algorytmu: ((CG - Center of Gravity, środek ciężkości) – (CC –

Critical Capabilities, krytyczne zdolności) (CC – Critical Requirement, krytyczne

wymagania) – (CV – Critical Vulnerabilities, obszary krytycznej podatności na działania

przeciwnika)15. Inny aspekt to harmonizacja proces planowania operacyjnego z procesem

decyzyjnym, czego atrybutem jest dowodzenie i kierowanie (C2 - Command and Control), tak

często w Polsce mylnie określane jako „dowodzenie i kontrola”16

. Holistyczne podejście do

sfery intelektualnej i technologicznej zawartej w akronimie C2 jest podstawą do właściwego

interpretowania pojęcia środka ciężkości17

. Szczególnego znaczenia nabierają te procesy w

warunkach asymetryczności, gdy, jak np. twierdzi prof. A.D. Rotfeld, konflikty te opisują się

formułą trzech „n”: „ niepewności, niejasności, nieprzewidywalności oraz współzależnej

niestabilności. Brak synergii w realizacji wymienionych procesów jest jedną z przyczyn

wpisywania przez potęgi ekonomiczno militarne do swojej historii bolesnych porażek z

asymetrycznych scenariuszy pola walki. Stany Zjednoczone, doświadczone wojnami w

kampaniach Koreańskiej i Wietnamskiej, przewidując rozwój sytuacji po „rozszczelnieniu”

się zimnowojennego świata dwubiegunowego po ’89 rozpoczęły intensywne prace studyjne

określane jako RMA (Revolution in Military Affair)18.

Badania miały na celu rozwiązanie problemu, który nie od dziś nurtuje strategów, a

mianowicie na ile wiarygodne są przewidywane zagrożenia, aby mogły stanowić wiarygodne

źródło formułowania wymagań dla budowania koniecznych zdolno ś ci. Czyli, jakie posiadać

na dany etapie zdolności, aby uzyskać przewagę w działaniach określonych

14Szubrycht T., Analiza podobieństw operacji militarnych innych niż wojna oraz działań pozwalających

zminimalizować zagrozenia asymetryczne., ZN AMW., rk XLVII. Nr 1 (164) 2006 s.147. Tamże w przypisienr.19 o środku ciężkości: “Środek ciężkości (Centre of Gravity – CoG) stanowi tę charakterystyczną zdolność czy szczególne miejsce, z którego siły militarne, państwo czy sojusz czerpią swoją swobodę działania, fizyczną siłę lub wolę walki. Zaatakowanie i zniszczenie, wyeliminowanie lub zneutralizowanie CoG przeciwnikadoprowadza do nieuchronnej klęski lub powoduje chęć strony przeciwnej do zawarcia pokoju na drodzenegocjacji”.15

Strange Joe., Centres of Gravity & Critical Vulnerabilities (Building on the Clausevitzian Foundation (So That

We Can All speak the Same Language) Marine Corps War College 199616

Coakley P. Thomas., Command and Control for war and peace., National Defence University Press.,Washington D.C. 1992.17

Ricii F.J., Schutzer D., U.S. Military Communications: A C3I Force multiplier., Computer Science Press.,

Maryland 198618

RMA: The US Army Roundtable on the Revolution in Military Affairs., Science Applications InternationalCorporation., Strategic Assessment Center., Fort Monroe, Virginia 1993



6

prawdopodobnymi scenariuszami. Te kosztowne i skomplikowane procesy można sprowadzić

do akademickiego pytania: co statystycznie jest bardziej prawdopodobne, czy wojna

konwencjonalna, czy operacje ekspedycyjnych w kategorii OOTW (Operations other than

War) -, czyli udział w konfliktach asymetrycznych19.

Rewolucja w sprawach wojskowych (Revolution in Military Affairs (RMA))

W projekcie analiz w ramach RMA, biorąc pod uwagę geopolityczne wpływy, świat

podzielono na regiony pokoju i potencjalnych niepokojów. Do pierwszego zaliczono stabilne

demokracje przemysłowe, charakteryzujący się małym prawdopodobieństwem wystąpienia

konfliktów20. Drugi region włączał kraje z wieloma nierozwiązanymi problemami natury

politycznej ekonomicznej i socjalnej, do których zaliczono między Rosję21, Chiny, Turcję,

Indie oraz Koreę22, które – zak ładano - mogą szukać rozwiązania ich problemów przy

pomocy użycia siły militarnej. Biorąc pod uwagę kryteria narodowego bezpieczeństwa USA,

projekt zak ładał, że jedynie działania militarne Rosji i Chin w Europie i Azji mogą generować

i mnożyć scenariusze wymagające uwagi. Jakkolwiek, już wówczas Iran był wymieniany,

jako kraj mogący w istotny sposób wnosić i stwarzać wyzwania dla USA. Biorąc powyższe

czynniki pod uwagę, Centrum Ocen Strategicznych (SAC - Startegic Assessment Center)

zak ładał, ze RMA skupi się na trzech zasadniczych kierunkach: innowacjach

technologicznych, działaniach operacyjnych oraz organizacyjnych, przy jednoczesnym

zaangażowaniu w rozwijanie nowych technik walki obejmujących: precyzyjne uderzenia,

walk ę informacyjna i przewagę manewrową. Co istotne, zak ładano, że nawet nie znając

wymiernych i oczywistych przesłanek zagrożeń przyszłości, należy podejmować konkretne

działania w doskonaleniu procesu decyzyjnego i planowania. Analitycy RMA przywoływali

Tefflera i jego tezę z trzeciej fali, o wieku wojny informacyjnej, na potwierdzenie

przewidywanych zmian w strukturach armii23. Już wówczas ! – (1993) - przyjęto, że

”wynikającym ze strategii kamieniem węgielnym dla doktryn planowania w armii powinno

być planowanie ukierunkowane na zdolno ś ci zamiast planowania opartego o analizę

19Howard N., Confrontation Analysis: How to win Operations Other than war., DoD C4ISR (DERA) 1997

20Op. Cit., RMA...

21W 1991 r. doszło do rozwiązania ZSRR i od tej pory Rosja jest samodzielnym państwem Od 17 kwietnia 1992

roku używa 2 równorzędnych nazw Rosja i Federacja Rosyjska.22

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, Korea została podzielona na dwa państwa: Republik ę Korei

(Korea Południowa) oraz Koreańsk ą Republik ę Ludowo-Demokratyczną (Korea Północna). Od 1948 roku do

1950 (wybuch wojny koreańskiej) granica pomiędzy Koreą Północną a Koreą Południową przebiegała dok ładnieprzez 38° równoleżnik, jednak od 1953 roku granice uległy zmianie.23 Tofflera Alvin, Heidi., Trzecia Fala, pierwsze wydanie pełne: PIW, Warszawa 1997



7

zagro ż eń”24

.W uzasadnieniu przytaczano Fryderyka Wielkiego, który twierdził, że „ten kto

broni wszystkiego, broni niczego” – nawiązując do dzisiejszych zwolenników jednoczesnego

planowania operacji o wysokiej i niskiej skali intensywności. Przewidując scenariusze działań

na dalsze 20-30 lat, zak ładano, że zdolności ekspedycyjne będą kluczowym czynnikiem

sprostania wymaganiom bezpieczeństwa USA. Nie przewidywano wówczas, że taka wizja

będzie dużym problemem dla niektórych sojuszników w dzisiejszym NATO25.

Geneza konfliktów asymetrycznych

Kwerenda źródeł wskazuje, że historia asymetrii datuje się od pierwszych wojen

toczonych od zarania ludzkości. W dziele Sun Tzu „O wojnie” znajdujemy określenie, że

„Wszystkie wojny opierają się na podstępie (fortelu)”26

. Co więcej, Sun Tzu w swej pracy

eksponuje analizę mocnych i słabych stron adwersarzy, co w odniesieniu do dzisiejszych

zasad planowania operacji jest przygotowaniem potencjału zorientowanym na zagrożenia.

Tak że, od czasów Sun Tzu, możemy identyfikować cechy asymetryczności niemal w każdym

z badanych konfliktów, oczywiście w określonym kontekscie27.

T. Szubrych analizując filozoficzne aspekty postrzegania konfliktów asymetrycznych

przez różne państwa, przywołuje między innymi poglądy niemieckie według których:

„Pojęcie „małej wojny” wprowadził po raz pierwszy Karl von Clausewitz. Charakteryzuje się

ona tym, że w trakcie jej prowadzenia brak jest uznanych reguł. „Małe” wojny są więc

przeciwieństwem „dużych” wojen prowadzonych między państwami z przestrzeganiem

24 Op.cit. RMA: Future Competitors25

Od 1999 roku, po przyjęciu przez NATO nowej koncepcji strategicznej trwa spor: czy rozwijać zdolnościkonwencjonalne (Art.5), czy tez ekspedycyjnej. Obecny doradca Prezydenta RP, prof. Roma Kuźniar pisał w PZ

z dnia 19.03.2009: „W dyskusjach towarzyszących konferencji ministrów obrony NATO w Krakowie wróciłaidea „sojuszu globalnego”. Po raz pierwszy pojawił a się w końcu lat dziewięćdziesiątych w zwią zku z

transformacją NATO, której częścią był y zarówno rozszerzenie sojuszu na wschód, jak i operacje reagowania

kryzysowego prowadzone na Bał kanach. Optymizm strategiczny Stanów Zjednoczonych i niektórych innych państw był tak wielki, że zaczęto mówić o „sojuszu globalnym”, czyli takim, który mo że wszystko w dowolnym

miejscu świata. […]Odbywał o się to w przemo żnym stopniu pod presją Stanów Zjednoczonych George’a W.

Busha, które chciał y uczynić sojusz instrumentem swej globalnej strategii; je śli nie cał y sojusz, to przynajmniej

jego zdolno ści wojskowe (koncepcja NATO jako „skrzynki z narzędziami” – tool box). Kulminacyjnym punktem

był i ście imperialny, największy w historii szczyt NATO w kwietniu ubiegł ego roku w Bukareszcie. Sojusz

zdawał się zast ę pować ONZ, a swymi misjami i porozumieniami oplatać cał y glob. Takie był y wizja ioczekiwania wielu polityków i komentatorów. Przypominał o to znany sk ądinąd „kolorowy zawrót gł owy”.

Polska przez d ł u ższy czas wtórował a Amerykanom w tym popychaniu NATO ku globalnej misji. […]Dla

interesów bezpieczeństwa państw czł onkowskich, a zwł aszcza dla Polski, wa żniejszy jest sojusz wiarygodny ni ż globalny. Nie mo żemy trwonić wiarygodno ści w misjach, które nie dotyczą bezpo średnio naszego

bezpieczeństwa. Z do świadczeń ostatniego roku wynika imperatyw strategicznej pow ściągliwo ści. Potrzebny jest

większy realizm”. 26 Sun Tzu. The Art of War . Page 66.27

Paul K. Davis., 100 Decisive Battles from Ancient Times to the Present: The World’s Major battles and howthey shaped history., OXFORD University Press 2001



8

wzajemnie uznanych reguł”28. Zatem wynika z tego, że w tym przypadku nie kryteria

podmiotowości (państwowość) aktorów konfliktu, a jego rozmiar mają decydować o

kwalifikowaniu konfliktów w formułowaniu kryteriów dla ich typologii. W praktyce, do

działań asymetrycznych zalicza się na przyk ład niemiecki „blitzkreig w II WŚ”, użycie przez

USA przeciwko Japonii bomby wodorowej w II WŚ, wykorzystanie torped w operacjach

morskich w Rosyjsko – Japońskiej wojny i II WŚ, strategia Wietkongu w wojnie

Wietnamskiej z USA, aż po asymetryczne taktyki techniki i procedury w II wojnie w Iraku i

obecnie Afganistanie. W 1999 roku amerykanie zamieszczają w przeglądzie strategicznym

zapis o podejściu asymetrycznym do planowania : „podejście asymetryczne to próba

oszukania lub podkopania siły oponenta poprzez uwypuklenie jego słabości dzięki

zastosowaniu takich metod, które diametralnie odbiegają od powszechnie stosowanych metod

działania. Wyszukują one zasadnicze obszary psychologicznego oddziaływania, takie jak

zastraszenie, zamieszanie, szok czy destabilizacja. To właśnie dzięki nim przeciwnik

asymetryczny może przejąć inicjatywę i swobodę działania. Wymagają one jednak

precyzyjnego rozpoznania i identyfikacji czułych miejsc obu oponentów (własnych i

przeciwnika)”29

. Znakomita wyk ładnię doktrynalnych zasad wojny asymetrycznej prezentuje

Clinton J. Ancker III w stwierdzeniu, że „ zasady działania (taktyki30) są wykorzystywane na

czas walki z asymetrycznym przeciwnikiem, jakkolwiek nie istnieje regulamin specyfikujący

takie działania z tej przyczyny, że każde działanie jest specyficzne. Działaniami taktycznymi

są wszystkie nasze akcje naszych sił przeciwstawienia się asymetrycznemu oponentowi”31

oraz, że „przyk łady asymetryczności i sposoby przystosowania do niej mogą być

poszukiwane w teorii wojen partyzanckich oraz formułowaniu doktryn i budowaniu sił

przeciwpartyzanckich”32

. Dlatego, o konfliktach asymetrycznych pisano na wiele lat

wcześniej zanim doszło do pierwszych spektakularnych aktów terrorystycznych przeciwko

USA zorganizowanych przez fundamentalistów islamskich (np. USS Cole, World Trade

Center 1993 r. i 2001 r., WTC, Pentagon).

Amerykański politolog T.V. Poul w książce z 1994 roku zatytułowanej “Asymmetric

Conflicts: War Initiation by Weaker Powers” przedstawia klasyczną definicję konfliktu

asymetrycznego, która brzmi (tłum. autora): „konflikt asymetryczny to konflikt pomiędzy

28Op. cit., Szubrycht T., Analiza s.146

29Joint Strategy Review 1999 Report., DoD Joint Staff, Washington 1999

30FM 3-0, par. 2-12. W sensie, że: „ Tactics deals with how units are employed during combat. Tactics vary

constantly with the situation. There is no playbook of tactical solutions; the tactics manual only offers a menu

from which to choose”31

Op. Cit., Colonel Clinton J. Ancker III, U.S. Ar., s.1832 Ibidem., s.19



9

dwoma krajami o nierównych potencjałach militarnych i ekonomicznych”33

. Bogatszy o

empiryczne doświadczenia z operacyjnych misji z US Marines Corps, teoretyk wojskowości z

Narodowego Uniwersytetu Obrony Kenneth McKenzie w 2001 r. uaktualnił definicję

konfliktu nazywając go już „wojną asymetryczną” odzwierciedlającą „nową erę terroryzmu” i

zwarł w niej następujące stwierdzenia: „wojna asymetryczna to umiejętne wykorzystanie

prymitywnego potencjału taktyczno –operacyjnego przeciwko wrażliwym dziedzinom

silniejszego przeciwnika dla osiągnięcia nieproporcjonalnych do zaangażowania efektów z

zamiarem zachwiania woli przeciwnika, aby strona działająca w sposób asymetryczny

osiągnęła strategiczne cele”(tłum. autora)34. Dla przyk ładu, Saddam Hussein sk ładając

zeznania, o sytuacji „słabszej strony” w wojnie Koalicja USA – Irak, podczas wyzwalania

Kuwejtu w 1990 mówił tak o asymetrii: „ jeżeli wy wykorzystujecie naciski, my

wykorzystamy naciski i siłę. Wiemy, że możecie nas krzywdzić, jakkolwiek my nie

stanowimy dla was zagrożenia. Ale i my możemy was skrzywdzić. Każdy może powodować

szkody adekwatnie do jego możliwości i potencjału. Nie zjawimy się wszyscy w USA, ale

przedstawiciele świata arabskiego mogą was dosięgnąć”(tłum. autora)35

. W tym kontek ście

można postawić pytanie dlaczego strony o słabszym potencjale angażują się w konflikty z

silniejszym przeciwnikiem.

Paul twierdzi, że funkcjonuje pięć zmiennych mających wpływ na decyzje o działaniach

wojennych podejmowane przez liderów słabych aktorów przeciwko silniejszemu

przeciwnikowi36

:

ü Strategia polityczno-wojskowa;

ü Posiadanie systemów broni ofensywnych;

ü Wsparcie silnym potencjałem obronnym;

ü Zmiana struktury lokalnego zaplecza oraz

ü Presja czasu

33T.V. Paul: Asymmetric Conflicts: War Initiation by Weaker Powers. Cambridge University Press 1994.

Tamże: Asymmetric conflict is a “conflict involving two states with unequal overall military and economic

power resources.”s. 2034

McKenzie Kenneth, Jr., author of “The Rise of Asymmetric Threats: Priorities for Defense Planning”, Chapter3, Quadrennial Defense Review 2001, s.2; available at:http://www.ndu.edu/inss/press/QDR_2001/sdcasch03.html . Tamże: Asymmetric warfare is “leveraging inferiortactical or operational strength against the vulnerabilities of a superior opponent to achieve disproportionate

effect with the aim of undermining the opponent’s will in order to achieve the asymmetric actor’s strategicobjectives.”35

SEMP Biot #151 “How Saddam Hussein thinks” available at: http://www.semp.us/biots/biot_151.html .

Tamże:” “If you use pressure, we will deploy pressure and force. We know that you can harm us although we do

not threaten you. But we too can harm you. Everyone can cause harm according to their ability and their size.We cannot come all the way to you in the United States, but individual Arabs may reach you”.36 Op. cit., T.V. Paul.,..

http://www.ndu.edu/inss/press/QDR_2001/sdcasch03.html

http://www.semp.us/biots/biot_151.html





10

Szczegóły dotyczące charakterystyki poszczególnych zmiennych możemy znaleźć w

cytowanej pracy T.V. Paula, gdzie klasyfikując stosowane strategie autor wymienia:

A. Polityczno – wojskową strategię rozpoczęcia konfliktu asymetrycznego (trzy

koncepcje):

a. szacowanych start / manewru;

b. uderzeń błyskawicznych37;

c. ograniczonych celów/faktów dokonanych.

Strategia ponoszonych strat/manewru obejmuje obezwładnienie przeciwnika w kolejnych

wieloetapowych walkach w odróżnieniu od uderzeń błyskawicznych (blitzkrieg) gdy

obezwładnianie przeciwnika odbywa się z wykorzystaniem strategicznie głębokiej penetracji .

Zarówno w Iraku i Afganistanie siły rebeliantów są „na stałe” w ugrupowaniu mocniejszego

aktora uderzając znienacka i błyskawicznie we wrażliwe cele (decisive points). W strategii

osiągania ograniczonych celów/faktów dokonanych (fait accompli) stosuje się rozwinięcie sił

militarnych dla osiągnięcia ograniczonego celu np. częściowego zajęcia terytorium

przeciwnika, co nie jest adekwatne do decydującego obezwładnienia i okrążenia przeciwnika.

Celem głównym strategii ograniczonych celów/faith accompli jest postawienie przeciwnika

wobec politycznych i wojskowych faktów dokonanych, bądź w innej nieodwracalnej sytuacji,

która nie musi przesadzać o zakończeniu wojny, jakkolwiek strona broniąca się mogła

uwzględniać takie warunki przed rozpoczęciem konfliktu. Nadrzędnym atrybutem tej strategii

jest czynnik zaskoczenia gdyż pozwala inicjatorowi takiego konfliktu na wybór czasu,

miejsca i metody uderzeń przy jednoczesnym uniemożliwieniu takich działań oponentowi.

B. Broń ofensywna, ograniczone zdolności (potencjał), a rozpoczęcie wojny

asymetrycznej;

C. Wsparcie sojuszników i kalkulacja rezultatów zakończenia wojny;

D. Struktura władzy lokalnej, a rozpoczęcie wojny asymetrycznej;

E. Presja czasu.

Istniejące możliwości i posiadany potencjał (zdolności) do przeprowadzenia ofensywy

krótkoterminowej często są uzależnione od sprzyjającego czynnika czasowego, który

wywiera presję na podejmowane decyzji przez słabszą stronę.

Dylematy terminologiczne

37 Ivo Pukanic., US Role in Storm., National, Croatian weekly magazine

http://www.nacional.hr/index3e.php?broj=2005-05-24&kat=english&id=516 May 24, 2005

http://www.nacional.hr/index3e.php?broj=2005-05-24&kat=english&id=516

http://www.nacional.hr/index3e.php?broj=2005-05-24&kat=english&id=516



11

Definiowanie zjawisk i procesów, dotyczących współczesnych konfliktów jest

skomplikowanych wyzwaniem dla badaczy, gdyż wymaga korzystania z metodologii badań

operacyjnych i systemowych. Poszukiwanie metod dających największe prawdopodobieństwo

weryfikowania stawianych hipotez, jest dziś cenioną umiejętnością, gdyż bywa poddane

rozległym ograniczeniom, ze względu na interdyscyplinarność obiektu badań. Autor napotkał

takie problemy, w trakcie badań procesów zachodzących w sferze proceduralnej,

organizacyjnej i technologicznej w odniesieniu do ich związków z planowaniem obronnym

ukierunkowanym na generowanie zdolności operacyjnych spełniających wymagania

interoperacyjności i standaryzacji dla sojuszniczych sił NATO38. Dziś, do opisu i

charakterystyki konfliktu, konieczne jest holistyczne podejście, aby spełnić wszystkie kryteria

naukowości prowadzonych badan. T. Szubrycht w swoich rozważaniach o asymetrii, poddaje

analizie semantycznej rożne definicje „wojny” w celu znalezienia związków, bądź wykluczeń

z definicjami „operacji innych niż wojna” (amerykańska doktryna – Military Operations

Other Than War (MOOTW)39). Uzasadniając podjęcie takich badań, autor konkluduje, że

” Problem definiowania Military Operation Other Than War (MOOTW) jest

interesującym wyzwaniem. Ju ż w nazwie tych specyficznych dział ań militarnych zawarta jest

„negacja definicyjna”, a mianowicie u podstaw ich wydzielenia le ż y swoista logika

okre ślenia, czym operacje inne ni ż wojna nie są. Dlatego, aby w peł ni zrozumieć ich

specyfik ę , celowym wydaje się przeanalizowanie ró żnych definicji „wojny”, aby w ten sposób

uzyskać odpowied ź na pytanie, czym są te dział ania”40

. W opinii eksperta prawa

międzynarodowego J. Symonidesa rola i funkcja sił zbrojnych w zażegnywaniu

współczesnych zagrożeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego uległa istotnym zmianom, w

odróżnieniu od prowadzenia działań konwencjonalnych, czyli konfliktów o dużej skali

intensywności, gdyż jak twierdzi: ” Ż yjemy w czasach, kiedy funkcje sił y militarnej istotnie

się zmieniają. Teraz wojsko ma zapewnić utrzymanie pokoju, zapobiegać ciężkim, masowym

naruszeniom praw czł owieka oraz uczestniczyć w operacjach pokojowych. Prawo

mię dzynarodowe zakazuje u ż ycia sił y zbrojnej. Nie wolno jej stosować przeciw integralno ści

terytorialnej i niepodległ o ści politycznej jakiegokolwiek kraju ani w żaden inny sposób

niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych. Je śli jednak jakie ś państwo dokona napa ści

zbrojnej na inne, to napadniętemu zawsze przysł uguje prawo do obrony, indywidualnej lub

zbiorowej. Rada Bezpieczeństwa ONZ (RB ONZ), kiedy dział a w sytuacjach zagro żenia,

38Dereń J., Standaryzacja w silach zbrojnych sojuszu w aspekcie procesu planowania obronnego w NATO.,

Rozprawa doktorska., AON., Warszawa 200839

Op.cit., Horward N., Confrontation Analysis.. 40 Op. cit., Szubrycht T., Analiza…s.134



12

naruszenia pokoju lub aktu agresji, mo że, zgodnie z rozdział em VII artykuł 42 Karty Narodów

Zjednoczonych (KNZ), u ż yć środków o charakterze wojskowym”41.

W próbie oceny konfliktu, czy też zagrożeń T. Szubrycht wyróżnia dwa pojęcia

nieproporcjonalność i asymetryczność, co uzależnia od statusu państwa w kontek ście prawa

międzynarodowego. Analizując, autor kwalifikuje hipotetyczny konflikt USA – Monako,

następującym uzasadnieniem: „ Odpowied ź zale ż y od przyjętego kontekstu analizy. Je żeli

będziemy go rozpatrywać w oparciu o prawo międzynarodowe, nale ż y stwierdzić , że jest to

konflikt symetryczny , poniewa ż jest prowadzony przez dwa podmioty prawa

międzynarodowego. Je śli za ś kryterium porównania będ ą potencjał y (polityczny,

gospodarczy, ekonomiczny czy militarny), to wówczas mo żna nazwać go konfliktem

asymetrycznym. Jednak dla uniknięcia niejednoznaczności pojęć powinni śmy go okre ślać jako

konflikt nieproporcjonalny”42

. Przyczyny i okoliczności o decyzjach użycia siły przez tzw.

„war powers”, czyli dzisiejsze mocarstwa we współczesnych konfliktach asymetrycznych

powinny być szczególnie istotne dla badaczy z powodu nadinterpretacji prawnych w

stanowieniu „new world order”43

. Odnosząc się do tez Herfried’a Münklera nie sposób nie

zauważyć, że nowe milenium, na pewno z korzyścią dla ludzkości przenosi konflikty między

państwami historii, do czego nawiązuje A Wejkszner44

. Charakteryzując środowisko

bezpieczeństwa międzynarodowego autor uważa, że „ Miejsce państw we współczesnych

wojnach zajmują podmioty i struktury niepaństwowe. Potencjałowi militarnemu państwa

przeciwstawiony zostaje niewspółmiernie mniejszy potencjał owych podmiotów. Ten

najbardziej widoczny element, charakteryzujący pozimnowojenne konflikty, a tak że inne

przesłanki zarówno natury prawnej, jak strukturalnej oraz funkcjonalnej wskazują na potrzebę

zredefiniowania wojen klasycznych i wskazania istoty nowych konfliktów zbrojnych XXI

wieku – konfliktów asymetrycznych..45

”. Polemizując z tym stwierdzeniem, należy

przypomnieć, że „wojna klasyczna” zasłużyła sobie na spokojne miejsce w niezmierzonych

annałach bibliotecznych – i nijak ją redefiniować, ona poddawała się określonemu

modelowaniu, a „wojny asymetryczne” pozostają nadal niedookreślonym obiektem – wprost

niemożliwą do odwzorowania rzeczywistością dla jej modelowania, przy wykorzystywaniu

nawet najbardziej ekstrawaganckich (effect based) metod, w porównaniu z metodami

opisującymi „przebrzmiałą” wojnę konwencjonalną. To co istotne, to potrzeba bliskiej

41Symonides C., Wywiad nt: „Wojna ma swoje prawa”., (PZ 18-19/2011)., 28.04.2011

42Op.cit., Szubrycht., s 141

43 Henkin L(red Swing F.T)., Right versus Might., CFR Press., NY 199144

Op.cit., A Wejkszner., Wojny….s.145 Ibidem.,s.1



13

współpracy polityków i wojskowych przy szacowaniu ryzyka udziału w misji, której

następstwem jest potencjalny konflikt asymetryczny, co należy objąć wysokimi rygorami w

definiowaniu wszystkich „za i przeciw” w procesie planowania46

. Pierwsza wojna z Irakiem,

Koalicji woli z wiodącym państwem USA, dla wyzwolenia Kuwejtu, pozostaje przyk ładem

toczonego w ostatnich dekadach klasycznego konfliktu (konwencjonalnego) w ramach

wielonarodowej operacji połączonej, co też podkreśla A. Wejkszner, że „Poprzez termin

klasyczne konflikty należy rozumieć konflikty, w ramach których używana jest siła militarna

w stosunkach międzypaństwowych niezgodnie z artykuł em 2 paragraf 4 lub zgodnie z

artykuł em 51 Karty Narodów Zjednoczonych. Innymi słowy chodzi o użycie siły przeciwko

integralności terytorialnej innego państwa lub w celu samoobrony przed agresją ze strony

innego państwa”47.

Wojny czwartej generacji

"The Americans control what they see48

”.To stwierdzenie, oparte na opiniach dużej

populacji badanych, oddaje prawdę, jak postrzegają obecność NATO mieszkancy Helmandu

i Kandaharu, dwóch prowincji na południowym wschodzie Afganistanu, gdzie ISAF ponosi

najbardziej dotkliwe straty, pomimo olbrzymiego zaangażowania, realizując wynikające z ze

strategii COIN (operacji przeciwpartyzanckich) techniki, taktyki i procedury walki

przeciwpartyzanckiej. Pomimo nieporównywalnej przewagi technologicznej i liczebnej, armia

amerykańska wspierana w różnym stopniu zaangażowaniem innych armii NATO w operacji

ISAF oraz sił będących w koalicji z USA w operacji (OEF - Operation Enduring Freedom),

ponosi straty i nie uzyskuje zak ładanego powodzenia w osiągnięciu precyzyjnie

zaplanowanych celów wojskowo politycznych. Jednym z czynników ograniczającym

interoperacyjność wielonarodowych połączonych sił jest uzasadnione twierdzenie M

Ojrzanowskiego, że „Siły zbrojne zorganizowane i wyposażone w tradycyjny sposób,

funkcjonujące na podstawie tradycyjnej doktryny i według niej szkolone, będą w stanie

wypełnić jedynie zadania tradycyjne. W nowych warunkach takie siły stają

się całkowicie nieprzydatne. Generał R. Smith (The Utility of Force. The art of War in the

Modern World . New York 2007) stwierdza: <Typowym problemem jest obecnie wynik zmiany

paradygmatu wojny i stał ego oporu wobec niego: politycy i żoł nierze my ślą nadal w

kategoriach starego paradygmatu i zgodnie z nim starają się wykorzystywać swoje

46 Zarówno w planowaniu konwencjonalnym jak i EBAO występuje faza analiz „ constraints and restraints”47

Op. cit., A Wejkszner..s.148 Gilles Dorronsoro., The Afghanistan Problem, Los Angeles Times, October 20, 2009



14

tradycyjnie urządzone wojska, podczas gdy przeciwnik i pole walki uległ y przemianie. W

rezultacie skuteczno ść wysił ków jest minimalna: u ż yte sił y mogą być pot ężne i imponujące,

lecz nie przyniosą oczekiwanego rezultatu, ponadto jakikolwiek osiągnięty realny skutek nie

będzie proporcjonalny do zak ł adanych mo żliwo ści>. M Ojrzanowski konkluduje dalej

podkreślając istotę i konsekwencje braku zrozumienia nowego paradygmatu wojny: „Brak

owego zrozumienia doprowadził do klęski wojska amerykańskie w Wietnamie (1975 r.),

Libanie (1983 r.) i Somalii (1993 r.); francuskie w Wietnamie (1956 r.) i Algierii (1962 r.);

rosyjskie w Afganistanie (1988 r.) i Czeczenii (1996 r.). Nowy asymetryczny konflikt o

charakterze walki partyzanckiej, w jaki są uwik łane siły koalicyjne w Iraku i Afganistanie,

ukazuje ogromne trudności dla zaangażowanych sił z Europy i Ameryki Północnej. Widać tu

wyraźnie zmianę paradygmatu strategicznego: z konfliktów międzypaństwowych na

paradygmat aktorów niepaństwowych, czyli wojny w ś ródludzi. Ma ona wiele wspólnego z

wojną czwartej generacji, terminem wprowadzonym przez amerykańskich marines

dwadzieścia lat temu (W. S. Lind, K. Nightengale, J. F. Schmitt, J. W. Sutton, G. I. Wilson:

The changing Face of War: Into the Fourth Generation. “US Marines Corps Gazette”,

October 1989). Pułkownik US Marines Thomas Hammes w książce (The Sling and The Stone.

On War in The 21st Century. St. Paul 2004) charakteryzuje tak ą wojnę, przedstawia przy tym

ewolucję kolejnych generacji konfliktów”49

. Analizując generacje wojen, od pierwszej (wojny

rewolucji francuskiej i wojny napoleońskie), poprzez drugą generację bitew pierwszej wojny

światowej w których hołdowano taktyce na wyczerpanie z francusk ą doktryną: artyleria

zdobywa a piechota zajmuje, przechodzi do wojen manewrowych trzeciej generacji

zapoczątkowanej w 1939 roku przez Niemców dzięki nowym możliwościom, jakie miały

bardziej niezawodne czołgi, mobilna artyleria, zmotoryzowana piechota, efektywne wsparcie

powietrzne i łączność radiowa. Przywróciło to manewr na pola bitew i doprowadziło do

uznania natarcia za najważniejszą formę walki. Cytowany przez M Ojrzanowskiego

Pulkownik T Hammes z doświadczeniem bojowym w operacjach ekspedycyjnych

charakteryzuje wojnę czwartej generacji, określanej również w literaturze NATO, jako „4

block operations”, jako zupełnie odmienną wskazując, że różnice polegają na tym, że:”

Wykorzystuje ona wszelkie możliwe powiązania – polityczne, ekonomiczne, społeczne i

wojskowe – do przekonania politycznych decydentów przeciwnika, że ich cele strategiczne są

nieosiągalne i zbyt kosztowne w stosunku do planowanych korzyści. Jej istota polega na

ugruntowanym przeświadczeniu, ż e silniejsza wola polityczna odpowiednio użyta może

49 Ojrzanowski M., (gen bryg.) Kwartalnik Bellona 2/2008



15

pokonać znacznie mocniejszego ekonomicznie i militarnie przeciwnika. Wojna tego typu nie

polega na pokonaniu siły zbrojnej przeciwnika. Łączy natomiast kombinację taktyki walk

partyzanckich lub rozruchów ludności cywilnej z miękkimi powiązaniami społecznymi,

kulturalnymi i ekonomicznymi, z kampanią dezinformacyjną i niestandardowymi decyzjami

politycznymi. Wszystkie te elementy mają bezpośrednio uderzać w polityczną wol ę

silniejszego przeciwnika . W rezultacie w wojnie czwartej generacji mamy do czynienia z

sieciowo połączonymi działaniami na płaszczyźnie politycznej i społecznej. Jest ona również

wydłużona w czasie. Wojna taka jest zaprzeczeniem błyskawicznych, na wysokim poziomie

technologicznym wojen, do jakich między innymi przygotowują się Stany Zjednoczone.

Problem w tym, że nie bardzo widać równorzędnego przeciwnika, który podjąłby ryzyko

bezpośredniej konfrontacji na amerykańskich warunkach. Natomiast wojny czwartej generacji

dotychczas przegrywali zarówno Amerykanie, jak i inne silne państwa. Wojna w śród ludzi ma

wiele cech wspólnych z wojną czwartej generacji. Przede wszystkim, jej cele nie są związane

z konfliktami państwowymi, lecz raczej społecznymi i indywidualnymi. Rozgrywa się nie na

polach bitew, ale w miastach, na ulicach czy nawet w każdym domu. Dodatkowo jej efekty są

wzmacniane przez media. Czas zawsze jest po stronie „s łabszej”. Fakt, że konflikt

trwa, oznacza, że strona „słabsza” nie przegrywa i tym samym w oczach opinii publicznej

odnosi sukces. Taki konflikt może trwać dziesięciolecia. Nowoczesna technika, którą

dysponuje strona „silniejsza”, zawodzi w konfrontacji ze środkami podręcznymi stosowanymi

przez bojowników wtopionych w lokalną społeczność”50. Jakie rozwiązania. Wiele, czynnik

nie do przecenienia stanowi holistyczne podejście do planowania operacyjnego opartego na

liniach operacyjnych najbardziej zbliżonych do realiów otoczenia - przewidywanych i

oczekiwanych efektów - (przedstawione w prezentacji do referatu) połączone z synergią

wysiłku operatorów. Ono jedynie może stanowić szansę na uzyskanie powodzenia w

konflikcie asymetrycznym – wojnie czwartej generacji. To neurochirurgiczny obszar -

porównując armie do sztuki medycznej.

Zakończenie

W prowadzonych analizach charakteru wojen (konfliktów) asymetrycznych pojawia się na

poczesnym miejscu „polityczna wola” - w kontek ście uzasadnienia celu udziału w konflikcie

i samej walki w ujęciu klasycznej strategii51

. Jest to bardzo uzasadniony wniosek badawczy,

50 Ibidem., s.5051

Mack A., Why big nations lose small wars: The politics of asymmetric conflict., The J Hopkins UniversityPress, Jan 1975 p.175-200



16

gdyż niejednokrotnie wola polityczna demokratycznie wybranych władz poddana jest presji

opinii publicznej na skutek zmian okoliczności uzasadniających decyzje o udziale w

konflikcie asymetrycznym. W przypadku Polski i jej udziału w operacji (Operation Iraqi

Freedom – OIF) oraz w Afganistanie w operacji (Operation Enduring Freedom) znaczący

spadek poparcia dla udziału polskiego kontyngentu w tych koalicyjnych działaniach jaki w

działaniach sojuszniczych (International Security Assisstance Force – ISAF) jest przyk ładem

nacisku na wolę polityczna rządu52.

Zaangażowanie w 2001 roku z obecności kilku państw z kilkoma tysiącami wojska

wzrosło kilkaset razy i obecnie sięga około 150 tys. żołnierzy i cywilów (IOs i NGOs) z 48

krajów. (Rys.2.).

Rys.2. Polityczno-militarny proces stabilizacyjny w Afganistanie w ramach operacji ISAF

Ź ród ł o: Opracowanie wł asne na podstawie danych Dowództwa Operacyjnego WP (marzec2011)

Stan ten jest wyznacznikiem trendów, które wynikają z analizy poprzednich konfliktów

Badania obecności potęg militarnych w rejonach Indochin w latach (1946-54), Indonezji

(1947-49), Algerii, Cyprze, Adenie, Maroku i Tunezji wskazują jednoznacznie, że

52Deren J., The battle for public opinion., http://www.atlantic-

community.org/index/articles/view/The_Battle_for_Public_Opinion





17

ugrupowania lokalne walczące w asymetrycznych konfliktach osiągnęły swe cele w

konfrontacji z technologicznie nowoczesnymi armiami, które mogły liczyć na sukces w

wojnie konwencjonalnej. Można wnioskować, że przewaga technologiczna nie zawsze

gwarantuje osiąganie celów wojny, co dowodzi Andrew Mack, badający przypadki wojen

asymetrycznych na zlecenie Fundacji Rockefellera53

. Autor zwraca uwagę na przełom przy

porównaniu rezultatów tych wojen z nieodległą przeszłością, gdy np. Francja przez

sześćdziesiąt lat sprawowała z powodzeniem kontrolę nad Indochinami dysponując

piętnastotysięcznym garnizonem, do czasu gdy po 1946 roku Wietnamczycy wzniecili

zbrojne powstanie, co zmusiło Francje do rozwinięcia kontyngentu ekspedycyjnego 200.00

tys. aby ostatecznie ponieść sromotna porażk ę i wycofać się z Indochin. W następnym

dwudziestoleciu amerykańska potęga militarna w sile 500.000 tys została również zmuszona

do wycofania. Cofając się do niezbyt nieodległych czasów, wojen brytyjsko – afgańskich

(trzech) nie sposób pominąć pierwszej wojny z 1842 r. i tragicznego odwrotu brytujsko –

indyjskiego garnizonu kabulskiego, gdy do Gandamaku z korpusy ekspedycyjnego liczącego

16.500 wojska i cywili dotarł jedynie żywy Dr Brydon.

To rezultat asymetrycznych taktyk plemion Pusztuńskich z okolic Ghazni, którą dzisiejszy

Talibanowie dziedziczą i wykorzystują do dziś po swoich przodkach. Na podstawie

rezultatów badań prof..T.V Poul, zespól prof. Catherine Gerard przeprowadził analizę bazy

danych z wojen w ostatnich dwóch wiekach, której rezultaty wskazują jednoznacznie na

wzrastającą tendencję ponoszenia porażek przez silniejszą stronę w konfliktach

asymetrycznych54. Z danych wynika, że:

W latach 1800 – 1849 miały miejsce 34 konflikty asymetryczne z czego 88.2% były

rozstrzygnięte na korzyść strony silniejszej. (zwycięstwa strony słabszej m. inn. w Greckiej

wojna o niepodległość z imp. Otomańskim 1821-1830, w drugiej amerykańskiej wojnie ze

szczepami Seminoli (o Florydę),1835-42, w pierwszej wojnie Zulusów 1838-42, w pierwszej

wojnie brytyjsko - afgańskiej 1838-42.

W latach 1850 – 1899 miało miejsce 69 konfliktów asymetrycznych z czego 79.5 % były

rozstrzygniętych na korzyść strony silniejszej. (zwycięstwa strony słabszej m. inn. w drugiej

wojnie opiumowej 1856-60 zbrojna interwencja kolonialna Wielkiej Brytanii i Francji w

Chinach rządzonych przez dynastię Qing, Wojna duńska, znana tak że (głównie w

historiografii anglosaskiej) jako II wojna o Szlezwik lub wojna duńsko-pruska to konflikt

53Op. Cit. Mack A., s.175

54 Maxwell School of Syracuse University, PPA 601 Asymmetric Conflict, Spring 2007



18

między koalicją Austrii i Prus oraz Danią, mająca miejsce w 1864 roku, II wojna brytyjsko-

afgańska 1878 – 1880, wojna Rosyjsko – Turecka w latach 1877-1878, podporządkowanie

przez Rosje w 1868 zachodniego Turkmenistanu, Druga wojna burska – wojna toczona

pomiędzy burskimi republikami Transwalu i Oranii a Imperium brytyjskim w latach 1899-

1902.

W latach 1900 – 1949 miało miejsce 31 konfliktów asymetrycznych z czego 61.1 % było

rozstrzygniętych na korzyść strony silniejszej. (zwycięstwa strony słabszej m. inn. Wojna

rosyjsko-japońska - wojna pomiędzy Imperium Rosyjskim a Imperium Japonii toczona w

okresie od 8 lutego 1904 do 5 września 1905 na Dalekim Wschodzie zakończona traktatem z

Portsmouth i zwycięstwem Japonii, która dzięki temu awansowała do grona światowych

potęg, Pierwsza wojna bałkańska (9 października 1912 - 30 maja 1913) - konflikt zbrojny

pomiędzy Ligą Bałkańsk ą, czyli antytureckim sojuszem państw bałkańskich (Bułgaria,

Serbia, Grecja, Czarnogóra), a samą Turcją. Iracka wielka rewolucja przeciwko

Brytyjczykom maj 1920 – do kairskiej konferencji w marcu 1921, amerykańska okupacja US

Marines Corps Nikaragui 1927 - 1933

W latach 1950 – 1998 miało miejsce 36 konfliktów asymetrycznych z czego jedynie 45.

% było rozstrzygniętych na korzyść strony silniejszej. (zwycięstwa strony słabszej m. inn.

Wojna koreańska – wojna tocząca się w latach 1950 –1953 na terytorium Pó łwyspu

Koreańskiego między komunistycznymi siłami KRLD (północnokoreańskimi) i

wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi

wojska Republiki Korei południowokoreańskie); Wojna wietnamska, (zwana też drugą wojną

indochińsk ą, a w Wietnamie wojną amerykańsk ą) – działania militarne na Półwyspie

Indochińskim w latach 1957-1975. W konflikt zaangażowane były z jednej strony

komunistyczna Demokratyczna Republika Wietnamu (Wietnam Północny, wspierany przez

inne kraje komunistyczne, gł. Związek Radziecki oraz Chiny) i kontrolowane przez to

państwo organizacje komunistyczne w Wietnamie Południowym, Laosie i Kambodży oraz z

drugiej strony Republika Wietnamu wraz ze wspierająca ją międzynarodowa koalicją

obejmująca Stany Zjednoczone i ich sojuszników – Koreę Południową, Tajlandię, Australię,

Nową Zelandię i Filipiny. De facto stronami konfliktu były również Kambodża i Laos.

Angola - wojna narodowo – z Portugalsk ą kolonialną okupacją 1961 -1975 (Portugalia

wycofuje się, bez formalnego przekazania władzy któremuś z ugrupowań partyzanckich55);

55FNLA - National Front for the Liberation of Angola (Frente Nacional de Libertação de Angola);MPLA - Popular Liberation Movement of Angola (Movimento Popular de Libertação de Angola);



19

Wojna niepodległościowa – Mozambik – Portugalia, zbrojny konflikt pomiędzy siłami

partyzanckimi Mozambique Liberation Front or FRELIMO (Frente de Libertação de

Moçambique), a Portugalią od 25 września 1964 do czasu podpisania porozumienia o

zawieszeniu broni w dniu 8 września 1974 - skutkującego negocjacjami uzyskania

niepodległości w 1975; I wojna w Czeczenii – konflikt zbrojny pomiędzy Czeczenami i

Rosjanami, datowany na okres od 11 grudnia 1994 roku, do 31 sierpnia 1996 roku - do

republiki Czeczeni wkroczyły wojska rosyjskie, chcące zapobiec postępującym działaniom

niepodległościowym na jej terenie. Pomimo początkowych niepowodzeń - próba zdobycia

Groznego na Nowy Rok -– Rosjanie zajęli stolicę Czeczenii (luty 1995).

Reasumując, przyczyny utrzymywania sie (pogłębiania) wykazanych tendencji,

zyskiwania przewagi przez słabsze strony w konfliktach asymetrycznych należy upatrywać w: O W systemach społeczno – politycznych - formach sprawowania władzy państw - stron

biorących udział w konfliktach: demokratycznie wybrane władze w państwach

rozwiniętych vs. władze systemów autorytarnych (plemiennych, szczepowych, dyktatury

państw upadłych, dyktatury organizacji terrorystycznych itp.).

O W dostępie do zaawansowanych technologii i łatwości pozyskiwania uzbrojenia, w tym

zagrożenie proliferacją BMR: zorganizowany światowy handel bronią (szczególnie

małokalibrową), minami, środkami pirotechnicznymi podnosi ryzyko i koszty państwrozwiniętych angażowania się w konflikty w tzw. krajach rozwijających się.

O W czynnikach kulturowych (cywilizacyjnych ( Huntington), religijnych): ideologiczne

przeciwieństwa, przywódcy walk narodowo – wyzwoleńczych i populacje są bardzo

zdeterminowani i pełni woli do poświęceń w osiąganiu celów.

O W wyborze decydujących rozstrzygnięć (determinacja jako czynnik psychologiczny):

poświęcenie i determinacja słabszych aktorów względem interesów i pozycji silniejszych.

Dla mocarstw zagrożenie przetrwania i przeżycia nie wchodzi w grę, dlatego ich wola

walki zawsze będzie niższa według zasady, ze zawsze można się wycofać pod

przykryciem dobrego PR-u.

UNITA - National Union for the Total Independence of Angola (União Nacional para a Independência Totalde Angola);

UPA - Union of Angolan Peoples (Unão das Populações de Angola);PDA - Democratic Party of Angola (Partido Democrático de Angola);



20

O W wyborze koncepcji strategicznych: niewłaściwie definiowane strategie –(różne)

mocarstw w odniesieniu do oceny potencjałów słabych aktorów może skutkować

porażkami, co potwierdzają dane z analiz zespołu prof. Catherine Gerard56

. Czynnikiem

decydującym jest czas (Obecność koalicji amerykańskiej sojuszników NATO w

Afganistanie – 10 lat). Brak rozstrzygnięcia faworyzuje słabszych, jak słusznie zauważył

dr H. Kissinger 57.

Dlatego zbyt dużym uproszczeniem problemu są analizy w których semantyka przeważa

nad merytorycznością rozpatrująć konflikty „o dużej skali intensywności, konwencjonalne”

vs. „małym i nieregularnym wojnom”58

. Hoffman, słusznie zauważa, że: „ Pojawienie się

wojen hybrydowych nie oznacza zakończenia wojen tradycyjnych, konwencjonalnych”.

Reasumując, z badanych konfliktów o charakterze asymetrycznym wynika, że dla osiągnięcia

zwycięstwa bezwarunkowym i nadrzędnym celem walki musi być złamanie politycznej woli

walki przeciwnika, co jest zbyt mało eksponowane w ocenach wielu analityków

strategicznych. Porównywanie potencjałów technologicznych, czego dowodzi praktyka,

prowadzi do przecenienia oczekiwanych rezultatów walki. Nie upraszczając, można uznać za

powszechnie funkcjonujące przekonanie kręgów wojskowych, że jeżeli środki przeciwnika

decydujące o przechyleniu szali zwycięstwa w wojnie ulegną zniszczeniu, jego dalsza wola

walki i poświęceń jest nic nie znacząca, ponieważ nie dysponuje on zapleczem wsparcia izabezpieczenia działań. Takie przekonanie nie powinno budzić zdziwienia, w nowoczesnych

społeczeństwach ery przemysłowo – informacyjnej: doktryny strategiczne są kształtowane na

miarę dostępnych technologii, co twierdza jednoznacznie krytycy strategicznych broni

ofensywnych. Nie należy wątpić, ze stratedzy wszystkich ruchów partyzanckich, narodowo –

wyzwoleńczych i terrorystycznych formułują swoją strategię w oparciu o inne zasady. Nie

posiadając zdolności technologicznych oraz podstawowych środków wsparcia i

zabezpieczenia działań bojowych, do zwalczania zewnętrznego przeciwnika słabsi aktorzy

muszą niszczyć jego polityczną wolę walki. I jeżeli wola polityczna do poświeceń

56Ibidem.

57Kisinger H., The Vietnam Negotiation., Foreign Affair., XLVII, January 1969, p.214

58 Hoffman F. G ., Conflict in the 21st Century: The Raise of Hybrid Wars., Potomac Institute for Policy Studies.,

Arlington, Virginia, December 2007s.5 Tamże: s.9: The rise of Hybrid Warfare does not represent the end

of traditional or conventional warfare. But it does present a complicating factor for defense planning inthe 21st Century. The implications could be significant, but will have to be carefu lly thought through. The

historical foundation for much of our understanding about war requires fresh and creative approaches if we aregoing to draw out the correct implications. As Dr. John Arquilla of the Naval Postgraduate School has noted,

“While history provides some useful examples to stimulate strategic thought about such problems, coping withnetworks that can fight in so many different ways—sparking myriad, hybrid forms of conflict —is going torequire some innovative thinking.”



21

związanych z prowadzeniem wojny asymetrycznej silniejszego oponenta zostanie złamana,

jego zdolności wojskowe niezależnie od tego jak duże, nie będą już odgrywać żadnego

znaczenia.

Summary

Presented research’s outcome is drown form in depth conducted broad analysis of thesis

which are focused on asymmetrical conflicts features, and its interrelation with contemporary

international security environment. For such research reliable data published by US institutes

were used with aim to indentify origin of asymmetrical conflicts its essential features as well

as nature of conflicts fought by strong against weak actors. Received assessments were taken

into account when US policy influence on GWOT, and COIN strategy development were

analyzed. In addition, such strategies were a key factor in formulation, collection, and

execution in operational deployment full spectrum of capabilities received as a outcome of

holistic effect based approach during defence planning process.

Bibliografia

Clausewitz von. Carl, O wojnie, Lublin, 1995 r., s. 763, 767

Clinton J. Ancker III, Michael D. Burke Doctrine for asymmetric Warfare., MILITARY

REVIEW l July -August 2003 Coakley P. Thomas., Command and Control for war and

peace., National Defence University Press., Washington D.C. 1992.

Deren J., Closing the Capabilities gap., Aug 31, 2010; http://www.atlantic-

community.org/index/Open_Think_Tank_Article/Closing_the_Capabilities_Gap

Dereń J., Standaryzacja w silach zbrojnych sojuszu w aspekcie procesu planowania

obronnego w NATO., Rozprawa doktorska., AON., Warszawa 2008

Deren J., The battle for public opinion., http://www.atlantic-

community.org/index/articles/view/The_Battle_for_Public_Opinion

Davis Paul K., 100 Decisive Battles from Ancient Times to the Present : The World’s Major

battles and how they shaped history., OXFORD University Press 2001FM 3-0, par. 2-12. (Field Manual)

Gilles Dorronsoro., The Afghanistan Problem, Los Angeles Times, October 20, 2009

Fukuyama F., Koniec historii., Wydawnictwo znak., Kraków 2009

Hastings M., Runway General., Rolling Stone: Jun 22, 2010


Henkin L(red Swing F.T)., Right versus Might ., CFR Press., NY 1991

Hoffman F. G ., Conflict in the 21st

Century: The Raise of Hybrid Wars., Potomac Institute for

Policy Studies., Arlington, Virginia, December

Howard N., Confrontation Analysis: How to win Operations Other than war., DoD C4ISR(DERA) 1997









22

Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji., Wydawnictwo Literackie, Muza, Warszawa 2008

Huntington S.P., The Clash of Civilizations?., Foreign Affairs, Summer 1993

iCasualities: Statystyki z operacj OIF & OEFi., http://icasualties.org/OEF/index.aspx

Jean C., Geopolityka., Ossolineum., Wrocław 2007

Joint Strategy Review 1999 Report., DoD Joint Staff, Washington 1999

Kisinger H., The Vietnam Negotiation., Foreign Affair., XLVII, January 1969

Kuźniar R., Sojusz Globalny.,Polska Zbrojna z dnia 19.03.2009

Mack A., Why big nations lose small wars: The politics of asymmetric conflict ., The J

Hopkins University Press, Jan 1975

Maxwell School of Syracuse University, PPA 601 Asymmetric Conflict, Spring 2007

McKenzie Kenneth, Jr., The Rise of Asymmetric Threats: Priorities for Defense Planning,

Chapter 3, Quadrennial Defense Review 2001, s.2; available at:


Mingst K., Podstawy stosunków międzynarodowych., PWN., Warszawa 2006

Ojrzanowski M., (gen bryg.)., Zdolno ści operacyjne.., Kwartalnik Bellona 2/2008

Ricii F.J., Schutzer D., U.S. Military Communications: A C3I Force multiplier., Computer

Science Press., Maryland 1986

RMA: The US Army Roundtable on the Revolution in Military Affairs., Science Applications

International Corporation., Strategic Assessment Center., Fort Monroe, Virginia 1993

SEMP Biot #151(z protokołu przesłuchania):“How Saddam Hussein thinks” available at:

http://www.semp.us/biots/biot_151.html.

Strange Joe., Centres of Gravity & Critical Vulnerabilities (Building on the Clausevitzian

Foundation (So That We Can All speak the Same Language) Marine Corps War College 1996

Sun Tzu. The Art of War . (wyd. elektroniczne: by LIONEL GILES, M.A. Assistant in theDepartment of Oriental Printed Books and MSS in the British Museum).

Szubrycht T., Analiza podobieństw operacji militarnych innych ni ż wojna oraz dział ań

pozwalających zminimalizować zagro żenia asymetryczne., ZN AMW., rk XLVII. Nr 1 (164)

2006

Symonides C., Wywiad nt: „Wojna ma swoje prawa”., (PZ 18-19/2011)., 28.04.2011

Tofflera Alvin, Heidi., Trzecia Fala, pierwsze wydanie pełne: PIW, Warszawa 1997

T.V. Paul: Asymmetric Conflicts: War Initiation by Weaker Powers. Cambridge University

Press 1994

Żukowska K., Pomieszani Amer i Nina., Gazeta wyborcza , Wysokie Obcasy 19.marca.2011

Wejkszner A., Wojny XXI wieku. Istota współ czesnych konfliktów asymetrycznych.,


i Nota biograficzna: Jerzy Dereń dr in ż. (pł k rez.), ekspert w zakresie analiz i planowania strategicznego,

pracownik naukowy Instytutu Spraw Międzynarodowych i Bezpieczeństwa Wrocł awskiej DSW, w latach 1994-

2005 (2007) pracował w organizacjach międzynarodowych (ONZ KBWiE oraz NATO) w zespoł ach zadaniowych

planowania sił i formowania dowództw (DHQTF) oraz instytutach badan i rozwoju NATO (RTO, NC3A).

Współ autor ekspertyzy dla nt. Zarządzania Kryzysowego w UE dla UKIE (MSZ). Autor ekspertyzy nt.certyfikowania zdolno ści Wojsk Specjalnych. Uczestniczył w przygotowaniu i i egzekwowaniu planów

operacyjnych w centrach operacyjnych NATO w regionach wojennych i kryzysów (JOC: SHAPE, AFSOUTH).











23

Był koordynatorem dział ań w misjach NATO na Bał kanach , konsultantem z ramienia NATO w sztabie

Wojskowym UE w dziedzinie planowania obronnego i reagowania kryzysowego, szefem zarządu zasobów

osobowych HRM (G-1) w formowanym dowództwie Korpusu NRDC-T w Stambule w Turcji, szefem logistyki

(G-4) sektora MINURSO na Saharze Zachodniej, ekspertem UNSCOM w inspekcji pał aców prezydenckich w

Iraku oraz gł ównym specjalist ą w zespole doradcy NATO przy Ministrze Obrony Islamskiej Republiki Afganistanu.. Był asystentem Szefa Sztabu 2KZ , .po. Szefa Sztabu oraz z-cy Dowódcy w latach 2005-8.

0 Dereń_art_AFB_Łódź konf_UŁ - Final

Documents

Transcript of 0 Dereń_art_AFB_Łódź konf_UŁ - Final