1

Zasady tworzenia i funkcjonowanie klasy integracyjnej

„Każdy ma prawo do szczęścia i swego miejsca w społeczeństwie” Maria Grzegorzewska

2

Słowo "integracja" pochodzi od łacińskiego "integratio" czyli odnowienie, uzupełnienie. Integracja w szerokim rozumieniu to scalanie, zespalanie, tworzenie całości z części.

Znany propagator i zwolennik integracji prof. Aleksander Hulek uważał, że integracja "wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno - i niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa i w którym stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju".

"Osoba, przeto w jakiś sposób "upośledzona", będąc przedmiotem ze wszystkimi jego prawami, winna mieć ułatwiony dostęp do uczestnictwa w życiu społeczeństwa we wszystkich wymiarach i na wszystkich poziomach, odpowiednio do swoich możliwości.

Osoba "upośledzona" jest jednym z nas i w pełni uczestniczy w naszym człowieczeństwie".

Jan Paweł II Encyklika "Laborem exercens"

3

Kształcenie integracyjne jest systemem edukacyjny dla wszystkich uczniów - niezależnie od stopnia niepełnosprawności. Dotyczy to uczniów w normie intelektualnej, z niepełnosprawnością ruchową, niewidomych, słabosłyszących, jak również z upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami psychicznymi, autyzmem, niedostosowaniem społecznym i chorobami przewlekłymi. Możliwość takiej formy kształcenia we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi tej grupy dzieci zapewnia ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991r (Dz. U. Nr 67 z 1996 r. poz. 329 ze zm.).Gmina ma obowiązek, na wniosek rodziców, zapewnić dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią formę kształcenia na terenie szkoły ogólnodostępnej - "masowej". Istotą integracji jest włączenie dzieci niepełnosprawnych w powszechny system szkolny. Proces ten wymaga zaangażowania rodziców, dyrekcji szkoły, nauczycieli i rówieśników oraz administracji oświatowej i samorządowej, a także specjalistów.

4

Kształcenie integracyjne ekonomicznie jest bardziej korzystne niż nauczanie indywidualne oraz zdecydowanie bardziej pozytywne dla wszystkich dzieci.Najlepszym rozwiązaniem byłoby tworzenie ciągu klas, czyli co roku otwieranie następnej klasy pierwszej. Jest to niezbędne szczególnie w przypadku konieczności powtórzenia klasy przez dziecko (co samo w sobie jest ostatecznością - szczególnie w nauczaniu integracyjnym!).Nauczyciele pracujący w klasach integracyjnych powinni doskonalić swoje umiejętności w oparciu o kursy podyplomowe i inne formy szkoleniowe.Nauczyciele pracujący w klasach integracyjnych powinni doskonalić swoje umiejętności w oparciu o kursy podyplomowe i inne formy szkoleniowe.

5

Do klas integracyjnych powinno się przyjmować tylko te dzieci, którym nauczyciele są w stanie pomóc. Dla dzieci niepełnosprawnych szkoła nie może być tylko „miejscem zabaw”, lecz polem, gdzie zdobywają umiejętności, wiedzę i otrzymują wsparcie. Aby podjąć wiążącą decyzję o przyjęciu ucznia do klasy integracyjnej istotne jest uzyskanie odpowiedzi na pytania: -Czy dziecko z konkretnymi problemami uzyska pomoc i wsparcie jakiego potrzebuje?-Czy zasoby jakimi dysponuje szkoła (umiejętności nauczycieli i specjalistów, warunki lokalowe, posiadane pomoce naukowe) umożliwią prawidłowe funkcjonowanie dziecka w szkole?-Czy zaburzenia i problemy dziecka nie uniemożliwiają pracy innym uczniom?

6

Dyrektor szkoły podejmuje decyzje, jakie dzieci zakwalifikowane zostaną do oddziału integracyjnego, biorąc pod uwagę możliwości placówki, specyfikę niepełnosprawności dzieci, bariery architektoniczne, kwalifikacje kadry. Nabór do klas integracyjnych odbywa się na zasadzie pełnej akceptacji rodziców wszystkich dzieci w oddziale. Przy doborze dzieci zdrowych istotny jest poziom rozwoju umysłowego i społecznego, oraz pozytywna postawa dziecka. Uczniowie niepełnosprawni przyjmowani są do oddziału integracyjnego na wniosek rodziców, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego oraz skierowania z organu prowadzącego daną placówkę. Konieczna jest również zaakceptowanie przez rodziców takiej formy kształcenia, ich zaangażowanie, ale również poziom dojrzałości szkolnej dziecka, jego stopień rozwoju fizycznego, społecznego i emocjonalnego.

7

Jakie korzyści wynikają z integracji?• brak podziału uczniów na pełnosprawnych i niepełnosprawnych,

• poczucie bezpieczeństwa dla każdego ucznia,

• dostrzeganie w każdym dziecku zdolności i rozwijanie ich,

• bliska współpraca z rodzicami,

• wiara w możliwości dziecka,

• rozwój tolerancji i akceptacji,

• wzajemna akceptacja,

• zanik niezdrowej rywalizacji,

• rozwój pozytywnych postaw i więzi psychospołecznych tj. tolerancji,

życzliwości, chęci niesienia pomocy, ufności, zaradności, wiary w to, że wszyscy

ludzie mają takie same prawa,

8

• rozwój samodzielności ucznia,

• poszukiwanie nowych form i metod pracy,

• dostosowanie wymagań do indywidualnych możliwości dziecka,

• przezwyciężanie trudności,

• brak izolacji społecznej,

• radość "dawania",

• przełamanie stereotypów dotyczących podejścia do kształcenia

dziecka niepełnosprawnego,

• przygotowanie dzieci niepełnosprawnych do życia w

społeczeństwie,

• opieka dwóch pedagogów,

• mała liczebność grupy.

9

Cele klasy integracyjnej

• Stworzenie każdemu dziecku optymalnych warunków rozwoju w sferze procesów poznawczych i intelektualnych, w sferze emocjonalno społecznej, w sferze psychologicznej, w zakresie sprawności manualnej.

• Wykształcenie u wszystkich dzieci postaw tolerancji, akceptacji, szacunku, wrażliwości, serdeczności, gotowości służenia pomocą.

• Przeciwdziałanie istniejącym w społeczeństwie tendencjom do izolacji osób niepełnosprawnych, które mają prawo do pełnego uczestnictwa i równości w społeczeństwie.

• Zdobycie nowych i cennych doświadczeń i umiejętności. Klasy integracyjne są skutecznym środkiem budowania solidarności między

dziećmi o specjalnych potrzebach i ich rówieśnikami.

10

Co wiemy o klasach integracyjnych?

• Klasy integracyjne dają możliwość wspólnego kształcenia się dzieci niepełnosprawnych z dziećmi zdrowymi.

• Zespoły klasowe liczą od 15 do 20 uczniów, w tym 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych.

• Dzieci niepełnosprawne, które chcą uczyć się w klasie integracyjnej, muszą przejść badanie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej i uzyskać pozytywną opinię psychologa zezwalającą na uczenie się w klasie integracyjnej. Do takich klas kierowane są: dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, nadpobudliwe psychoruchowo, niedowidzące i niedosłyszące, dzieci z autyzmem, niesprawne ruchowo, przewlekle chore.

11

•W klasach integracyjnych pracuje dwóch nauczycieli: nauczyciel

prowadzący (nauczyciel przedmiotu) oraz nauczyciel ze specjalnym

przygotowaniem (pedagog specjalny). Aby osiągnąć główny cel

nauczania i wychowania, jakim jest usprawnianie niezaburzonych funkcji

fizycznych i psychicznych, korygowanie nieprawidłowości rozwojowych

i rozwijanie uzdolnień uczniów, wszyscy nauczyciele nauczający

w klasach integracyjnych powinni posiadać specjalistyczne

przygotowanie, bowiem obok wykształcenia z zakresu nauczania

wczesnoszkolnego muszą mieć przygotowanie z zakresu

oligofrenopedagogiki, surdopedagogiki, terapii pedagogicznej

i logopedii.

•W klasie integracyjnej realizowany jest takim sam program nauczania,

jak w równoległej klasie. W przypadku dzieci niepełnosprawnych rozkład

tego programu jest odpowiednio dostosowany do ich możliwości.

12

Dlaczego warto wybrać klasy integracyjne?

Wybór odpowiedniej klasy to niezwykle trudna decyzja dla wszystkich rodziców.Niewątpliwymi zaletami kształcenia integracyjnego są:• zaspokojenie indywidualnych potrzeb społecznych i edukacyjnych każdego dziecka,• zapewnienie każdemu dziecku poczucia bezpieczeństwa i akceptacji,• kształtowanie pozytywnych cech osobowości,• kształtowanie samodzielności uczniów niepełnosprawnych,• przygotowanie dzieci niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie,• opieka dwóch pedagogów,• mała liczebność grupy,• kontakt dzieci zdrowych z ich niepełnosprawnymi kolegami wzmacniający poczucie

tolerancji dla cudzej odmienności i niedoskonałości. Rodzice decydujący się na wybór klasy integracyjnej dla swojego dziecka powinni pamiętać, że głównym i najważniejszym celem klasy integracyjnej jest wspólna nauka i zabawa, która uwrażliwia dzieci zdrowe na potrzeby niepełnosprawnych rówieśników, uczy umiejętności akceptacji innych, często odmiennych zachowań i niesienia pomocy w różnych sytuacjach. Wszystkie wartości, jakie uda nam się wpoić w dzieciństwie z pewnością zaowocują w przyszłości.

13

Nasza klasa integracyjna

• W naszej szkole zorganizowano jeden oddział klasy integracyjnej• Wychowawczynią była mgr Marzena Kamińska, a pedagogiem specjalnym mgr

Beata Cholewa• Klasa liczyła 15 uczniów ( 9 chłopców i 6 dziewczynek)• Wśród nich znajdowało się troje uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych: - chłopiec z dziecięcym porażeniem mózgowym, - chłopiec z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, - dziewczynka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim• Klasa funkcjonowała od 2002 roku (od klasy II począwszy) do roku 2006

(ukończenie szkoły podstawowej)

14

• Nauczyciele uczący opracowali założenia programowe klasy integracyjnej na pierwszym i drugim etapie kształcenia –realizowano taki sam program nauczania jak w każdej innej, równoległej klasie. W przypadku dzieci niepełnosprawnych rozkład tego programu był odpowiednio przygotowany oraz na bieżąco modyfikowany przez pedagoga, który kierował się informacjami nauczyciela prowadzącego, co do ważności i przydatności treści (zarówno w klasach młodszych jak i starszych). W ten sposób realizowane treści były systematycznie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Podczas lekcji wszyscy uczniowie pracowali w oparciu o ten sam temat, ale w stopniu zależnym od własnych możliwości intelektualnych.

• Klasa integracyjna kształciła umiejętność wykonywania pracy indywidualnie i zespołowo.

• Zarówno w I jak i II etapie kształcenia sprawdzano efekty kształcenia i modyfikowano je w zależności od przyjętych programów.

• Dostosowano szkolny WSO do możliwości uczniów z niepełnosprawnościami.• Program wychowawczy szkoły, plany pracy wychowawczej poszczególnych klas

obejmowały zagadnienia związane z empatią ,tolerancją i odmiennością. • Zorganizowano spotkania dla wszystkich rodziców szkoły, by zapoznać się

z sugestiami i potrzebami rodziców, przybliżaniu problematyki funkcjonowania uczniów niepełnosprawnych w środowisku rówieśników.

15

W naszej szkole zostały stworzone odpowiednie warunki bazowe dla uczniów:salę lekcyjną urządzono w przemyślany sposób: odpowiednio ustawiono pojedyncze ławki ( w kształcie podkowy), dostosowane do wzrostu ucznia i do potrzeb dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych,uczniowie niepełnosprawni siedzieli między dziećmi zdrowymi,w klasie przygotowano przytulny kącik relaksacyjny z dużą sakwą, odtwarzaczem CD ze słuchawkami,opracowano (przez nauczycieli uczących) założenia programowe dla klasy integracyjnej zawierające m.in. zajęcia wspomagające proces uczenia się, formy pracy, ocenianie, rolę rodzica w klasie integracyjnej, ewaluację programu,wspierano formy pracy dydaktycznej (zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, dydaktyczno – wyrównawcze, rewalidacyjne,logopedyczne),zapewniono odpowiednią bazę sportową(salkę gimnastyczną, salkę gimnastyki korekcyjnej),dzięki staraniom dyrekcji i nauczycieli stworzono salkę integracji sensorycznej (powstała dopiero w 2005 roku),wydłużono czas pracy świetlicy (codziennie od 6.45 do 16.00),zapewniono obiady na stołówce szkolnej i pomoc dzieciom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, Uczniowie niepełnosprawni bardzo chętnie rozwijali swoje zdolności w ramach kół zainteresowań ( kółko plastyczne, teatralne, informatyczne, muzyczne) wspólnie ze zdrowymi dziećmi.

16

Jakie obowiązują podstawy prawne w kształceniu integracyjnym?

• art. 71 b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst

ujednolicony Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz.. 329 z późniejszymi zmianami), ust. 1 „Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, w szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach, o których mowa a art. 2 pkt. 5 (specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa art. 16, ust. 7, realizację obowiązku szkolnego.).

17

ust. 5 Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia odpowiednią formę kształcenia, uwzględniając rodzaj zaburzeń i odchyleń rozwojowych, z zastrzeżeniem ust. 5a, a dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania , w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, organizuje indywidualne nauczanie.

ust. 5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub szkół.

18

art. 16, ust. 7 „za spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki uznaje się również udział dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U.. Nr 61 z 19 06. 2001 r., poz. 624 ze zm. ).

§ 13, ust. 2 W szkołach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne. W uzasadnionych przypadkach w szkołach tych można zatrudnić pomoc nauczyciela.

§ 15 ust. 2 (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002 r. (Dz.U.nr10 z 2002 r. poz. 96) „W gimnazjach integracyjnych i w gimnazjach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne w uzasadnionych przypadkach w gimnazjach tych można zatrudnić pomoc nauczyciela”.

19

§ 5 ust. 1 pkt. 2, ust. 2 oraz § 6 ust. 2, § 20 ust.. 1 pkt. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2001 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do publicznych przedszkoli i szkół oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. Nr 97, poz. 1054 z późniejszymi zmianami). Do klasy pierwszej gimnazjum prowadzonego przez gminę lub innego wchodzącego do sieci gimnazjów ustalanej przez gminę przyjmuje się 1) z urzędu- absolwentów szkół podstawowych zamieszkałych w obwodzie danego gimnazjum, 2) na wniosek rodziców( prawnych opiekunów) - dzieci zamieszkałe poza obwodem danej szkoły podstawowej, w przypadku gdy szkoła dysponuje wolnymi miejscami .W przypadku gdy liczba kandydatów zamieszkałych poza obwodem danego gimnazjum jest większa niż liczba wolnych miejsc, którymi dysponuje gimnazjum, kandydatów przyjmuje się na podstawie kryteriów zawartych w statucie gimnazjum. Do przedszkola integracyjnego, szkoły podstawowej integracyjnej, gimnazjum integracyjnego oraz oddziałów integracyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach ogólnodostępnych przyjmowane są dzieci pełnosprawne na warunkach określonych § 3-5 ( dzieci zamieszkałe w obwodzie danej szkoły) oraz na wniosek rodziców( prawnych opiekunów), dzieci posiadające orzeczenie, o którym mowa w ust. 1 (orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego).

20

§ 7 ust. 1,2 i 3 oraz § 12 ust. 1,2, 3, i 4 Rozporządzenia MEN z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania (Dz. U. Nr 13 z 23. 02. 2001r., poz. 114). 1. W przypadku uwzględnienia wniosku, zespół wydaje odpowiednio orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, a w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim- orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych albo orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania. 2. W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego określa się zalecaną formę kształcenia specjalnego, w szkole ogólnodostępnej, szkole integracyjnej lub oddziale integracyjnym, szkole specjalnej lub oddziale specjalnym albo w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym. 3. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego, okresu kształcenia w danej szkole albo na czas nieokreślony. 4. Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno wychowawczych wydaje się na okres do 5 lat.

21

§ 12 w/w rozporządzenia 1. Na wniosek rodziców ( prawnych opiekunów) dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, zapewnia dziecku formę kształcenia wskazaną w orzeczeniu. 2. Do wniosku, należy dołączyć orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. 3. Starosta, za zgodą rodziców, kieruje dziecko do szkoły lub placówki prowadzonej przez dany powiat, odpowiedniej dla realizacji formy kształcenia wskazanej w orzeczeniu.

22

Opracowanie:

Marzena Kamińska, Gabriela Matyszok Aldona Mormul, Iwona Przybyłko, Karina Wajman– PSP z OS w Dobrzeniu Wielkim oraz Oliwia Greś PG Opole.