Kierunek psychodynamiczny

KIERUNEK PSYCHODYNAMICZNY

PSYCHOANALIZA ZYMGUNTA FREUDA

Kierunek psychodynamiczny

• Podejście to zawdzięczamy wiedeńskiemu

lekarzowi specjalizującemu się w neurologii —

Zygmuntowi Freudowi (1856–1939).

• Zgodnie z opracowanym przez niego podejściem • Zgodnie z opracowanym przez niego podejściem

psychodynamicznym zachowanie człowieka

motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne.

• Założenie to jest wspólne dla wszystkich teorii

psychodynamicznych (Freud miał bowiem

kontynuatorów swojej idei).

Zygmunt Freud

• Każde zachowanie jest

umotywowane, nie

wyznacza go przypadek

ani doraźne zdarzenia.

• Według teorii Freuda

rdzeniem osobowości są

zdarzenia zachodzące w

psychice człowieka

(często nieświadome), (często nieświadome),

które motywują go do

działania.

Cztery podstawowe pojęcia

• determinizm psychiczny

• wczesne doświadczenia

• popędy i instynkty

• procesy nieświadome• procesy nieświadome

Determinizm psychiczny

• To założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowania zdeterminowane są wcześniejszymi doświadczeniami człowieka.

• Żadne objawy nie są przypadkowe, lecz powiązane z ważnymi wydarzeniami życiowymi.

Jak Freud doszedł do postawienia tej

tezy?•W końcu XIX wieku rozpoznawano w Europie wiele

przypadków histerii

•Freud zwrócił uwagę, że konkretny objaw fizyczny zdaje się

mieć związek z zapomnianym wcześniej zdarzeniem z życia

pacjenta.

•Np. histeryczna ślepota mogła mieć związek z jakimś

zdarzeniem, którego świadkiem była dana osoba.

•Poza tym objawy mogą dawać wtórny zysk pacjentowi, na

przykład czyniąc go bezradnym, zapewniając opiekę i

współczucie innych.

Wczesne doświadczenia

•pochodzące szczególnie z okresu wczesnegodzieciństwa, czyli początkowych faz rozwojupsychoseksualnego, mają najgłębszy wpływ naukształtowanie osobowości i zachowańukształtowanie osobowości i zachowańdorosłych.

Rozwój psychoseksualny

1) Stadium oralne – 1 rok życia, potrzeby

dziecka skupione na ustach, wargach, na

języku;języku;

Fiksacja wyraża się alkoholizmem czy

żarłocznością.

Rozwój psychoseksualny

2) Stadium analne – 2-3 rok życia, energia libido jest w

okolicach odbytu.

Duże znaczenie ma rozpoczęcie treningu czystości.

Fiksacja może powodować np. rozwinięcie się osobowości

nadmiernie zwracającą uwagę na czystość (wydalanie) lub

upartej, kontrolującej i obsesyjnej (przy wstrzymywaniu).

Rozwój psychoseksualny

3) Stadium falliczne – 4-6 rok życia, zainteresowania

skoncentrowane na problematyce seksualnej, penis

budzi zainteresowania u dzieci obojga płci

W stadium tym pojawia się kompleks Edypa i Elektry.

Rozwój psychoseksualny

Kompleks Edypa to zafascynowanie chłopca

mamą, traktowanie ojca jak rywala i strach

przed jego reakcją. Kompleks Elektry to tenprzed jego reakcją. Kompleks Elektry to ten

sam problem w relacji ojciec - córka.

Rozwój psychoseksualny

4) Stadium latencji – 6 – 11,13 r.ż – okres utajony

Libido ulega osłabieniu i nie koncentruje się w

szczególności na żadnym obszarze ciała.szczególności na żadnym obszarze ciała.

Obserwowany jest rozwój ego (sprawność

intelektualna i społeczna).

Rozwój psychoseksualny

5) Stadium genitalne – od okresu dorastania

(od ok. 13 r.ż) – pojawia się zainteresowanie

seksualną przyjemnością.seksualną przyjemnością.

Wcześniejsze popędy łączą się w zintegrowany

zestaw dorosłych seksualnych postaw i uczuć.

Podstawowe popędy

•Eros

•Tanatos•Tanatos

Eros

•to siła motoryczna związana z impulsamiseksualnymi i zachowaniem gatunku.

•W tym ujęciu ludzkie pragnienia seksualneobejmowały nie tylko impulsy doobejmowały nie tylko impulsy dopodejmowania aktów seksualnych, aletakże wszystkie inne próby poszukiwaniaprzyjemności lub fizycznego kontaktu zludźmi.

Libido

•Źródło energii impulsów seksualnych nazywałFreud libido (energia psychiczna popychającaludzi do wszelkiego typu przyjemnościzmysłowych).zmysłowych).

•Według Freuda popęd seksualny działa odurodzenia.

Tanatos

•Do stworzenia tego pojęcia skłoniły Freudaobserwacje pacjentów, którzy doznalitragicznych przeżyć w czasie I wojny światowej.

•Tanatos był negatywną siłą popychającą ludzi•Tanatos był negatywną siłą popychającą ludzido zachowań agresywnych i destrukcyjnych.

•Impuls ten jest przejawem skłonnościwszystkich żywych istot do podporządkowaniasię prawom powrotu do stanu materiinieożywionej.

Procesy nieświadome

•Uznawane za główny determinant ludzkichmyśli i działań.

•Zachowanie może być motywowane popędami,z których nie zdajemy sobie sprawy.z których nie zdajemy sobie sprawy.

•Znaczenie objawów nerwicowych, snów,pomyłek w mowie i czynach, odnaleźć można wnieświadomości.

„Pomyłka freudowska”

•zdarza się wówczas, gdy nieakceptowane przeznas impulsy wewnętrzne domagają się wyrazu iwtedy nasza mowa czy zachowanie zdradzanieuświadomione pragnienie.

Dla przykładu, spóźnianie się na spotkanie z•Dla przykładu, spóźnianie się na spotkanie zjakąś osobą może nie być przypadkowe, lecz byćwyrazem naszych prawdziwych uczuć.Gospodarz zaś do niepożądanego gościa może„omyłkowo” powiedzieć „Tak się martwię, że cięwidzę”.

Struktura osobowości

•Id

•Ego•Ego

•Superego

ID

•to prymitywna, nieświadoma częśćosobowości, która rządzi się zasadą

przyjemności — pogonią za gratyfikacją,przyjemnością fizyczną, emocjonalną iprzyjemnością fizyczną, emocjonalną iseksualną, której należy doświadczyć, niedbając o konsekwencje.

•Id działa irracjonalnie, na zasadzie

impulsu.

SUPEREGO

•kieruje się z kolei zasadą moralności, nalega naczynienie tego, co właściwe.

•Jest „magazynem” wartości jednostki, zawierawyuczone społecznie postawy moralne.wyuczone społecznie postawy moralne.

•Odpowiada ono pojęciu sumienia, towewnętrzny system zakazów i nakazów, któryrozwija się w miarę, jak dziecko przyswajawartości i normy od rodziców i innych dorosłych,które mówią o społecznie pożądanych iniepożądanych działaniach.

EGO

•jest częścią osobowości, która jest najbardziej

zakorzeniona w rzeczywistości i rządzi się zasadą

realizmu.

•Jest ono arbitrem między toczącymi ciągłą walkę id i

superego („rozsądza” konflikt impulsów id i wymagańsuperego („rozsądza” konflikt impulsów id i wymagań

superego).

•Reprezentuje osobiste poglądy człowieka na

rzeczywistość. Wybiera działania, które zaspokoją

impulsy id bez niepożądanych konsekwencji, ponieważ

przedkłada racjonalne wybory ponad wymagania

przyjemności.

Mechanizmy obronne

Czasem jednak — w miarę, jak ciśnienie ze strony id i superego rośnie — strukturze ego trudno jest wypracować optymalny

kompromis. Nieraz kompromis ten wymaga kompromis. Nieraz kompromis ten wymaga nałożenia ograniczeń na Id.

Mechanizmy obronne osobowości(mechanizmy obrony ego)...

• to nieświadome, nawykowe sposoby zachowania, obniżające przykre napięcie

Najważniejsze mechanizmy obronne to:

• Racjonalizacja

• Wyparcie

• Tłumienienapięcie emocjonalne, najczęściej lękowe, i ułatwiające utrzymanie dobrej samooceny

• Tłumienie

• Projekcja

• Kompensacja

• Nadkompensacja

• Sublimacja

• Fantazjowanie

• Reakcje upozorowane

Mechanizmy obronne

Racjonalizacja

• polega na dobieraniu racjonalnego, ale pozornie tylko słusznego wytłumaczenia dla

Wyparcie

• polega na usuwaniu ze

świadomości (w sposób

bezwiedny) myśli, które

jasno uświadomione wytłumaczenia dla własnego postępowania, którego prawdziwą przyczynę chcemy ukryć przed sobą. Np. piję alkohol, bo to dobre dla nerek

jasno uświadomione

musiałyby wzbudzić lęk lub

poczucie winy.

• np. osoba która doznała

traumatycznych przeżyć

może nie pamiętać zdarzenia

Mechanizmy obronne

Tłumienie

• mechanizm podobny do wyparcia, jest jednak procesem częściowo uświadamianej kontroli własnego działania.

Projekcja

• to przypisywanie innym

własnych niekorzystnych

cech — są one rzutowane na

zewnątrz. własnego działania.

• np. myśli takie, jak życzenie bliskiej osobie czegoś złego, choć mogą przemknąć przez głowę, lecz są natychmiast tłumione i ulegają odrzuceniu jako niezgodne z normami naszej kultury.

zewnątrz.

• Na przykład osoba, która jest

wybuchowa i opryskliwa,

czym zraża sobie otoczenie,

może uważać, że to nie ona,

ale inni ludzie mają trudny

charakter.

Mechanizmy obronne

Sublimacja

• umożliwia częściowe i

zastępcze zaspokojenie

dążenia, którego motywy

nie są aprobowane.

Fantazjowanie

• zaspokajanie w wyobraźni

niespełnionych pragnień lub

przeżywanie w myślach

sukcesów, które w życiu nie nie są aprobowane.

• Według psychoanalizy

sublimacji ulegać może

m.in. popęd seksualny - w

twórczości literackiej czy

malarskiej.

sukcesów, które w życiu nie

zostały osiągnięte.

• Są to marzenia na jawie,

które pokonują wszelkie

przeszkody i podają śmiałe

rozwiązania trudności.

Mechanizmy obronne

Reakcje upozorowane

• występują, gdy człowiek narzuca sobie zachowanie sprzeczne z silną tendencją, jaka u niego występuje, ale której właśnie stara się której właśnie stara się przeciwstawić.

• Jeśli więc człowiek boi się, na zewnątrz może przyjmować postawę odważną, na przekór swoim obawom. Redukuje to w pewnej mierze lęk, ale nie usuwa jego źródła.

Teorie postfreudowskie

Niektórzy kontynuatorzy teorii Freuda zachowali wiele z pojęć przez niego stworzonych, ale znaczna ich część wprowadziła poważne zmiany do jego obrazu osobowości. zmiany do jego obrazu osobowości.

Teorie postfreudowskie

Ogólne zmiany, jakie wprowadzili postfreudyści to :

1) większy nacisk położony na funkcje ego wraz z mechanizmami obronnymi, rozwój jaźni, świadome procesy myślowe i doskonalenie osobowości,osobowości,

2) większa rola przypisywana czynnikom społecznym w kształtowaniu osobowości,

3) mniejsza rola przypisywana libido,

4) rozszerzenie okresu rozwoju osobowości z dzieciństwa na całe życie.

Postfreudyści – przedstawiciele

neopsychoanalizy

• Anna Freud

• Melanie Klein

• Karen Horney

Erich Fromm

• Angielska szkoła

psychoanalizy

• Neopsychoanaliza• Erich Fromm

• Erick Erickson

• Carl Gustaw Jung

• Alfred Adler

• Neopsychoanaliza

• Psychologia analityczna

• Psychologia indywidualna

Anna Freud (1895-1982)

• Zmodyfikowała technikę analityczną do analizy dzieci.

• pojęcie linii rozwojowej, (szersze do freudowskiej koncepcji rozwoju freudowskiej koncepcji rozwoju psychoseksualnego)

Melanie Klein (1882-1960)

• Teoria relacji z obiektem

• terapia głębiej zaburzonych pacjentów (psychotycznych, depresyjnych) i dzieci

Erich Fromm (1900 - 1980)

• Psychoanaliza kulturowa – wpływ kultury na podświadomości i podświadomości na kulturę

• Książki „Ucieczka od wolności” „Psychoanaliza a religia”, „O sztuce miłości”, „zdrowe a religia”, „O sztuce miłości”, „zdrowe społeczeństwo”

Karen Horney 1885 - 1952

�Teoria leku podstawowego -kulturowych źródeł nerwicy

�Ważna praca „Neurotyczna osobowość naszych czasów”czasów”

Erik Erikson 1902-1994

�Teoria rozwoju psychospołecznego (kryzysy rozwojowe w cyklu życia)

�Ważna praca „Dzieciństwo i społeczeństwo”

Alfred Adler (1870-1937)

• Teoria kompleksu niższości kompensowanego dążeniem do mocy

• Psychologia indywidualna

• Ważna praca „Sens życia”• Ważna praca „Sens życia”

Carl Gustaw Jung (1875-1961)

• Psycholog i psychiatra

szwajcarski

• kierownik kliniki

psychiatrycznej w

Zurychu

• Od 1907 r. zwolennik

Freuda

• W 1911 r. zostaje

pierwszym

przewodniczącym Zurychu przewodniczącym

Międzynarodowego

Towarzystwa

Psychoanalitycznego

• w 1913 r. zrywa z

koncepcją Freuda.

Carl Gustaw Jung - ciekawostki

• Opisywał swoje dzieciństwo jako samotne i nieszczęśliwe

• Ojciec duchowny, matka cierpiała na zaburzenia emocjonalne

• Jung odwrócił się od świadomego świata rozumu,

• Kierunek studiów objawił mu sen

• Pierwsze spotkanie z Freudem trwało 13 godzin

• Nie przejął od Freuda zwyczaju kładzenia pacjenta na kozetce – siadali naprzeciw siebieświadomego świata rozumu,

skupiając na świecie snów, fantazji – na świecie swej nieświadomości

• Sam w wieku 38 lat doświadczył silnych problemów emocjonalnych

– siadali naprzeciw siebie

• Freud nazywał go „dziedzicem i następcą tronu”, uważając niegdyś na przybranego syna i spadkobiercę ruchu psychoanalitycznego (był prawie 20 lat starszy od Junga)

Koncepcja Junga – psychologia

analityczna

• Pojęcie nieświadomości

zbiorowej i archetypu.

Intro- i ekstrawersja• Intro- i ekstrawersja

Nieświadomość zbiorowa

• Znajduje się poniżej nieświadomości

indywidualnej

• Zawiera doświadczenia minionych pokoleń

(gatunków ludzkich i przedludzkich)

• Doświadczenia te tworzą podłoże

osobowości

• Nie pamiętamy tych doświadczeń i nie

zdajemy sobie z nich sprawy

Archetypy

• Odziedziczone tendencje w obrębie nieświadomości zbiorowej, które predysponują osobę

• „bogowie” nieświadomości dają o sobie znać w formie emocji związanych ze znaczącymi wydarzeniami życiowymi tj narodzinami, predysponują osobę

do zachowywania się podobnie jak przodkowie stawiający czoła podobnym sytuacjom

życiowymi tj narodzinami, małżeństwem, śmiercią lub reakcjami na skrajne zagrożenie

Archetypy najczęściej spotykane

• Persona

• Anima

• Animus

• Cień• Cień

• Jażń

Persona

• Persona – jest maską, którą przybiera każdy gdy wchodzi w kontakty z ludźmi (może być niezgodna z prawdziwa osobowością – rola społeczna)osobowością – rola społeczna)

Anima i animus

• Anima – kobiece cechy każdego mężczyzny

• Animus – męskie cechy u kobiety

• Korzenie mają w prymitywnej przeszłości • Korzenie mają w prymitywnej przeszłości gatunku ludzkiego

Cień

• Zwierzęca cześć osobowości, nasze mroczne ja odziedziczone po niższych formach życia (zawiera niemoralne pragnienia i czynności)pragnienia i czynności)

Jaźń• Najważniejszy archetyp, integruje wszystkie

części nieświadomości, zapewnia stabilność osobowości

• Przypomina dążenie do samorealizacji (można ją osiągnąć dopiero w wieku 3-40 lat, (można ją osiągnąć dopiero w wieku 3-40 lat, w rozstrzygającym czasie przemiany osobowości)

• Freud – znaczący czas dzieciństwa, Jung –wiek średni

Intro- i ekstrawertyk

• Rozróżnił dwa podstawowe typy osobowości introwertyka i ekstrawertyka, tj. człowieka zwróconego ku własnemu wnętrzu i zwróconego ku światu zewnętrznemu. zwróconego ku światu zewnętrznemu.

• Te dwie postawy określają każdego, choć zwykle jedna jest silniejsza niż druga