Zaburzenia depresyjne, a zachowania samobójcze Etyka w...

Zaburzenia depresyjne, a zachowania samobójcze

Etyka w psychiatrii- wybrane zagadnienia

Zaburzenia depresyjne a samobójstwo

zachowania suicydalne (próby samobójcze i samobójstwa dokonane) – obok uzależnień – stanowią typową kategorię czynów autodestrukcyjnych.

samobójstwo jest w zasadzie aktem świadomego odebrania sobie życia.

samobójstwo jest przede wszystkim świadectwem osobistego dramatu człowieka oraz jego najbliższego otoczenia.

znaczny odsetek chorych cierpiących na depresję endogenną [25%], a wg niektórych autorów nawet [60%] umiera w następstwie samobójstwa.

Jedną z najbardziej dramatycznych rzeczy jakie mogą spotkać lekarza – to samobójstwo pacjenta.

Następstwem takiego doświadczenia jest:

utrata pewności siebie złość i wstyd poczucie niekompetencji zawodowej zwątpienie we własne umiejętności lęk o własną reputację

Wg szacunkowych danych WHO:

w ciągu roku ok. 1 mln osób na świecie popełnia samobójstwo;

samobójstwo jest jedną z dziesięciu najczęstszych przyczyn zgonów w każdym kraju, oraz jedną z trzech głównych przyczyn zgonów w gr. wiekowej 15-35 lat;

jedno samobójstwo jest tragicznym ciosem dla co najmniej6 osób, a jeżeli ma miejsce w szkole czy miejscu pracy , oddziałuje na setki ludzi.


Samobójstwo – jest zjawiskiem złożonym, na które wpływa zespół czynników min. takich jak:- poczucie braku sukcesów życiowych- zawód miłosny- konflikt wewnątrzrodzinnyniespełnienie życiowego celu.

Z tym łączy się przekonanie (w danej chwili) o beznadziejności sytuacji, o swojej bezużyteczności i tym, że dalsze życie jest bez sensu, niewarte przedłużania. Występuje pustka egzystencjalna, utrata poczucia sensu dalszego istnienia.

W większości przypadków samobójstw są to tylko swoiste katalizatory wyzwalające przyspieszoną reakcję, a nie są to przyczyny główne.U co trzeciej osoby stwierdza się chorobę psychiczną, a ok. 43% suicydantów znajdowało się pod wpływem alkoholu.

geneza samobójstw jest złożona i winna być rozpatrywana w kilku wymiarach:- społecznym, psychologicznym ale też jako problem dotyczący zdrowia (ściśle niektórych grup schorzeń).


Chory cierpiący na depresję postrzega siebie w bardzo negatywnym świetle.

Pacjent w depresji często posiada niską samoocenę. Obwinia siebie samego, oskarża siebie i ma poczucie winy. Pesymizm wobec przyszłości.


Najbardziej tragicznym skutkiem depresji jest samobójstwo. Depresja poprzedza większość zamachów samobójczych. Choć decyzja popełnienia samobójstwa osobie znajdującej się w depresji

wydaje się racjonalna, to jednak najczęściej towarzyszy jej znaczna ambiwalencja.

Osoby będące w depresji są grupą największego ryzyka suicydalnego. Samobójstwa zdarzają się także przy braku depresji, a większość chorych

cierpiących na depresję nie odbiera sobie życia, to jednak depresja stanowi poważny czynnik predystynujący do zachowań suicydalnych


Osoby mówiące o tym, że chcą popełnić samobójstwo naprawdę nie odbierają sobie życia .

Samobójcy dokonują świadomego wyboru śmierci.

Człowiek, który raz wykazał skłonności, na zawsze pozostanie potencjalnym samobójcą.

Kryzys samobójczy mija, kiedy występuje poprawa.

Samobójstwo popełniają osoby chore.

Zaburzenia depresyjne a samobójstwoMity i fakty n.t. samobójstw

Mity Fakty

Na każde 10 osób, które skutecznie popełniły samobójstwo, 8 dawało wyraźne ostrzeżenia.

Większość jest niezdecydowana co do wyboru między życiem a śmiercią. Często igrają ze śmiercią, oczekując ratunku ze strony innych.

Zwykle ludzie mają skłonności samobójcze tylko przez pewien czas. Myśli samobójcze są często związane z depresją, która z czasem ustępuje.

Większość samobójstw ma miejsce w ok. kiedy pacjent jest nadal w depresji, lecz jego stan uległ pewnej poprawie. W tym ok. ma już więcej energii, aby zrealizować swój zamiar.

Samobójca niemal zawsze jest głęboko nieszczęśliwy, jednak nie zawsze musi być chory psychicznie. Samobójstwo może też być czynem racjonalnym.

Są rodziny o „tradycjach” samobójczych. W takim stopniu, jakim dziedziczona jest skłonność do depresji, także mogą być przekazywane skłonności suicydalne.

Samobójstwa mogą też mieć podłoże biochemiczne. Wykazano skłonności suicydalne wśród osób z niskim stężeniem serotoniny.

Kobiety podejmują próby samobójcze kilkakrotnie częściej niż mężczyźni, jednak ci ostatni mają na swym koncie cztery razy więcej samobójstw zakończonych śmiercią. Wyższy wskaźnik prób samobójczych kobiet jest prawdopodobnie związany z faktem częstszej u nich depresji.

Wskaźniki samobójstw wzrastają z wiekiem, a może to być związane z narastająca depresją, samotnością, utratą znaczenia w rodzinie i społeczeństwie, odejściem bliskich osób i właśnie to wszystko prowadzi do zwiększenia liczby samobójstw w tej grupie wiekowej.


Samobójstwo jest najbardziej dramatycznym skutkiem depresji, a występowanie tego zjawiska może narastać.

Istnieją dwa zasadnicze motywy samobójstwa:

> samounicestwienie – pragnienie skończenia ze wszystkim raz na zawsze.

> manipulacja – pragnienie zmiany „świata” lub konkretnej osoby, czy sytuacji poprzez własną próbę samobójczą.


Psychoprofilaktyka samobójstw

Samobójstwami – jako poważnym problemem w dziedzinie zdrowia psychicznego muszą się zajmować lekarze i psycholodzy.

Prowadzone badania dowodzą, że zapobieganie samobójstwom jest wprawdzie możliwe lecz wymaga ciągłych, a nie akcyjnych działań począwszy od:

zapewnienia jak najlepszych warunków wychowania dzieci i młodzieży; skuteczne leczenie zaburzeń psychicznych (80%) kontrolowanie czynników ryzyka w środowisku

W 1999 WHO rozpoczęło na całym świecie wdrażać program zapobiegania samobójstwom.


Rozpoznawanie pacjentów zagrożonych zachowaniami samobójczymi

Liczne czynniki indywidualne i socjodemograficzne mają zw. z samobójstwem

zaburzenia psychiczne (depresja, uzależnienie od alkoholu i zab. osobowości)

choroba somatyczna (terminalna, z bólem, inwalidyzująca, AIDS)

wcześniejsze próby samobójcze

przypadki samobójstw, alkoholizmu lub inne zab. psychiczne w rodzinie

stan cywilny (wdowieństwo, rozwód, stan wolny)

osamotnienie (życie w izolacji społecznej)

brak pracy lub przejście na emeryturę

utrata bliskich (osierocenie) w dzieciństwie.

Jeżeli pacjent jest leczony psychiatrycznie to wzrost ryzyka u osób, które:

zostały niedawno wypisane ze szpitala

podejmowały już wcześniej próby samobójcze

Ponadto z podwyższonym ryzykiem samobójstwa łączą się takie stresujące wydarzenia życiowe:

separacja małżeńska, śmierć bliskiej osoby, konflikty rodzinne, pogorszenie sytuacji materialnej, odrzucenie przez osobę znaczącą, wstyd i poczucie zagrożenia.


Jak zadawać pytania osobie zagrożonej samobójstwem

czy czuje się pan/i nieszczęśliwy i bezradny?

czy czuje się pan/i zrozpaczony?

czy miewa pan/i poczucie, że już pan/i nie wytrzyma kolejnego nowego dnia?

czy ma pan/i poczucie, że życie jest ciężarem nie do zniesienia?

czy ma pan/i poczucie, że nie warto żyć?

czy myśli pan/i czasem, żeby popełnić samobójstwo?

Pytania należy zadawać z wyrazem troski i ciepła, okazując pacjentowi że wczuwamy się w jego sytuację i położenie.

Przykłady b. dokładnych pytań:

czy myślał/a pan/i o tym, żeby ze soba skończyć?

jak chciał/a by pan/i to zrobić?

czy posiada pan/i tabletki, broń palna, inne środki?

czy zastanawiał/a się pan/i, kiedy to zrobić?

Myląca lub pozorna poprawa. Kiedy pobudzony pacjent nagle wydaje się spokojny, może to oznaczać, że zdecydował się popełnić samobójstwo i dlatego już odczuwa spokój – po podjęciu ostatecznej decyzji.

Zaprzeczanie. Pacjenci, którzy mają b. poważny zamiar odebrania sobie życia, mogą z rozmysłem zaprzeczać, jakoby mieli takie myśli.


Triada emocjonalna

1. Ambiwalencja (do samego końca sprzeczne uczucia)

2. Impulsywność (chwilowy impuls)

3. Sztywność (zawężenie)

Zawarcie kontraktu – „żadnego samobójstwa”do negocjacji włączyć kogoś bliskiego p-wi.Kontrakt tylko z p-em, który potrafi kontrolowaćswoje zachowanie.

JEŻELI PACJENT NIE WYKAZUJE CIĘŻKICH ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH, ANI NIE PRZEJAWIA POWAŻNYCH ZAMIARÓW SAMOBÓJCZYCH MOŻNA PODJĄĆ SAMEMU UDZIELANIE POMOCY.

. nie zostawiać pacjenta samego

. doprowadzić do hospitalizacji i dopilnować tego

. zawiadomić rodzinę.


Etyka w psychiatriizagadnienia wybrane

Dopiero w XVIII w. odkryto, żże „sżaleńń stwo” jest chorobą i powińńo bycń lecżońe.

W 1808 r. Reil wprowadżił do użżycia termiń „psychiatria” (od gr. „psyche” – dusża i „iatros” – lekarż) ńa okresńlońe dyscyplińy żajmującej się lecżeńiem choroń b dusży.

W 1811 r. powołańo w Lipsku pierwsżą ńa sńwiecie katedrę terapii psychiatrycżńej. W teń sposoń b powstała ńowa dżiedżińa medycyńy, ktoń ra do dżisń jest prżedmiotem sporoń w i końtrowersji filożoficżńych i moralńych.

Etyka w psychiatrii

We wspoń łcżesńej psychiatrii ńadal są obecńe żńamiońa mysńleńia medycżńego ż XIX w.

Zaburżeńia psychicżńe – to choroba diagńożowańa wg ok.. kryterioń w medycżńych i poddawańa lecżeńiu jak więksżosńcń choroń b.

Medycżńy model ch. psychicżńej obejmuje jako objawy:- zaburzoną ocenę rzeczywistości- niewydolność w zaspokajaniu własnych potrzeb- niezdolność do panowania nad własnym zachowaniem.

W latach 60-tych ub. wiekuantypsychiatria [Szasz] – głosiła, że ch. psychiczna jest mitem, a jej medyczny

model to narzędzie, którym psychiatria posługuje się, aby w imieniu społeczeństwa represjonować te osoby, które nie podporządkowują się jego wymaganiom.

Etyka w psychiatrii

Nadużywanie psychiatrii – definiowane jest jako świadome wykorzystywanie jej w celach niemedycznych, zwłaszcza politycznych.

Wykorzystywanie w celach politycznych psychiatrii polega na: „pomocniczym” nadużywaniu ekspertyzy psychiatrycznej

t.j. wnioskowaniu o niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej bez wykazania obecności przesłanek psychiatrycznych.

Etyka w psychiatrii

Wykorzystywanie psychiatrii w celach niemedycznych polega na:

stosowaniu przymusu bezpośredniego wobec natrętnych, uciążliwych lub kłopotliwych pacjentów dla wygody personelu

stosowanie tzw. „topów elektrycznych” lub bolesnych injekcji min. w celu usunięcia postawy symulacyjnej lub zniechęcenia do ucieczki.

ujawnienie informacji z historii choroby lub wystawieniu zaświadczenia wbrew wyraźnej woli przez pacjenta np. w celu wykorzystania ich przeciwko niemu [nie chodzi tu o dokumenty pacjenta potrzebne dla sądu czy prokuratury].

Etyka w psychiatrii

Opieka nad osobami zaburzonymi psychicznie i ich „represjonowanie” w imieniu „zdrowego” społeczeństwa zmusiła do wprowadzenia regulacji prawnych w tym zakresie;

W ok. stalinizmu w b. ZSRR wykorzystywano diagnozę psychiatryczną, przymusową hospitalizację oraz leczenie neuroleptykami dla „uciszenia” przeciwników politycznych;

każdy pacjent psychiatrów i psychologów jest narażony na nadużycia (państwo i społeczeństwo);

W latach 70-tych ub. wieku ujawniono 210 przypadków internowania z powodów politycznych osób zdrowych psychicznie w radzieckich szpitalach – więzieniach tzw. „psychuszkach” a fakt ten został ujawniony przez Anatolija Koriagina – radzieckiego psychiatrę, który opisał w jaki sposób traktowano w ZSRR przeciwników politycznych.

Nadużywanie psychiatrii dla celów politycznych

Etyka w psychiatrii

Wymagana jest od psychiatrów wysoka odpowiedzialność oraz rzetelność diagnostyczna, bowiem w przeciwnym razie państwo może wykorzystać psychiatrę dla swoich nieczystych celów politycznych, w przypadku gdy zachowanie jednostki mu zagraża.

Przyczyną stosowania takiego bezprawia jest wyłącznie strach. Podobne motywy przyświecają nadużyciom dokonywanym przez społeczeństwo.

Społeczeństwo powszechnie piętnuje także zwykłych obywateli korzystających z pomocy psychiatry.

Etyka w psychiatrii

1. Konstytucyjnie zagwarantowane przywileje z jakich korzystają zwykli obywatele, nie obejmuje osób poważnie chorych psychicznie.

2. Człowiek może podlegać przymusowej hospitalizacji po spełnieniu pewnych warunków.

3. Osoby przymusowo hospitalizowane są pozbawione wolności.

4. Internację stosuje się obligatoryjnie jeżeli sprawca zostanie uznany przez sąd za niepoczytalnego.

Etyka w psychiatrii

Wprowadzenie leków psychotropowych do terapii zaburzeń psychicznych na początku lat 50-tych ub. wieku spowodowało szereg problemów etyczno – prawnych i ma to związek: ze specyfiką zaburzeń psychicznych ze szczególnymi właściwościami leków psychotropowych.

Leczenie ani żadne inne działanie nie może zostać podjęte wbrew woli pacjenta, chyba że z powodu choroby psychicznej p-t nie jest w stanie ocenić, co leży w jego najlepiej pojętym interesie, a równocześnie istnieje prawdopodobieństwo, że zaniechanie leczenia może przynieść zagrożenie dla chorego lub otoczenia.

Wieloletnie doświadczenia dowodzą, że zapisy zawarte w regulacjach prawnych i kodeksach deontologicznych z natury rzeczy wyrażane w sposób ogólny i zwięzły nie chronią w należyty sposób praw psychicznie chorych.

Problemy etyczne i prawne stosowania leków psychotropowych

Etyka w psychiatrii

Zgromadzenie ogólne ONZ na 46 sesji w dniu 17.12.1991 r. podjęło rezolucję 119 – w sprawie zasad ochrony chorych psychicznie i poprawy psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Dokument ten obowiązuje wszystkie kraje członkowskie i zawiera min. następujące stwierdzenia:

Każdy p-t chory psychicznie ma prawo do opieki zdrowotnej i społecznej oraz prawo do opieki i leczenia zgodnie ze standardami obowiązującymi innych chorych.

Każdego p-ta należy chronić przed krzywdą, w tym przed nieuzasadnionym podawaniem leków.

Każdy p-t ma prawo do leczenia w środowisku w jak najmniejszym stopniu ograniczającym swobodę oraz do jak najmniej ograniczającej i inwazyjnej.

Leczenie i opieka każdego p-ta powinna być oparta na indywidualnie przygotowanym planie – omówionym z p-tem, systematycznie ocenianym, modyfikowanym w miarę potrzeby i realizowanym przez wykwalifikowany personel medyczny.

Leki podje się zgodnie z najlepiej pojętymi interesami zdrowotnymi p-ta i stosuje się je wyłącznie dla celów terapeutycznych lub diagnostycznych, zaś nigdy w celu ukarania p-ta.

Psychiatrzy powinni podawać jedynie te leki, których skuteczność jest znana. Nie wolno p-ta leczyć bez jego świadomej zgody, z wyjątkiem określonych i

unormowanych odrębnymi przepisami sytuacjach.

Etyka w psychiatrii

To szczególny problem zasługujący na omówienie, zarówno badania kliniczne nowych leków psychotropowych w II i III fazie badań, jak i w trakcie ich rejestracji.o nie byłoby postępu wiedzy medycznej , gdyby nie było badań leków psychotropowych u

osób chorych psychicznie;o badania te obecnie prowadzone u osób chorych psychicznie, jednak metodologia badań

jest ciągle doskonalona, zaś obowiązujące zasady i reguły etyczne są coraz bardziej precyzyjne i surowe oraz obwarowane prawnie, a zasady te obowiązują zarówno lekarzy jak i producentów;

o potencjalni uczestnicy badań muszą uzyskać prawdziwe i rzetelne informacje o celu badań, stosowanych metodach, spodziewanych korzyściach i ewentualnym ryzyku, jakie wiąże się z badaniem o prawie do wycofania się z badań na każdym etapie.

o uczestnik badania musi na piśmie wyrazić świadomą zgodę;o na przeprowadzenie badania nowego leku psychotropowego musi wyrazić zgodę

komisja bioetyki.

Badania kliniczne nowych leków psychotropowych

Etyka w psychiatrii

Sprawa, która dotychczas nie doczekała się do końca rozwiązania prawnego, a z punktu widzenia etycznego wzbudza rozliczne wątpliwości- jest stosowanie placebo w badaniach klinicznych leków psychotropowych u osób chorych psychicznie, tzn. wymagających aktywnej pomocy terapeutycznej;

Jeszcze bardziej sprawa jest skomplikowana gdy do badania są włączani chorzy z depresją o ciężkim nasileniu z zaburzeniami psychotycznymi, z nasilonym niepokojem i lękiem oraz tendencjami samobójczymi;

Część psychiatrów uważa, że w takich sytuacjach placebo należy wyeliminować lub ograniczyć do niezbędnego minimum (okres stosowania);

Poważnym problemem jest również dłuższy (14 dniowy okres przerwy w stosowaniu leków) tzw. „wash-out” , poprzedzający właściwą próbę kliniczną. Przerwa ta jest w niektórych sytuacjach niezbędna z uwagi na możliwość wystąpienia interakcji badanego leku z dotychczas stosowanymi.

Stosowanie placebo

Etyka w psychiatrii

Orzecznictwo lekarskie stanowi istotny element funkcjonowania instytucji, która ubezpiecza wszystkich pracujących od ryzyka utraty zdolności do pracy zarobkowej z powodu upośledzenia funkcji organizmu w następstwie choroby; Kontakt lekarza orzecznika z upośledzonym ma nieco inny charakter niż relacje między

chorym, a lekarzem leczącym. Od lekarzy orzeczników, lekarzy konsultantów badających ubezpieczonych dla celów

przyznania świadczeń z ubezpieczeń społecznych oczekuje się szczególnie wysokich kompetnecji, kultury osobistej, taktu, staranności i obiektywnej oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu osoby ubezpieczonej.

Zbyt liberalna postawa lekarzy wystawiających zaświadczenia o stanie zdrowia, jak również niedbałość w badaniu są b. często przyczyną błędów orzeczniczych.Zdarza się, że lekarze orzekają nie tylko o stopniu naruszenia funkcji organizmu, lecz kierują się współczuciem, uwzględniaja trudna sytuacjężyciową badanych. Jest to niewątpliwie postawa szlachetna, lecz wypacza sens świadczeń rentowych.

Etyka w orzecznictwie lekarskim

Etyka w psychiatrii

Od lekarza orzecznika oczekuje się rzetelnego wypełniania zobowiązania wobec pracodawcy, zawsze jednak zgodnie z zasadami etyki i deontologii lekarskiej. każde orzeczenie powinno być wydane po rzetelnym zbadaniu ubezpieczonego, szczegółowym przeanalizowaniu dokumentacji leczniczej i zgodnie ze stanem faktycznym, bez naruszania zasady bezstronności.

Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia należy wydawać na podstawie aktualnego badania chorego i na podstawie dokumentacji leczniczej zgodnie z własną wiedzą, sumieniem, nie oczekując za to żadnych osobistych korzyści.

Etyka w orzecznictwie lekarskim c.d.

Etyka w psychiatrii

Zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób somatycznych.

Choroby psychosomatyczne.

UMWWL S1/11

Zaburzenia psychiczne często występują w chorobach somatycznych i dlatego zarówno psychiatrzy, jak i lekarze innych specjalności medycznych powinni zawsze dokładnie i wszechstronnie oceniać stan zdrowia każdego pacjenta.

• 50-60% chorych wymagających leczenia psychiatrycznego jest pod opieką lekarzy nie będących psychiatrami;

• 50-80% pacjentów różnych oddziałów szpitalnych przejawia objawy psychopatologiczne;

• 50% pacjentów leczonych psychiatrycznie choruje na nie zdiagnozowaną chorobę somatyczną. W każdym przypadku zaburzeń psychicznych konieczna jest dokładna ocena stanu

somatycznego pacjenta, a zwłaszcza szczególnej uwagi wymagają chorzy z depresją, zaburzeniami świadomości, zaburzeniem funkcji poznawczych i psychozą o ostrym początku.

Etiopatogeneza zaburzeń psychicznych w przebiegu chorób somatycznych jest wieloczynnikowa i zależy od:

• indywidualnej predyspozycji

• nabytych zmian O.U.N.

• rozwoju osobowości

• czynników zewnętrznych (stres, czynniki psychospołeczne) Zaburzenia psychiczne mogą nie tylko maskować chorobę

somatyczną, czy wpływać na jej przebieg, lecz także mieć charakter „zwiastunów”, np. objawy depresji – WZW.

Szybka diagnoza objawów somatycznych i wdrożenie właściwego leczenia prowadzi do ustąpienia objawów choroby (także psychicznych) i nie naraża pacjenta na dodatkowy stres i powikłania.

Zaburzenia depresyjne na podłożu somatycznym

Są najczęściej występującą grupą zaburzeń psychicznych w chorobach somatycznych. Zaburzenia depresyjne mogą stanowić objawy prodromalne różnych schorzeń somatycznych

np. nowotworów trzustki. W ocenie diagnostycznej depresji i schorzeń somatycznych najczęstszym problemem jest to,

że takie objawy jak: bezsenność, spadek wagi ciała, uczucie zmęczenia, osłabienie łaknienia mogą być objawami depresji, jak i choroby somatycznej.

Żadne schorzenie somatyczne nie powoduje patognomonicznych zaburzeń psychicznych, jednak każdemu może towarzyszyć zespół objawów psychopatologicznych.

Czynniki somatyczne mogące spowodować zaburzenia depresyjne.

Schorzenia ukł. krążenia Ch. niedokrwienna serca, niewydolność krążenia

Choroby infekcyjne Grypa, WZW, zapalenie płuc, gruźlica, półpasiec, mononukleoza zakaźna

Choroby tk. łącznej Toczeń rumieniowaty ukł., reumatoidalne zapalenie stawów

Choroby nowotworowe Rak głowy trzustki

Choroby endokrynne i czynniki hormonalne Ch. Cushinga, ch. Addisona, niedocz. i nadcz. tarczycy, nadcz. przytarczyc, zaburz. hormonalne związane z miesiączkowaniem,

ok. poporodowy, menopauza

Farmakologiczne Leki hormonalne (kortykosteroidy), antykoncepcyjne, leki obniżające CTK,

chemioterapia, metale ciężkie, leki p/zapalne, inhibitory cholinesterazy

Żywieniowe Niedobór wit. B12 i kw. foliowego

Choroba niedokrwienna serca a zaburzenia depresyjne

• depresja jest b. poważnym czynnikiem ryzyka ch.n.s.• depresja zwiększa liczbę powikłań i zgonów po zawale m. sercowego• depresja zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów• depresja po zawale występuje w ponad 25% przypadków• depresja u p-tów po wykonanych by-pass oraz w postaciachniestqabilnej ch.n.s.

może sięgać 70% Podobny patomechanizm w ch.n.s. i zaburzeniach depresyjnych związany z

zaburzeniami neurohormonalnymi m.in. osi P-P-N

Schorzenia tarczycy a zaburzenia depresyjne

Niedoczynność tarczycy może powstać w każdym ok. życia (najczęściej między 30-50 r.ż.), częściej u kobiet – 5 : 1.

Im młodszy wiek, w którym doszło do zachorowania, tym bardziej upośledzeniu ulega intelekt.

Zaburzenia depresyjne obserwuje się u ok. 50% chorych z niedoczynnością tarczycy, a często depresji towarzyszą nasilone stany lękowe.

Zaleca się aby w każdym przypadku depresji oznaczać stężenie hormonów tarczycy.

Zazwyczaj depresja wyprzedza pojawienie się objawów somatycznych. W obrazie klinicznym z.d. oprócz obniżonego nastroju może występować

drażliwość, spadek aktywności, obniżenie funkcji pamięci, spadek zainteresowań i niekiedy urojenia hipochondryczne.

O rozpoznaniu n.t. decydują charakterystyczne zmiany somatyczne (obrzęk tarczycy, sucha i szorstka skóra, wypadanie włosów i brwi, bradykardia, obniżenie ciepłoty ciała, wysokie stężenie cholesterolu, zmiany w EKG, zwiększona wrażliwość na zimno.

Nadczynność tarczycy – w obrazie klinicznym występują: lęk, niepokój, chwiejność emocjonalna, obniżony nastrój.

U chorych w starszym wieku może wystąpić nietypowa depresja przebiegająca z zaburzeniami świadomości.

Z objawów somatycznych obserwuje się: spadek wagi ciała, drżenie drobnofaliste, potliwość.

Choroba Cushinga a zaburzenia depresyjne

Zw. z nadczynnością kory nadnerczy U ok. 50% chorych współwystępują zaburzenia depresyjne Nadczynność kory nadnerczy może być spowodowana nowotworami kory

nadnerczy lub przysadki, powikłaniami po stosowaniu kortykosteroidów W obrazie klinicznym: wzrost wagi ciała z nierównomiernym rozłożeniem

tk. Tłuszczowej, zaburzenia snu, nadmierna męczliwość, zaburzenia nastroju, myśli suicydalne.

Charakterystyczne objawy somatyczne: księżycowa twarz, bawoli kark, duży brzuch, smukłe nogi, podwyższone stężenie glukozy, czerwone rozstępy skóry.

Choroba Addisona a zaburzenia depresyjne

Zw. z niedoczynnością kory nadnerczy, choroba rzadko występująca. Wywołana jest przez czynniki zakaźne (tbc.), toksyczne, nowotwory. Powolne postępowanie choroby. W obrazie klinicznym: nadmierna męczliwość, obniżony nastrój, apatia

i przygnębienie, spadek wagi ciała, wyniszczenie, obniżony napęd psychoruchowy.

Zaburzenia depresyjne zazwyczaj wyprzedzają pojawienie się objawów somatycznych.

O rozpoznaniu decyduje < 11 i 17- kortykosteroidów w moczu.

Nadczynność przytarczyc a zaburzenia depresyjne

Częstsze występowanie u kobiet niż u mężczyzn Występuje u osób pomiędzy 40-60 r.ż. W obrazie klinicznym dominują: obniżone

łaknienie, męczliwość, osłabienie, obniżenie nastroju z lękiem lub drażliwością.

Charakterystyczne są różnorodne dolegliwości bólowe w ok. j. brzusznej i kości > stężenia Ca.

Przewlekłe zespoły bólowe a zaburzenia depresyjne

Ból i depresja współwystępują nawet u 87% przypadków, częściej u kobiet.

Przewlekły ból wywiera wpływ na występowanie: zab. nastroju, płaczliwości, męczliwości, spadek aktywności życiowej i wycofanie społeczne, spadek wagi ciała.

Objawy te mogą dominować i powodować maskowanie depresją choroby powodującej dolegliwości bólowe.

Choroby nowotworowe a zaburzenia depresyjne

Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i schorzeń nowotworowych jest wysoki, zwłaszcza w niektórych chorobach wynosi > 50%.

W patogenezie zab. depresyjnych istotną rolę odgrywa nie tylko lokalizacja nowotworu (mózg, trzustka, płuca), ale również rodzaj stosowanej terapii.

Zaburzenia nastroju są powszechną reakcją na chorobę. W obrazie klinicznym depresji w przebiegu ch. nowotworowej

często występuje anhedonia. Często objawy depresji mogą wyprzedzać obajwy kliniczne

choroby nowotworowej (zwłaszcza raka trzustki). Błędne rozpoznanie depresji opóźnia rozpoczęcie leczenia

schorzenia nowotworowego. Zaburzenia depresyjne najczęściej towarzyszą w raku trzustki,

gardła, jelita grubego, narządów płciowych i żołądka.

Zaburzenia hormonalne a depresja

Ok. 25% kobiet w ok. swojego życia cierpi na zaburzenia depresyjne związane z dysfunkcjami hormonalnymi.

Przyczyny nie do końca wyjaśnione (cz. Genetyczne, hormonalne, psychospołeczne).

Przypuszcza się, że istotną role w patogenezie odgrywa interakcja osi P-P-Gonadowej z ukł. neuroprzekaźnikowym, gł. 5-HT, a także stosowanie antykoncepcji hormonalnej, leczenie niepłodności, HKZ, „przełomy” hormonalne związane z dojrzewaniem , porodem, menopauzą.

Zaburzenia nastroju typowe dla kobiet

Zaburzenia przedmiesiączkowe – najczęściej występuje zespół przedmiesiączkowy – obserwowany u ok. 75% kobiet, który pojawia się na 7 dni p/menstruacją. Charakteryzuje się: obniżeniem nastroju, chwiejnością emocjonalną, zaburzeniami koncentracji uwagi, obniżeniem aktywności oraz licznymi epizodami somatycznymi.

Depresja ok. ciąży i poporodowe – najczęściej obserwuje się na początku ciąży, ustępuje w II trymestrze i nasila się przed porodem. Przeważnie nie wymaga leczenia, ale często jest sygnałem wystąpienia depresji poporodowej.

Po porodzie u około 80% kobiet występuje tzw. przygnębienie poporodowe – jest najłagodniejszą postacią zaburzeń nastroju i nie wymaga leczenia. U ok. 10-15% rozwija się pełnoobjawowa depresja, nierzadko z objawami psychotycznymi i ryzykiem suicydalnym. Zaburzenia depresyjne związane z menopauzą – dotyczą ok. 30% kobiet, a ok.

85% odczuwa zaburzenia nastroju zw. z tym, stanem. Objawy depresji mogą być mylone z zaburzeniami nastroju charakterystycznymi dla klimakterium, które ustepują po wprowadzeniu H.T.Z.

Zaburzenia urojeniowe na podłożu somatycznym

Charakteryzują się występowaniem urojeń, którym towarzysza omamy.

Objawy i przebieg mogą być podobne do schizofrenii. Przeważnie objawy psychotyczne obserwowane są:

• w zaburzeniach endokrynnych

• schorzeniach układowych (toczeń rumieniowaty)

• w przebiegu terapii hormonalnej Zaburzenia urojeniowe mogą maskować lub wyprzedzać

objawy choroby somatycznej i są przyczyną pomyłek diagnostycznych.

Choroby psychosomatyczne

Czynniki psychiczne mogą bezpośrednio lub pośrednio przyczyniać się do rozwoju niektórych chorób somatycznych.

Zaburzenia psychosomatyczne to takie stany chorobowe, w których rolę sprawcza przypisuje się czynnikom psychicznym.

Zaburzenia psychosomatyczne są chorobami somatycznymi częściowo wywołanymi lub zaostrzonymi przez czynniki psychiczne.

Zaburzenia psychosomatyczne nie zostały ujęte jako osobna klasa schorzeń w ICD-10 i nie objęte są też przez DSM-IV.

W innych przypadkach objawy psychopatologiczne są następstwem uszkodzenia O.U.N. lub endokrynnego.

Objawy psychopatologiczne mogą też wystąpić jako reakcja psychiczna na chorobę somatyczną.

Wszystkie te możliwości obejmuje niejednoznaczne i szerokie pojęcie „zaburzenia psychosomatyczne”, które oznacza, że między zaburzeniami psychicznymi i emocjonalnymi, a chorobą somatyczną oraz inwalidztwem na ogół występują powiązania.

W zaburzeniach psychosomatycznych etiologia jest złożona i wieloczynnikowa, a czynnik psychiczny nie jest jedyną przyczyną choroby.

Patogeneza zaburzeń psychosomatycznych

Występuje wiele dokładnie opisanych schorzeń, na które znaczny wpływ mają czynniki psychiczne.

Mimo wielu badań nie zostały poznane mechanizmy mózgowe odpowiedzialne za wystąpienie zaburzeń psychosomatycznych.

Mechanizmy psychologiczne: Za wystąpienie z.p. odpowiedzialny jest szeroko rozumiany stres:

• nasilenie stresu musi być znaczne

• stres działa długotrwale

• w odczuciu osoby stres jest szkodliwy

• w zaistniałej sytuacji p-ta występują też inne czynniki natury ogólnej (psychospołeczne). Współczesne teorie uznające nieswoistość etiologii, wg których każdy stres może

spowodować zmiany fizjologiczne, doprowadzające do schorzeń psychosomatycznych. Czynniki szczególnie predysponujące wystąpienie schorzeń psychosomatycznych:

• czynniki genetyczne

• podatność określonych narządów na działanie stresu

• skłonność do reagowania na stres gniewem, wrogością, lękiem, niezadowoleniem, depresją

• tzw. podatność psychiczna np. głęboki pesymizm

• aleksytymia, tj. brak umiejętności okazywania uczuć i ich nazywania, brak wyobraźni

Mechanizmy fizjologiczne

Nie zostały w pełni poznane:

• doznany uraz psychiczny zostaje zidentyfikowany w wyniku aktywności kory mózgowej

• następnie wiodącą rolę obejmuje układ limbiczny, który w warunkach przewlekłego stresu nieustannie stymuluje podwzgórze i ośrodki układu wegetatywnego w pniu mózgu, co wpływa na funkcje wielu narządów, ponieważ dochodzi do pobudzenia układu wegetatywnego (sympatycznego, parasympatycznego) i rdzenia przedłużonego oraz wzrostu aktywności układu neuroendokrynnego prowadzącego do uwolnienia (kortyzolu, tyroksyny, adrenaliny, noradrenaliny, hormonów płciowych), a to powoduje zmiany strukturalne wielu narządów.

Przewlekłe nadmierne wydzielanie kortyzolu powoduje uszkodzenie wielu narządów i powstanie choroby psychosomatycznej. Etiopatogeneza chorób psychosomatycznych kryje wiele niewiadomych. Dużą rolę w przebiegu reakcji na stres mogą odgrywać też endorfiny. Jeszcze w XX wieku m. p. zajmowała się wyłącznie chorobami uznanymi za

psychosomatyczne .Obecnie rozszerza ona przedmiot zainteresowania i przyjmuje nazwę medycyny behawioralnej.

Obecnie zakłada się, że stres zwiększa podatność na każdą chorobę, a etiopatogeneza większości chorób jest złożona.

Jednak w rozwoju niektórych chorób kluczową rolę odgrywają mechanizmy psychosomatyczne, a do tych schorzeń zaliczamy:

• Układ sercowo - naczyniowy: ch. wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, ch. Raynauda, migrena.

• Układ oddechowy – astma oskrzelowa, gorączka sienna, z. hiperwentylacji, gruźlica.

• Przewód pokarmowy – wrzód trawienny, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego, otyłość, jadłowstręt psychiczny, bulimia.

• Układ mięśniowo-szkieletowy – reumatoidalne zapalenie stawów, napięciowe bóle głowy, kręcz szyi, ból w dolnej części pleców.

• Układ endokrynny – nadczynność tarczycy, cukrzyca.

• Układ moczowo-płciowy – zaburzenia miesiączkowania, oziębłość płciowa, przedwczesny wytrysk, dysfunkcjonalność wzwodu.

• Zespół bólu przewlekłego.

• Inne: schorzenia skóry: łuszczyca, przewlekły świąd, neurodermit.

• Choroby nowotworowe.

Zaburzenia depresyjne, a zachowania samobójcze Etyka w...

Documents

Transcript of Zaburzenia depresyjne, a zachowania samobójcze Etyka w...