Jak się uczyć,

żeby umieć?

Jak się uczymy?

Najpierw zapamiętujemy

Potem przechowujemy

W końcu odtwarzamy

(przypominamy)

Uczenie się – definicja

To proces zdobywania

wiadomości, nawyków,

sprawności,

prowadzący do stałych

zmian w zachowaniu.

O tym, czy dana

czynność lub proces

zachodzi, wnioskujemy

na podstawie

zaobserwowanych

zmian.

Uczenie się jest więc

procesem nabywania

doświadczeń,

wyrażającym się zmianą

zachowania.

Uczenie się może mieć

charakter zarówno zamierzony,

jak i niezamierzony.

Można rozpatrywać je jako

czynność lub jako proces:

• czynność – wtedy, gdy

chcemy sobie coś przyswoić,

np. wiersz,

• proces – to układy czynności.

Uczenie się – definicja c.d.

Pamięć i zdolność zapamiętywania stanowią podłoże uczenia się.

Uczenie się pamięciowe

• wzory,

• zasady,

• prawa,

• daty historyczne,

• wiersze, piosenki,

• przysłowia,

• słówka języka obcego,

• gra na instrumencie.

Polega na powtarzaniu tekstu do momentu całkowitego

zapamiętania go. Dotyczy wszystkiego, co wymaga

zapamiętywania dosłownego i wiernego odtworzenia:

Uczenie się pamięciowe zachodzi wtedy,

gdy pewne treści chcemy zapamiętać dosłownie.

Uczenie się przez zrozumienie

• rozwiązywanie zadań np.

z matematyki;

• rozwiązywanie problemów

naukowych,

• rozpracowywanie zasad

działania jakiegoś

urządzenia.

Uczenie tego typu polega na zrozumieniu sytuacji, zależności

między danymi lub zrozumieniu układu poszczególnych

elementów. Zrozumienie pozwala nie tylko ocenić występujące

trudności, lecz również uporządkować informacje:

Rozumienie odgrywa ogromną rolę w każdym rodzaju uczenia się.

Uczenie się przez próby i błędy

• Kiedy brak wskazówek do rozwiązania problemu, najpierw

trzeba się z nim dokładnie zapoznać.

• Poznanie następuje przez wykonanie wielu prób, jednak

zazwyczaj nie od razu trafiamy na właściwy sposób

rozwiązania i zanim go znajdziemy, popełniamy różne błędy.

Poznanie następuje po wielu próbach,

poprzedzonych błędami.

Uczenie się przez próby i błędy

• przyszywanie guzików,

• wiązanie krawatu, sznurówek,

• parkowanie samochodem,

• szydełkowanie,

• praca z programem

komputerowym (jeśli nie

używamy instrukcji).

W końcu znajdujemy poprawną metodę postępowania i ją

zapamiętujemy:

Uczenie się przez

wyrabianie odruchów

• czynności samoobsługowe

(mycie się, ubieranie),

• łapanie piłki,

• zatrzymanie się na czerwonym

świetle na ulicy.

Uczenie się sensoryczne polega na wytwarzaniu odruchów

warunkowych i na kojarzeniu bodźca zmysłowego z naturalną

reakcją organizmu. Stosowanie wzmocnienia bodźca lub

prawidłowej reakcji jest niezbędnym warunkiem, aby dana

osoba nauczyła się czegoś.

Przykłady:

Uczenie się przez

rozwiązywanie problemów

Nie czekasz,

aby ci wszystko podać do wiadomości,

lecz sam szukasz.

Wyróżnia się następujące etapy:

• uświadomienie sobie problemu i wyodrębnianie trudności

do pokonania,

• szukanie w posiadanej wiedzy podstaw do rozwiązania

problemu,

• ustalenie hipotez prowadzących do poprawnego

rozwiązania,

• weryfikacja hipotez i znalezienie właściwej,

• rozwiązanie problemu.

Uczenie się przez

rozwiązywanie problemów

Przykłady:

• zadania tekstowe z matematyki,

• praca z tekstem na lekcjach języka

polskiego lub obcego,

• opisywanie eksperymentu na lekcji

przyrody i wyciąganie wniosków,

• załatwianie jakiejś sprawy, np.

w urzędzie.

Uczenie się przez naśladownictwo

• uczenie się przez małe

dziecko czesania, ubierania,

• naśladowanie zabawy przez

dwulatka,

• taniec,

• uprawianie sportu.

To jeden z najprostszych sposobów uczenia się – przez

naśladowanie czynności innej osoby.

Uczenie się „przy okazji”,

niezamierzone

• zapamiętywanie treści reklam,

• mimowolne zapamiętywanie

melodii, piosenek,

dowcipów itp.

To uczenie się uboczne (mimowolne) – następuje przy okazji

wykonywania jakichś czynności.

Przykłady:

Koncentracja uwagi

Wielu uczniów ma duże problemy ze skupieniem się na

zadaniu – czy to z powodów emocjonalnych, negatywnego

wpływu sytuacji osobistej, czy z innych, np. zdrowotnych.

Niemożność koncentracji uwagi może być też

spowodowana brakiem umiejętności uczenia się,

zaplanowania swojej pracy i złymi nawykami podczas

odrabiania zadań.

Koncentracja uwagi –

wskazówki

Praktyczne rady, jak zwiększyć koncentrację:

• stałe miejsce pracy (ale nie kojarzące się z „lenistwem” –

w żadnym wypadku nie fotel przed telewizorem!),

• rozpoczynanie nauki w określonym, w miarę stałym,

czasie,

• izolacja od radia, TV, internetu, komórki itp.,

• nagroda za koncentrację (np. po

opanowanej partii materiału możesz

pozwolić sobie na telefon do kolegi).

Koncentracja uwagi –

techniki

Przydatne są następujące techniki koncentracji uwagi:

• „krótko, ale słodko” – nie rozwlekaj uczenia się, pracuj

intensywnie, ale krótko,

• „jedz warzywa przed deserem” – najpierw trudniejsze

przedmioty i zadania („mniej smaczne”), potem łatwiejsze,

• „nie siedź sztywno” – udoskonalaj swój

sposób uczenia się (rysuj schematy,

mapy umysłowe itp., wybijaj rytm

podczas uczenia się pamięciowego itp.),

• do nauki siadaj zawsze zrelaksowany.

Wiara w siebie

Wiara w siebie jest

przekonaniem o ...

• swojej wartości,

• posiadaniu wpływu na to, co robię,

• tym, że to, co robię i jaki

jestem ma wartość.

To odwaga, która wynika

z przekonania o własnych

zdolnościach

i umiejętnościach.

Motywacja

Brak motywacji do nauki to często podstawowa przyczyna

niepowodzenia. Przyczyny braku motywacji do nauki mogą być

różne, np.:

• brak jasno określonego celu,

• brak umiejętności zmobilizowania się (tzw. „lenistwo”),

• niewłaściwe towarzystwo,

• złe nawyki, utrudniające uczenie się,

• skłonność do zamartwiania się,

• brak odpowiedniego wsparcia,

• słaby stan zdrowia,

• problemy osobiste,

• nudne lekcje i nieinspirujący nauczyciele.

Efektywne metody ułatwiające

zapamiętywanie

Istnieje wiele metod czy technik, zwiększających

skuteczność i szybkość przyswajania sobie wiadomości, np.:

• Łańcuchowa Metoda Skojarzeń,

• metoda map umysłowych,

• ćwiczenia pozwalające na integrację półkul

mózgowych, wprowadzanie się w stan

relaksacji i doprowadzenie do osiągnięcia

stanu ALFA,

• twórcza wizualizacja,

• techniki zwiększające szybkość czytania.

Efektywne metody ułatwiające

zapamiętywanie

mnemotechniki – znane od starożytności, oparte na wyobraźni

i skojarzeniach,

technika haków – polega na zapamiętywaniu informacji dzięki

skojarzeniu ich z wcześniej utrwalonymi elementami,

reprezentującymi kolejne liczby,

notowanie nielinearne – notatka o przejrzystej strukturze,

z zaznaczonymi najważniejszymi

informacjami, z użyciem kolorów

i rysunków pozwoli lepiej zrozumieć

i zapamiętać zagadnienie (z tej techniki

wywodzi się także mapa myśli),

Efektywne metody ułatwiające

zapamiętywanie

aktywne powtórki – samodzielne znalezienie odpowiedzi na

pytanie przynosi lepszy efekt, niż zapamiętanie gotowej, podanej

do zapamiętania

mapy myśli – przedstawienie materiału do nauczenia się w

formie graficznej, np. poprzez użycie kolorów lub symboli,

Łańcuchowa Metoda Skojarzeń – polega na tworzeniu

skojarzeń, z których budujemy dłuższą listę, bądź historię

(„łańcuch”). Za pomocą skojarzeń, tworzymy łańcuch, np.: „morze

– krzesło – wazon”: tworzymy całą historyjkę i wyobrażamy sobie

(wizualizujemy) wielkie morze, w którym dryfuje drewniane

krzesło, a następnie oczami wyobraźni widzimy, jak wyciągamy to

krzesło z wody i stawiamy na nim wazon.

Bibliografia M. Łukasiewicz: Sukces w szkole. Zeszyt 1. Poznań: Ośrodek

Doskonalenia Nauczycieli, 1999.

W. Lemańska: O sile emocji pozytywnych. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2005. ISBN: 83-02093-17-3.

A.P. Sperling: Psychologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1995. ISBN: 83-86530-95-2 .

M. Węgrzecka: Zarys psychologii. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 1991. ISBN: 83-7252-031-3.

T. Tomaszewski (red.): Psychologia. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-01-00159-3.

Ilustracje: fotolia.

Opracowała Małgorzata Chapuła-Pulit