archive.org · I.DehjinuoiuApollmem. Nonasingulisordineversibusinterpretandisordimur,verum...

170
|iii|lii||ilfl!3illfiS|ii|!i

Transcript of archive.org · I.DehjinuoiuApollmem. Nonasingulisordineversibusinterpretandisordimur,verum...

  • |iii|lii||ilfl!3illfiS|ii|!i

  • QUAESTIONES CALLIMACHEAE

    SGRIPSIT

    GEORrxIUS PASaUALI

    t)1^^

    GOTTINGAE

    OFFIGINA HUBERTIANA TYPIS EXPRESSIT

    MGMXIII

  • \ i \

  • Index

    I. De hymno in ApoUinem 1

    II. De fabulis cyrenaeis 93ni. De aliquot hymnorum forma et figura 143

  • I. De hj inuo iu Apollmem.

    Non a singulis ordine versibus interpretandis ordimur, verumnonnulla de universa huius carminis compositione praemittimus,

    qua nisi aliquatenus certe perspecta, singula explicare non possumus;

    neque tamen omnia statim uiitio exsequi in animo est, sed pauca

    in praesentia monere, quae satis sint ad interpretationis iter

    muniendum.

    Primis versibus Apollinis templum oculis subicitur, in quo ipse

    deus mox adfuturus est. Qui loquitur, e numero piorum est, qui"deum exspectant ; testatur enim (v. 1) se conspicere lauream, etiam

    totum templum concuti; ipse ex altero pariter de turba quaerit,

    nonne palmam nutare viderit; ipse (v. 5) cycnura sublime canentem

    audit ; ipse portarum repagula et fores patefieri, adulescentes canere

    et saltare hortatur (v. 6— 8). Hi tamen aHquanto post etiam tumstant et tacent; denuo enim (v. 12) idem optat ut ad citharam

    canant et saltent. V. 16 iussis obtemperarunt, laudantur enim

    quod fides iam non sUeaut. Dum iste homo pius v. 17 sqq. recitatturbamque monet ut adulescentium carminibus Unguis faveat, isti

    iam citharam et arcum ApoDinis laudant, ut docet illud, quod mare

    silet, dum aoedi haec carminibus prosecuntur; iam primum li] U]naiflov sonat, nam Thetis dicitur (v. 20 sq.) ululatum reprimere,quotiescumque illas voces sacras audiverit. Is igitur qui recitat,

    choro auscultat; ad chori verba verlja sua appHcat, V. 25 iam chorus

    illud li] If] naiiiov iterat; pius enim iUe turbam rogat, ut iUas voces

    resonet. Inde vero quasi ignarus et invitus ad laudes ApoUinis

    singillatim expHcandas delabitur, ut choro iam non auscuUet. Sed

    V. 80, cum ad sacrum quod iUo die celebrabatur enarrandum quasifortuito pervenerit, sacras illas voces Ir/ Ir] rursus audit, a pueris

    sciUcet pronuntiatas ; neque enim aUter facile expHcatur, quod deumPasciuali, Quaestiones Callimachuae. 1

  • 2 i)e hymno Apollinis

    Apollmem li] It] KuqveU 7ioX-6XIixe rursus invocat. V. vero 97 disertisverbis profitetur se denuo 11] li] naifiov audrre : „li] li] Tiaifiov dxovo/nev",

    scilicet quot populus sumus ; atque illarum vocum originem declarat,

    quandoquidem cliori carmen iam concluditur, Extremae pericopae

    ratio toto caelo diversa est, quam nondum aggredimur.

    In cogitationum conexum mox accuratius inquisituris haec inpraesentia satis sunto; ex his enim iam apparet GalHmachum se

    hoc carmine praeconem fingere, vel unum e tur])a qui praeconisvicibus fungatur; simulare pariter, dum ipse loquatur, rem sacramagi. Eadem, postquam singula deinceps interpretatus ero, pluribus

    persequar ^).

    Ad ipsam primam c£Q"minis pericopam iam accedamus. Quinenim recte Wilamowitzius vv. 1—24 in tres octonorum versuumpericopas diviserit, dubium esse non potest, cum v. 9. 17 ipse

    Callimachus Apolline nominato doceat se quasi de integro ordiri

    cumque post vv. 8. 16. 24 quoddam sensus interstitium observetur.

    Nam versu 8 adulescentes ad saltationem et cantum vocantur, versusvero 9 eo spectat, quod di non ab omnibus sed a puris tantura-

    modo se conspici patiuntur. Item v. 16 GaUimachus pueros miratur,

    quod fides iam sonent; v. 17 iam ad turbam orationem convertit,

    quam ut Hnguis faveat, monet. Atque equidem in hanc opinionem

    incHno, ut censeam recte Wilamowitzium etiam vv. 25—31 quasiquartam quandam pericopam discripsisse. Interstitium enim sensus

    pariter inter vv. 24 et 25 statuendum est; dixerat enim omnes

    omniaque tacere, cum li] li] naif]ov audirent; dictum exempHs

    stabiHverat compluribus, quorum extremum Niobe fuerat, quae in

    lapidem conversa fletum tamen iii diem posterum reiceret. Xunc

    vero ipse populum hortatur If] Ir] resonare, li] If] sciHcet pueri

    cecinerant; tum, ut adiungeret xaxov /laxaQEaatv eqI^eiv, sane

    Niobae exemplo commotus est, quae proprio sensu ApoHini aemulata

    esset; sed illud li] li] (pd-iyyEod-E cmn Niobae aemulatione ApoHinis

    non ipsum per se coliaeret, neque enim Niobe propterea punita

    est, quod recusasset quominus iussis obtemperaret. Sententiarum

    ') Universam huius hymni compositionem primus magna ex parte recte

    explicavit Ludolplms Malten (Kyrene 43 sqq.) ; illi iter Wilamowitzius praeierat

    (Griech. Lit. ^* 209), cum Calliraachum in hoc hymno recitatione actioni aemulatum

    esse scripsisset, De praeconiis poetarum et hellenisticorum et romanorum cfr.

    Reitzenstein, N. Jahrb. fiir das kl. Alt. 1908. 84 sqq. 97. 36.5 sqq. ; talia iain

    (Helleiiistische Wundererzahluugen, 156 sqq. 160) significaverat.

  • De prima pericopa 3

    igitur progressus hic fere est: „Favete linguis, choro li] Ir] naiTjov

    clanianti auscultantes ; ut tacere solent et Thetis et Niobe, quoties-

    cumque illas voces audiverunt, Thetis quae filium Apollinis odioamiserit, Niobe quae ab Apolline propter arrogantiam punita sit."

    Tum paullo post: ^lrj Iri rursus audio; li] irj canite; periculi enimplenum est cum dis pugnare". GaUimachus vult intellegi non minuscum dis pugnare, qui quominus b'] canant, recusent quam qui illi deoaemulati sint; vult intellegi utrosque pariter punitum ii'i'). Nihil

    vero contra hanc et interpretationem et discriptionem valet, quod

    reliquae pericopae octonorum versuum, haec septenorum est;

    pericopas enim, non strophas distingui voluerunt et Wilamowitzius

    et Galliraachus. Hic enim binas octonorum versuum pericopasinde a vv. 97. 105 denuo orsus ect, extremae tantum unum versumadiunxit, qui, quamquam cum pericopa quodammodo cohaeret, perse staret quoque totum hoc carmen concluderetur ; Wilamowitzius

    vero demonstravit Theocritum pericopas item distinxisse, nondistinxisse strophas, quae inter se responderent^), demonstravit

    illum, cum hoc faceret, id quaesivisse ut, qui legerent, quasi carmensibi lyricum legere viderentur, voluisse tamen motuum, ut ita loqua'-mur, hbertatem placere').

    Prima pericopa haec fere continentur: „Qui concutitur ramuslaureus, qui totum templum: procul procul este scelesti. Phoebusiam pede valvas pulsat, quae scilicet sonant." Tum post brevesilentium: „Nonne vides? subito leniter nutavit palma deha; iamcycnus in aere suaviter canens percipitur: claustra ai^erimmi, namApoUo iam adest: vos vero, adulescentuh, cantum et saltationeminstruite." Gupiditatem dei conspiciendi timore et anxietate per-

    mixtam GaUimachus hac oratione effingere studuit. V. 1 tota domusconcutitur, iam deo praesente profani removentur, iam crepantesfores qui loquitur sibi (v. 3) audivisse visus est; sed (v. 4) pahnadeUa leniter tantum concuti observatur, cycnus (v. 5), qui deiscilicet currum trahit, subUme, e longinquo videUcet, canens auditur.

    ^) Haec tam non brevibus disputavi propter Vahlenum, qui contraria sentit(Berliner Sitzungsber. 1896, p. 799 sq.).

    -) Textgeschichte der Bukoliker 137 sqq., potissimum 150.

    ^) ^Gerade die Freiheit der Bewegung bewirkt den ungemeinen Reiz dieserDichtung; der Efftkt ist lyrisch, musikalisch, aber die Mittel sind diejenigen derRezitation, der Epik. Diese in die taktmaijige Responsion der Musik zu zwingenist eine Verirrung des Verstandes."

    1*

  • 4 De hymno ApoUinis

    Inter vv. igitur 3 et 4 intervallum, sit quamvis licet brevissimum,

    silentii statuendum, non cum Wilamowitzio levissime interpun-gendum est; is enim qui loquitur, sensit se exspectatione deceptura,in errorem tamen statim rursus rapitur. V. 6 Gallimachus portas,

    quas idem v. 3 deum pulsasse dixerat, rursus orat ut ipsae patefiant

    ;

    nondum ergo Apollo advenit. Singulari evidentia illius persona potiusagitur quam descril^itur, qui animo suspensus, simulatque velcrepitum audisse vel aliquid nutans oculis deprehendisse sibi visus

    sit, deum appropinquantem, etiam praesentem se percepisseexistimat. Simili arte in carmine multis nominibus simili, hj^mno

    in lavacra Palladis, statim initio poeta puellas monet ut iam exeant

    ;

    se enim deae equorum hinnitum iam auribus percipere ; tum aliquot

    versibus interiectis v. 14 rursus profitetur se currus crepitum audire.

    Minerva tamen v. 33, iterum v. 43 nondum praesens invocatur uttandem aliquando exeat; v. 55, qui loquitur, tertium deam orat utprodeat, ipse interdum puellis historiam narraturus; historia deraum

    absoluta (v. 138) claraat: eqxez' 'Ad-avaLa vvv dzQenEg ,,nunc pro-

    fecto venit", ipsam deara (v. 140) salvere iubet tandem praesentem.

    1. In ApoUinis templo laurus vel certe ramus laureus et pahna

    (v. 4) conspiciuntur. Laurum apud aram ApoUinis dehara iam Uhxes

    miratiis erat ^162 At^Aco SrjTioTE lolov ^AjioAZayvog naqa ^(Ofi0(poivinog VEov ^Qvoc, dvEQXofiEVOv Ev6r}oa. Atque huius loci imitationi

    fortasse tribuendum est, quod non laurus, sed lam-i surculus com-

    meraoratur; nisi, quod praefi'acte negare non licet, non laurus in

    iUo templo educebatur, sed laurea suspensa erat. In lauri fi'uticeto

    Delphis serpentem Pythonem TeUuris oraculum ante ApoUinem

    natum custodivisse testimonio est Euripidis Iphig. Taur. v. 1244 od^i

    (scUicet in cacumine Parnasi) 7ioiKiZ6v(OTog oivionog dQaxcov, okleqci

    xatdxaZKog EvcpvXlto ddcpva ydg tieAcoqiov t£Qag, dfi(pE7iE fiavTEiov

    Xd-oviov ^). Verbis, non re propius ad huius, quera tractamus, loci

    siraUitudinem accedit, quod Ghremyius (Aristoph. Plut. v. 212 sqq.)

    narrat ipsum ApoUinem lauro concussa oraculum edidisse: Plutum

    enim bono animo esse iubet; nam se eum e caeco acerrime videnteraredditurum esse, e'xo) xiv^ dyad-ijv kXnid' Et, d)v Eins fioi, inquit, 6

    0oT^og avxbg Ilv&ixi^v oEioag 6dq)vr]v. Ubi non sufficiunt quae

    scholiasta adnotat, fuisse aj^ud tripodem laurum, quam Pythia, cum

    ^) Ubi vox naTayaAKog non intellegitur ; naidxQVTtTog vel vox eiusdem

    significationis requiritur, quae ad traditas litteras propius accedat; xatdtpaQHTog

    coniecit Bruhn.

  • De V. 1 5

    oracula ederet, concuteret. Immo prodigium eo continetur, quodnon Pythia sed ipse deus Chi-emylo vaticinatur; oeiaag ergo ad

    deum referendum est, qui lauri ramum manu gerit, ut solent vates,cum oraculum edunt, Eodem spectat illud Valerii Flacci, quodSpannheimius attulit, de Phineo I 548 hic demum vittas laurumquecapessit numina nota ciens. Apolhnis vero in templo delio limina

    tremuisse laurumque dei responsum Aeneae reddentis Vergilius

    cecinit (Aen. III 90 treynere omnia visa repente, liminaque laurusque

    dei), cuius tamen loci ea de causa minor auctoritas est, quod ipse

    fortasse de Gallimacho expressus est ^). — Quod palma delia dicitur,inde profecto concludere Ucet hunc hymnum ad festum deUumnon pertinere '^)

    ;qui enim Deli certa arbos deha appellari potuit,

    cum omnes dehae essent? At quo iure certam laurum Gyrenisdeham vocare Hcuerit, ostendet AeHanus (v. h. III 1), vel potiusTheopompus') cum Hesychio coUatus. IHe enim narrat Delphosquotannis aliquot adulescentes Tempe mittere soHtos esse, qui inderamum eius lauri decerperent, e qua sibi coronam ApoHo repetivitPythone interempto. Theopompi testimonium idem iam GaUimachus

    confirmat lamborum fragmenti nuper reperti (Oxyrh. Pap. VII)

    V. 230, ubi laurus glorians inducitur: ol AcoQifjg 6e TefiJiod-sv [ie

    xE(.ivovoiv oQEcov dji' ccxQoyv nal (pEQOvoiv sg AEXcpovg ejiijv to,

    t(bn6XXa)voc, iqcc yivtjtai. Hesychius*) vero eandem laurum (quaeaUa enim ^ iv toig TEiiJtEoi ddcpvt] definito articulo praeposito

    vocari potuit?) deHam dictam esse testatur. Vix fieri potuit ut

    certa laurus in cuHu „ad memoriam" iUius homericae ^126 deHavocaretur^), ut potius in Maassii (Herm. XXV 1890, 403) opinionemtraheremur, deham dici laurum surculo de paHna deHa decerptoortam. Simile est quod Hercides ab eo qui mirabiles auscultationes

    pseudoaristoteHcas scripsit dicitur (p. 834 a 23 sqq.) surculo de olea

    illa portentosa decerpto, quae Athenis in Pantheo reHgiosissime

    coleretur, oleam. sevisse e qua athletis in certamine Olympico

    *) Cautius loquor, quod hoc mihi non tam certo constat quam Nordeno (adAen. VI 255): nam omnia treraere in quavis dei praesentis descriptione sollemneerat, laurea concussa in quavis Apollinis quidem praesentis.

    ^) Quod moneo propter Studniczkam Herm. XXVIII 1893, 6 sqq.*) E. enim A. de Stefani (B. ph. W. 1911, 92) demonstravit Aelianum haec

    e Theopompo expressisse.

    *) s. Y. AvaQeia' fj iv zolg TefAneai ddq)vr]'Td Se avxb y.al ArjAta.

    ^) Hoc enim de laurea Callimachea contendit Maltenus (p. 43, p. 52 adn. 1);IIvd-iMrjv ddcpvijv Chremylus laurum delphicam vocat, cum Athenis degat.

  • 6 De hymno ApoUinis

    victoribus coronae pararentur. Atque peropportune accidit quod

    Cyrenis (ad festum enim cyrenaeum hunc hymnum spectare de-monstraturi sumus) titulus inventus est vestibuli tempH Apolhnis,

    velut ex ipsis inscriptionis verbis colhgitur, quo eqvoc, dvEQxofievov,

    ut in Odyssea, commemoratur;quamquam etres est incerta, quoniam

    tituh fragmenta tantum servantur, et inscriptio, ut htterae unciales

    arguunt, ipsa recentissima est*), ut hoc fundamento quasi firmo

    quodam niti nemo sanus audeat.

    2. Callimachus, cum ekuc, fxdg ooxic, dPujQog clamat, consuetam

    sacrorum formulam aliquanto detorquet: veteres enim non scelestos

    sed profanos a re sacra faciunda arcere solebant; ut scripsit Horatius

    (c. III 1) odi profanutn volgus et arceo, non scripsit scelestum volgus.

    Pariter Alcibiades (apud Platonem conv. 2i8h) mysticam quandam ora-

    tionem recitaturus servos xai d xigdPJ^og eaxlv ^£^7]P^6gj£yMi dyQoixog,jivAag Jidvv fiEydZag tolg cooiv Ijii^Eivai iubet; qui quam sacrorumformulam pauho mutatam exprimat,docebitOrpheifr.4Ab. q^d^iy^o/nai

    olg d-£f4ig ioTi, &vQag 6' ijiid-Eo&E ^i(i7]Xoi. Sane nuUum Graecorumrehgionum ritum praeter m^^steria Eleusinia novi, a quo improbi

    excluderentur;

    ^i^t]Aoi enim hli sunt qui nondum initiati sunt:

    fiiaQot vero non universi miprobi, sed qui certo fiidofiaTi poUuti

    sunt. Sane animi puritatem in sacrificus philosophi postularunt,

    ut Plato (legg. IV 716 de) eumque secutus Cicero (legg. II 22. 41)^).

    Ahter se rem habuisse in mysteriis Eleusiniis docemur Aristophanis

    miitatione qui mj-starum chorum (Ran. v. 355) fecit monentem ut

    discederet quicumque yvcbfir] fii] xad^aQEvEi; quis vero spondet

    hanc formulam sophistarum aetate vetustiorem esse? Atque totus

    Callimachi locus ita comparatus est, ut, quae ad puritatem sacralem

    pertinebant, ad animos transferantur ; ita paucis versibus interiectis

    (v. 9) clamat non omnes ApoUinem conspicere, sed bonos tantum.

    At Vergihus cum CaUimachum latine redderet (Aen. VI 258), proculprocid este vrofani scripsit, id est a rara ad consuetam formulam

    ^) Titulum de Fourmontii schedis depinxit M. Frankel, Berliner Sitzungs-

    berichte 1903, 87; primae versuum litterae servatae sunt. *] 7iq6[ji]vAov

    naI

    r^j /[«Ip eycjy | [e^Qvog [d]vsQx6[fi£Vov] \ [A^tjToi^d^rjv 8e.

    ') Nihil ad contrarium demonstrandum valet scholium ad Aristoph. Pac.

    V. 968 anivdovTsg yccQ iAeyov, Tig Tf/de dvrl zov zig TcdQeaTiv' elta ol naQovveg

    £dq>rifAi^6fievoi eZeyov, noAAol ndya&oi' tovto Se inolovv ol anevSovTeg, iva ol

    avveiSoreg xl iavToig utotiov iy./ojQoTev iy. tojv anovSaiv. Patet moris attici

    causam quaeri, hanc vero scholiastae arbitrio fingi, qui a philosophorum doctrinis

    totus pendeat.

  • De vv. 2-4 7

    riirsus deflexit. Ouin tanien Uli hoc Gallimacheum ante oculos ob-

    versatum sit, dubitari non potest; eodem enim modo p)'ocul procul

    iterat atque ille exug exdg, ut alterum iil producatur atcjue ictu

    feriatur, alterum corripiatur; quae fere diUgit Calhmachus: cfr.

    h. I 55. Quod extremam vocis exdg s^^llabam ante alterum ixdg

    produxit, exemplar epicum nimirum imitatus est: apud Homerumenim illa productio ante vocem fsxdg, quae a consona initium

    capiebat, legitima erat, id est positione illud exdg producebatur;

    quod sane CalHmachus non novit. Sed Ulud Odysseae ^ 435 ^i^ai

    yuQ kxdg elxov haec scribenti obversatum est.

    V. I{ fores crepantes iam audit. Ouod Apollinis pes xaXog dicitur,

    ad morem hellenisticum pertinet, ut ipse deus xaXog appelletur.

    Ut Rhianus A. P. VI 278, 1 scripsit nalg 'AaxAt^mddso) xaAco xaXbv

    etaaTO 0oi^co FoQyog dcp" IfiEQxdg iovto ysqag xecpaXdg ; utque Apollo-

    nius Argonautas (II 702) fecit xaXbv 'Ir}naii]ov' lr]jiairjova 0oi^ov ceci-

    nisse, ubi tamen indicia sunt, quibus demonstretur totum illum locum

    a Callimachi hymno expressum esse. Atque Lucilius cognomen pulchriApoUinis romanum ita inteUexit, quasi idem significaret atquexaXdg graecum: fecit enim iUum deum querentem (19—23) ahos

    patres vocari, se vero pulchrum quasi puerum exoletum. Nescio tamen

    an ipse sive pristinam iUius vocabuU vim, quae multo latius pateret

    quam vis vocis quae est xaXdg, iam non senserit aut ludere malueritgraeca significatione in iocum usus; neque enim unus TibuUus unumApoUinem (II 5, 7) „nitidum pulchi'umque" invocavit, sed iam

    Ennius Romulum dixerat (ann. 80) pulchrum, id est potius fortemquam beUum ; item a VergiHo non tantum Aventinus (Aen. VII 657)„satus Hercule pulchro" dicitur sed etiam Vul)ius „Hippolyti proles

    pulcherrima beUo" (ibd. VII 761) laudatur ubi etiam iunctura antiqua

    videtur, id est de Ennio expressa*).

    4. De palma DeUa ad v. 1 iam satis superque disputavimus.Ad neutrum adiectivi accusativo casu positum saepe ti, ut hicijiEvevaev 6 ArjXiog fjdv %i cpotvi^ in litteris graecis cuiusque aetatis

    adiungitur. E CaUimacho enotavi 11 24 oi^vQOv ii %avovorig; IV 60an£Qxo[iEvri [lEya 6fj ti xai ov (paxov; IV 189 aivrjoeig [lEya Srj ii

    %bv EiaExi yaaxEQi, fidvTiv; IV 244 'JoTEQir] d' ovdev xi ^aQvvopiai;

    IV 247 EXTiayXdv %i aE^it,ofiai; V 58 novXv ti xal nsQi drj cpiXato%dv ExaQdv; V 77 dixpdaag d^dcpaxov xi; VI 57 AafidxrjQ 6' dcpaxov

    ^) Locos suppeditavit Marxius (ad Lucil. 19 sqq.) qui non onmino recte de

    Lucilii loco iudicasse videtur.

  • 8 De hymno ApoUinis

    Ti xotEoaato^). — 5. Quod unus cycnus^) in aere canens auditur, rectead cycnuni Apollinis currum trahentem rettulit iMaltenus (p. 43). —6 sqq. Quod non solum xatox>i£i, idem scilicet qui plerumque oxfisg

    vocantur „repagula", sed xZi]id£g ipsae patefieri iubentur, vox xZi]ig

    non eas quas „claves" vocamus, sed claustra in universum significat;

    claves enim illae templorum ingenti magnitudine non in ipso portae

    foramine relinqui poterant, ut nunc saepius facimus, sed a sacerdote

    gestabantur^). Itaque Gallimaciius illam vocem in eum sensum accepit

    quam veriloquium praestare videbatur. Fores Medeae incantationibus

    se sponte patefacientes commemoravit ApoUonius IV 41 xfj dk xal

    adTOfiaroi d-vQECov vnoEi^av 6yj]Eg cbxEiaig dtpoQQOi dvad-Qcbaxovxeg

    doidaig, ubi iUud dtpoQQOv dvad-QCjaxovTeg, vehementius id quidem,

    docet tamen quae vis in eo quod est dvay.livEa&ai lateat. — Quodvocativo vel nominativo vocativi vicibus fungenti Calliraachus

    articulum addidit, sacrorum linguam imitatus est; ut Aristophanes

    Dicaeopolin phallophoriam instruentem ita xijv xavrjfpoQOv aUocutum

    esse fecit (x4charn. v. 252) : jiQOid-' ig xb nQoad-Ev oAiyov f) yMvijfpoQog.

    Pariter Alcibiades platonicus, cum (Gonv. p. 218b, quem locum

    paullo superius laudavimus) servos monet ut orationi mvsticae

    aures claudant : ol Sk olyixai . . . nvXag . . . xolg (holv emd-Ead-E.

    Ex ipso GaUimacho conferendus h. V 47 (pariter dei EJiKpdvEiaexspectatur) adfiEQOv ai dojXai xug ydZTiidag Ifg Ovaddsiav i] ig

    'AfivfiMvav otaEtE. Quae loquendi consuetudo inde exphcatur,

    quod, qui sacra praeit, officio et auctoritate summi imperatoris

    fungitur, cum maxime intersit iUa rite celebrari; magistratum

    vero decet imperio suo subiectos ita aUoqui ut erum servos*). —8. fioAnf]v XE y.al ig x^QOi^ ifa dictum est, ut scripsit idem

    Gallimachus (ab eo enim exemplum quaerimus) h. III 243 sdQaf^E

    ^) Multa similia omnes et poetae et scriptores. plurima Euripides suppeditabit

    ;

    pauca enotavi. Cum Callimachi IV 60, 189 cfr. Electr. 57 ov 6)\ n XQelas isToaovd' dytyfidvTj; cum 11 21 cfr. Androm. 114S itp&iy^aTO deivov zi y.al (pQHiwdss;

    cum IV 244 cfr. Electr. 1105 xal yuQ o{)% ovxois &yav %aiQ(a tl, vskvov, zots

    dedQa/A^evois if^oi.

    ^) De cycno Apollinis ministro cfr. IV 49.

    ') De repagulis et clavibus templorum cfr. Diels, Parmem. 117 sqq., potissimum

    128; tum Berl. Sitzungsber. 1908, 27 sqq.

    *) Cfr. quae de nominativi cum articulo coniuncti usu in vocativi locum

    adhibiti disputavit Wackernagel, Antike Anredeformen, prooem. Gotting, a. 1912,

    p. 8/10. — Toto caelo diversum est illud Xenophontis inst. Cyr. V 3, 42 iiziuiXea&eSk Tov aiojTtfi noQevea&ai oi re dQ%ovTes ^al jidvTes ol aoxpQovovvtes; articulus enim

    idcirco additur, ut dQ%ovzes e participio nomen substantivum fiat.

  • De w. 5—12 9

    d^fjx^^ ^dqdiag ^g re vofibv BsQSHvvd^iov) utque Aeschylus scripserat

    (Pers. V. 492) Mayvriiixijv de yalav ig %e MayiEdovoiv xoiQav dcpiHd-

    (ieai>a. Praepositionum ad bina substantiva ])ertinentium, ante

    alterum tamen positarum plura exempla collegit Wilamowitzius ad

    Herculis euripideae v. 287.

    Altera pericopa iam sequitur, quae inde initium capit, quod,

    dum Apollo iamiam adest, sive poeta sive praeco turbam monet

    non omnibus deum ostentum iri; fore qui eum non conspiciant:

    „ApoUo a bonis tantum se cerni patitur" ; tum rursus indicium,

    quis bonus sit, ab Apolline perspecto repetitur: „qui eum videat,

    excelsus; quin videat, humilis ille; nos vero eum videbimus neque

    iam humiles erimus". Profecto hoc monitum cum scelestis statim

    initio remotis quodammodo coniungitur: illud enim innuitur, si qui

    mali in templo manserint, illis legem sacram migratam nulhus usus

    fore, neque enim ilhs Apohinem conspectum suum concessurum^).

    Sed sententiarum interstitium etiam eo declaratur, quod qui lo(juitur

    non extrema praecedentis pericopae verba prosequitur, sed ad v. 2

    quodammodo revertitur, Tum ad turbani conversus optat ut puerineque citharam silentem neque immotos pedes habeant, cum iam

    Apollo adsit, siquidem cupiunt se ad nuptias, etiam ad senectutem

    provehi, moenia, urbis scihcet, in antiquis fundamentis manere.

    lam pueros miratur, qui ad citharam canant atque saltent; iam ilhs

    silentium facit.

    12 Structuram iUorum verborum ^yite aio)7if]h)v Hid-aqiv fifjx'

    drpoq)ov i'xvog tovc, naldag ^'xeiv si dihgenter perpendemus, iam

    perspiciemus interpretes faUi, cum sumant eum qui recitat, cum

    ipsis pueris loqui. Si enim cum pueris coUoqueretur, non xovg naldag

    verum ol naideg scripsisset;quotiescumque enim modus infinitus im-

    perativi vicibus fungitur, subiectum, si alterius personae loco est, casu

    nominativo, si tertiae, casu accusativo adiungitur; ut opus sit statuere

    virum Ulum pium sive cum turba coUoquentem sive ipsum secum,quod sane non minus placet, optare ut pueri iussis obtemperent,

    non iUos hortari; id quod interpretes, quantum video, fugit. —Pueros omnes canere, saltare, fidibus psaUere usque adhuc inteUexisse

    videntur interpretes, quam tamen interpretationem fateor mihi

    neque necessariam neque probabUem videri. NuUum enim choreaeexemplum novi, in quo universi psaUerent; sed inde a vasculo iUo

    nobihssimo Frangoisu, ubi Theseus citharam manu tenens effingitur,

    *) Quod moneo adversus Vahlenuin (p. 798).

  • IQ De hymno Apollinis

    unus fides tractat, reliqui saltant, Pueri profecto (v. 8) ad cantum

    et chorum, id est ad cantum et saltationem vocantur, sed hoc loco

    quem disceptamus, non ut citharam ipsi tradant, monentur, sed

    ne eam tacitam neve immotum pedera teneant, quod calHdissime

    dictum etiam ad unum psallentem, dum reUqui saltant, referre Hcet.Etiam f]yaau^ii]v xovg Tcaldag, ^nel x^^vg ovyJx' cleQydg in hunc sensum

    accipere certe hcet; nam saltatio ad citharam cum ipsa citharatam arte cohaeret, ut altera commemorata alterius statim ad-

    moneamur: .,pueros miror, quod cithara iam non otiosa est, iique

    scilicet ad eam saltant". -— 14 ydfiov tehlv proprie dictum est,

    TeZog enim ydfioto iam apud Homerum sollemne. Senes graecosnunquam barbam totondisse nisi hberis amissis ne Schneiderus

    quidem demonstravit, qui in noh^v %e y.eqelo^ai offendit. Telelv

    est scihcet tempus futurum; fieAAeiv ita dictum est, ut homericum

    (B 38) vtjjiiog, ov%e %a '^di] d ^a Zevg (ir]6E%o l'Qya'&r]aeiv ydq

    eV efieV.ev iji' dZyea %e a%ovaydg %e Tqoiai %e y.al Aavaoiai, ubi ihud

    efieAXev quasi item atque ilhid fUiSeto interpretari certe poterant,

    quasi esset meditari, vehe. Ita pariter 601 sqq. legimus lovem

    exspectasse, dum prima navis arderet: ex ydq Si] rov fielXe naPdoi^ivTiaQa vr]Oiv d-riaefievai TQcboiv, Aavaolai Se y.vSog 6Qec,eiv. Sequitur

    %d cpQoveoiv etc. Gfr. quoque A 21 jiev&exo yuQ KvjiqovSe fieyayJJog ot)Vfx' 'Ayaiol eg TQOir]v vr^eaaiv dvccjiAevaea&ai efieAXov, ubi

    profecto fir]Sov%o substitui poterat. — 15 Nescio an CaUimachoearfj^eiv %b telxog ejiuQxuioiai Q^efA.ed-Xoig scribenti praeconh ^ledeae

    pindarici succurrerit Pyth. IV 14 sqq. cfUfilydQ %daS' e^ dhnMyy%ov

    7io%e ydg 'Endcpoio xoquv dateojv Qitav (pv%evaea&ai fie?.r]aifi^QOxov

    Aibg ev "Afifioivog d^efied^/.oig, quod Galhmachus recte ad Gj^renas

    rettulerit: ita iam scholiasta inteUexit, qui tamen in hoc haerebat,

    quomodo lovis Ammonis fundamenta, cuius templum satis longe

    distaret, cum Ula urbe coniungerentur. At saepenumero in nummis

    cyrenaicis caput lovis Ammonis repraesentatum est ^), ut non audacius

    sit conicere Cyrenas „moenia Ammonis" vocatas esse. Itaque voluit

    fortasse GaUimachus, ut ad eum redeamus, Medeae promissum, ibi

    urbem staturam, sancire et quasi renovare eadem voce usus; ad

    Gyrenas enim hoc carmen pertinere mox per se elucebit. —

    1) Cfr. Head hist. numm. - 865 sqq. Eodem fortasse spectat, quod Cyrenis per-

    multae tegulae ab Ameiicanis inventae sunt Zevg nomine impressae; ad templum

    lovis Ammonis pertinere suspicatus estXorton, Bull. ofarchaeol.Iustit.ofAmer.il 152.

  • De vv. 14—17 11

    16 Aoristum ^yaadfii]v, ibi positum ubi praesens exspectamus,

    stabilivit Vahlenus (p. 799, adn. I) Aristojibanis Eq. v. 696 ijad^rjv

    djiEiAalg, kyiXaoa xpoZoxofiniaig comparato.

    Quomodo tertia pericopa cum secunda cohaereat, modo de-monstravi; qui enim loquitur, cum puerorum chorum iam ad citharamsgJtantem videat (v. 16), ei quasi praeco silentium facit: „Silentes

    audite, dumApollo canitur; dum ApoUo Lycoreus ab aoedis canitur,dum voces illae ii] ii] naifjov sonant, tacet mare, desistit Thetisab Achillis fletu, Niobe in rupem conversa lacrumas intermittit".— 17 ^Ti 'ATtoAZojvog doidfj ad eijcpr^fieiTe trahendum est, non cumdiovxeg coniungendum, quae est inaudita structura. Sequitur eadem

    figura, quam pluribus ad h. III v. i^ sqq prosecuturi sumus. Diceredebuit, cum Apollo ab aoedis praedicetur cumque illud chori */)jiaifjov audiatur, et mare et Thetin silere; haec vero ita distribuit,

    ut diceret, cum aoedi Apollinis Lycorei arma canerent, mare tacere,tacere autem Thetin, cum ir^ naiflov audiret. Sed illa figura hocloco ea de causa emoUitur, quod Thetis a mari vix distiuguebatur,

    cum illius nomen iUa aetate saepenumero hoc sensu poneretur.'Ut Lycophron (v. 22) scripsit naves naQd^Evoaxovov @etiv . . . d^Eivov

    .... andd^atg, id est Hellespontum, qui puellam Hellen necavit,

    remis percutiebant". Quid attinet illud Vergihanum afferre (ecl.

    IV 32) temptareThetimratibus? Egregio autem iudicio Horatiusilla figura usus est, cum significare vellet mare Thetidis fUiumAchiUem domum ad Thessaliam non revecturum : fecit enim GhironemGentaurum parvo alumno praedixisse (epod. XHI v. 12) invictemortalis dea nate puer Thetide, tu non redibis, nec (v. 16)mater domum caerula te revehet, ubi Ulud revehet addeam marinam filium quasi manibus sustinentem pariter atque adipsum mare pertinet ^). Similiter fluviorum deos atque ipsos fluviosh. in Del. v. 75 non distingui infra monebimus. Neque huic inter-pretationi obstat, quod Thetidis lamentationes iam ab Aethiopidis

    poetis celebratae erant, si Proclo fides est (chrestom. 5, 4); ab

    Aethiopide enim qui sine dubio pendet alterius vExviag poeta fecit

    {(O 47) Thetin i^ dZog venisse ad filium flendum; facile autempotuerunt recentiores deam et mare confundere. Atque accedit adhanc GaUimachi interpretationem firmandam, quod ipsa Niobe (v.20 sqq.) potius rupes quam femina inteUegitur.

    ') Exempla suppeditavit Reitzenstein GgA 1904, p. 'J53 adn. 1.

  • 12 De hymno Apollims

    Callimachus vero, cum deorum invocationibus tantam vim

    tribueret ut non solum hominum turl)a, verum etiam animantia

    omnia silerent, sacrorum consuetudinem secutus est; nam magosmulto recentiore aetate rerum naturam tacere hortatos esse, nuper

    didicimus e fragmento papyri Mimautianae, quod edidit Ludovicus

    Fahz '). Haec enim SoKs invocationi praeponuntur (v. 198 sqq.)

    'fjavxov iv axofiaTeaai ndvxEc, HaieQvy.ETS q)[covi']v]^ aid^eQog d/iq)idQOfioi

    aiyrjv dQvid^sg ^xoite, axiQtcbvxEc, 6EXq)iv£g vjieq dXioio Jiavead^e, fisivatE

    fioi noTaficov xe Qoal y.al vdjiiaTa v[aa/ii(bv], oicovol jiTtjvd vvv aTtjaaTE

    jiTrj/iaTa •bn aid^Quv, EQTiETa (pcoAeioiai ^otjv diovTU (po^elad^e, daifio-

    veg iv cp&ifievoig aiyrjv TQOfieovTeg e[xoiTe], dQQrjToig eneeaai n6afi{og

    avaaei^ETai avTog. Atque nescio an ilkid Theocriteum in Pharma-

    ceutriis (v. 38) rjvide aiyfji fikv ndvTog, aiyCjVTi d' dfJTar d S' ifid ov

    aiyfn aTeQV(x)v evToa&ev dvia ita accipiendum sit, quasi, quid ivy^

    illa etHecatae sacra effecerint, describatur : „iam tacent mare et venti

    carmine victi, nondum tacet aegritudo". Magorum invocationibusinvocatio siminima est, quam ajjud multo vetustiorem auctorem

    Aristophanem legimus; qui Agathonis servum nQo&vaofievov eri

    Tfjg noi7)aeo)g fecit precatum esse (Thesmoph. v. 39) evq)7]fiog ndgeaTa)

    Xedjg aTOfia avyxXeiaag' inidrifiel yaQ d^iaaogMovad)v ivdov fieXdd^QOJV

    T(bv deanoavvoiv fieZonoiojv i%eTOi 6e nvodg vfivefiog aid-fjQ, xvfia dk

    novTOv fii] xeAaSeiTO) yXavyov, nTf]V(bv Te yevrj yaTayoifidad-(o, d-ijQoiv

    TdyQio)v n66eg vXo^QOficov fii] Xvead-ov ; nonne haec et Galliraachi

    et magi simiilima? Atque in carmine altero delphico de ApoUinis

    yovaXg (Fouilles de Delphes HI 2, 160) v. 10 eadem fere verba

    legimus quae apud Aristophanem, vrfvefiovg d' ea/jv aid-f]Q de[AA(ov

    Taxvne]TeTg 6Q6fiovg: nimirum formula fuit.

    18 6ie y.Aetovaiv uoidoi ab illo homerico (a 338) i'Qy' dv6Q(j)v

    Te d-eojv re, Td Te KXetovaiv doi6oi manasse iamdudum perspectum

    est; ad eiusdem autem versus imitationem fortasse pertinet, quod

    h. in lov. V. 51 'I6aioig iv oQeaai, xd Te xZetovai UdvuHQa eadem

    vox pariter in paene ultima sede collocatur. Simili vero ratione

    aoedorum in re sacra officia cum evcpr^fiia coniunxit Aeschylus

    Suppl.694£tig)ajW0is 6'inl ^copiolg fiovauv t>f/af'dof(5o/.— 19Extremaevocum xid-uQiv et &eTig syUabae ante caesuram semiternariam pro-

    ductae ita inter se respondent, ut v. 17/18 in 'Jn6AAo)vog doi6f]

    et 6't£ xXetovaiv doi6oi. IUo &eTig eo facilius quasi iambo Galli-

    machus usus est, quod Homerus 2 383. 424 rinTe &eTi TavCnenXe,1) Arch. f. ReligioLsw. XV 1912, 410 sqq.

  • De vv. 17—22 13

    Q 88 dqao Seti xaXeei scripsit, quamquam Zenodotus nominativosambobus prioribus locis sive legit sive potius coniectura fretus sub-stituit. — Githara et arcus praecipua Apollinis insignia sunt, ut ipsehaec sibi prima vindicaverit (h. in Ap. homerici v. IBl eit] fioi aid-aQig

    Tf (pi?.i] xal xa/ii7ivAa xd^a), rehqua impune sibi a Mercurio fratredetralii passus sit, his tantum timuerit (h. in Merc. v. 514 deidia,

    Maiddog vie, didxTogs noivuXonfixa, firj fioi dpaKAitprjg yJd-aQiv te

    xai xafinvXa xo^a). — 19. ApoUinis Lycorei cognomen rarius est.Callimachum ab Apollouio Rhodio IV 1490 vlojvog iPoipoio Avxu-Qsioio KdcpavQog) expressum esse, non vice versa, mihi idcirco

    verisimile videtur, quod epitheta etiam non vulgata deorum nomini-bus in hymnis adiungere sollemne erat, non ita in carminibus

    epicis. essent licet illa docta '). Euphorion (fr. 92 Scheidw.)

    bnXoxEQOv t' ^AxiAijog dxovofiEv EvqvZoxoio, AsAcpidEg & vno xaAovliliov dvTrjEiaav KQiaav noQd-rjoavTi AvxoiQEog oixia 0oi§ov illud

    epitheton inde fortasse derivavit, unde ipsam fabulam, ex eiusdem

    Gallimachi aho loco. Gallimachus enim, ut Stephanus s. v. AvKcoQEia

    testatur, Lycorean operis nescio cuius ev xcp tQixo) commemorarat(fr. 31); solet vero Euphorion Gallimachum exscribere^). Recentiores"

    non curamus. Gallimachus fortasse credidit Delphos primumLj^coreae vnEQ xov Ieqov habitasse, unde ApoHinem delphicumAvKOiQEa dictum, ipsos AvytoiQEig^).

    22 sqq. Inde ab Homero {Q 614) Niobae fletus in saxumconversae nobilissimus fuit. Niobae lacrumas GaUimachus humoremdicit e Sipyli rupe delabentem, ut Sophocles Antig. 827 scripserat

    nai viv ofi^Qoi taxofiEvav, (bg (pdxig dvdQojv, xkjjv x' ovdafid AsinEi,

    XEjyEi 6' tn ocpQvai nayxXamoig dEiQudag. — 28 sqq. Ex eodem So-phoclis loco (v.823 sqq.) ijxovaa di) AvyQOtdtav dXiod-ai tdv 0Qvyiav

    ^) Quod idem barbaro Amyci ministro AviicoQea nomen indidit (II 51),momentum non facit.

    ^) Quae adversus Wilamowitzium moneo, qui (Sappho u. Simonides, 294)iudicare videtur Euphorionem ex ipso hoc Callimachi loco epithetum, quod est

    AvncoQevs, iu suum usum convcrtisse: dvTr/eiaav ex dvir^ycoviaav sive dvTeyorjaav

    fecit Wilamowitzius.

    *) Cfr. de Lycoreae situ et incolis Strabo IX 418 p. 590, 1 M. ; de Delphorumcognomine quod erat Av/.wQetg cfr. schol. ad Apoll. Rhod. IV 1490. AviimQea

    Parnasi cacumen commemoravit Lucianus Timon. 106. De Lycoro vel Lycoreorege Lycoreae eponymo, Apollinis e nympha Corycia filio testimonia diligentissimeiam collegeratO. Jahn, Sachsischo Bcrichte I 416 sqq.; cfr. putissimum Pausanias

    X 6. 2.

  • 14 De hymno Apollinis

    ^Evav TavxdXov 2mvZq) jiQog dvxQCp, xdv yuaaog

  • De V. 23 sqq. De tertia pericopa 15

    Apolline punitae essent (Thetidis enim quoque filius Achilles ab

    Apolline interfectus est: X 359), tacerent tamen, cum aoedi eiusvLrtutes prosequerentur. Nunc chorum denuo It] Itj invocantem

    cum audierit, turbam iubet ipsam sacras illas voces resonare:turbam enim, non chorum alloquitur, qui iam canit. Inde ex-

    phcatur quod in eadem ])ericopa paucis versibus interiectis rbv

    Xoq6v (v. 28) nominat, id quod non faceret, si ipse cum eo coUo-queretur*). Monuerat sane, ut populus taceret; nunc vero etiam

    hortatur formulam illam iterare, in qua re progressum quendam

    facile dispicimus. Popukim, ut dixi, hortatur illas voces tollere:

    pericuh enim plenum esse cum dis EQi^eiv, contendere. Tota huiusverborum complexus vis in illo iQi^eiv posita est. Sane non solum eos

    qui legant, Niobae non obhvisci vult, ut Vahlenus monuit, sed etiam

    eodem verbo usus iUius scelus cum eorum scelere comparat, quinon lij Itj in ApoUinis sacris clament. Non minus hi quam ilhcum dis iQi^ovaiv „dis repugnant, dis aemulantur"

    ;quae senten-

    tiae apud Graecos una eademque voce iQi^eiv notabantur. Item

    enim Lycurgus &£oigiv ejiovQavioiaiv 1'qi^£v (Z 131), cum illis liti-gavit, qui Liberi patris nutrices percussisset, item ab eodem Homero

    puella praedicatur Veneris pulchritudinem aemulari (I 389), xQvoeirj

    'AcpQodixri TidXXoc, iQi^eiv, vel etiam Hercules et Eurytus ea de causa

    laudantur, quod {& 225) xai dd^avdxoiaiv EQi^eoHov neQi lot^oiv.

    Plura exempla praesto sunt. — Deos fidxaQac, dixerat: sequitur„qui ita audax sit ut cum beatis pugnet, iste etiam cum ApoUinepugnare possit, cum ApoIIine pugnare non dubitabit". Optativivim potentialem agnovit Vahlenus (p. 800/801) stabilivitque cumaliis aUatis tum potissimum hoc Ovidi loco (am. III 9, 41 sqq.) com-

    parato: Tene, sacer vates, flammae rapuere rogales, pe-ctoribus pasci nec timuere tuis? Aurea sanctorum po-tuissent templa deorum urere, quae tantum sustinuerenefas. Item persimUe est illud, quod idem laudat, amor. I 7, 4.

    Flet mea vaesana laesa puella manu; tunc ego vel carospotui violare parentes, saeva vel in sanctos verbera ferre

    deos. — Ab ApoUine per beatitudinis notionem ad regem trans-greditur; voci enim [idaaQ, quae beatitudinem significat, quaeque

    plerumque ad immortales refertur, multo plus tribuo quam usqueadhuc interpretes fecerunt. In eo deorum rex similis est, quod,

    *) Haec adversus Vahlenura (p. 799 sqq.) et Maltenum (p. 44) disputavi,

    qui existimant Callimachum cum populo agere.

  • 16 De hymno Apollinis

    ut ille, beatus iure dici potest. Sed ultra progreditur, cum dicatdazig efi(p ^aoilfjL, xal 'AnoXXoivi fidxoiTO ; ambos enim quasi pares,

    quasi unum esse affirmat, cum contendat quod alterutri fiat, alteripariter fieri. Qui negarit Gallimachum naQaV^riXia^ov quendam

    inter deum et regem statuisse, ille versui 26 interpretando satis-facere poterit, versui 27 non satisfaciet; quin etiam, si recte con-

    cludet, illum supervacaneum esse iudicabit. — Dixerat quam gravi-ter di illos ulciscerentur, qui sibi repugnarent; intellectum volu-

    erat, quam timendus illis esset Apollo, qui, quominus Iri ipsi canerent,recusarent. Praemi mentio iam sequitur, quo Apollo illos affec-

    turus sit qui sil^i debitum carminis lionorem non denegent. „Qui

    ex x\pollinis sententia canit, illum chorum Apollo lionorabit; potest

    enim, cum lovis a dextra sedeat". Qua ratione haec cum prae-cedentibus cohaereant, iam apparet. Neque igitur opus est cumVahleno (p. 802 sq.) hos versus a praecedentibus seiungamus,

    cum puerorum cohortatione coniungamus, quasi fuerit de Thetideet Nioba inde a v. 20 usque ad 27 quasi quidam excursus. At

    comprobavimus recta hucusque perrexisse hoc carmen; si vero

    excursus statuendus esset, qua iam ratione ilkid U] Iri q^d-eyysad-e

    (v. 25) expHcaretur? Cur excursui de Nioba hoc quasi imperium

    invito inculcaretur? Sequitur: ,,Ut Apollo, quippe qui facile possit,

    chorum honore afficiet, ita chorus Apollinem non unum diemcanet; Phoebus enim evv^vog est, ut quisquam eum facile canat."Vult scihcet eos qui legant, reminisci illius homerici h. in ApoU.

    18 = 207 Trdjg t' dQ a' vfivijaoi JidvTOic evvfivov EovTa; Homerumenim corrigere studet, quod studium item in h. I v. 60 sqq. depre-

    henditur; immo facillimum esse illum laudare, cuius tam multaevirtutes sint. — lam haec pericopa concluditur; insequenti carminisparte, quae non iam in pericopas divisa est, Apollinis virtutes

    enumerantur. Sententiarum conexus qui sit, facile elucebit: illu-

    stratur enim quot ApoUinis virtutes a choro laudari possint; v. 42

    concluditur nullum alium deum artibus tam late patere quam illum.Tum inde a v. 47 ab artibus pauUatim ad certa iUius dei cognominadeflectit oratio; cum cognomine quod est KaQVElog (v. 71) reli-gionis ApoUinis cyrenaeae, ad quam ipsa epitheta Nofiiog et

    'AQxijyhrig spectabant, aixiov consociatur. Denique tandem

    (v. 80), qui recitat, ad puerorum ululatum /// lij KuQVEie no-

    XvZAiTE rursus convertitur. lam universa huius carminis structura

    perspicitur: quae enim a v. 82 usque ad v. 80 decurrunt, vel iUuc

  • De tertia pericopa. De v. 25 17

    spectant vel ita introducuntur ut illuc spectare videantur, ut

    demonstretur, quam evvfivog ApoUo sit, quam in promptu eum car-minibus quam plurimis et quam variis prosequi*).

    25 In li] h] quantitates ita variant, ut v. 2 Exag exdg. Sed

    hoc loco tenendum Gallimachum non tantum vocalem ante voca-

    lem corripere, quantum vocibus ilhs sine sensu vel ululatu e hbi-

    dine uti, eas ita corripere producere, ut ei conducat. Atque

    omnibus id hcebat: etiam carmina in sacris recitata exemplo erant.

    Nam Is in certis formuhs recurrit non tantum apud poetas, siita loqui hcet, profanos verum etiam in paeanibus sacerdotum

    cura lapidibus insculptis: ut in paeane iho Aesculapii sacro,

    cuius iam tria exemplaria tenemus, aliud Ptolemaide in Aegypto

    repertum, circiter annum 100 p. Ghr. n. incisum, aliud athe-niense vel recentius, ahud contra erythraeum medii vel for-

    tasse ineuntis saecuh IV a. Ghr. n. ^), vv. 9. 11. 13. 16 exemplaris

    aegyptii (hoc enim unum optime servatum est) Ve & Ie naidvlegimus, vv. 15. 18 Ve naidv invocatur, vv. 14. 18 vero lij naidv.

    Item IV. saeculo Philodamus paeanis Liberi in honorem compositi,

    qui Delphis repertus est (BGH XIX 1895, 400 sqq.), vv. 5. 18. 31."57. 109. 122. 136. 148 Liberum £^of & ib Bdytx & lEnaidv invo-cavit, vv. 11. 24. 37. 62. 115. 128. 142 lEnaidv. Item Aristonous

    in carmine quod ipsi Delphi in templo inscribendum curarunt,

    ii] Ie naidv et (S Ve naidv alternat. Praeterea Isyhus Epidaurius

    D 1 (p. 13 WU.) lEnaidva d^sdv scripsit, tum vv. 22. 25 lEnaidvlEnaidv. His e testimoniis concludimus et /r/ et U in sacris pro-miscue pronuntiatum esse, ut non hceat credere poetas dactyhcosU ex Iri fecisse, quo facilius illas voces numeris constringerent.Atque iam apparet Pindarum in paeanibus formula sacrorum usumesse, cum non solum paean. I v. 5 lij Irj scriberet, quarum vocumquantitates ecjuidem non novi, sed etiam p. II v. 35. 36. 71. 72.

    1) Rectissime Vahlenus (p. 803) eorum commenta redarguit qui opinatisunt inde a v. 32 puerorum cantum initium capere; rectissime (p. 803—805)statuit inde ab illo versu explicari quo iure Apollo e^vfivog dictus sit, quam-quam minus recte de sede et instituto versuum 28—31 sentit. Idem summoiure in eos invectus est, qui inde quod Apollo lovis a dextra sederet, conclu-

    serant eundem Apollinem intellegi ac Ptolemaeum Euergeten a Philadelphopatre regni societate donatum. At Callimachum „parallelismum'' quendamstatuisse credere necesse est, quamquam regem cum deo ab eo confusum esseomnino negamus.

    2) Cf. R6v. Arch. XIII 1889, 71 ; Wilamowitz, Nordionische Steine 42 sqq.

    Pasquali, Quaestiones Callimacheae. 2

  • Ig De hymno ApoUinis

    107. 108 0] Ie naidv, p. V v. 37. 43 li] le Ad?u "AjioZXov. Similiterscripsit Tiraotheus fr. 25 v. 4 d> te Jiaidv sacrorum formula pa-

    riter usus. Atque iam constat apud Sophoclem Oedipodis regis

    in V. 154, 1096 potius It] U intenectiones quara vocativum /^tescribendum esse. Quod vel magis perspicuum erit ApoUonii 11

    712 sqq. collatis d-aQovveoxov ejieeoglv u) Ie y.Ex/.7]yviai: nymphae

    enim non ApoUinera cognoraine nuncupato vocant, sed illi animos

    addunt. Atque ipse Apollonius versu insequenti testatur illud

    non cognomen sed icpvfiviov esse^). Libertatem in quantitatibus

    iara notavit Heraclides Ponticus (apud Athen. XV 701 ef), li] jiaidvduabus prirais syllabis productis f]Qc^ov esse, correptis iafi^Eiov^).

    31 E-Ovfivog Callimachura ex hyrani in Apollinem homerici

    V. 19 = 207 sumpsisse Jiojg t' «()' a^ vfivr^au) Tiuvzoyg Evvpivov idvxa;iara raonuimus. Pariter illam vocem ad deos rettuHt in Brancho

    (fr. 36) daifiovEc, E^vfivoTatoi, 0oi(Se ie y.al Zev Aidvfioiv yEvdqxa,

    ubi priore tamen loco Phoebus invocatur. Non dissimile est, quod

    li. IV V. 5 idem adiectivum cum omnibus insuHs tum potissiraum

    insulae ApolHnis sacrae Delo tribuit: fuit sciHcet ihud quasi

    sollerane quoddara ApoUinis epithetura.

    Primo aurea esse ApoUinis et vestis et fibula et lyra et arcus

    et pharetra et calcearaenta praedicantur: iUura enim auro locu-

    pletem esse et non solum iUo auro locupletera quod ipse gerat,

    sed ingentera suppeUectilis vira thesauris reconditara habere. —Locura horaericum iV21 sqq. (cfr. etiara & 42 sqq.) GaUiraacho ante

    raentera obversatum esse docuit Vahlenus (p. 807), ubi orania

    quae ad Xeptunum quovis modo pertinent, aurea dicuntur {^v^a

    %E 01 x?^vrd dojfiaTa ^ev&eoi ?.ifivr]g, y^QvoEa fiaQfiaiQovTa lExEvya-

    lai . .• Evd^ £/Md)v vjt' dx£0(pi xnvay.Exo xaAxojiod' ijijio) (hxvjiEta,

    XQva£f]aiv i&EiQrjaiv xofiooivxE, xQvabv d' avxog i'dvv£ jieqI xQ^^'-'

    yivxo 6' ifidad-/i7]v xQvoEirfV Ivxvxtov. In ApoUinera Creusam his ver-

    bis invectam esse fecit Euripides lon. v. 887 ^/.d-ig fioi x,Qvaoi

    Xaixav fiaQfiaiQOiv. Vocem tamen jioP.vxQvaog e Pmdari carraine

    cyrenaeo Pyth. IV 53 surapsit, quod in hoc hymno identidem

    respicit; voluit etiara id eos qui legerent, non fugere; iUic enim

    ') Hunc locum pluribus disceptaturus sum ad huius carminis v. 97 ff., ubi

    pariter de qualitate vocalis e et spiritu vocalis / disputabo.

    ') Pleraque exempla collegerant Crusius ad Aristonoi carmen, qui tamen de

    correptione minus recte iudicat, Wilamowitzius ad Asclepii paeanis exemplar

    erythraeum.

  • De vv. 31—38 19

    Medea vaticinatur Apollinem jioAvxQvaco iv d(b/iaxi Battum Uvd^iov

    vabv ingressum moniturum ut ad Gyrenas condendas naviget; hic

    statim adiungitur Kal 6e noXvKTiavoc,- Ilvd^oJvi ys tsxfzrjQaio.

    33 Avxziov arcum vocat, cum plerumque talia arma Greticadicantur, sed e L^xto sive Lytto^) multos xo^oiaq mercenna-

    rios originem duxisse, testimonia sunt quibus comprobetur. Ut

    idem Gallimachus Menitae L3 ctio epigramma 37 composuit, qui

    arma Sarapidi suspendit, Pausanias (IV 19, 4) narrat Lacedaemo-

    nios bello messenio altero xo^dxac, ek %e Avkxov xal IxEQOiv no-

    Xsoiv arcessivisse, Lyctiam dixit pharetram Leoiiidas Alexandrinus

    AP VI 326 Avmiov ioddxtjv v.al jcafinvAov, "AQxefii, rd^ov Niyug bAvaifidxov nalc, dvEd-i]XE Al^vg, nisi forte totum carmen e Galli-

    machi epigrammate expressum est ; Paulum Silentiarium t6 Avxtiov

    6nlov scribentem (AP VI 75, 7) ne curamus quidem.

    Sequitur sempiterna et pulchritudine et iuventute Apolhnemfi'ui ; nunquam eius genas paene muhebres prima lanugine obum-brari; comas unguenta odora stiUare, quae tamen non unguentasint verum panacea

    ;quae quocumque in terram ceciderint, in illa

    urbe omnia sana et incolumia fore. — 36 (Dol^og adversus cri-ticorum fastidia 0oi^to arbitrio substituentium Vahlenus (opusc.

    I 442) defendit, cum doceret GaUimachum cum ahbi tum hoc locopotius varietati quam aequabihtati consuluisse; eum enim XQ{)OEax(bn6ZAo}vi TO t ivSvTov i] %' EnmoQnlg v. 32 scripsisse, tumV. 39 ov Xinog 'AnoAAojvog dnooTd^ovaiv i'd-£iQai, cum ei hceretutrobique sive secundo sive tertio casu uti. Item articulus ante

    dei nomen nunc ponitur nunc omittitur. Item ihud al dk xofiaid-vdsvTa nidco lei^ovoiv sAaia iUo ov linog 'An6XZo)vog dnooTa-

    ^ovoiv i'd-EiQai excipitur: quid vero aliud sunt i'd-EiQai nisi x6fiai?

    quod discrimen inter dnooTdCovaiv et /tEi^ovoiv intercedit? —37 ovd' doov multis locis coUatis et interpretatus („ne lanugo

    quidem") et tutatus est Schneider^), unum porro exemplumadiecit Vahlenus (op. I 442, adn. 42) ex eodem Gallimacho (ep.XLVI 9). — 38 i'Aaia unguenta significat vel unguentorum generavaria; quae loquendi consuetudo minime rara est, quandoquidemTheophrastus (fragm. de odoribus 20) i'Zaia numero plurah hoc

    *) Ai^KTog in nummis antiquissimis appellatur, postea cives Avttov dixerunt:cfr. Blass GDI III 2, p. 347; Head, hist. numm.2 471.

    *) ApoUonius III 519 oiSi neg 5aaov inuvd^tdoivtag iovAovg Callimachumexprimere videtur.

    2*

  • 20 De hymno Apollinis

    sensu posuit. Sed latet fortasse eadem sermonis epici observatio

    quam apud Athenaeum (XV 688 c) in capite de odoribus legimus

    T(p ds Tou fivQov dv6f.iaTi 7iQU)Tog ^Aqxi^oxog yJxQV'^'^ Xiyoiv (fr.

    31 B.): OvK &v jiivQoiai yqavg iova ijXeiqjETO ..." b ds "Ofi}]Qog tI]v

    fisv XQ^}^'-^ 0'^^ ''-^^' f^vQOiv, E?Mia (5' avra y.aXel fier' sjiid-etov

    {W 186)* 'PodoEvxi 6' EXQiEv iAaio}. Ubi non necessario Kaibelius

    sAaiov pro EAaia scripsisse videtur; nam ipsi fortasse Athenaeonumero plurali uti opus erat, ut hic cum plurali vocis fivQOVcongrueret: Homerus enim, singula unguenta siquidem fivQov

    adiectivo addito dixit, unguenta in universum i'Aaia appeUasset.

    Itaque Callimachus, cum varia unguentorum genera EAaia dice-ret, Homerum sequi voluisse videtur; ipse vero (h. V 15. 16. 29)etiam alibi unguenta composita {fivQu, x.Qifiaxa fiEixxd) masculo

    olivo opponit. — 41 TiQcby.Eg proprie roris guttae sunt: cfi\ Theocr.IV 16 fir] TiQwxag ani^Exai &a7iEQ 6 xixTi^ et scholium ad illum

    locum. Ut guttae roris crehro stillantes quasi audirentur, Galh-

    machus adversus consuetudinem suam alterum pedem ita confor-

    mavit, ut e posteriore vocis parte constaret, cuius prior primo

    pede contineretur.

    42 Hucusque Gallimachus se in Apolhnis facie describenda

    continuerat: xQ^^^i enim quodammodo ad faciem pertinet; illud

    vero TioAvyTEavov quasi quoddam tov ttoAvxqvoov yivovg addita-

    mentum erat. Mox ad artes transgreditur : nullius dei artem tamlate patere quam ApoUinis; huius provinciam esse sagittarios

    cantores augures medicos. Ut solet, hoc quoque loco varietatem

    aucupatur: Apollo sagittarium et aoedum sorte duxit; augures et

    thriae illius sunt; medici vero artem morandi mortem ab eo di-

    dicerunt. Prioribus binis artibus insignia adduntur: (Doi^co yccQ

    xal TO^ov iniTQinExai yal doiSi], arcum enim et citharam Apollo

    perpetuo gerit; biuis posterioribus addi non poterant; nulla enim

    sunt, quae quidem ApoUo gestans effingi soleat*). Vahlenus

    (p. 809, adn. 1), hanc quattuor Apollinis artium enumerationem

    ^) Vahlenus (opusc. I 438, adn. 1; disputationis de hoc hymno p. 80H)

    suspicatus est hic h. I v. 70 sqq. respici, uhi quos artifices luppiter dis minori-

    bus reliquerit quos sibi asseruerit, enumeratur. Sed neque verborum similitudo

    talis est, ut significationem statuere necesse sit neque notio tov ka%etv expli-

    catione indigebat et Apolliuis potestas etiam minuitur, si cum love comparatur,

    cuius in dicione reges sint, quorum rursus in onines imperium sit.

  • De vv. 41—46 21

    soUemnem quandam esse iit demonstraret, testes attulit Pin-

    dariim Pj^th. V 63 in epinicio de Gyrenis, Platonem Gonv. 197a,Diodorum V 74, 5, Horatium carm. saec. 71, Vergiiium Aeneid.XTT 396 ; testimonium tamen facile gravissimum neglexit. Plato

    enim Gratyli p. 405 a Socratem inducit demonstrantem nullum no-

    men aptius (juam Apollinis esse ev bv zextaQai dvvdi.iEai xaigtov d-eov, &a%e naaiv igximea&ai 'Aal drjZovv xQonov %iva fiovai-

    x^v xe xal fiavziyJ]v xai iatQixijv xal xo^ixrjv. — 45 Auguribus d-Qialquodam pondere adiciuntur, id est vaticinium per lapillos; hoc

    enim a multis Apollini abiudicabatur, Minervae, fortasse etiam

    Mercurio tribuebatur. Suidas s. v. Ilvd^dj testatur in templo del-

    phico super tripode phialam fuisse, in hac calculos qui resulta-

    rent, quotiescumque vates deum rogasset, nuUos alios opinor, nisi

    has x^Qidg. Nymphas Thrias, ApoUinis nutrices, Parnasi incolas

    dixit Philochorus (apud Zenobium cent. 575; ab eodem manarunt,

    quae leguntur Etym. M. p. 455, 49). Alii dicebant t7]v did xprjcpcjv

    fiavTixfjv a Minerva inventam, lovem vero Apollini gratificatum

    iUam mendacem reddidisse (cfr. Zenob. cent. 575) '), sive etiam

    ipsam Minervam, insimulatam quod alienam artem exerceret, cal-

    culos abiecisse (cfr. Et. M. 455, 34). Mercurio ab ApoUine Thrias

    concedi hymni in Mercurium homerici v. 552 sqq. plerique cre-

    dunt, nescio an recte. Tres enim sunt aefivat (neque enim est

    cur tradita arbitrio nostro refingamus d-Qiai substituentes), virgi-

    nes alis praeditae, Parnasi incolae, pecuharis divinationis magistrae,

    quae, quotiescumque mel ediderint, vera proferunt; sin aliter,

    falsa. Numerus et sedes congruunt; in fiavteiac, undvev&e 6i-

    ddaxaXoi (v. 556) illud dndvevd-e nihil aliud significat quam „re-motae ab hominum commercio", ita ut eas quaerere necesse sit;Apollo enim ab ilHs eruditus est, cum in montibus desertis gregespascebat. Hermanni igitur explicatio, si non prorsus certa, at

    saltem verisimilis est. Apollodorus autem (bybl. III 15), quoniam

    narrat Mercurium ab ApoUine Ti]v did tcov ipricpov fiavTixriv

    accepisse, in reliquis vero cum hymno concinit, iUud carmen itaut Hermannus inteUexit, non e simili narratione haec in suum

    usum convertit. — Quod duobus vel fortasse tribus dis divinatioper calculos tribuebatur, inde coUigimus hanc primo quasi artem

    ^) Stephanus s. v. QQial eadem fere verba praebet, nisi quod multa lacuna

    hausta suut.

  • 22 De hymno Apollinis

    quandam magicam peculiarem nuUius dei in tutela fuisse, deos

    inferiore aetate adiectos; quod saepe ita factum esse constat.

    Hucusque Gallimachus laudes ApoUinis prosecutus erat, quas

    nemo illi denegaret; mox pastorum deum Apollinem canit, qua-lis non ubique colebatur. Atque forte accidit ut religionis

    Apollinis Nomii thessalicae nullum ahud testimonium supersit

    praeter hunc ipsum GaUimachi locum. Quin etiam intra unius

    Peloponnesi fines Apollo Nomii nomine invocatus est; nam inArcadia, Epidauri, Patris illius rehgiones fuisse testimonia sunt

    quibus demonstretur *), ahbi fuisse certe nondum constat. Olympio-

    dorus Platonis vitae cap. 1 narrat huius parentes in Hymetto

    Pani et Nymphis et ApoHini Nomio sacrificare voluisse. At non

    longe ab uno ex Hymetti cacuminibus in spehmca et donaria et

    tituli inventa sunt, e quibus didicimus illam Panis et Nympharum et

    ^AnoZXovog "Eqgov sacram fuisse, non Nomii*^; prochvis ergo

    coniectura est eum minus accurata narrare. Sane in illo specu ApoUo

    cum Pane et Nymphis consociabatur ut Nomius Gorcyrae cum

    Nymphis, ApoUonio Rhodio (IV 1218) si credendum est. Unde

    nescio an concludere hceat Hersum pastorum deum fuisse hincque

    Olympiodon errorem facile exphcari. Quod vero Apollonius

    poeta doctus templum ApoUinis Nomii Gorcja^ae fuisse testatur,

    consentaneum est iUam rehgionem inde originem duxisse unde

    ipsos coloHos corcj^raeos, a civitate peloponnesiaca Gorintho. At

    Hesiodus 'AnoXXcdva N6(jliov, ut Servius ad Georg. I 14 testatur,

    in carmine de heroina thessahca Gyrena nominarat, quo GaUimachus

    identidem in hoc hymno conscribendo utitur").

    Utcumque id est, ApoUinem Nomu nomine Gyrenis excultumesse ex ipsis GaUimachi vocibus coUigimus. Nam 47 0oi^ov xalNofiiov mxZrjaxofiev i^hi xeivov, inquit, e^ox' eji 'AiKpqvoac^ t,ev-

    ylxidac, exQe(pev mjiovg. Qui vero aliter iUud xiycXrjaxofiev inteUe-

    gi potest nisi de turba quae iUi deo rem sacram facit, de Gyre-

    naeis? Ita prorsus hymni orphici saepenumero ab iUo vocabulo

    1) Quae collecta sunt a Wernickio PW II 60; titulus epidaurius nunc inIG IV numero insignitus est 1080.

    *) Cfr. quae de illa spelunca rettulerunt Americani, Amer. Journ. of Arch.,

    alterius seriei VII 1903, p. 263 sqq. 271. 296 sqq. Talia cognomina qualia sunt

    IIolf*viog Nanatog similia, non curamus.

    *) Cfr. quae de Cyrenarum originibus in capite altero disputabimus.

  • De vv. 47—55 23

    ordiuntur, ut h. XX jtixZrjmKo fieyav . . . Aia; XXIV Nrj()£og Elva-Xiov vv^fpai . . ., "biidc, KiKAi]ax(x); XXV IlQiotm xmAi^axo), multosaepius. Atque ab hac consuetudine ij[ivoi nZrjTixoi ') appellati

    sunt ilh quorum forma GalUmachus sectatur, At dixerit quispiam

    eo tempore quo Apollo No/iiog dici coeptus sit, Gyrenas nondum

    fuisse. At GaUimachus in universum de omnibus hominibus co-

    gitat qui Apollmem Nofiiov appellaverint; eos tamen potissimum

    intellectos vult, (jui iUo die in templo cyrenaeo rem sacram faciant.

    Ut quae effecisse nobis videmur, paucis comprehendamus,

    is qui recitat, cum iam sacro quodam furore raptus enarrare

    coeperit quantam argumentorum vim choro ApoUo praebeat, cum-

    que iUius dei eas virtutes quas omnes Graeci agnossent, extule-

    rit, iam ad facuUates deflectit quae ApoUinis cja-enaei propriae

    sint: „Nemo artibus tam late patet quam ApoUo; ApoUinem Gy-

    renaei ex Ulo tempore Nomium vocamus, cum Admeto armen-tarius servivit. Quibus armentis armentorum deus faveat, facUe

    iUa floreant, id quod nobis precamur."

    Admeti amore commotum ApoUinem armentarii officio apud

    eum functum esse nemo, quantum scimus, ante GaUimachum'narravit. Antea enim ApoUo plerumque narrabatur Ula servitute

    vel certe opera mercennaria lovi Gyclopum interfectorum poenas

    pependisse^). Sed GaUimachus de Ulo amore, quasi de fabula iis

    nota qui legant, quasi in transcursu loquitur. Etiam non veri-

    simile est omnes, qui postea Admetura ApoUinis amores dixe-

    runt, ab hoc GaUimachi loco pendere, cum praesertim GaUimachus

    ApoUinem Admeti equos pavisse narret, reHquorum nuUus equos

    commemoret, non pauci boves, ut TibuUus II 3, 11 (ubi nomen

    si non traditum est, at certa coniectura restitutum), Lygdamus

    III 4, 67, Ovidius her. V 151, art. ara. II 239. In scholio ad Euri-pidis Alcest. v. 1 legimus Rhianum narrasse ApoUuiem Admeto

    volentem servivisse, cum Ulum amaret. Sed Rhianus cum a SuidaEratosthenis aequalis dicatur, non est cur fide Ulius testimonio

    detracta opinemur GaUimachum hoc loco eum respicere potius

    quam statuamus iam ante Rhianum ApoUinis amorem erga Ad-

    metum a poeta quodam fictum esse''). Atque duae certe iUius

    fabulae forraae inde ab heUenistica aetate fuerunt. Gum enim et

    1) Cfr. Menander rhetor III 334, 25 sqq. Sp.'-) Testimonia paene innumera collecta sunt a Wernickio PW. I 378.') Quod moneo adversus Wilamowitzium (Herakl.'^ I 68, adn 125).

  • 24 1^6 hymno Apollinis

    Callimachus et reliquorum testium plerique Apollinis unius amorem

    Admeti commemorent, sunt tamen qui eius aemulum Herculem

    dicant; ut Augustinus de civitate dei XVIII cap. 13 narrat

    ApoUinem cum Hercule Admeto servivisse, servitutis causam re-

    ticet. Plutarchus Erotici p. 76 i e narrat Herculem Alcestin ser-

    vasse, cum ipse Admetum amasset; addit y.ai yccQ xov ""AjioAZova[ivd^o/.oyovoiv EQaoiijv yevo^Evov ,,'Ad^irjTO) naQa&rizevaai [xeyav

    Eig EviavTov^, ubi illius yaQ ratio obscura est, nisi fortasse quo-

    cumque modo adicere voluit Apollinis erga Admetum amorem,cum et Herculem et Apollinem amantes ei idem auctor praebe-

    ret. Quae conclusio Glementis Alexandrini testimonio firmatur;

    qui(Strom.I107): ApoUo, inquit, y.al ^AdfirjTO) d-7]TEva)v EvQiaxEtai avv

    xal 'HQaxAEl fiEyav Eig Eviavxov. Unum carmen sive herois sive disti-chis conscriptum Glemens et Plutarchus respiciunt, quo Hercules

    et ApoUo narrabantur Admeto propter amorem simul servivisse.

    Atque fuit istud carmen et carmine recentius quo unus ApoUo

    Admeto amans servivisse narrabatur (huic enim quasi novum

    quoddam acumen additur) et fortasse minus nobile, cum plerique

    unum ApolUnem servivisse narrent, pauci etianiHerculem, nemo unumHerculem. Tempora in Rhianum certe quadrant; quadrat quod

    Rhianus Heracleam conscripsit; quare equidem existimo recte

    Stahlinum in Glementis editione iUum versum Rhiano tribuisse,

    quamquam minus apta confert. Voluit sane Rhianus expHcare, qua

    de causa Hercules eurij^ideus in Admetum tam propensa volun-tate fuerit, simul heroem ingentem, etiam immanem ApoUini

    deo beUo et cultu elegantissimo insigni aemulantem ocuHs su-

    bicere.

    Quis ante Rhianum ApoUinem Admetum amasse fecerit, nescio

    ;

    coniecturam fortasse proponere Ucet. PhUostratus epist. 57 Ad-

    metum cum Brancho consociat; ApoUinis vero et Branchi castos

    amores GaUimachus cecinit carmine lyrico, quod quantum fieri

    potest restituit Knaackius, Analectorum Alexandrino — Ro-manorum p. 48 sqq. In procUvi est conicere ipsum GaUimachum

    hoc hymnorum loco suum carmen respicere, id quod ab iUius

    consuetudine minime abhorret. — Hoc vero carmen quicumquescripsit, quam nobUe iUud fuerit, hinc etiam demonstratur, quodinde al) aetate alexandrina fluminis Amphrysi nomini in hac fabula

    certus locus. Quod quamquam GaUimachus commemorat, parum

    verisimUe est Ulud ea de causa nobUissimum factum esse, quod

  • De Rhiano et Callimacho. De vv. 49—51 25

    unus poeta, esset licet clarissimus, illius in transcursu mentio-

    nem fecisset. Itaque Amplirysus iam in carmine de Admetocommemoratus erat, quod et Callimachus sequitur et post eum

    multi, horum antiquissimus Vergihus (Georg. III 2), qui ApoUinem

    invocavit memorande . . . pastor ab Amphryso, tam nota erat iUa

    fabeUa^).

    49 Quod ApoUo Admetum '^id^eov, adulescentem, caehbem,scUicet ante nuptias cum Alcestide amasse dicitur, alexandi'inumnescio quid iUa vox redolet: succurrit Ulud horatianum (c. 1,4, 19)

    nec tenerum Lycidam mirahere, quo calet iuventus nunc oninis ct mox

    virgines tepebunt. — 50 §ov§6aiov boum armenta significat: voceeiusdem formae ov^ooiov Homerus ita utitur, ut potius gregem

    suiUum quam haram indicet A 0,11 sqq. IrfCda d' ek nediov gvve-ZdooafiEv ijAi&a noAX^v, nEvx^y.ovxa ^oibv dyEXac,, xooa noiEa oi(bv,

    zdooa ovajv ov^oaia, xdo' ainoXia nAaxs' aiyd)v^), innovg dk ^av-

    d-ag Exaxbv xai nEvtrjxovxa. Ubi e numeris appositis adhuc

    apparet, qua ratione iUud vocabulum ex altera in aUeram signi-

    ficationem transierit: neque enmi quodvis armentum iUa voce

    indicatur sed certus porcorum numerus, qui una hara contineatur.

    "

    Illae igitur interpretationes, quae lexicis exhibentur {ov^ooia- %d

    xd)V bd)v vofiifia Etym. M. ; ov^ooia' av(p6q§ia Hesych. ; ov^6oiov

    10 xoiQOcpOQ^Eiov Suid.), quadam certe ratione iUi loco homerico

    aptae sunt ; ov§6oiov armentum Galhmachus inteUexit, siquidem hic

    eodem sensu ^ov^6oiov scripsit, qua voce Aratus pascua boumnotarat (v. 1120 AEifid)vog . . . aai ^ov^ooioio). — 51 Vocem ini-firjXddEC, ipsa varia lectio tuetur, quam scholia praebent fisvEfii]-Xddsg, in qua iam Mauricius Schmidt, Hesychii glossa adhibita

    quae est sfifiriXddag alyag' tdg fxExd xd)v nQo^dxoiv vEfiof^Evag

    (yEvofiEvag codex), Ulud ^fifiriXddag agnovit; quae tamen voces

    cum casu accusativo non recto positae sint, minus verisimile

    ^) Testimonia coUegit Wernickius PW. I 878. Opportunitate data moneoServium ad hunc versum scholium in hunc Callimachi locum, quem interpretamur,

    in suum usum convertisse: scribit enim: Amphrysus fluvius est Thessaliae,circa quem Apollo, spoliatus divinitate ob occisos Cyclopas, Admeti regispavisse armenta dicitur : unde eum nunc invocat; qui Nomius vocaturvel dnd t^s ^o/*^g, id est a pascuis, vel d,nb xiav v6/.4 0}v, id est a lege chor-

    darum; at Nomius a Vergilio non memoratur. Pariter moneo Prohum ad huncipsum locum, cum Admetum Molossorum regem diceret, cum Admeto illo eumconfudisse, qui Themistoclem hospitio excepit.

    ') Qui versum | 101 scripsit, hunc Iliadis versum ante oculos habuit.

  • 26 De hymno Apollinis

    est eas ex hoc Callimachi loco, quem disceptamus, fluxisse quamex alio poeta, qui fortasse Callimacho exemplo fuit. CalHmachum

    ejii/ii]Mdsg scripsisse mihi persuasum est; quod quid significet,

    ex ea voce elucet, quae in v. 53 sequitur, vnaqvoi. Nam, ut

    vv. 53 sq. optat ut oves ne sine lacte neve infecundae sint, sed

    suos quaeque fetus nutriat, subter se e mammis pendentes habeat,ita hoc loco sperat haedos capris non defuturos, sed eas quoque

    ETiifirjXddag fore, subter se habituras. Potuit scribere ovde xev

    aiyeg devoivzo §Qe(peo)v, Jidaai de '/ elev emiiriXddeg^ contraxit

    autem, ut varietati, ut solet, consuleret. iir^Xa de caprarum alum-

    nis fortasse ea de causa dixit, ut in scholio indicatur, quia Home-

    rus «184 ^fiXa quodvis pecoris genus appellasset (////i', oieg xe y.al

    alyeg) vel quod idem ovium et caprarum alumnos efi^qva vocasset

    (t 245. 809. 342 vn efx^Qvov fjxev eHdaxrf). Facile enim fieri po-

    tuit, ut grammatici alexandrini inde concluderent Homerum alum-norum aetates non discrevisse. — 53 oueg quandoquidem scrip-sit, CalHmachum ante Aristarchum Homeri i 425 uQaeveg oiieg f^aav

    evTQeg)eeg daavfiaZPiOi legisse iamdudum perspectum est; atque,

    quod, cum haec scriberet, illam de Cyclopis gi'egibus narrationemante oculos habuit, nescio an vocis ijiifirjMdeg interpretationi

    nostrae faveat. — 53 dxvd-og lexicographorum testimoniis stabih-tur; quod enim Hesychius 2702 dxvrog- droxog aTeQi^prj, item Et}'-

    mologicum Magnum 54, 53 dxvxog praebent, cave inde colligas vocemhuius formae unquam fuisse. Nam ipsum Etymologicum et 55,12 glossam dxv&og' f} dyovog ut exemplo muniat, hunc CalHmachi

    locum praebet ea forma (juam etiam nunc in codicibus legimus

    et 54, 53 CaUimachum unam Htteram mutasse ait et utrobiqueiHam vocem, sive dxvd^og sive dxvxog fuit, cum xvo) xvxog coniun-git. Hinc apparet iUud dxvrog veriloqui gratia fictum esse.

    Methodius (Et. M. 55, 18) dxvd-ov .,seminis, iUius rei quae est xvd-og

    expers" explicabat. dxvd-og in Etymologico Genuino affertur, ut

    E. A. de Stefani testatur ad Gudiani p. 78, 1. Quae Et. M. 54, 54

    de CaUimachi errore in huius vocabuH usu admisso disseruntur,

    non inteUego, nisi fortasse drjXol yaQ 1) Ae^ig eveQytjtixbv ar^fiai-

    vofievov idg fnri xvovaag {%aig fii] xvovaaig traditum) ita inter-

    pretandum est, quasi Etymologus contendat Ulud vocabulum a

    CaUimacho significatione activa positum esse, quamquam adiecti-vum verbale in -xog exiens una significatione passiva praeditumesset. — 53 vnaQvog apud Euripidem legitur Androm. 577 vnaQ-

  • De vv. 51—54, 54 sqq. 27

    vog ydQ Tig org dndXkvaai (ubi (bg traditur, olg e scholio fiexa xov

    tixvov d}g vnaqvov nQO^axov restituit Hartung), cum filio infanti

    scilicet; sed saepius antiquos poetas illa voce usos esse colligimus

    ex Hesychi glossa vnaQvog noifivrj- aQvag Exovoa\ illud enim

    dnaQvog noifivi] neque apud Gallimachum neque apud Euripidem

    legitur. Apollonii in lexico quod vnaQvog- dQvag £'xovaa iv tfj

    yaaxQi legitur, nescio utrum ille ipsum Euripidis locum an aQvag

    ^Xovaa, quod vetustior grammaticus scripsisset, non intellexerit

    ;

    unum spoponderim vnaQvog gravidam nunquam significasse. Ety-

    mologici Magni glossa vnoQQfjvov -OnaQvov (782, 18) documento

    est illius nominis memoriam tanto recentiore aetate nondum eva-

    nuisse; neque enim expHcatur, verum interpretamenti loco ad-

    hibetur, — 54 didvfir^TOKog pro didvfiotoxog ante Gallimachum,Theocritum I 25, Philippum Thessalonicensem AP VI 99, 5 scripse-rat Hecataeus, si Stephano Byzantio s, v. 'AdQia credimus; itaque

    haec vox ex exemplari epico manavit*).

    Ab Apollinis artibus, quae nulli Graecorum ignotae essent, adpeculiare cognomen, quo Gyrenis invocabatur, Gallimachum v. 47

    transgressum esse iam adnotavimus: „Nos deum Ndfiiov inde a

    Thessalica origine vocamus, is armenta nostra facile fecunda red-

    dat." Mox vero simulat se ad dei artem quam nemo non noveritreverti; improviso tamen oratio ad aliud Apollinis cognomen de-

    flectit, quod Apollinis Gyrenaei proprium est; deinde ad fabulam

    de Gyrenis conditis. Hic fere sententiarum conexus in hac car-

    minis parte est: „Hominibus Apollo exemplo fuit, ut civitates con-

    derent: neque enim solum conditis delectatur, verum etiam ipse

    suis manibus fundamenta iacit; etiam omnino artem aedificandi

    invenit, omnium antiquissima ara Deli exstructa. Givitatem vero

    meam non tantum condendi auctor fuit, sed ipse praesens con-ditori locum monstravit eiusque quae fata futura essent, vatici-

    natus est, neque ius iurandum violavit," Facile perspicitur eum

    qui recitat, quasi inscium et invitum ad laudes suae civitatis

    recidere; ipse, dum Phoebum urbium conditorem laudibus efferreincipit, quasi nescit se suum deum praedicare, tum improviso ani-

    madvertit nullam urbem Gyrenis rectius ApoUinem conditorem

    invocare. Universa totius loci compositio talis est, ut vv. 55—65

    ^) Cfr. Solmsen, Untersuchungen zur griechischen Laut- und Verslehre 23.

  • 28 De hymno Apollinis

    ipsi per se stare et possint et videantur, sequentibus tamen in-

    serviant.

    Primis versibus tales EnixXrjasig spectat quales sunt dQxrjyETrjg,

    ayriTOiQ, f^yEficov, oiy.htjQ, oiTiiat/^g, yaiait]g. Atque Apollinem his

    nominibus multifariam apud Graecos invocatum esse novimus^).

    'AQxt^yh^)'^ cognomen ex his omnibus maxime unum pervul-gatum est. Deli, ubi Apollo natus erat, consentaneum est eumillo nomine esse appellatum. lam Pindarus Apollinem dQxayiiav

    AdXov dixisse videtur (fr. 140, 32 editionis Schroderi minoris).

    Ariston Acrisii fiUus poeta Phocensis a Dehorum civitate ho-noribus affectus est (BGH XIII 1889, 251), quod jiaQayevofisvogeig xrjv v^aov vfivrjasv xbv dQxi^ysTrjv AjioZXova y.al tovg dAXovg

    &EOvg Tovg y.aTExovtag Ti]V vfiaov y.al tov dfifiov T

  • De invocatione 'A^xVY^^VS 29

    xai fiiZa&QOv ifi^aZelv eig xbv olxov xbv iv xibi 'AQxriyEXEi xal

    T/]g dQocpfjg %a nejiovrjxoTa enioxevdaai. Qua demum ratione 6vabc. %ov d^eov et 6 ''AQxi]yeTi]g ita inter se variant? At tamen

    fateor me non sine quadam dubitatione animum inducere posseAnio heroi satis obscuro a Deliis tantum honoris esse tributum,

    ut potius opiner praeter nobilissimum illud Apollinis Delii templum

    obscurius quoddam eiusdem dei nomine Arcliegetae fanum in

    illa insula fuisse ^). Res vero prorsus incerta est, — Ut ab insulisad Asiam transgrediamur, Erj^thris [^AQ]xt]yeTov nomen inventum

    est GDI 5690, 349 B6; nescio an Apollinis intellegere prorsusopus sit, cum complures di ^AQxrjyeTai appellentur; atqui veri-simile est haec ad Apollinem migrationis ionicae ducem perti-

    nere"). In titulo Mytilenensi IG XII 2, 61, 15 pariter nomen^AQxayha legimus, in quo tamen non iisdem indiciis commovemur,

    ut hunc esse Apollinem credamus. Gyzici in colonia Miiesia

    illam rehgionem fuisse Aristides testatur in panegyrico in illam

    civitatem (XXVII, vol. II 126,3 Keil), cura scribit Talg fiev dXXaig

    jioZeaiv e^fjyTjTtjg Iotiv, tj] de noXei TavTf] xal dQxi]yeTf]g' Tag fiev

    yuQ dX?Mg ndXeig 6id twj^ oixiatojv ^xiaev, oDg dneazeiZev exaa-

    Taxoae, TavTr]g de ex tov evd^eog yeyovev oixiaTfjg; nescio tamen

    utrum Aristides fabulam cyzicenam respexerit an potius (nam

    quae Keilius in apparatu comparavit, non ita apte huc facere vi-

    dentur) ipse se Gyzici origines nosse simulet. Halicarnassenses

    quinto vel quarto saeculo crediderunt eos qui suam urbem condi-

    derunt, Troezene coloniam Iloaeiddivi xal 'AnoXXoyvi deduxisse,

    ut titulus (Syll.^ 608) testatur altero vel primo a. Ghr. n. saeculo

    ^) E testimoniis quae inde a Durrbachii disputatione vel nova accesseruntvel in I G XI denuo repetita sunt, satis multis illis quidem, non multum lucra-mur: exempli causa affero IG XI 2, 144 A 28. 38; 147 A 10; 148, 64; 154 A 35;155 B 2; 156 A 23; 158 A 5. 66; 159 A 42; 203 A 54. 61; 205 B 14; 219 A 13.BCH XXXII 1908, tabulae paginae 14 additae v. 28.38; XXXIV 1910, 173,tabulae paginae 173 adiectae v. 34. 46. 49; XXXV 1911, tabulae paginae 243adiectae v. 10.22. Satis grave est quod 156A 23 rd moifAaTa za iv tGh tov'AQx^fiy^^ov commemorantur ; his enim vocibus cum titulo quem supra disce-

    ptavimus XI 2, 287 collatis efficimus templum Apollinis Archegetae, quippe quod

    tertio ante Chr. n. saeculo iam fatisceret, satis autiqua aetate aedificatum

    esse: pariter grave quod 156 A 23 de iayaQwvi, quod esset iv twi Teftivei tovAQ^riyeTov, verba fiunt; per illa enim verba de parvo sacello cogitare iam

    non licet."^) Erythrum heroa intellexit Wilamowitzius, Nordionische Steine 28'.

  • 30 I^e hymno Apollinis

    lapidi inscriptus, sed a multo vetustiore transcriptus. Atque etiara

    nunc dedicationem legimus satis antiquam (Lebas III 504) xatv

    GTQmevoafiEvoiv iv xfi iexqtjqei vavaQXovviog ^L^AyQOv xov Ai]fiT]-

    xqIov xal TQiT]QdQxov ^AvdQood-Evovg xov "AvdQ(ovog Apollini Ar-

    chegetae et Aesculapio factam. Sacerdotes illius dei titulis multo

    recentioribus nominantur (B C H IV 1880, 397, nr. 4; 401, nr. 12;402, nr. 13; XIV 1890, 102)'). 'AQyj]y£Oia ieviae Halicamassensescommemorantur in titulo Goo 105, 13. 16 Pat.-H. Myndi in oppido

    Cario titulus repertus est, in quo scriptum est d-£olg najQc^oig

    xai 'AjioXZcovi 'AQxrjyExr] (BCH XII 1888, 281, nr. 6), aetatis ro-manae ille quidem et Traiani temporibus inferior; sacerdos enim

    M. Ulpius Traianus appellatur. Festa 'AnoXXoiVEia sive 'Anok-

    XoiviEia, quae ibi facta esse didicimus e titulis Cois (104, 14; 105,

    20, consentaneum est, in oppidulo praecipue, conditoris vel de-

    ductoris in honorem, non Apollinis, instituta esse. Etiam in civi-

    tatibus aetate demum hellenistica conditis illa reHgio viguit, utAttaleae in Pamphyha aetate romana (BCH VII 1883, 263 nr. 5,V. 6—7; 265, nr. 6). Hierapoli ad Maeandrum fuit aetate recentis-sima certum coUegium oi orjfiiacpoQoi, id est ut arbitror vexil-

    larii, xov 'AQXi]yExov 'Ano/JMvog (Altertiimer von Hierapohs nr.

    153,4); secundo vel tertio saeculo theatrum 'AnoXXoivi 'AQX)]y£tj]

    xal xolg d-Eoig adzoxQaTOQOi dicatum erat (nr. 4; cfr. nr. 2); nummis

    ilhus civitatis Apohinis imago et nomen 'AQxriyEir^g incudebatur

    (cfi-. Head, hist. numm." 676). Quin etiam in vico Phrygio, qui

    nunc a Turcis Oturak vocatur, quomodo vero olim vocatus sit

    prorsus ignoramus, titulus repertus est anni p. Chr. n. 315, in

    quo commemoratur rehgio (Doi^ov ^AQxi]y£Tov XQT^OfiodoTov^).

    1) Cfr. quae de his titulis monuit Wilhelmius, Osterr. Jahresh. VIII 1905,

    238 sqq. — Multo plures titulos Halicarnassenses indicant Preller-Robert, Griech.Myth. I 257, 3, in quibus tamen deus nuUo cognomine addito commemoretur.

    Sed Apollinem Halicariiassi aliis quoque cognominibus excultum esse, sunt in-

    dicia quibus comprobetur: ille enim ApoIIo, a quo exeunte V saeculo (B C HIV 1880. 295 sqq. = Syll. 211) complures cives multa, domus fundos, emerunt,cum 'Ad-rji>altj et IlaQ&evq), non cum Neptuno ut Archegetes (Syll. 608), con-

    sociabatur.

    ^) Tituli sententia mihi quidem non tam obscura videtur, quam ei qui

    illum edidit, Ramsayo (Cities and bishoprics of Phrj^gia I 2, 566, nr. 469 b).

    'A&dvaTog 'Eitizvyxavos IlCov filius sacerdos a dis vaticinandi facultate hono-

    ratus est, ab illis vaticinium recepit; nescio an praeter vaticinium etiam ^aw^ita-

    zovgyiav.

  • De invocatione 'Aqxv/^^VS 31

    Ghalcidenses Siciliae coloni Apollinem migrationis dqxriyexriv usque

    ab antiquissima aetate venerabantur : Thucydidis enim (VI 3. 1)

    temporibus Naxi in colonia, quae omnium una antiquissima sivefuit sive esse credebatur, extra moenia ara ilhus dei stabat, in

    qua theori, quotiescumque e Sicilia solverent, sacrificarent. Atque

    etiam tum anno 36 a. Chr. n. iUius dei simulacrum stabat ; ad

    illud enim Gaesar Siciliae appuhsse narratur ab Appiano bell.

    civ. V 109, 454 sq.Dores paiiter Peloponnesiaci illum deum religiosissime colebant

    ;

    num ex Halicarnassi religionibus Troezene illum observatum esseconcludere liceat, mihi sane dubium est: 'Agxi^yet^g enim ApoUoHaHcarnassi, quod coloniam Troezene deduxerat, idcirco vocabatur.

    In vico Epidaurio qui nunc vocatur Ligurio, ineunte HI a. Ghr. n.saeculo @m(>//g 'Aji62.Xo)vi ^AQx^jyE^ai dedicavit (IGIV906). In

    Troade in ApoUinis Sminthei templo tabula II a. Ghr. n. saeculo

    pendebat, in qua lionores quibus multae civitates Gassandrum

    Menesthei f. Alexandriae Troadis civem affecerant, recensebantur;

    e quibus fi n6hg fi MeyaQEoyv eum Sdcpvrjg axEcpdvco donaveratnaQO, %ov ^An6Xl(i)voc, %ov xfjc, Ti^Zscog dQxrjyetov (SyU.^ 295 VI 3).lUum deum hoc nomine a Megarensibus cultum esse, etiam simu-lacrum ^AQXfjyErov prope Ilv&iov et AExaxTjcpoQov stetisse testa-

    tur Pausanias I 42, 5; atque consentaneum est eundem hocnomine a civibus invocatum esse, quorum moenia ipse AlcathooPelopis fUio gratificatus aedificasset, ut narrant Theognis (v. 773),Megarensis iUe quidem, Pausanias (I 42, 2 sqq.), multi ahi. Numvero ipsis Gyrenis ApoUo in re sacra facienda ita appeUatus sit,mihi dubium est: quod enim Pindarus in carmine de Gyrenarumoriginibus, quodGaUimachum hocloco respexisse mox (advv. 69sqq.)demonstrabimus, Pyth. V 60, cecinit ApoUinem dQxriyhrjv ferasfugasse Batto minantes Gyrenas condituro (6 (5' dQxayhag ^doiyC^AnoXXoiv ^fiQag aivcp (po^qj, ocpQa fiij xa/iia KvQavag dxeAijg ye-voLxo fiavTEvpidTOJv), inde concludere necesse est ApoUinem coloniamdeduxisse, non opus est concludere iUam fuisse Gyrenis inixXrjaivdei soUemnem, potuit enim pariter sive miatag sive olmaxdg siveoixETag sive dy^tojQ appeUari. Sane ApoUinis 'AQx^jyE^ov rehgi-

    onem nuUam novimus neque Spartanam neque Theraeam.In urbe vero dorica Peloponnesi Aeginae Pythaenetus hi-

    storiarum scriptor, qui ante Athenaeum fuit, narrat (apud Pindai-ischol ad Nem. V 81 = IV p. 487 M.) mense Delphinio 'An6Uo)vi

  • 32 De hymno Apollinis

    OiKiaifi xai AojfiaTkrj sacrificatum esse. Spartae e titulis sane

    recentibus (CIG I 1446; i(p. aQx. 1892, p. 19, nr. 2; p. 25, nr. 8, 2)novimus Claudios Pratolaos sacerdotes fuisse hereditarios Kagveiov

    Boixeta xal KaQveiov AQOfiaiov; iam Pausaniae (UI 13,3) aetate

    istud Oixexag quasi quoddam Carnei cognomen erat; quaraquam

    non nescio foiyJzav potius incolam quam conditorem dici '). Lace-daemonii vero fuit cum ApoUinem ducem 'AytjtoQa vererentur:Hyperteleati enim in vico Laconiae lapis inventus est, in quo

    (Ann. of the British School at Athens XII 166, 13) quamquamnon multa dispiciuntur, verba ^AjielAojvi "^AyriTOQi AaT(J!)[i] prorsus

    certa sunt: positus est iUe titulus saeculo a. Chr. n. III. — ^HyijTOQacum Carneo ab Argivis saepius confusum esse legimus in scholiisad Theocr. V 83^); Carnum enim ab illis et lovem et ^HyrjTOQaappeUatum esse. Lacedaemonios autem Xenophon scripsit (rep.

    Lac. XIII 2/3) lovem 'AyriTOQa religiosissime observare; nunquam

    enim regem e finibus Lacedaemoniorum egressum beUum inferre,

    quin 7ivQ(p6Qog ignem ex ara iUius dei portans comitetur et quam

    dUigentissime , ne exstinguatur, curet. Proclivis coniectura est

    schohastam Argivos cum Lacedaemoniis confudisse; quamquam

    negare non Hcet fieri potuisse ut omnes Dores Peloponnesiaci

    antiquom deum peculiarem 'AyrjTOQa et cum ApoUine et cum love

    confunderent. Confusionis cum ApoUine Carneo documentum est

    Hesychii glossa dy?/T^g . . . ev 6e xolc, KaQveioic, 6 teQ(bfievog tov

    (t^S traditur) d-eov, aal fj eoQTt] dyr^toQia. Sacerdos enim eodem

    nomine vocabatur quo ipse deus. ReUgiones spartanae facUlime

    Cyi'enas propagari potuerunt; cognomen vero ApoUinis "AytjTOQog

    ad fabulam de iUius civitatibus originibus optime quadi-at'). Non

    eodem pertinet, quod iam saeculo V in civitatibus ionicis orae

    1) Nescio an aetate romana. ciim illis sacerdotiis aliisque quae recensere

    nihil attinet, unus fuugeretur. plerique crediderint KaQvslov BoineTuv deum

    domesticum, domus incolam, KaQvefcp AQofiaicp, deo qui cursu delectaretur,

    opponi.

    ^) Haec non e Tbeopompo hausta sunt, cuius testimonium i, laTOQca naQo.

    6eo7i6fin(p concluditur. sequitur aliud scholium 6ti zbv aiiov etc.

    *) Eandem fuisse signiiicationem nominis quod est IlQoy.a^riye^djv, mihi

    certo persuasum est; Apollinis nQoy.a&tjyeuovos fuit Calymnae sacerdos aetate

    romana (B C H VIII 1884, 28). Sidymae in Lycia fuit item aetate imperatorumromanorum leQevg xat TiQocp^TTjg dia ^Cov TeJv IlQorjyeTcjv d-eoJv ""AnoAAaivos

    Y.al 'AQTeyiSog (Benndorf et Niemann, Reise im sudwestlichen Kleinasien I 69,

    nr. 45).

  • De invocatione OUiatrjg similibus 33

    septentrionalis Ponti Euxini Apollo 'HyEi^ioiv colebatur; ad septen-

    trionem enim montis Gaucasi phiala argentea inventa est, opus

    ionicum, cui inscriptum est ^AndAloivoc, 'Hysfidvog dfil xd'fi 0dai,

    ut recte Kieseritzky tradita distinxit (Arch. Anz. 1901, 56), hoc

    est %ov E(i 0dai. — Eandem fuisse vocabuli 'AyQexrjc, significa-tionem, quo Ghii (GDI 5666 'AjioZAcovog 'AyqEXEOi) deum in-vocabant, Hesychii glossa dyQExav fjyEfidva d^Edv collata docuit

    Emestus Frankel (Glottae I 281, 1).

    KTiaxag Gyrenis ApoUo observatus esse non solum in titulo

    sane recentissimo GIG 5141 traditur, ubi L. Valerius Ariston Ieqo)-fiEvog Tov KTiaxov ^An6kXo)vog appeUatur; sed nuper documen-

    tum accessit multo vetustius: decreto enim cyrenaeo, quod Maxi-

    mihanus Frankel (Berliner Sitzungsber. 1903, 85) e Fourmontii

    schedis in lucem protuht, honores Phao Glearisti f. tribuuntur

    propter multa merita, inter quae et legati munus in bello Mar-

    marico, quod Augusto imperatore fuit, enumeratur et ApoUinis

    sacerdotium pie et munifice administratum. Neque enim facere

    possum quin iUud (a 12) naQ[Xa\^6)v te tbv x(b miaza xdg nd^Eog

    &fi(bv 'An6Mo)vog azEcpavov ad tale officium quale in aUis civi-

    tatibus axE(pavri(f6Qog xov d-Eov appellatur, referam, non cumFrankeUo ad coronam in Garneis reportatam ; iste enim non adu-

    lescentulus fuit, sed vir aetate provectus, siquidem iam lega-

    tionem gesserat. — Atque estiUud cognomen satis rarum: ApoUoniaevero una in colonia Ulyrica Gorinthiorum nummi excusi sunt Ne-Q(i)vi ^An6XZo)vi Kxlaxri in honorem (Head h. n." 314). Ne cre-damus ApoUoniatas, quod assentandi studium iUius saeculi fuit,

    Neronem yalaxriv vocasse, tum cum deo suo ApoUine Neronem

    axiaxriv confudisse, epigrammate in donario olympico ApoUoniatum

    inscripto prohibemur, quod Pausanias (V 22,3) exscripsit: fivdfiax'

    'AnoXlo)viag dvaxEifiEd^a, Trjv ivi n6vT(p ^Iovi(o 0oi^og ^ma dxsQ-aEx6fiag. ApoUoniatas credidisse suam urbem ab ipso deo con-

    ditam esse ipsum 'AnoXXo)vla nomen docere poterat. Inde col-Ugimus non Neronem conditorem ipsum appeUatum sed cum ApoUineconditore esse confusum.

    Huiusmodi inixAi^aEig, eas potissimum quas cum in aliis ci-

    vitatibus doricis tum Gyrenis in usu fuisse vel traditum legimus

    vel concludimus, GaUimachus respicit easque ita expHcare studet,

    quasi plerisque in civitatibus ApoUo ea de causa conditor vocetur,

    quod et urbes primus dimensus sit et aedificandi artem primus

    Pasquali, Qnaestiones Calliinacheae. ^

  • 34 De hymno ApoUinis

    invenerit, unas tamen Gyrenas ipse condidisse iure dicatur; Batto

    enim uni illum praesentem urbis locum monstrasse.

    55 sq. Sententiarum quae inter se fiEv-de: additis iugantur

    altera cum Ooi^ci) d' eojiofiEvoi noAiag diefi£%Qj]aavTO dvd-Qcojioiconiungitur, non prior

    ;quam loquendi consuetudinem aptis

    exemplis coUatis explicavit Vahlen opusc. acad. I 315 sq.; hic

    enim locus ita fere intellegendus est: Phoebi exemplum secuti

    homines urbes dimensi sunt; ille enim non solum urbibus con-

    ditis delectatur, sed ipse fundamenta statuit, etiam primus iecit

    Ortygiae quattuor annos natus. — 57 Vocis tcpaiveiv hac signi-ficatione positae exempla satis sunto quae in Thesauro coUecta

    sunt; hv9^v(pElc, dofiovg illud aeschyleum Prometh. 450 contuUt

    Schneider. — Et nriyvvvai et hcpaivEiv et nkEv.Eiv ea de causaCallimachus usurpavit, quod ApoUo non saxorum neque latercu-

    lorum molem exstruxit, sed cornua caUide conseruit, ut funda-

    menta soUda e laxa lentaque materia fierent. — 61 avvEyhc, aisiex i 74 deprompsit; idem iam fecerat Aratus v. 20 ndvr' fifiaxa

    avvEXEc, aisi. — 64 De voce syEiQEiv sufficiunt quae in Thesauroadnotata sunt; unum adiciam, ita prorsus iUam vocem adhiberiin titulo iUo l^-cio aetatis Hadrianeae RhodiapoU invento, quo

    Opramoae UberaUtates praedicantur (t6 ieqov tfjg 'EXEvd-sQag iyEiQEi

    Heberdey, Opramoas p. 50, col. XIX A 11; cfr. quoque XHI D9);ita prorsus etiam in titulo I p. Ghr. n. saecuU Mantineae invento

    (Fougeres, Mantinee 530, 35) ; dvEyEiQEiv vulgatum est. —lam ad fabulam aggrediamur. Phoebus quattuor annos natus

    prima fundamenta struxit. Fundamenta et aram et circum aram

    muros e cornibus conseruit, quae iUi Diana soror capras^) in

    Gyntho cacumine delio venata portabat. Phoebus ita festine

    maturus repraesentatur, ut, cum omnes di in hoc carminum genere

    quo iUorum yovai narrantur, tum potissimum idem deus in h^^mno

    ApolUnis homerico. Qui ubi primum natus est, sibi iura in ci-

    tharam et in arcum sagittamque asseruit (v. 130sqq.) atque Del-

    phos festinavit, ut sibi oraculum adipisceretur (v. 182 sq.). Item

    1) Ob capras Kvvd^tdSag epigr. 63 exscripsit Suidas ; ubi tamen illam vocem

    (in codice Anthologiae Palatinae Kw&lSeg traditur) corruptam esse conteudit

    Wilamowitzius, audacter ille quidem sed fortasse recte. Venator enim Kvv&idai

    animos facit; arma enim, quibus earum iaevaioev dQog fiiya, iam Dianae Deli

    pendere. At illa aetate Delus templis aliisque aedificiis tam, ut ita dicam, ob-

    ruta erat, ut nuUus iam capris silvestribus locus esset.

  • De vv. 55—64 35

    ad ingenium dei festine maturum depingendum pertinet, quod

    Phoebus dicitur prima fundamenta aedificare didicisse: a)(5' ^iia-

    d-Ev ca jiQibta &efieUia 0ol^og iyeiQeiv. ApoUo puer divinae

    indolis ludendo aiiem discit, simul invenit, quae hominibus magnousui sit, ita ut Mercurius citharam iocando fabricatus est. — Ne-que casu factum est ut versus quibus fabula et intr-oducitur et

    concluditur, 58 et 64, tam accurate inter se respondeant; initium

    enim tantum et exitus discrepant, reliqua concinunt: Texqahric,

    xa nqGixa ^epieiXia 0ol^og eniq^ev — 5)6^ i'fiad-ev xa TtQGtTa ^e-fieUia 0oi^og eyeiQeiv. Nam quae his versibus communia sunt,eadem fere in hymno ApoUinis homerico bis leguntur, v. 254 =294 S)g einoiv die&rjxe d-efieUia 0oi§og 'AnoMcov, ubi ille deus

    tempH fundamenta primi primum ad Telphusam fontem boeoti-

    cum tum Delphis iecisse narratur. Nonne inde concludendum est,CaUimachum oratione ita composita id unum studuisse ut, quilegerent, ilHus carminis reminiscerentur atque sentirent ipsum

    adversus iUud pugnare? Antiquitatem enim reUgionis deUae ad-

    versus Delphorum postulata tuetur, cum affirmat Phoebum nonubi primum natus esset, statim Telphusam, inde Delphos petivisse,ubi templa ipse aedificaret, sed DeU prima fundamenta iecisse,quae fuerunt fundamenta zov KeQativov ^cofiov.

    Quera non unus GaUimachus sed complures alii scriptores

    vel describunt vel certe leviter perstringunt, ut Ovidius Heroid.

    XXI 98, qui tamen fortasse GaUimachi Gydippam exscripsit, Dio-genes Laertius VIII 13, unus potissimum Plutarchus Thes. 21 et

    de soU. anim. 983 e; MartiaUs spectac. 1, 4, ut Plutarchus altero

    loco, septem miraculorum in numero recenset. Fabulam e GaUi-

    macho deprompsit Besantinus Arae ionicae v. 9 sqq. WU. ; sedtale ahiov Deli narratum esse inde demonstratur, quod PIutai'chus

    non apud GaUimachum legere potuit aram e dextris cornibus ex-structam esse (de soU, anim. p. 983 e ; eundem vero errasse, cumin Theseo


archive.org...Ill ?ooo àg qooo

archive.org...Ill ?ooo àg qooo

archive.org · Opiniodawca:mgrin.EDWARDMORAWSKI Redaktor:mgrin.MAGORZATAROMASKA Opracowaniegraficznecaoci:TADEUSZPIETRZYK Fotografinapierwszstronokadkiwykona: KAZIMIERZLIPSKI ...

archive.org · Opiniodawca:mgrin.EDWARDMORAWSKI Redaktor:mgrin.MAGORZATAROMASKA Opracowaniegraficznecaoci:TADEUSZPIETRZYK Fotografinapierwszstronokadkiwykona: KAZIMIERZLIPSKI ...

archive.org › download..._ 7.RISALE DOGRUOLAN OLgu•• •• Bismillahirrahmanirrahim Allahteala'yahamdvesena,Resulunasalatve selamolsun. Kuhan-iKerim'de§oylebuyurulmu§tur:

archive.org › download..._ 7.RISALE DOGRUOLAN OLgu•• •• Bismillahirrahmanirrahim Allahteala'yahamdvesena,Resulunasalatve selamolsun. Kuhan-iKerim'de§oylebuyurulmu§tur:

Geograficzne 3db zeszyty naukowe 2 - Collegium Verum · kro sko pie elek tro no wym (SEM), skła du pier wiast ko we go ziarn ko rupi s na ich po wierzch ni, strat po pra że niu

Geograficzne 3db zeszyty naukowe 2 - Collegium Verum · kro sko pie elek tro no wym (SEM), skła du pier wiast ko we go ziarn ko rupi s na ich po wierzch ni, strat po pra że niu

archive.org · 2009. 7. 20. · Przedmowadoprzekadu, Wojnaduskazroku1864^skoczyasiprzji-czeniemSzlezwikuiHolsztynudowielkiejojczyzny niemieckiej,nazasadziewitegoprawasusznociina …

archive.org · 2009. 7. 20. · Przedmowadoprzekadu, Wojnaduskazroku1864^skoczyasiprzji-czeniemSzlezwikuiHolsztynudowielkiejojczyzny niemieckiej,nazasadziewitegoprawasusznociina …

LWL - Urf unbenc:ls verum et poiit1s ; sed quot modis ijsdem praelim inarib us ex parte Suecorum contraventum sit, dicta informatio etiam cl emo n s trat, nec quod obtendere so l en

LWL - Urf unbenc:ls verum et poiit1s ; sed quot modis ijsdem praelim inarib us ex parte Suecorum contraventum sit, dicta informatio etiam cl emo n s trat, nec quod obtendere so l en

archive.org 4 1989_text.pdf · WYDAJE-_ ZfiRZADGtOWNYLK3IOBRONYKRAJU MODELARZ nr4(400)kwiecien1989r. WNUMERZE: sir.1 Slarzy itakzostanq, •tr.5 Zkraju izeswiata •tr.9 Smigtotezmozna

archive.org 4 1989_text.pdf · WYDAJE-_ ZfiRZADGtOWNYLK3IOBRONYKRAJU MODELARZ nr4(400)kwiecien1989r. WNUMERZE: sir.1 Slarzy itakzostanq, •tr.5 Zkraju izeswiata •tr.9 Smigtotezmozna

archive.org · Al-Hilali,AbuUsamahSalimbin‘Icd Syarahriadhushshalihin/penulis.Abu UsamahSalimbin'IcdAl-Hilali; penerjemah, M.AbdulGhoffar; pcngcdit.MubarakBM Bamuallim,AbuAzzam

archive.org · Al-Hilali,AbuUsamahSalimbin‘Icd Syarahriadhushshalihin/penulis.Abu UsamahSalimbin'IcdAl-Hilali; penerjemah, M.AbdulGhoffar; pcngcdit.MubarakBM Bamuallim,AbuAzzam

ZZA - archive.org...Q ?,t t. 0 u ku Pv u ?^ ^Jc a CD ob Lt v tY^ '" ZJ` CG` Y ^^ F.l. d G ^Of F F 1 EA, ^tqa^ C^t 0 ty CL^ g,(3 C q- v u R.i b bob J Lc 3 v u e` y° Y v z r 0 (3) E3

ZZA - archive.org...Q ?,t t. 0 u ku Pv u ?^ ^Jc a CD ob Lt v tY^ '" ZJ` CG` Y ^^ F.l. d G ^Of F F 1 EA, ^tqa^ C^t 0 ty CL^ g,(3 C q- v u R.i b bob J Lc 3 v u e` y° Y v z r 0 (3) E3

· PDF fileOscar Herrero ‐ Antonio Gómez Schneekloth Concierto Flamenco VERUM Para Guitarra Flamenca y Orquesta Nos encontramos ante uno de los pocos conciertos escritos expresamente

· PDF fileOscar Herrero ‐ Antonio Gómez Schneekloth Concierto Flamenco VERUM Para Guitarra Flamenca y Orquesta Nos encontramos ante uno de los pocos conciertos escritos expresamente

archive.org...2 BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİYM ELHAMDULILLAH VE SALATU VE SELAMU ALA RESULULLAH Müellitin Hayatı ve Eserleri eyhülislâm, Takiyüddin, Rehber, alimler alimi, mücahid,

archive.org...2 BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİYM ELHAMDULILLAH VE SALATU VE SELAMU ALA RESULULLAH Müellitin Hayatı ve Eserleri eyhülislâm, Takiyüddin, Rehber, alimler alimi, mücahid,

archive.org · 20/02/2016  · o>UM 1 O0-^ rAA ^J-\NA - f A\r -ATo = » TV\- TN • i/j^ 1. ( *i*o»- rt > • NTNo ^-*j'c - ** 6J S?V - N-N >* — f AAV —ATI =• rvr—T*\ £j

archive.org · 20/02/2016  · o>UM 1 O0-^ rAA ^J-\NA - f A\r -ATo = » TV\- TN • i/j^ 1. ( *i*o»- rt > • NTNo ^-*j'c - ** 6J S?V - N-N >* — f AAV —ATI =• rvr—T*\ £j

archive.org...29 6 T R « m, X i Ä! & Ä . r w w w l t : ir Ä D < lc Bd 畲き 稍 如何 啸이디뎌肴きI _T &前국弗障荫可啸 m r f m r i r, f T b t $ 듀 お현阡 刁下示可肴

archive.org...29 6 T R « m, X i Ä! & Ä . r w w w l t : ir Ä D < lc Bd 畲き 稍 如何 啸이디뎌肴きI _T &前국弗障荫可啸 m r f m r i r, f T b t $ 듀 お현阡 刁下示可肴

archive.org...ب۳ 8 1 3 5 حل کا اس اور ےکاری سئلہ سی ما سضمون الف ۱ ۔ لفظ پیش ۱ ۰ ۰ ا ے. مسثٹله٭ کا وصولی اور ادائیگی

archive.org...ب۳ 8 1 3 5 حل کا اس اور ےکاری سئلہ سی ما سضمون الف ۱ ۔ لفظ پیش ۱ ۰ ۰ ا ے. مسثٹله٭ کا وصولی اور ادائیگی

DINNER MUSIKVERLAG katalog 2012 - panfloete.ch · Verum - Mozart •Il Pastor Fido - Vivaldi • Largo - Händel• Le Cygne - Saint- ... “Pianiste Virtuose” von Charles Louis

DINNER MUSIKVERLAG katalog 2012 - panfloete.ch · Verum - Mozart •Il Pastor Fido - Vivaldi • Largo - Händel• Le Cygne - Saint- ... “Pianiste Virtuose” von Charles Louis

! Grimoirium Verum B5tenebrium.pl/biblioteka/grimorium_verum.pdfGRIMOIRIUM VERUM Księga pierwsza, tycząca się Pieczęci Demonów. usisz tedy mieć ze sobą stosowny charakter, o

! Grimoirium Verum B5tenebrium.pl/biblioteka/grimorium_verum.pdfGRIMOIRIUM VERUM Księga pierwsza, tycząca się Pieczęci Demonów. usisz tedy mieć ze sobą stosowny charakter, o

Numer 3 (42) - archive.org

Numer 3 (42) - archive.org

archive.org...2019/02/05  · ögjJlg iElJjll ügìlill dnlE]l

archive.org...2019/02/05  · ögjJlg iElJjll ügìlill dnlE]l

Kajko I Kokosz Szkoła Latania 1975 - archive.org · cnooRoBFn/HpriDriK/miekzch.L kujko ikokoszdsthkhiwihi.i51^f CZEGOMiKMIlfOWlBRRKU3E» DOPCtNESOSJTCZStlR. m.j_. UHHSIYCH CZNSFICHORDERYSi

Kajko I Kokosz Szkoła Latania 1975 - archive.org · cnooRoBFn/HpriDriK/miekzch.L kujko ikokoszdsthkhiwihi.i51^f CZEGOMiKMIlfOWlBRRKU3E» DOPCtNESOSJTCZStlR. m.j_. UHHSIYCH CZNSFICHORDERYSi

archive.org 7 1956_text.… · Spistreici 7,mi^dzyn.zawodownaWe.-grzech Klasymodel!plywajacych, PodiufcnastatecznoSemodel Iatajacych RWD17 Modelsblokoweokret6w Modelarzomomarynarce.

archive.org 7 1956_text.… · Spistreici 7,mi^dzyn.zawodownaWe.-grzech Klasymodel!plywajacych, PodiufcnastatecznoSemodel Iatajacych RWD17 Modelsblokoweokret6w Modelarzomomarynarce.