Vll.

Urf unben

wal)renb be6

b te i v i g i ä 9 ri gen Sh i e g e 13.

Xu6 bem ~~igi'f d)m Xrd)itJe 3u ffiom mitget~eilt.

llO II

Dr. $lortnf l.ourtual.

(0dJ!UV au6 c)eitfdJr. ~b. 27, 0. 335 - 359).

13.

Cod. Chis, Q. II. 52, p. 187.

~efcl)werben {tber bie contraventiones Suecorum im Dsnabrucfer 0prengel. rolun~et 1647, Dctober 15.

Celsissime Princeps es Ecell. DD. Regis Christianissimi Pleni­potentiarij.

Septemdecim menses integri sunt, ex quo turn Celsmus Prin­ceps ac Episcopus Osnabrugensis, turn DD. Caesarei Plenipo­tentiarij tum alij merito et apud Celsme ac Excell. VV. et apudD D. Plenipotentiarios Coronae Sueciae conquesti sunt de violatis prae­liminaribus circa parochias binas in Gerden et Wallenhorst Dioe­cesis Osnabrugensis ex parte dicti Domini Episcopi imo et DD. lYiediatorum, omni diligencia per regis Christianissimi authorita­tis interpositionem, imo et juris, quod tarn ratione confoedera­tionis quam dictorum praeliminarium regijs manibus signatormn habet, remedia sae1Jissime quaesita. N ec de satisfactione obliga­tionis, quam rex Ludovicus XIV. innocens a se debitam per pie­tatem r eginae matris agnoscit, zeloque Celsnis et Excel!. VV. unquam fuit dubitatum, quom toties contestati sunt; omnes ta­rnen boni imo ipsae integrae ecclesiae ac multorum millium ani-

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

336

mae, qi:tae vei hactenus exinde perierunt, vel adhuc in pericul n constitutac sunt, clamant et ingemiscunt, non solum effectum de­sicleratum ac debitum remediüm non sequi , sed indies mal um ulterius serpere; cum duabus illis praedictis , misere haereticis tra­ditis, Ecclesiis jam plures et quidem ultra 16 adnumerare sit, quod pienius adjui1cta ostendit designat1o , et p erici.Ilum certum immineat, ne tandem intra paucos menses, cum de pace terres­tri tractatur, plures aeterna r equie ac salute priventur ; et tarnen nec media nec rem edia desunt , modo deesse Deus non cogatur, cujus ratio merito prae coeteris habenda, et timeri debet, cum ipse possit inittere in gehennam ignis. Quae adversarij r egerunt et, cum futilia diluuntur, indies nova fingunt, ea non sunt quae sollicitudinem Episcopalem satiare ( sie) possint , prudentum ju­dicio satisfacere valeant, minus zelum Celsnis et Excellen. VV. fatigar e debeant. P astores Catholicos vi, minis et inhibitionibus suis Ecclesiis privatos, domibus ej ectos, redditibus exutos (quod et alij s Ecclesiasticis contigit), seminarium Clericorum S. Silves tri, quod redditibus hoc tempor e quallbus qualibus sustentabatur extinguendum, omnes communitates Catholicas non conteni.as esse intrusione Praedicantiurn, adjnncta clocebit inform::itio, et ulterior, si desiderabitur, dabitur. N ec hie anntls 1 fl'.!4 nec si­milia allegari cum ratione aut valide possunt, cum solus termi­nus conclusorum praeliminarium in hac causa constitutus pro re­gula manere debeat , quousque tractatus pacis au t firmantur aut (quod Deus avertat) abrumpantur, idque non solum in Ecclesiasti­c:ls verum et poiit1s ; sed quot modis ijsdem praeliminaribus ex parte Suecorum contraventum sit, dicta informatio etiam clemon­strat, nec quod obtendere solen t per Domini Episr.opi militiam conclusis Hamburgensibus contraventum prius taut.am iniquitatem excusat, quia id constant er et cum rntione solidiori ncgatur, quum asseritur, clesuperque sententiam totius legatorum conveu­tus Dominus Episcopus saepe poposcit, seque judicio illorum (quod tarnen altera pars temper r efugit) subjicer e paratus fuit et etiamnum est.

Et dato non tarnen concesso, ita esse , num ideo arbitrium partis determinare habebit ornnia praeliminarilJ, suhlata in omni­bus casibus sibique omnia , uti agit, pro libitu Iicer e ? Et quis militiae Caesareae ac Domini Episcopi imo et Civitati Monaste­riensi idem iustum esse negabit, cum se unam partem solam praeliminaribus ligari non censebunt? Et quo securitas tractan-

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

337

tium? quae authoritas in verbo regio? imo quae spes in fide publica?

Si militia Domini Episcopi male praeliminaria violasset, Sue­cia suam contra explevit libidinem; sed cum aliud sub praetextu hoc quaerat, satiari non clesiclerat. Ne vero periculosiora modo enarrata subsequi possint, omnium malorum optimum et faciili­mum est remeclium restitutio in integrum tarn in Ecclesiasticis quam Politicis prout ante hac fuit, praesertim in utroque clistri­ctu Fuscenoviensi (sie) et Reckenbergensi damila perpessa, et quae inposterum in utraque Civitate Furscenoviensi (sie) et Wie denbrugensi militaria spectant, a communi Legatorum Collegio juxta clicta Praeliminaria cleterminari, aut alias de novo otdinari poterunt. Si tarnen hoc non obtineri possit, clictus Dominus Episcopus protestatur , se innocentem et nil tarn p1'0 conservancla religione quam animarum salute procurailcla securitateque prae­liminarium ac tractatus pacis intermisisse, et acl juclicium clivinum praesertim quoacl animas sibi commissas provocat. Conficlit prae" terea in zelum et authoritatem Celsmi et Eccell. VV. quae tan­tam injustitiam post tot imploratio:i:les hucusque apud easde:iu in maa Ecclesiarum, Ecclesiasticorum ac religionis factas non valent amplius durare, et per hoc uti apud Deum mercedem tam regi suo quam sibi cumulabunt ac dictum Dominum Episco.pum, qui se alias obligatum agnoscit, adhuc magis devinctum habebunt. Mo~

nasterij i5. octobris A0 1547,

14. Coutraventiones ex parte Suecorum in Dioeeesi Osnabrugensz· cz'red

praeliminaria Hamburgi manu regia jideque publiea 1" / 1„ De• eemb A 0 16'41 conclusa patratue.

Clausula ex praedictis praeliminaribus concernens 1ta se ha­bet: „ In cognominem vero dioecesim (icl est Osnabrugensem) neutra belligerantium pars plus juris factive sibi sliinat, quam tempore huius tractatus habent 1

) ".

Hie praesupponendum, uti certissimun1 ~c notoririm, nön so­lum longe ante, sed t empore et in conclusione praeliminarium Dominuni Episcopum ac Principem Osnabrugensem Franciscum

1) mgt. o. rol eiern Acta pacis Westph. publicae ober \IBeflp~.

~riebentif,Janblungen I. ~. 8. jf. m um p.

XXVIll. 2. 22

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

338

Guilielmum et in vera, reali ac legitima possessione fuisse utrius-· que satrapiae districtus Furstenauiensis ac Reckenbergensi s ~) dictae dioecesis, omnemque jurisdictionem ac jus tam in spiri­tualibus quam temporalibus et habuisse et exercuisse usque ad injustas violentias et contraventiones sequentes.

ln spirituali'bus.

1. Primo itaque 12. Martij 1645 in Parochia Gerdensi mor­tuo pastore Catholico Amelungio Sar torio per praedictum Dorni­num Episcopum alius qualificatus substitutus, per Domini Gustavi Consiliarios (ut se vocant) amotus, et Praedicans Lutheranus in­trusus fuit.

2. 10. Januarij 1646 similiter mortuo Pastore Catholico in ·walenhorst Friderico Rutgeri dictus Dominus Episcopus Joan­nem Hoetmar Catbolicum canonice substituit; quem pariter alio praedicante intruso amoverunt.

3. Occupata Furstenavia 11. Junij 1647 statim 4 diebus post, nempe 15. ejusdem mensis, cum D. Joannes Brinckmann Decanus Christianitatis Quackenbrugensis et Pastor ibidem ob crastinmn Dominicam et festum SS. Trinitatis ad vesperum signum con­suetum pro populo ad devotionem convocando dari fecisset, com­paruerunt Dr. Hast, Dr. Moddeman, Licentiatus Stauden (qui se consiliarios Domini Gustavi dicunt) una cum Praedicantibus l\fa­gistro Gravio et M. Pecklinio exhibentes mandatum sub litt. A.

et ab Ecclesia et officio eundcm amoverunt, una cum succentore Capellano et Ludi magistro, subtituendo et introducendo in Ec­clesiam Praedicantem Magistrum Vitum Buseherum, qui etiam sequenti die, secundum antiquum calendarium (amoto Gregoriano ibidem per 19 annos observato) Pentbecostes festum denuo ce­lebrari fecit, et ipse concionem habuit, similiter seqentibus c1ie­bus ipse parvulorl.).rn scholis R,limn praefecit, qui etiam suum sa­ceilanum agit, una cum alio quem Conrectorem vocant.

2) ßu !illiebenbrM unb im 2fmte ~urftenau bielt mifd)of ~ra113 !illil=

9elm nod} im Suti 1644 eine Jtird)entlifitation; auf bem @5d1!offc ffiectmberg tlerwei!te er, al6 er im motlemter 1645 1>on IDlunfter auil nad) !illiebenbdht ging, um bail 9ter im tlorigen Sa9re gegrun bete ~ran3isfonedlofter ein3utteiben; im 'lfmte ~urftenau fd)titt er in geiftlid)en eiacl)en nod) im ~a9re 1646 ein. mgl. ® o l b f d) m ib t ~ran3 1lßil9elm (1866) 5. 118 ff. 125 f. m um p.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

339

4. Die 17. Julij similiter amoto Catholico Pastore in Anekun1 intrusus fuit Praedicans Joannes Arcularius, uti sub. liu . B. C.

5. 21. Julij dicti consilarij Gustavi mandatum dederunt ad praefatum decanum et Pastorem Quackenbrugensem ut sub . litt. D., quod ipsi sequenti die intimatum fni t, et Conradus de Muntzen­bruck, Quaestor Domini Gustavi, vigore huius mandati r editibus a) Capituli Collegiatae Ecclesiae S. Sylvestri sub suam administra­tionem sumpsit, destituendo praedictum Decanum , et substituendo Hilmarum V oss Procurator em Fiscalem.

6. Privando praeterea dictum Decanum Redditibus Vicariae cujusdam in Menslage, quam justo titulo hactenus possedit, et missas celebrando fundationi satisfecit.

7. 2'2. Julij amoto Catholico Pastore in Battbergen per con­sistorij (ut vocant) Gustavini mandatum sub litt E. institutus est Praedicans Justus Swandelius.

8. 9. W. U . Similem amotionem paucis diebus post exper­tus est Pastor Civitatis Furstenaviensis, item Bippensis, Mensla­censis et Uffelensis, omnes Catholici , qui, in trusis Praedicantibus, suis Ecclesijs ejecti sunt.

12. 25. Augusti eodem modo amotus fuit Lucas Beckman, Catholicus Pastor in Alfthausen : N am missus J oannes Edler Prae­dicans a Consistorio Gustavino cum mandato litt. F. dicto Pastori per subpraefectos idem intimari fecit, arbit.raria poena commi­nata, ni dictum Praedicantem admitteret: Cui tarnen praefatus Pastor cum aliquibus ex parochianis se opposuit; et cum dies dominica sanctoque Ludovico Regi sacer esset, intravit templum et more solito Missam clecantavit; clata autern benedictione, sub lectione S. J oannis Evangelii Praeclicans Cathedram violen ter conscendit et pro concione dixit. Post octiduum reversus man­clato regiminis Dni Gustavi clictum Pastorem coegit r eg·istra ec­clesiae, simul et Pastorat.um atque aedes tradere, opem Prae­fecti et ministrorum Suecicorum implorando uti etiam Custos claves ecclesiae traclere coactus fuit.

13. 14. Iclem est de Catholicis Pasto1'ibus in Damme et N ewenkirchen prope V oerden, qui etiam elapso mense septembri pulsi sunt.

15. 16. Licet supraclicti omnes et singuli longe et annis plurimis ante praeliminaria fuerint parochijs praefecti, et hucus-

3 ) jffio~l 1.m:fd)tirben ~att reditus.

22 *

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

340

que in quieta Catholicae r eligionis exerci tij possessione: t::tmen'

notandum valde est, eousque ex parte Suecica .processurn esse, ut Yolslagensis et Bergensis Pastores Catl10lici qui ante .50 annos a Philippo Sigismundo ~) ad E cclesias illas uti Caföolici admissi

fuerunt, easque debite administrarunt, similiter ante aliquot

septimanas amoverentur; prout etiam alibi in dioecesi pluribus 6}

a Philippo Sigismundo praefato sie instituti erant, non solum contra praeliminaria sed etiam contra pacta deditionis Civitatis Osnabrugensis contigit.

17. Quoad r edditus, qui ad festum S. J acobi juxta consue­

tudinem et constitutiones synodales integri unius anni a , singulis deserviti sunt, ac debentur, extrusis Catholicis vix dimicliam

partem ad sustentandam legaliter vitam, minus aliquam ecclesi­asticam functionem agere concedunt. Illos, qui privatim vivere volunt, permittenclo, ne eosdem clepulisse videantur.

18. Commendans in Furstenau sub praetextu defensionis

(vulgo Schutzgelder) a singulis pulsis Pastoribus 5. 8. 10 , imo 12 Imperiales emunxit.

19. Ea est calamitas inducta, ut subditis Catholicis ad loca extranea pro subsidio spirituali et animarum suarum solatio

sit eunclum. 20. N ec ibi finis secl etiam in clistrictu Reckenbergensi eo dem

modo contra regium verbum cum Catholicis proceditur. Nam die 6 ta Octobris dum J oannes Sprengerus Pas tor Catholicus in Gutersloe sacrificium missae solenne peragit, insinuantur ipsi liter ae sub litt. G ex consistorio (ut vocant) Gustavino 3. Octob. stilo novo datae. Peracto sacro a Custocle evocatus e templo et insinuatione facta nequicquam contra praeclictas litteras consisto­

rij attentaret, nec Catheclram conscenderet sed concionem cliffer­r et in adventum officialium Osnabrugensium et Rhedensium, idem Pastor in templo persist'ilns concionem habet; qua peracta ab Of­ficialibus Rhedensibus comitante praefecto Suecico in templum introducitur idem supradictus Joannes Edler interrogans: „Pa­stor , quorsum haec?" responsum accepit, se non depelli, sed Pastor vim viclens protestatus est publice ante altar e coram toto

populo. Hoc tamen non obstante taliter introductus Edler Ca-

4) >).'>9ilipp @iigi6munb I {>eqog 'OOU mraunf d)lUcig:~Uneburg / ~if d)Of

uon D6nabritct 1591-1623. 5) qui fegtt. m um p.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

341

föedram conscendit et concionem fecit, qua peracta per cliCtos Deputatos Communitati praesentatus est uti pastor. Die octava Octobris eiclem Sprengero Pastori per Custodem i11 Gutersloe nova facta est prohibitio templi et administrationis sacramentorum qnam prohibitionem etiam 9. Octobris idem intrusus eiclem Pastori llenuo intimavit.

Et haec circa ecclesiastica pauca ex multis uixisse sufficiat.

In Politicis seu Temporalibus.

1. Die 28 . l\faij 164i Furstcnavia per fr::tudem obsessa et co ntra verbum ctiam Plenipotentiariorum Suecicorum DD. ' Cae­sareis da turn die l !. J uuij capta est.

'!. Post han c cleditioncm, eoclem meuse Civitatem \Viden­lirugcnsem hostili obsiuione cinctam 16. Julij in potestatem suam coegerunt.

J. In Di strictu Fursteuaviensi omnes rnini stri ac officiati saecnlares Domini Episcopi ac Principis Catholici convocati sunt per Commendantem t 9 . .Julij ex clecreto regirninis Domini Gustavi et per Licentiatum Juris Tobiam Stauden in praescntia multorum aliorum novorum officiatorum substituendorum dimissi sunt, ad­ditis minis, ni parercnt, Commenclantem loci meclia opportuna adhibiturum, pro in de statim alij substitnti sun t, et i ta omnis jurisdictio Ecclesiasticorum et ternporalium iimnutafa.

4. Quod idem etiam iu districtu vVidenbrugensi cum uno alterove inferiori officiato coeperunt, et reliqua ulteriora medi­tantur.

5. Coacti 14. Septernbris Padcrb ol'nensem obsiclioncm solvere rnunitionern ac mocnia item portas Civitatis \~Tidenbrugensis in regressu eodem mense dernoliti sunt .

IDLra praedictar{1 dausulam praeliminarium etiam alia inserta est specialis, quoad civitatem Osnab rugensem, quae sie se habet: Loca nuiversalis tractatus sint Osnabruga et Monasterium in vVestplrn.l ia, ex quorum utroque statim post commutatos ut infra dicetur, salvos conductus educantur militaria partium praesidia et durantibus congressibus dictae Civitates sacramento utriusqne partis solutae ( sie) acl neutralitatem obligentur, lVfagistratui in­terim proprio cum rnilite et civib us sua cujusque urbis custoclia relinquatur. lpse vicissim dato reversali obstringatur ad fidelita­tem ac securitatem toti conventui lJraestandam ac t ractantium :res ac pcrsonas comitatumqne sanctc habcnclurn et custodiendum.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

342

Et si quid ab eo pro communi tractatus bono requisitum fuerit, praestet se quidem ohsequentem, neutrius tamen partis jussa exe­quatur, nisi ab utroque Legatorum corpore collegiatim insinuata.

1. Contra utrar que clausulam, dum Vechta obsideretur, pro exercitu Suecico ex et per Civitatem Osnabrugensem in sub­sidium hostilis obsidionis saepius avecta est munitio aliaque ne .. cessaria.

2. Idern factum mense Maio et Junio per annonae submi· nistrationem in copia hostili comitante caterva transvectae.

3. Similiter ad obsidionem Widenbrugensem iterum ex Civi­tate Osnabrugensi omnis generis cornmeatus in magna quantitate missus fuit, imo tormentis bellicis et rnilitiae Suecicae transitus per Civitti tem concessus.

tl. Idem quoque factum cum miles Suecicus prope Waren­dorffium ad quatuor septimanaS" subsisteret.

5. Dum \'7'idenbrugum obsideretur, Castrum S. Petri residen­tiam Episcopalem juxta Civitatem die 24. J ulij demoliri coeperunt ac etiam DD. Caesareanorum Plenipotentiariorum seria dehor­tatione de desistendo 28. Julij in scripto facta non attenta ad libidiuem usque prosecuti sunt demolitionem.

6. Officiatis ac militibus Caesariis Civitate Osnabrugensi (li­cet loco onmibus partibus neutrali) intra brevem terminum exire mandatum fuit, quarnvis Monasterij et Suecicis et Hassicis hac­tenus ex causa neutralitutis nunquam inhibitum sit commorari.

7'. Qualis ' ac c1uanta annuna denuo 120 curribus onustis ad castra Suecica prope 1U1enen publice adhuc octava huius mensis Oc tobr is die ex Eaclem Civitatcm evecta sit , notorium est, nec non liene considel'andum, quod quicquid passaportubus (ut vocant) variarum Legationum et sub fiele ac authoritate Legationum con­gressus uti et pro necessitate Legatorum libere illi Civitati inve­hitur, id in hostilis 6) exercitus utilitatem cedere, Leg·atos privari, nec non annonae caritate gravari.

Sequuntur Copiae Documentorum supra Citatorum.

A (ad artic. 3). Lille1·ae Regiminis Guslltvic! nomine datae ad

Burgmaunos et Matjistratum Quackenbrugens~m

Memineritis , qualiter illi Civitati et incolis ejusdem a multis annis Evangelicü, Praedicatoribus provisum fuerit , qui illis Ver-

i>l Hs. hostiles ,

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

343

lmm Dei purum ac incontaminatum juxta traclita Prophetarurn et Apostolorum Praeclicarunt (sie), sacramenta etiam secundum institutionem Christi immutate aclrninistrarunt, usque dum anno 162:J in exilium acti, ipsisque Via facti Papistici surrogati sunt. Cum autem iam Divina auspicante gratia et Victoriosis armis Coronae Sueciae Satrapia Furstenaviensis cum omnibus Depen­clentijs tandem recuperata et Dno Comiti Gustavo quasi postli­minio (sie) restituta; Hinc ratione Officij quo fungimur et Con · scientiae ergo non possumus intermittere, quin Civitati Quacken­brugcnsi Evangelicum Praedicantem denuo orclinaremus. Prout cum consensu Consistorij huius Nos Reverendum ac bene cloctum D. Magistrum Vitum Buseherum, uti cloctum ac fidelem Prae­dicatorem vobis coniunctim et divisim, quam maxime possumus, recommandarnus, et animarum Vestrarum Curatorem constitui­mus, prout Vigorc harum coustitutum Volurnus, ea spe freti, quocl ipsi uti Vestro constituto Pastori omnem respectum debi­t um , bonam Voluntatem, amorem ac benevolcntiam exhibebitis, ac per haec festa Pentecostalia catheclram e iclem concedatis, et al teri Papistico, ne se iugerat, serio inhiberi facietis; et cum hoc ad animarun1 Vestrarnm salutem Vergat, iüL eo minus de Vestra J.H'omptitudine dubitamus, Vos Divinae pro tectioni commendantes. Sigl. Osnabrg. 4. Junij S. V. L647.

praes. "'/ia Junij . Rudolphus Abcken secretarius et :No tarius abs.

B. (ad artic. 4). L lu.:rae N0mi11e Co!lsisto1 ij Os!lab1·u5.;llsis Gusla~

vi1ti ad Joa11n1;111 Arcularium Pnwdicalllcm.

Significamus Vuliis, quatcnus Divina concessione, nec non Victoriosis Armis Coronae Sueciae Satrapia Furstenaviensis cum omnibus suis dependcntijs tanclern recuperata et D. Corniti Gustavo quasi po..;tliminio restituta sit. Uncle nos ratione officij nostri et Conscientia.e intermittere non potuimus, quin Ecclesiae Anc­kmnensi P<trochiali ejnsq ne Parochia.nis Evangelicum Praeclica.to­rem orclinaremus, Et cum antelrnc Vos in eoclem loco et functione fueritis, Ita eanclem Divinam functionem in Dei nomine hisce lit­teris debite offerimns, e t ad eanclem Vocamns, petentes, ut tale ministerium pastorale pro solito salario, reclclitibns et acciden­talibus ibi consuetis acceptetis, sana.mque ac pnram Doctrinam secundum invariatum salvificum Verbum Dei , et Coqms Do ctri-

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

344

nae immutatae Augustae Confessnis eo sensu, prout in subsequenti ~pologia formulae concordiae et articulis smalcaldicis, nec non in parvo ac magno Catechismo Lutheri , in libro item concordiae plenius continetur, doceatis, <LC communitati Christianae tradatis, Christianae etiam Vitae exemplo ac moribus Vestris futuris au­ditoribus ac Paro chianis lucem praeferatis, prout confidimus; Vos Divinae protectioni commendantes. Sigl. Osnabrug. 17/ 7 Julij 1647'. . J oannes Witte publicus et consistorij

Deputatus Notarius.

p. (ad artic. 4) . J) ecl'etllm R~giminis Gustavi ad Vogtetum m

Anckum Henricum Sc/uuru~cher.

Bone Amice; Postquam D. J oannes Arcularius in Pastorem Ancumensem Vocatus sit, et intendat Pastorale Ministerium ac­l3eptar e; Hinc Vobis manclamus, ut Catholico Pastori serio indi­cetis, ne impostrum (sie) Cathedrae et omnibus alijs Ecclesi~

as ticis functionibus in dicta P&ochia , sub arbitraria poena, vllo rnodo se immisceat, sed ut omnem ad E cclesiam pertinentem suppellectilem, illius ac Pastoratus Redditus, Domum item Pasto­ralem , et quicquid annexum est, cedat , omnino curabis. Osna­brt1g. 11:'/2 1< Aug·usti 1647 .

p. (ad artic. 5). Ma11 dat1t11t ad D eca11um Qlladenbrugensem a Re-5imüie D . Uustcwi ration e 11eddituum Collegiatae Quacke~tb1·u~

gensis Ecclesiae.

Reverende ac bene docte, All1ice bone; Cum aestimemus neces­sarium , ut Redditus Capitulares per exhibitorem harum Hilma­rum Vossium N otarium publicum exigantur, et ad debitum lo­~~m consignen tur ; Hinc Vos ad hoc N ecessaria Registra ipsi corn>ignabitis et quicquid a recuperatione Furstenaviensi r ecepistis, ~radetis. Inquo obtemperare scietis. Siglm. Osnabrug. 21/a 1 Julij 1647.

E. (ad artic. 7). Lillerae 1wmi11 e Regiminis Guslllvici ad Badbergen~

ses Paro hianos.

Sun(, Verbotenus ejusdem Teuoris , mutato solum n.omine Prae; dicantis Justi Schwandelij , uti rnpra sub Lit . A .

Subscriptum (sie ) J oannes vVitte N otarius publicus:

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

345

F. (ad artic. 12). Litterae lonsisto1·ij Gustavini ad Aediles et Pro„

visores Ecclesiae Parochialis in Al/shausen.

Cum necessarium j udicemus Pastoratui V estro de qualificata Evangelica persona iterum providere, eum in finem exhibitor harum honorabilis et bone (sie) doctus Joannes Justus Ede" ler S. S. Theol. et Philosophiae studiosus, unam concionem Pro­baticam (sie) habiturus est; Qui si vobis et communitati in Con­cionando placiturus sit, Nobis indicare poteritis, et tune eundem vocabimus et confirmabimus. Signatum Osnabrugi 1a;23 Aug. 1647.

J oannes Witte -publicus et Consistorij N otarius.

G. (ad artic. ~O). Litterr;ze nomine Consislol'lj Osnabrugensis Gu· stavini ad Joannem Hel'mannum Bl'andts Vogtetum in Gii·

ter slohe.

Postquam D. Comes de Teckelburg latorem harum D. Pasto­rem J oannem J ustum Edler pro Pastore in Güterslohe com­munitati praesentare intendat, et eum in finem ille proxima Do­minica die Concionem Probaticam facturus sit; I-Iinc Vobis man­damus, ut dicto Dno Pastori Edeler in omnibus prompte assi­statis, Catholico Pastori Cathedram interclicatis, et omnem pro­motionem ipsi novo Pastori praestetis; His praevijs clictus D. Edeler a N obis ad dictam Parochiam vocabitur et confirmabi­~ur; Siglm. üsnabrugi ~3. septemb. -- 3. octob. 1647.

Joannes Witte publicus Consistorij Deputatus N otarius.

H. (ad artic. t. Polit.). Lz'tteme D, Koenigsmarckij ad Com11w1~

dalllem in F'urstenaw de 6'. Jtlaij 16'47.

Cum Vigore Armistitij, quod Ulmae cum D. Electore Bavariae factum est, liberum si t Dno Electori Coloniensi idem accep­tandi, et intra certum terminum se cleclarandi, cum autem ide~ terminus brevi expiraturus sit, mihique non constet de mente S. Celsnis Sermae. Hinc praesentem tubicinem ablegavi ad inqui­r endum a D. V., quid tam de loco ipsi cornmisso quam praesi­dio mihi fidendum sit, desuper responsum expectando, maneo

D. Vrae Benevolus J oauues Christophorus Koenigsmarck.

NB. Quasi non scivisset locum esse et praesiclium Dni Epi­~ covi Osnabrugensis et praeliminaribus inclusum i~ unten bemerft.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

346

I. (ad artic. eundem = 1 Polit.). Responsum Commendantis Fw··

stenaviensis de 10. 1Waij 16'47.

Praemissis praemittendis etc. Litteras Extis Vrae de 6. Maij heri debite per tubicinem praesentatas accepi. Eidern pro re­sponso significo, me a C!itsissimo Principe D. Episcopo üsnabru­gensi, Domino meo Clementissimo, dudum in mandatis habere, ut locum hunc mihi cornmissurn defensive tantum habeam, et Prae­liminaribus Hamburgensibus couformiter me geram, nec ullarn hostilitatern contra Coronam Sueciae et ipsorum Unitormn Exerci­turn offensive exerceam, nec ut ullum alium militem praeter S. Celsitudinis mediatos admittam, expresse mandatum mihi est. Unde etiam confido, Exm Vram similiter contra hunc locum nil hostiliter attentaturam, sed potius subditos huius Satrapiae, in­colas omnes, Ecclesias ticos, N o1iles, laicos, officiatos per Salua­guardias conservaturam, ne violentijs, depraedationibus, incen­dij s, ac rapinis exponan tur , praesertim cum t arn magnis ac gra­vibus contributionibus utrimque a multo tem1)or e onerati sint, ut difficulter emergere queant; spero aequitatem probatum iri ab Ex. Vra cui maneo paratissimus, et extra meum servitium ac obligationem

Obecliens M. W . K ob o 1 d t 1).

NB. Post has litteras statim fL Koenigsmarkio esse missas diversas salvaguardias.

L. (ad artic. 3 P~lit.). ilfandata Regüninis D. Gastavi sub 17/ 7 Julzj 16'47.

Dimissionem officiatorum D. Episcopi concernentis Clausula.

1. Cum ordinatio officiatorum uti Quacstoris, J udicis, Scri­Larurn, Recep torum et Ductorum diutius suspendi non possit, hinc Nos Domino Licentiato Tobiae Stauden plenipotentiam de-

1) ~füd)ae! fil3i!be!m St o b o lt u o n '.! am b ad), ein geborner lßat;er, fom als .R'ammeriunfer mit bem mifc!Jofe ~ran0 m3itbelm nad) D 6: nabrlicr, ttiurbe uon biefem 0um [)rofhn ernannt unb 5tt g!eicl) ~cm :

manbant oU ~utflenau. Urbet feine ifürtbdbigung biefet'l Dtte6 fo mie t"tber bie enb!id)e Uebergobe beffe!brn U!1!. u o n [)in f! a g e in ben IDlitt'f)eilungen bes 'f)iflor. 5llerein6 0u Dsnabruce I. 11i2 ff., mofe!bfl aud) Sfobolt'l> :.l:agebud) unb anbere Uctrnµucfe fiel) finbrn .

ffiump.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org

347

dimus illos subditis usque ad alteriorem ratificationem Comitis Gustavi, gratiosi Nostri Domini, sistendi ac praesentandi , nec non Domino Commendanti in suam protectionern comrnittendi; Episco­palibus Vero Ministris sub poena amissionis omnium bonorum, ne ex illis ullus quoquo rnodo impostrum (sie) se immisceat, serio inhibendi.

2. Et cum Dictus Dominus Gustavus rescripserit, quod Quaestoratui provisum V ellet, hinc Christanus (sie) Lappe ad interim una cum Receptura idem officium administrabit.

M. (ad artic. 5. Polit. Civitatis). Litterae Caesareanorum ad Ci"vi­

talis Osnabrugensis Magislratum.

A fide dignis accepimus, qualiter vos initium demolitionis Castri S. Petri feceritis , et etiamnum secunclum propriam volun­tatem et quidem hoc praetexendo de facto pergatis, quasi Nos uti Plenipotentiarij Caesarei Nostrum ad hoc consensum praebue­rint; Vester quidem Deputatus P lenipotentiarijs Coronae Sueciae exJ;tibuit, et illi No bis Proiectum quoddarn cornrnunicarunt, ubi petitur, Ut inter Caetera Instrumento pacis publico etiam demo­litio dictri castri inseratur; secl nec in hoc nec in alia noviter postulata in rninimo condescenclimus aut concessimus, sed aclhuc una cum dictis Dorninis Sueciae Plenipotentiarijs onmino in con­tradictorio Versamur, et in indecisis. Unde omitter e nec potui­rnus nec debuimus, hoc Vobis pro Vestra directione indicare, quod talia injuriose et male cle Kabis spargantur. Cum Nos etiam hunc actum demolitionis, qui immediate contra Hambur­gensia Praeliminaria est, (quorum vigore nulli parti talem mu­tationem sine unanimi consensu totius Legationum conventus facere licet) nullo modo approbare possumus aut intendimus. De quo olim vos respondebitis; Interim Vobis adclicti manemus. Monasterij 28. Julij 1647.

Quelle: Westfälische Zeitschrift 28, 1869 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org