Nr 7 (15) LI PIEC 1956

W numerze:

RWD-17Modele blokowe olcr^fdw

A-2 „Diana"

Statek „Maroc"

Spis treici

7, mi^dzyn. zawodow na We.-

grzech

Klasy model! plywajacych ,

Podiufcna statecznoSe modelIatajacych

RWD 17

Models blokowe okret6w

Modelarzom o marynarce .

Model akrobaeyjny Mlkl 01

Model szybowca A 2 „Diana"

Francuskl statek „Maroc" .

3

4

6

10

13

14

15

16

17

Na okiafiee: zwycie.ski modelakrobacyjny na uwiezi w miedzy-narodowyeh zawodach na We.-grzech zawodnika w^gierskiegoVass Geza

PAPIEROWE MODELESAMOLOTOW

Ukazaty si? pierwsze starannic

i dokladnie opracowane papierowe

modele samolotow. Zostaly one wy-dane przez LP2 w Wydawnictwie

MON i znajduja sle jtiz w ksi?gar- !

niach i sklepach papierniczych. Nazdjeciu wida<5 Miga i Jaka, dalsze

modele to Jak-3, Zak i CSS .

MPHOGWmW ilKOUM/i

Od poezatku roku szkolnego

1955/56 zbierano skrze,triie wiadomo-sci, jak realizowany jest programszkolenia na stopien ModelarzaSzkutnika kl. Ill — I. J-ak twierdzili

jedni, uczestnicy szkolenia z zainte-

resowaniem stuchaja wyktaddw, in-

ni dowodzili, ze teoria byla tylko

odstraszaniem co mlodszych i mniejwytrwalych modelarzy. Wypowiedzibylo bardzo duzo. Zdecydowana jed-

nak wie_kszosc wypowiadala sie. za

zmniejszeniem ilosci godzin wykla-dow i zwi?kszeniem czasu przezna-czonego na zajecia praktyczne.

To wszystko zadecydowatc, iz po-stal!owion o radykalnie zmlenic pro-

gramy szkolenia wszystkich klas.

Doswiadczenia zebrane na ten te-

mat zdaja. sie, bye zupelnie wyistar-

czajace, by powazyc sie, na taka. de-cyjq. Programy bowiem musza, byeprzystosowane do chlonno&ci i za-

interesowan slu-ch.aczy, inaczej b?dafikeja., zapisanym arku&zem papie-ru, nie rnajacym zadnego praktycz-nego zastosowania.

WST^PNE PROJEKT* :

Sprawie zmiany programow po-swi?cone bylo jedno z ostatnich ze-brati Centralnej Rady Modelarstwa

w kl. I, gdzte z 105 godz, zaje6 teo-retycznych pozostawiono tylko 28.

W zaje.ciach praktycznych potczy-

niono .takze pewne zmiany. Postano-wiono dac modelarzom jeszcze wi?k-sza. swobod? przy wyborze pracy,by mogli wykonywac to, co im sie.

rzeczywiicie podoba i do czego ma-ja, ched, a nie to, co im zaleci in-

struktor. Wprowadzenie tej inowacji^eszcze bardziej ulatwi prace, in-

struktorom,Obecnie projekt znajduje si? w

Min, Oswiaty, gdzie zostal zlozonydo zatwierdzenia. Z chwila, uzyska-nia akceptacji, zostanie odbity i ro-

zestany w teren, tak, ze poczynajacod nowego roku szkolnego, zaj^cia

odbywac si^ juz bed^ wg. nowychprogramdw.

ZMIANY W PROGRAMIE

Powaznym zmianom ulegl takzeprogram szkolenia na CentralnymKursie Instruktor6-w ModelarstwaWodnego. Uczestnicy dotychczaso-wych kursow skarzyli si^, ze pro-gram jest przeladowany, (dziennie

4 godz. zajec teoretyczmych, 4 godz.

zaje,c praktyoznych oraz 1 godz. wy-chowania tizycznego), ze po .ca-

lodziennej nauce sa zbyt przemecze-

LP Stop ien szkolenia

DotychczasowailoSd godz.

teorii

Razem

Obecnie propo-noiuana llo^c

godz.

teorii prakt.

1. Modelarz Szkutnik kl. HI 22

2. Modelarz Szkutnik kl. II 34

3. Modelarz Szkutnik kl. I 105

Wodnego, odbyte w Gdyni w dniach16—17 maja br. Po dlugiej dyskusji,

w ktdrej wypowiedziano wszelkie„za" i „przeciw", przystapiono doukladania nowego projektu.

Nowy program uktadano pod ka-tem wieku uczestnikow szkolonychna poszezegolne stopnie, z za-chowa-niem ei^glosci szkolenia od klas-y

III do I, Wykorzystywano przy tymwszystikie doswiadczenia z dotyeb-czasowej pracy i poczynionych ob-serwacji.

Zeby npwe programy byly jaknajbardziej doskonale, d^zono doprzedyskutowania ich z moeliwienajwi^ksza iloscia osob zaintereso-wanych szkolenieim modelarskim.Mi^dzy innymi byly one omawianena ostatniej Krajowej Naradzie In-s.truktorow Modelarstwa Szkutnicze-go Zarzadow Wojewodzkich LPZ,kt6ra cdbyla sie, w Gdyni, w dniaeh29—30 maja br. Po szczegolowymomowteniu i przedyskutowaniu po-szczegolnych teinatow, wysluchaniuwszystkicb nwag i ipropozycji, przy-j^to ostatecznie projekt CRMW wiel-ce rdzniacy si? od progiamu do-ty-chczas obowiazu j acego.

O zmianach najlepiej moze swiad-czyc zamieszczona tabelka.

Jak z powyzszego zestawienia wi-dac, najwiQksze zmiany poczyniono

iK

98 120 10 110 12086 120 18 102 120

135 240 28 92 120

ni, nie pozostawia sie. im czasu napowtorzenie materialow itp. Cen-tralna Rada po dokladnym przeana-lizowaniu sprawy postanow:ila znacz-nie zmniejszyc ilosc zajec teoretycz-nych (z 120 do 80 godz.), wprowa-dzajqc na ich miejsce zajecia po-glgdowe w postaci zwiedzania por-tu, stabkow i stoczni. Ta forma szko-lenia, pomijajac jej atrakcyjnosc, z

pewnoscia. przyczyni sie. do lepsze-

go poznania tematu i utrwalenia wpami^ci, niz suche wyklady i wiado-mosci czerpane z 'ksiazek. Zmiana ta

mozliwa byla glownie dlatego, zetegoroczny Centralny Kurs Instruk-torfrvv odbywa sie, w Gdyni, a nie

jak w latach ufoieglych na srodla-dziu. {1954 r. w Jezowie, — 1955 r.

w Poznaniu). Planowane jest, ze i

nastepne kursy dla instruktor6w or-

ganizowane b?da na Wybrzezu.

Zmiany dotychezasowych progra-mow poprzedzila szeroka dysku-sja, w ktorej wzi^lo udzial dzieeiat-

ki osob. "Tym wszystkim, kt6rzyprzyczynili sie, do ich nowego opra-cowania, tq droga. skladamy podzi?-kowania i zapraszamy do dalszej

wspdlpracy. Prosimy o dalsze wnio-ski i krytyczne uwagi.

Sekcja Model, SzkutniczegoZG LPZ.

Z MiQdzynarodowych Zawodow Model! Latajscych

na WQgrzech

Mi ii io ze zawody zaczynaly si? wlasclwie w dnlu 27 maja,skorzystallSmy jednak z wczesniejszego terminu zaprosze-nia i jut 24 maja nasi samolot lekiko oderwal si? i skle-rowal swdj lot na poludnie. Po dwu i pdl godzinnym locfewi ladowallsmy w stolicy Wegier — Budapeszcie. 2 lotniskaprzewieztono nas do aerokiubu w Dunakeszi, oddalonego oIS km od centrum Budapesztu, gdzie zostallSmy zakwatero-wani.

25. V. Do potudnla zjechaly si? juz wszystkie eklpy 1 wresz-cle mozna sie bylo doliczyc, jakie I He krajdw startuje wzawodach. A wlec Chiriczycy, ktdrzy przyjecbali tu pintnas-cie dni wczesnlej, Czesi, Zwiazek Radziecki, Kumunia, Ju-goslawia, NRD i dwle ekipy gospodarzy zawodow A 1 B.Bulgarzy podzielili los naszyeh modelarzy i przyslali jed-nego obserwatora. Podobno u nich takie reorganlzacja. Popoludniu przewodniczacy parlameniu, tow. Konai, podej-mowal kierownlkdw delegacji lampka wina, w gmachu par-lamentu.

26. V. Wsr6d ekip trwaja. goraczloowe przygotowania. Wszys-cy majstruja, prdbuja, lataja. Juz z pobleznych obserwacjiwidac, ze W?grzy 1 Czesi sa „bardzo dobrzy", Pieknie teilataja, modele ekipy chinskiej i o dziwo, posiadaja' modelepionowego startu. Trenuja tak£e akrobacj?. Najiadniejszemodele sa jednak wegierskle, Sa to modele duze, ksztaltnelekko startuja z trawy no, i pieknie lataja.. Widac tu moc-no wypracowane wiele godzin treningu, Trenuje tez znanynam dobrze zawodnik radzieck], Wasilczenko, jednak cosmu ta akrobacja nie wychodzl. Model jest maty, za pn-dkijaki na akrobate. Figtiry krqci bardzo ciasno i nerwowo.

27. V. DziS o godz. 10 odbylo si? uroczyste otwariie zawo-ddw. Na program zlozylo sie Rrdtkie przemdwienie pik. Ku-tiki, wciagui?cie flag wszystkich krajdw, biora.cych udzialw zawodacb i wymlana proporcy pomiedzy kapltan6w dru-zyn. Po czesci oficjalnej odbyiy sie pokazy lotnicze, w ktd-rych mlodzi szybownlcy i piloci WQgierscy pokazali swa wy-soka klase wyszkolenla.

28. V. DziS wstajemy nieco wczesniej niz slonce. Ranekjest dose cbtodny i mglisty. Punktualnie i> piate] komisjarozpoczyna prace. System pracy komisji opiera si? na dwdj-kach Jcioinisarzy, przydzlelonych modelarzowi bezposredniopo sprawdzeniu modelu, Poszczegolne starty odbywaja sieo okresloncj godzinie, co nie jest takie trudne do rozpra-cowania przy tak niewlelkiej iiosri zawodnikdw, Mczayczas Jednego odstartowania (kolejki) wynosi 0,s godz, Zewzgledu na doSc szybko nast^pnjiice po sobie starty i toz roznych punktdw, trudno tu coS mowic o poszczegdlnychmodelach. Pierwsze maksimum ustala zawodnik jugoslo-wiaAski, ktdry startuje jako drugi. Plerwszy start nie zadobrze udaje si? zawodnikowl radzlecklemu, Sokolowowl,ktdrego model mlmo dost: ladnego wyholowanla nlc nie...podlapal", jakr to si? mowl i mocno przepada. Dwa nastep-ne starty nie przynosza zadnych niespodzianek, loty se\ prze-cietne; 180 sek. osia.gaja W?grzy, Niemcy, Cbinczycy.Ku ogolneniu podziwowl Cbinczycy lataja. naprawde. piek-

nie. W czwartym starcie Czesi po raz plerwszy 1 Chinezycypo raz drugi, osiagaja po 180, Szezegdlnie clekawy jest lotmodelu Spulaka, ktdry juz na niewielkiej wysoko^ci po 1 mi-mic ie lotu zaczepil sie „w noszeniu" 1 osia.gnal czas 3,15minuty. Niedobrze jest z Jugoslawia., model mocno pompuje,lot bardzo staby, tylko 94 sek. A takl byl ladny pocz^tek.Sokolow (ZSBR) w dalszym ciagu slaby — tylko 70 sek.,w pia.tym jeszcze gorzej, bo tylko S5 sek. Slaby piaty lotmial takze Niemiec Franke, Bdwne loty zawodnllca cze-cbostowackiegd Spulaka przynlosly mu zasluzone zwycies-iwo (849 sek), drugie miejsce zajmuje Roser — Wegry (77Ssek), trzecie Szju-Min-Cian — Chiny (740 sek.).

29. V. DziS startujq gumdwki. Pogoda mimo niepokojiicychxapowiedzl meteorologlcznyKh jest piekna. W gumdwkach,jak zwykle starty rozpoczely sie od raaksimdw. Pierwszyzrobii Benedek (Wqgry), potem Ci£ek> (Czecbostowacja). Niepostal takze w tyle modelarz radziecki Matwiejew. Juz pierw-szy start wykazal, ie w gumdwkach bi;dzie zaci«;ta walka,w ktdrej niewielkie rdtnice w punktacjl b(;d<t decydtiwalyo miejscu. Dalsze starty wypadty bardzo pieknie. Kilkuzawodnikdw z powodzenlem stosuje tu pionowy start. O wy-sokim poziomie w gumdwkacb maze swiadczyc fakt, ze na

» startdw — lotdw maksymalnych bylo az 21. Wyj^tkowegopecha mial tu zawodnik jugoslowianskl, ktdry swa. gumdw-ke mocno potlukl podczas oblatywania poprzednlego dnia.Zapewne cala. noc ]^ naprawlal. Cztery pierwsze loty bylydose ladne (171, 178, 180, ISO). Piaty lot jednak w ogdle niewychodzit 1 Nesie zdobywa tylko 1 seki Jeden zmarnowanylot rzuca go na ostatnie miejsce. Pierwsze mlejsce zajmujezawodnik czechoslowacki B. Cizek w 900 sek., drugie Mat-wiejew (ZSRR) S7S sek. 1 trzecie Benedek (Wijgry) — 830sek, Zespolowo po dwu konkurencjach prowadzl Czecbosto-wacja — 1749 pkt. przed Wqgrami, Cbinami, NRD, Rumuni%zsrr i jugoslawia..Komlsja techniczna przyjmowala modele na dzien przed

startem w godzinach popoludniowycb. W tych mniej wie-cej godzinach odbywaly sie posiedzenla Mi?dzynarodowejKomisji, na ktdrej zatwierdzane sa wyniki dnla oraz oma-wlane sprawy dnia nastepnego.

30. V. Jak zwykle, starty modell z nap^dem siinikowymrozpoczely sie. o godz, 5 rano. DziS jest duzo chlodnlej I

pogoda jest bardzo nlepewna. Starty rozpoezyna modelarzczechoslowacki. R. Cerny — pocza.tek ladny. — 180 seki Zanlm sypiai si? maksima, Jak z rogu obfitoSci. Modele wszyst-kie s^ bardzo dobre. WiekszoSc stosuje pionowy start. Niktnie odchodzi z zerem ze startu, zaden model nie przepaiaczasu pracy silnika. Trzeba stwierdzic, ie poziom sprawnoScitechnicznej jest bardzo wysoki. Czas pracy silnika waha siew granicach od 9 sek. do 14,8 sek, Naprawde pieknie latamodel zawodnlka chinskiego — I.iti-Ming-Tao. To on mialwlaSnie ten minlmalny czas pracy Silnika 9 sek., przy ktd-rym model zrobii jednak 180 seto. lotu. Cickawy wypadekmial ten sam modelarz na oblatywaniu w dniu poprzednlm.Chiiiczyka zawiddl wylqcznik czasowy silnika. Model nabralduzej wysokoSci i po 3,5 minutowym locie na pelnych ob-rotach silnika wla.czyl sie determalizer. Model zaczal wykre-cac niesamowite figury, przy ktdrych wykonywaniu zacho-dzlla obawa o wytrzymalosc konstrukeji. Na szczescie lotskonczyl si? dobrze i model odnalezlono. Piqkne loty wkonkurencji daty naszemu chitiskiemu przyjacielowi trzeciemiejsce w tej konkurencji. Pierwsze zajal Cerny Rudolf —Czechoslowacja (900 sek.), drugie Wegier — Ordogh Laszlo(88$ seki,). Zawodnlkom radzieckim nie bardzo si? powlodlo.Soboltin (830 sek) zajmuje szdste mlejsce, mimo trzech lotdwpo 180 i dwu ponad 120 sek. Uwage zwraca fakt, ze zadenz zawodnikdw w konkurencji nie mial lotu nizszego od 120sek.

Zespolowo po trzech konkurencjach prowadzl Czechoslo-wacja (2846 pkt.), przed W?gramt (2492 pkt.) 1 przed China-mi (2429 pkt.). Na dalszych miejscacb znalazly si? — NRDna 4 miejscu, Rumunia na 5, — szdste zajmuje ZSRR i sidd-me — Jugoslawia. Wyniki tc sa zaskakuja.ee. Na czoldwk?wyraznie wysuwa si? Czechoslowacja, W?gry i mlodzi mo-delarze chinscy, ktdrzy bija. badz co bad/, mocne kraje,takie, jaki ZSRR, czy Jugoslawi?, dla ktdrycb tego rodzajuzawody nie sa nowoscia. Tak si? zakonczyly trzy pierwszeklasyczne konkurencje. ?.eby nabrad kondyeji do dwu na-st?pnych konkurencji, gospodarze na jutro zapowiedzieliprzerw? w startach. Po trudach dnia — przyjemnym odpo-czynkiem byl wieczdr, spedzony na pi?knie wystawionejoperetce „Ksi?zniezka Czardasza", petnej czarujaeych me-lorlii i hiimnru. Operetka ta, jak nas poinformowano, cieszysi? niebywatym powodzeniem w Budapeszcie, a dla pocle-szenia warszawiakdw trzeba dodac, ze dostad si? do niejjest tak samo „latwo", jak na naszsi „Noc w wenecji".31.V. DziS trwaja goraczkowe przygotowania modeti na

uwiezi. Konkurencja ta miala bye rozegrana na stadionie„Terekiwll" w Budapeszcie. Boisko to zakwestionowala jed-nak delegacja czechoslowacka, twierdz^c, ze jest ono zamale szczegdlnie przy starcie i la.dowaniu. w zwiazku z tymzdecydowano si? na korty w Dunakesi. Boisko to jest dosedobre, Wieczorem tego dnia odbylo sie ognisko, zwane zw?gierska ,.( alior LL

. Bylo tarn duzo rdznoj?zycznego i Spiewu,muzyki 1 wesolosri. Dzlsiaj w ciagu dnia odbyla swe po-sledzenie Komlsja Miedzynarodowa rozszerzona po raz dru-gs o zagadnienla organizacyjne i wymlan? doiwiadczen.

3

1. VI. Dzislaj odbeda si<; starty modell predkieh na u\ur/i.Przed poludnlem pracuje komisja tecfonlczna, o !'- obiad

'i to dobry obiad z tradycyjna papryka, deltawi sa. Chinczy-cy. Jak zdalylismy zaobserwowad, to piwo im nie smakuje,na wino sit.: krzywia, za wQdlinami nie przepadaja.. Totezdomyslni gospodarze czesto podaja. w danlach obladowychryz, na ktdry my sle nie krzywimy I bardzo nam smakuje.Starty zgodnie z planem rozpoczely sie o lS-ej.Pierwszy ma startowac zawodnllo chifiski. Nie jest jednak

gotowy i komisja udziela mu prolongaty. Na starcie zawod-nlk czechoslowackl, Sladky. Pierwszy wynlk — predkosC 118km/h. Rumunt lapla. (I za nie wystartowanle w ezasie. Re-welacja jest startujacy zawodnlk wegierski, Beek, ktdrypieknym lotem oslaga predkoSe 182 kmfli. Ta sama predko/Scw drugim starcie uzyskuje Jozef Sladky, zajmujac rtrugiemlejsce. Beek lata! Z silnikiem „Super Tiger", Jednak. wla£-ciwie nie byI to ten sam silnik i smialo mozna bylo po-wiedziee, ie, startowal na silniku wlasnym. Jak mdwi samBeek, peace Jego nad silnikiem i modelem trwaly 1,5 roku.Takiej wytrwatoSci w pracy nalezaloby zyczyc naszym n-centralowcom, no, i silnikdw tego rodzaju. Do ciekawychtrzeba bezwatpienia zallczyc lot zawodnika radzieckiego —O, Gajewskiego, ktdry osia.gna.1 prcdkasi' 175 km/h. Bar-dzo tadnle lata! zawodnlk jugoslowianski, E. Fresl — (173km/h i zawodnlk NBD — W, Zorn — <1G1 km/h). Zupelnienie wyszto zawodnikom chinskim, ktdrzy mimo wysilkdwnie wystartowali, a szkoda wielka, bo model bardzo ladnleIatat na treningach. Po eztereeh konkurencjach zespotowoprowadzi w dalszym ciagu Czechoslowacja 3468 pkt., przedWe.grami (3311 pkt.) i villi (3018). Na dalszych mlejscachznajduja sie kotejno ZSRR, Jugoslavia, Rumunla i Chiny,Pozycje swoje po tej konkurencjl podclagnely eklpy NRDI ZSRR. Najbardziej utraclty na iile.i Chiny, ktdre zeszly z

trzeciego miejsca na siddme. Tak to jest ntestety w tymsporcie.

2. VI, Zawody mo deli akrobacyjnych maja sie rozpoczafio godz. 15-ej. na stadlonle „Terekwisz" w Budapeszcle. Pro-gram tej konkureneji mlal bye moeno urozmalcony ze wzgle-dow propagandowych. A wiec w przerwach miedzy poszcze-gdlnymt knlejkami startdw mialy bye pokazy gimnastyki,skoki, blegl 9tp. Wszystko popsula pogoda. O godz. 14-ejrozpoczela sie straszna ulewa 1 burza. W ciagu pieciu mi-nut bolsko 1 bieznla stadionu zamlenlly ale w jezloro. Na-watnica, jak szybko przyszla, tak szybko sle skonczyla.O godz. 15-ej modele wyszly na start. Gorzej natomlast by-lo ze sportoweami, z ktdrycb zrezygnowano, obawiajae siedalszyeh nlespodzlanek atmosferycznych.

Ogoina u^wage zwracaja. tu modele w^glerskde, Szczeg61nlepieknie \vykonuje akrobacje Vass z eklpy A. Prowadzi mo-del bardzo opanowanie, poszczeg61ne figury widaf, ze s;i

bardzo precyzyjnie wypracowane, Modele weglerskle sa^ du-ze, o pieknych Uniach i du^yeh silnlkanh, o poj, & cm1

.

DoSii tadnie lataja takze Czesl i Niemcy, jednak zawodnlkweglerski bezkonkurencyjny. Zawodnlk chlnski Seng HuangM zajmuje czwarte miejsce, jednak punktacj<; w stosunkudo trzeeiego miejsea ma bardzo nlskq. Najslabiej w tej kmn-kurencji wypadl zawodnlk radzieckl — Wasllczenko. Przedewszystktm wlda6 u niego bylo brak treningu, figury nte-wypracowane, krecone bardzo nerwowo 1 ciasno. BraU mlaltakze model, ktdry byl za lekki, a tym samym za czuty, noi za szybki. Nie powiodto sie takie Jugoslowlaninowl, Juzprzy plerwszym starcie urywa sie w modelu ster glebokoSci.Zawodnik Jednak pieknym manewrem ratujc model przedrozbiciem. MaJa tylko ten jeden. Przy druglm starcie — tosamo, lecz z gorszym skutkiem, Ku ogolnemu £alowl, za-wodnik jugoslowianski zabral z [otniska szezatki modelui — zero dla eklpy. A szkoda wielka, bo Jugoslowianieprzedstawiall bardzo wysokjj klase, co pokazall jeszczc wVrhlabi. Na tym starcie rozegrala sie piekna, lecz zarazemzawzieta walka o palme picrwszetistwa pomiedzy Wegramia Czechoslowacja. Wysoka klasa akrobacji wegiersklej za-decydowala jednak o ich •wyctestwle. TaM do konea nle-zdeeydowany wynik ma duzy posmak emocjl. wcale niemniejszy, jak na dobrym meczu pilki no?.nej. Smlalo moznapowiedziee, ze zawody byly wielk^ wygrana. dwoch ekip —wegiersklej i czechostowackiej, bo c64 tu znaczy rdintcaszeSciu punktow.

Ostatecznie wynlki przedstawiaja sle nastepujaco:

1 miejsce WqgryCzechoslowacjaNRDRumuniaZSRRJugoslaviaChiny

— 4.1S5 pkt,— 4.119 „— 3.625 „— 3,183 „— 3.13S „— 2.982 „— 2.1« „

3. VI. Dzis od rana panuje podniosly nastrdj, W godzinachpopoludnlowycb ma sie odbyc oficjalne zakoAczenie za-wod6w, Przed obiadem jedziemy jeszcze zwiedzac' Budapeszt.Zgodnie z programem, o godz. 18-ej w pieknej sali Domu

•Oficera w Budapeszcle odbylo sle oficjalne zakoflczenie za-wodow i rozdanie nagrdd. Szereg upominkow wreczyli tak-±e uczestnlkom przedstawiclele budapesztensklch zakladdwpracy. Przyjecie uplynelo w prawdzlwie przyjacietsklej at-mosferze.

4,VI. Ostatnl dzien pobytu na ziemi wegiersklej uczestnicyspedzili nad pieknym Jezlorem Balaton, zwanym tu „we-glersklm morzem".

'..VI, i)/is od rana nlebywaly ruch. Co chwila kins wpadasle. zegnac. Eklpy odjezdiaja. do swych krajdw. Wlele useis-k6w dlunl, jeszcze wymiana aciresdw. „Do zobaczenla nanastepnych zawodaih" — pr&wdopndobnle w NRD.

Opracowali:Z. SZAJEWSKl i W. NIESTOJ

wMMwam

Plywaj^ce mocfele regatowe dzielq &i% na dwiegrupy. Mianowicie na modele zaglowe i modele z na-pedem mechanicznym. W tej tez kolejnoSci je przed-stawiamy, zaczynaj^c od najprostszych i najlatwiej-szyoh do wykonania.

Kl ASA „J"

Plywajqcy model zaglowy, przeznaczony <Sla junio-iw, tan. modelarzy do ukoaczanego 18 roku zycia.

Do roku 1955 stainowil moinotyp, obeonie jest klasqograniczonq nastepuj^cymi wymiarami:

— Dlugosc calkowita, maksimuni — 750 mm,— Laczna ppwierzehnia zagli — 2 100 cm2

,— Zanurzenie maksimum — 200 mm.

Wszelkie inine cechy konstniktyjme oraz materialuzyty do budowy — dowolwe.

KLASA „X"

Plywajacy model zaglowy konstrukeji dowolnej.Startowad na nim mogq juniorzy i seniorzy. Jedynaograniczona rzecz w tej klasie, to powierzchinia zagli

ktora tnie moze wynosic wiecej ni£ 5 000 cm*.

KLASA „M"

Model zaglowy klosy mSedfeynarodowej. Dojxiszs-czony do regat vie wszystkich krajach. gdzie uprawia-ny jest sport modelarski. Wykonuj^cy ten model musiprzestrzegad Tiastepujacych ogramiczen:

— Dlugo&c po pokladzie minimum 1 264 mm., maksi-mum 1 276 mm.— Promieri krzywizmy przejscia kadluga w pletwq

moze wynosid maksimum 25,4 mm (1 cal).

— CaBcowita powierzehmtia zagli {bez spinakera)moze wynosid maksimum 5 160 cm8

.

Ogramiczoina jest ilosd listewek usztywniajacych za-

g]e oraz ich wymiary. Poza tym, zgodtiie z przeplsamimiedzynarodowymi, posiada szereg zakazAifc, Jak naprzyktad; — m-ie wolno mocowac szota (oka lub spi-

maksimum 10 (II).

nakera do bomu grota, zabrania sie

stosowania urzadzeh sterujacychdzialajacych bez uzycia sily wiatrume wolno stosowat burszprytu.

KI.ASA „10"

Model zaglowy klasy miedzynaro-dowej. W klasie tej nie decyduje wy-miary kadluba lub powierzehniaozaglowania, a musi bye zachowananast^pujaca forma budowlana:_ LvvS

„_ * — maksimum 10 (I) albo:6 000

— LvvS

98 313Przy czym Lw jest to dlugosc w

linii wodnej w calach lub w centy-metrach (dla wzoru II), a „S" ozna-cza powierzchni^ ozaglowania w ca-lach kwadratowych lub w centyme-trach kwadratowych (dla wzoru II),

MODELE Z NAPEDEMMECHANICZNYM

Rozrozniamy tu trzy zasadnicze ro-dzaje napedu, Silnikowy tlokowy, sil-

nikowy odrzutowy i naped dowolny(np. elektryczny, parowy, sprezyno-wy itp.).

O zakwalifikowaniu do jednejz klas decyduje jednak nie tylko rodzaj urzadzenia na-pedowego, ale takze czy model porusza sie, dzieki pracysmigla czy sruby.

Przy okreslaniu klasy modeli szybkosciowych, literaoznacza rodzaj napedu, (,„S" — gmiglowy, „M" —srubowy"), a cyfry oznaczaja. pojemnosc" lub wage,silnika.

Zapuszczanie silnika klasy 0-500 przez modelarzy woj. szczecinskiego

Po tym kr6tkimprzedstawiamia klas.

wstepie mozemy przysta,pic do

KI ASA S-2,5

Jest to plywajacy model z napedem silrikowym,tlokowym, na smiglo, o ograniczonej pojemnosci sil-

nika do 2,5 cm3. Konstmkcja i waga modelu jest

calkowicie dowolna. Nie podlega takze ograniczeniurozmiar smigla napedbwego. Modele tej klasy osia-gaja. szybkosc w granicach 40 km/h.

KI.ASA S-.-i i S-10

Takze plywajace modele z mapedem silnikowymtlokowym, na smiglo, z tym, ze pojemnosc silnikapierwszego z nich moze wynosic od 2,51 cm3 do 5.00 cm5

,

a drugiego od 5,01 cm 3 do 10 cm3. Konstmkcja i waga

modelu oraz rozmiar smigla napedowego — dowolna.

KLASA M-3,5 (ORAZ: M-5 i M-10)

Sa, to modele z napedem silmakowym tlokowym, po-ruszane sruba. O zaliczeniu d!o jednej z wyz. wym.klas decyduje pojemnosc silnika mierzona w cm3

. Kon-sti-ukcja i waga modelu oraz rozmiar Sruby napedo-wej pozostawione sq do uznania zawodnikowi.

KLASA 0-500

Jest to plywajacy model z napedem silnikowym od-i-zutowym. Konstrukcja oraz waga modelu, podobniejak w poprzednich, sa. calkowicie dowolr.e. Ograni-czona jest tylko waga silnika, ktory nie moze prze-kroczyc 500 G.

Modtele tej klasy osiqgaja. bardzo duza, szybkosc,

przekraczajaca, nawet 100 km/h, Niestety nasze mo-

dele pozostajq na razie daleko wosia.gaja.e szybkosci dochodzace do

KLASA RP,

tyle od tej cyfry,

60 km/godz.

W klasie tej moga. startowac' modele redukcyjneplywajace z dowolnym napedem. O zajeciu kolejnychmiejsc decyduje nie szyfokoic, a wlernosc wykonaniamodelu z oryginalam oraz sprawnosc rfzialania napedu.

Moga, to bye takze modele redukcyjne historyezne,pod warumklem, ze bed^ mogty samodzielnie prywad,Z uwagi, iz wykonanie modelu klasy „RP" jest znacz-

inie trudrJejsze niz innych modeli oraz pochlamia zinacz-me wiecej czasu, modele tej klasy punktowane sa,

podw6j«na iloscia. punktow.

Jak z powyzszego widzimy, istnieje lacznie 12 klasmodeli wyczynowych, ktore moga. brad udzial w re-gatach organizowanych eorocznie przez LPZ. Sa tocztery klasy modeli zaglowyeh, szesc klas z napedemsilnikowym, tlokowym, jedna z napedem silnikowymodrzutowym i jedna z napedem dowolnym.

Na zakonczemie krGtkawania regal

nobartka o sposobie rozgry-

Teren, na kt6rym moga, odbywac sie. regaty musiposLadac wymiary minimaine 300 m. dl. X 80 mszer. X 0,50 m glebokosc. Zasada jest, ze woda po-wiruna bye stojqca I pozbawiona wszelkich zarosli orazwodorostow, a brzegi. plaskie, nie zasloni^te dtzewamilub domami.

O zajeciu kolejnych miejsc decyduja;

a) Przy modelach zaglowycli: najszytosze przebycieoddnnka wyznaczonego przez Komisje. Regatow^dlugosc i ca 300 m i przejscie linii mety oznaczo-oej bojkami;

b) Przy modelach z napedem mechanicznym: naj-lepszy czas z trzech biegow uzyskany tua dystan-sie 100 m;

c) Przy modelach klasy „RP": najwyzsza ilosc punk-tow uzyskana za wykonanie modelu i sprawinosc"

dziaJania mechanizmu napedowego.

J. M,

5

?ML 5TATECZNO&

Bardzo wazna. rzeczq przy pro-jektowamiu modeli latajacych jest

z&pewn'enie im statecznosci. Co tojest takiego statecznosc? Otoz mo-glibysmy powiedzieiS, ze statecziftosc

jest to taka wlaiciwose' modelu, kto-

rtjf statec situ

SysJ

ra po wytraceniu go z polozenia

rowtnowagi stara si? powrocie go dotego polozenia, Przypuscmy, ze nos

modelu lecacego lotem slizgowymzostal nagle przez pionowy pod-much powietrza podniesiony do g6-

ry (rys. 1), Jezeli teraz model b?-dzie mial tendencj? do opuszczamianosa, to wtedy mowimy ze jest

stateczny podiuznie. Jesli natomiastmodel b?d!zie zadzieral coraz bar-dziej, dazac do przejseia na plecyto wtedy mowimy, ze jest niestate-czny,

Zasadniczo obliczesnie statecznoscipodluznej modeli dzieli si? na obli-

Napisal: inz. J. KAPKOWSKI

czenie statecanosci statycznej i dy-nainicznej. Ponizej omowirny ko-lejno te obliczemia dla modeli w lo-cie slizgowym.

Podhizna statecznosc statyczna

Statecznosc statyczna polega nazbadaniu rownowagi sil aerodyna-micznych i ci?zkosci dzialajacychna model. Rozrozniamy trzy ro-dzaje rdwnowagi. Sp6jrzmy na rys.2. Mamy tarn uklad podobny domodel ia Dwie kule o ci?zarach2 G i G wtedy zmajduja. si? w po-Jozeniu rownowagi, jezeli momemty;ch ciezarow wzgledem osi otirotusa sobie rowme, a zatem kiedy za-chodzi r6wno^d

2GI-C-2IPrzypuscmy teraz, ze uklad na

rys. 2a zostal wychylony o kat «•

Teraz momenty wyrazaja. si?:moment kuli lewej

Ml = 2G1 cos <x

moment kuli prawejMP = G-21 cos aa wiec sa_ sobie r6w-ne. Oznacza to, ze ta-ki uklad pozostaije

nadal w polozenlur6wmawagi obojetnej

.

Czesto pojecie r6w-nowagi zast?puje si?

pojeciem statecznos-ci i im6wBmy, ze ta-ki uklad posiada sta-tecznosc oboj?tna, Papatrzmy terazna rys. 2b. Tarn pr?ty laczace niesa. linia prosta, a zalamanq w pun-kcie obrotu. Po wychyleniu takiegoukladu z polozenia rownowagi, od-leglosi obydwu ci?zar6w zmienia, si?na ai i a2 ,

przy czym odleglos6 oby-dwu kuli lewej zmaleje od I — a

(

a kuli prawej wzrosnie od 21 — a2 .

Widteimy, ze teraz rdwmowaga riie

bedzie zachowama, bo uklad bedziedazyl do dalszego wychylenia wprawo. Taki uklad nazywamy nie-statycznym. Zachodzi tarn n:erdw-nosc

M P >MLNa rys. 2c mamy uklad podobny

do poprzedniego z tym, ze pr?t taimjest wygi?ty w dol. Po wychyleniuz polozenia rownowagi w prawoodlegtosc 21 zmniejszy si? do a2 ,

a odleglose 1 zwi?kszy si? do a t ,

a wiec mamy nierowmo4c

Ml > M P czyll M = ML Mp >A wi?c otrzyniujemy moment M

powracaj^cy uklad do polozenia

r6wnowagi. Taki uklad nazywamyslatecznym,Przechodzqc teraz do naszogo mo-

delu mamy sytuacj? podobnq (rys,3). Najwazniejszymi silaimi wplywa-jqcymi ina statecznosc statyczin^ mo-delu sa. sily nosne ina skrzydle i nausterzeniu, jego ci?zar oraz mo-ment skrzydla wzgl?dem Srodflta a-erodynamicznego.Po przeprowadzeniu obllczen oka-

zuje si?, ze warunkiem, a*by modelbyl stateczny statycznie jest zacho-wanie nast?puj^cej nier6wnosci:

XH Ap a,(l—e)< O

gdzie (patrz rys. 3)

x — odleglosc srodka aerodynaimicz-nego skrzydla od srodka ci?z-kosci

c — srednia ci?c'wa aerodyinamicz-na Slkrzydta.

Ap — tzw. wspolczynnik stateczno-

c=4X ,

£ 1$lp

*>>

Rys 3

sci podluznej. Sposob wyznacze-nia jego podany byl w nurnerze1—2 „Modelarza" w artykule „A-erodynamiczny projekf modeluszybowca",

2ae =—

rJi

A — wydluzenie skrzydlaa — nachylenie krzywej sily nosnej

profilu skrzydla na wykresieCz = g(a)

aj — nachylenie krzywej sily nosnejprofilu usterzenia (patrz artykulA. PMS. „Modelarz" 1—2).

Pierwszy czlon powyzszej eiierow-nosci praedstawia nam wptyw skrzy-dla. Dla normaJnych profili czlonten jest dodatni, a wiec samo skrzy-

6

dlo bedfeie niestateczne. Mozemyuzyskac statecznosc samego skrzy-dla przez danie profilu o podgietejkrawedz' splywu (rys. 4) albo da-jgc odpowiedni skos i skrecenie

skrzydJa, co stosuje si? w toezogo-nowcach.Drugi czlon powyzszej nierowiio-

Sci obrazuje wplyw usterzenia po-ziomego. Wplyw ten test ustatecz-niajacy i odgrywa glowna. rol? wzapewimeniu statecznoSci statyczinejmodelu.Nalezy jeszcze zauwazyc, ze dla

dolnoplatow statecznosc podtuzna b?-dzie gorsza, a dla gornoplatow lep-sza. Jednak wplyw ten bedzie nie-

wielki i pomineUsmy go w rozwaza-niach. Rowniez wplyw ksztaltu kad-luba jest niewielki i takze go pomi-nehsmy.

Statecznosc dynamiezna.

Stateczmosc statyczna jest tylkowstfjpn^ oceinq zachowania sie mo-delu w locie. Dlatego tez musimysi? zastanowic nad ustaleniem wa-ruankow statecznosci przy uwzgled-niemu pozostalych sit dzialajaeychma model, Takimi silaimi s% sily

bezwiadnosei, Jszeli uklad na rys.2c wychylimy z polozenia rowno-wagi, to wroci on do niego po sze-regu kolejmych zanikajacych wah-n'?<5. Wlasnie zainilkajacych. Gdyfoyte wahania nie zamikaty, to wtedymamy niestatecznosc diynamiczna..Powr6t do polozenia rownowagi memusi odtoywac si? przez wykomywa-

nie wahari. Gdytoysmy Uklad tanwstawili do gestego oleju, to powro-ci an do polozen'a rownowagi ru-chcm ciaglym. Taki ruch nazywaimyaperiodycznym. Wykresy wychyleritych dwoch ruchow mamy przed-stawione na rys. 5 w zaleanosci oJczasu.

Krzywa „a" to wykresruchu wahadlowego, a „b"wykres ruchu aperiodycz-nego.

Jezeli chodzi o niestate-cznosc podluzng to moze o-na wystepowac w dwochpostaciach. JecTna z nichnajcz?sciej spotykana jest

tzw. „pompowanie modelu".Obraz tego ruchu mamyprzedstawiony na rys, 6. Narys. 6„a" mamy tor lotuprzy matej predkosci po-czatkowej. Model wykonujewtedy „gorki" i „dolki",Jezeli bedziemy zwiekszalipredkosc wypuszczania mo-delu, to przez stan „b"przechodzimy do „c" gdziemodel wykonuje p?tle. Wi-dzimy to niekiecfy przy zer-waniu si? holu, poniewazprzy holowaniu mamy sto-sunkowo duzq pr?dkosc potorze. Niestatecznosc dynamicznamoze takze wystapic w postaci ru-chu aperiodycznego (rys. 6d). Ob-serwujemy to czasem, gdy modelwchodzi w lot nurkowy i lecac pocoraz bardziej stromym torze rozbijesi? o ziemi?. Jednak ten rodzaj sta-tecznosci jest mniej niebezpieczny,gdyz spotyka si? go bardzo rzadko.

Na rys, 7 mamy przedfetawtonetory lotu modelu sta<teczriego (:b) i

niestalecznego (a) dynamicznie. Wi-dzimy, ze model miestatecziny djTia-m'czmie bedzie zwiekszal swoje wy-chylenie i ,^pompa" bedzie coraz'bardziej gwaltowma. Natomiast wmodelu statecznym wychylenia toe-

da. zanikaly i w koncu model przej-dzie do lotu slizgowego.

Zanikanie wahari jest wywolatnetlumieniem zaleznym od pow'erzch-ni statecznika poziomego, momentubezwladnosci modelu itp.

Otoydwa powyzej opisane rodzajeniestatecznosci podiuznej moznaprzedstawic w postaci wytoesu

(rys. 8). Os pionowa „a" ograaiiczazakres Tiiestatecznosci nachu aperio-dycznego, a krzywa „to" zakres nie-staitecznosci ruchu wahadlowego.Sprawdzic stateczinosc inaszego

modelu oforazowamego przez punktP mozemy manoszac tein puinkt nawykres podany na rys. 9 zrobiony

dla szjrfbowcow A — 2 lu'b na wy-kres ma rys. 10 dla gumowek klasymistrzowskiej. Oczywiscie sprawdza-my stateczinosc* w locie slizgowym.Wspolrzedne X i Y obliczamy z na-stepuj^cych wzorow:

gdzie:

Q CX = II

PgS 2

Y _ sH I2

s '4

Q — ci?zar modelu w KGo — g?stosc powietrza =

1 KGsel t

g — przyspieszeinie ziemsktie

9,81 m/seka

S — powierzchma ski'zydla

w IT?

c — srednia aerodynamicz-tna cieciwa w m

iy — proniieri beziwtadmoscimodelu wzgl^dem osi

podiuznej

zakres nif&tatecznostiruchu wacnaqioweqo

Rys. 8

S 12

f

hV1

I

t

-

SzybowceA-2

_6_—

iWrss storecznose <

4

i

^ lokrts mestotecinosct

ruchu wofioatowego

* 4 C 8 tO 12 14 IS 18 20 ' X

Rys 9

dda modeli gum6wek:

1

H — statecznosc statyczina

obliczona wg, wzoru po-danego poprzedinio

^>H— powierzehnia usterzeniapoziomego (m!

)

1h - odleglos6 Srodka parciausterzenia poziomego odsrodka ciefckoSci mode-lu (m)

a i— nachylenie krzywej sily

nosnej usterzenia pozio-inego.

JezeM punkt P 2majduje si? w za-kresie niestatecznosci ruchu aperio-dycznego, to jego wspolrzedna Xbedzie ujemna. Moze sde. to zdarzydtylko wtedy, gdy model bedzie nie-stateczmy statycznie. Wspolrzedna Yzalezna jest przede wszystkim oddlugosci kadtuba JezeK bedziemyzwiekszac 1h , to punfot P bqdzieprzesuwaJ si§ do gory w glab zakre-su statecznosci. Jedinak efekt tenbedzie zauwazalmy wtedy, gdy wy-konamy lekko kadlub i usterzenie,

gdyz tylko wtedy iy b, niewiele sie.

zwiekszy,

Zwieteza-nie Sh daje takze efektustateczniajacy, gdyz punkt P we-druje do gory w (kierunku strzalki.

Czym dalej ten punkt zmajduje sie.

od krzywej „to", tym lUumienie jest

wieksze i wahatnia szybciej zanikaja,,

A wiec zasadniczymii srodkami po-prawiajacymi statecznosc podluznamodelu jest zwi^kszenie Jh i Sh

Obliczenie promienia bezwladnosci

Przejdzmy teraz do wyzmaczeniapromienia bezwladnosci, k£6ry nambedzie potrzebny do obIiczen:'a

wspolrzednych punktu P. Nie wda-jac sie, w szczegolowe rozwazania,podajemy przyblizane wzory nakwadraty promienia bezwladnosci:

dla modioli szybowc6w;

fi212

(1,-A) ! + CA S + UB*

t

14

S*«;

fi 12

!•

It 4

V

a*

Gumowki

Zokres statecznosci

-- Zakres niestatecznosci ruchuwQhadrowpQo

2 4 S 9 10 t2 14 IS Id 2Q "x

Rys.lO

=+ N

;=K[l+ a,-A,j =

+ Ur,2-S- — 1BA+ A* B^RA1

Znaczenia wj'miarow podane s^ narys. 11 a (szybowce)

11 b (gumowki).

K =

C =

U =

N =-

R =

k

Q

Gc

Q"

Gu

Q'

Gg

Q

Q

stosunek c:^4aru ka-dluba do ri^zaru mo-delu

stosunek ciezaru obcia.-

zania przedniego dociezaru modelu

stosunek ciezaru uste-rzenia do ciezaru mo-delu

stosunek ciezaru gumydo ciezaru modelu

stosunek ciezaru grzy-bka przediniego ze smi-glem do ciezaru mo-delu.

Wzory te s^ sluszne dla najcz§-sciej spotykanych ksztaltow modeli.Jezeli chcemy uzysflcac dokiadiniejszedane, hib jesli model odbiega od or-todoksyjnego ukladu, mozemy dopomiaru promienia bezwladnosci za-stosowac nastepujacq metode do-swiadczalng.Zawieszamy model na cienkich ni-

tkach i wprowadzamy go w ruchwahadlowy (rys. 12). Naleiy zwrdciduwage, aby wahar. a odbywaly si?

dokladnie w plaszczyznie piomoweji aby wahania nie byly zhyt duze(najwyzej do 10°). Mierzymy okreswahan, to znaczy czas rucliu zazna-czonego linia, kropkowan^.Moment bezwladinoSci w^^l^dem

osi O, obliczamy z nast^puj^cego

wzoru:

-w?-gdzie: T — zmierzony dkres wahari

(sek.)

Q — c;

ezai- modelu (KG)a — odleglosC srodka ciezko-

ici modelu od osi zawie-szeinia „0"/m.

Nast^pnie przeliczamy moment ly-

Qly=lo-— "'

g — przyspieszenie ziemskie 9,81

m'sek*.W koncu obliczamy kwadrat promie-nia bezwladnosci:

-2 __ ^y

J ~Q/g

Pomiary te nalezy powt6rzyd (kilka-

krotnie i wziqc z nich wartosd sre-

dniq.Przyklad:

Chcemy sprawdzic, ozy model &zy-bowca A-2 o nastepuj^cych danychbedzie stateczny podlusnie:S = 28,5 dem1 = 0,285 m*SH = 5,5 dcms = 0,055 m1

c = 0,18 m1h = 0,95 mx = 0,05 m

(dofcoAczente na str. 13)

s

Duza ilosc samolotow akroba-cyjnych RWD-10, znajdujacych eie,

na wyposazeniu aeroklubow orazszkot LOPP-u, byla w latach 1933-38

nie wykorzystana calkowicie zewzgl^du na brak pilot6w po&iadaja.-

cych uprawnienia do latania na tymtypie samolotu, ByJ to bowiem jed-nomiejscowy samolot przeznaczonydla wysoko zaawaneowanych .wakrobacji pilotow. W roku 1938 Do-swiadczalne War&ztaty LotniczeRWD wypuscily nowy typ samolo-tu, ktory mial wypelnic luke, miedzysamolotami RWD-8, a RWD-10, by!nim szkaino-akrobacyjny RWD-17.

Swyin ukladem RWD-17 przypo-mina szkolny RWD-8, ktorego jest

dalezym rozwinie«iem, rozni sie. jed-nak zasadniczo wlasnosciami lot-nymi,

RWD- 17, to dwumiejscowy gorno-plat zastrzalowy konstrukcji mie-szanej z silnikiem P. Z. inz. Major120 KM. Skrzydla zawieszone na pi-ramidoe nad kadlubem sa, odchyloneku tylowi o kat 12°. Kazde skrzydiowspartejest para zastrzalow r6wno-leglych, tisztywnionych etalowymiciegnami profilowanymi. Skrzydiojest calkowicie drewniane, dwudzwi-gowe z dzwig-arem pornoeniczym, doktorego przymocowane sq w trzechpunktach lotki. Lotki o nap^dzieroznicowym typu Frieze sa kon-strukcji drewnianej, kryte plotnem.Przednia cze.sc skrzydla, tworzaca z

dzwigarem. keson, jest pokryta sklej-ka, reszta plotnem. Zastrzaly orazpiramidka wykonane z rur stalo-wych, profilowanych, okucia wiazacestalowe.Kadtub tworzy kratownica prze-

strzenna epawana z rur staiowych,oprofilowana z gory i od spodu przezdrewniane ipodluznice wzamocnionepolwr^gami. Kadlub kryty plotnem,za wyjatkiem gornej czesci sklejka.

oraz oslony silnika wykonanej zblach duralowych. Kabiny pilot6w,umieszczone jedna za druga. posia-

daja oddzielne wiatrochrony orazkomplety przyrzadow pokladowych.Za tylna kabina znajduje sie. ba-gaznik. Sterowanie podwojne, nie-rozlaczalne w locie. Orczyk nasta-wLany zaleznie od wzrostu pilota.

Usterzenie: stateczniki i stery kon-strukcji drewnianej. Stateczniki kry-te sklejka, stery plotnem, Statecznikstem wysokosci wsparty zastrzalemi usztywniony eiegnem. Kompensa-eje. 2astosowano w obu sterach. Pod-wozie o ukladzie tr6jgoleniowym zniezaleznie uginajacymi sie. polosia-mi. G16wna golen zaopatrzona wamortyzator gumowy syst. DVL. Ko.ta o niskim cisnienlu, k6Jko ogo-

%M$AJAMOLOTU tt<QLM0-fi<mA(Y)mO

nowe sterowane. Naped. Samolotmogl by6 zaopatrzony w silnik eze-regowy, czterocylindrowy, pracujij-cy w pozycji odwroconej, chlodzonypowietrzem o mocy 120—150 KM.Stosowano silniki: P, Z. Inz, Major120 KM .oraz Cirrus Major 150 KM.Loze &ilnikowe z rur stalowych,przyatosowane do kratownicy ka-dluba. Oslony silnikowe duralowe,zapinane na zapinki sa latwo otwie-jane i zabezpieczone od przypad-kowego odpiecia. Zbiornik paliwaaluminiowy, apawany, miesci &\% wprzedniej cze^ei kadiuba i jest od-grodzony od kabiny piiota sciankaprzec iwpozarowa,

Smiglo dwuramiennt, o sUlymskoku, drewniane.Charaktery styka p la towca

:

rozpietosc 10 mdfugosc 7,7 mpow, nosna 18,7 m 2

ciejzar platowca z silni-

kiern 528 kGci^zar w locie 810 kGci^zar w locie akrobacyj-nym 760 kG

obciazenie powierzch-ni 43 kG/m*

osi^.gi z silnikiem PZ inz. Major120 KM (w nawiasach dla silnika

Cirrus Major 150 KM.)

195 (210) kmgodz.

170 <178) km/godz.

Predkosc maksy-malna

prejdkosc przelo-towa

predkosc mini-malna 80 km/godz.

czas wznoszenia sie. na wysokosci1000 m 4 min. 10 sek, (3 min. 10 sek),pulap praktyczny 5000 (5500) mzasi^g 680 (650) km

Samolot RWD- 17 lakierowany toyl

na kolor srebrno-czerwony, znakirej estracyjne i &nigto na czarno.Model samolotu RWD-17 mozna wy-konac w dwdch zasadniczych od-mianach, jako model redukcyjny,gdzie najlepiej przyjac skale. 1:25lufe jako model redukcyjno-latajacy(skaia 1:10).

Zdj^cie 2 przedstawia wlasniemodel redukcyjno-latajacy, wyko-nany przez krakowskiego modela-rza J. Pudelko. Z modelem tym kol.Pudelko startowal na Ogolnopol-skich zawcdach model! redukcyjno-latajqcych w Szczecinie, gdzie wy-roznial sie oryginalnymi ksztaHamii estetycznym wykonaniem. Nazdje^iu widzimy model ten z nar-tami, umozliwiaj^cymi start nasniegu.

Opracowal A. A. MROCZEKWiirs/ima

10

<^

samolot szkoino - akrobacgjny

RWD-17"

Podziatka

o r 21

< i_

»>*« ' A Jt Mf&ul

11

iCIGACZ OKRSTdW PODWODHYCH nadbudduka

v_za

done feehniczne

:

wyporno$c-43t

uzbrojenie- fdz 37mm,

4 MMy ,2wyrzutniebomb qtybinowych

szybkosc - 28 weztew

dztdrko 57mm

WKMy

ttUtt TOmOOWY

C« o T3O-0

done techniczne:

wypornoM - 27t mauyny - 2 silniki spolinoue 2300 KM szybkosc - 40wuzbrojenie - 1 dz. 20 mm , 2aparofy torp. 555 mm, 4 KMy , 6 bomb g/eb

nadbud6wka

OOZOROWIEC

^M-n ^̂ cmf.

done techmczne:

wypornoic -500i

uzbrojenie - idz 100mm , 2dz 51mm , 2 wgrzufme bomb gfyb.

rnaszyny - 3 silmki spahnowe

szybkosc - 27 w

dziatko 37mm

ft

12

Mlodele

Wojennycli(PLANY NA STR. 9—12)

Zbndowai mlnlaturowa. flott; wojenna.,skladajni;( sip / noworzesnyrli okretfiwwszystkich klas — i.i! pragnlenie nicje-dnego modelarza. Jak ilotad — sprawarozbjjata si<; o beak odpowlednlch pla-now. Przychodz^c z pomoc.] modelarzom— mllosnikom spraw wojennomorskich,redakeja nasza wsp61nie z redakeja. mie-sleeznika „Morze", rozpoezyna zamlesz-czanle cyklu nteskompltkowanych pla-n6w, nlir-.tmujiii'veli waznlejsze klasy Je-dnostek wojennych, poczawszy od lot*

nlskowca, a skoftczywszy na desantow-kach. Beda to plany model! blokowych,bez czeSei podwodnej kadluba, wszyst-kle w jednolitej skali 1:400. W czerweo-wym n-rze ..Morza" znajd$ zaintereso-wanl plany cieiklego lotntskowca anglel-sklego „Ark Royal". W blezacym n-rze..Modelarza" zamlcszczamy plany: 1 —radzlecklego sclgacza okretow podwod-tiych (typ ten Jest rownlcz uzywany wnaszej marynaree); 2 — szwedzklego kutratorpedowego typu T-31; J — radzler.kleffodozorowca typu „Kronsztadt", i — ma-lego okretu podwodnego anglelskicjprodukcti <typ .,U". ,.V" — oodczas wnj-ny mtellsmy dwle takic Jednostkl: ,.So-

kola" i „Dzlka">: 5 —' polsklego okretu

podwodnego ..Sep", W nastepnychii-rnrh ukaia sle plany: nlszczyclela,eskorlowca, tratowca floty i tralowcabazowego. statku-bazy, desantowek rfii-

nych tjpfiw. ltd. W ..Morzu" znajdzle-cle planv wlekszycb jednostek: pancer-nika oraz cleiklego i lekklego kratow-nika,

BUDOWA Mnnn.t. Podstawowym ma-terialem bpdzlp tu — oczywlacle — drewno.Z uwagl na male wymlary poszczeg61-nych, czegc.1, bin si bye ono twarde i bez-s»ojowe. Nalleplej do tego celu nadalesl» buczyna. Ze wzgleflu na ,1eJ kruchoSfinalezv uwaznle n-iercifi otwory lub wbl-Ja6 drutv. gwozdzle czy te* szpllkt. Ma-le otworki, no. rtla uroieszczenla inasz-f6iv wzgl. uzbrojenla. ..najbezuleczntej"Jest wvpalai rozzarzonvm druclkiem.Xalezy przy tym pamietaf, aby drat uir-ty do wvpalanla otworu byl eleliszy» nlzdrut, kt6rv mamv w tym otworze umte-Se!f. Do klelPnla poszczeefilnych czeScI

moina nzywaf kleju stolarsklego (cie-

plpgov. cho( trndni) iPSt przy lego uiyeluzachowac czystoSf klelenla. Lepszv be-dzio nrzeto Met acetonowy nn. szewskl.Ewentualnfe lutowanie drnelkfiw nalezytirzeprowadzac pfzpil zamontowaniem namodeln. abv unlvnae. nrzyT*alenla drew-na. Szczegotfiw budowv nle jiodaleniv,Kdv* t. newnoSela vazdv. nawet Srednlozaawansowany moiie1ar7. da soble z mo-delem bloVowym dosknnale rade.

MALOWANIE MOnFXI. Oo malowanlamrtnp, uzyt farh olelnveh (motllwie na.1-

lenszeen gatunk»i ewalllt wzel. Iakler6wnltro nth temner. ktAre naitennle nokrv-wamv laklerpni bezbar^nym fnitro lnbsttlrytusowymi

Kolorv i>os7eze"ninycb okretow sa. na-stonnlace:

Sclgacze: za wyj!|tklem poklartu— Jasno szaTp» oklenka — czarne- fokra-elp lluratnatorv mo*emy t>o nomaiowanhilaznaczyS nrzez nakluefe ostrzem cvi^klav nnkladv — nnturalnv kolor drewna.DBZorowlec: .lasno-Bzary, wszyst-

kle poklady czerwono-binnatne.O l< r i

1 t v podwodne: burty ka-dtubdw martwych (gornvrb) oraz Selanykiosk6w — Jasno-szare; balasty. wlerzchykfoskfiw oraz poktart mniejs^ego o.t». —oUWkowo-zlelone, poklad .,Sepa" — clem-no brunatny.

STANISLAW WOZNIAKGdynia

—

-as

U

2 1

CS3 1

^ A t B

ODciqzenie

orzecfne ^f— "

f.

a.

q£ ^^J"- \- ^ZPL

- \5^oolpA ctprtosci kodtubo

lt m

B

Sroaek cieik$sci moOelo

Jrouek cietkoict gumy

(?ys If

A — 9,7

Ik = 1,2 ma = 4,3 »/rada, =4,0 '/rad

Cz = 1,0

Q = 0,40 KGDane ci^zarowe

Q = 0,410 KG C = 0,31

K — 0,35 U = 0,03

Obliczamy najpierw statecznoSc

statyczn% o,05 0,055-0,95H = 4,3

Nanosimy te wsp61rzqdne na wy-kres (rys. 9) i widzimy, ze punkt Pznajduje si? w obszarze stateczno-

inz. J. KapkowskiWarszawa

0,182

0,285-0,184,0 =

/ 2 - 4,3 \= i— —| = — 1.71

I ^-9,7/

A wie.c model posiada stateczno^statycznq.

Przechodza.c do sprawdzenia ata-

tecznosci dynamicznej obliczamynajpierw kwadrat promienia bez-

wladnoSci.Poszczeg6ine odleglc^ci: li = 0,5 m == A = 0,23 B = 0,95 i£ = 0,35 =

/1.2* \= \-rr + 0,27'j + 0,31 - 0,23» + =

= 0.03 - 0,95' = 0,10 m>Obliczamy teraz wspotrz^dne pun-

g=P-2 °'410 - 8

^(-1.71H9,81 -0,285 0,10

Y = :

0,055

0,285

= 7,2

0,104= 10.7

l:{

MODEL™'Sff(fias dalszy z Nr. 6)

W poprzednim numerze omGwllismy jak najog61niej zasad-

nicze elementy budouy kazdego okretu.

Okrety matece wspulne techy, a w szczegolnoSci podobneuzbrojenie, wielkoSc i przeznaczenie tworza odrebne k 1 a s y.

Jstnieje wiec klasa okret6w linlowyeh, krazownikdw, nisz-

czycieli, lotniskowcdw, okretow podwodnyeh, tralowcow Up.Okrety nale^ace do tej same] klasy moga. sie rfiinic miedzysob$ wygladem zewnetrznym, riiznyml sposobami rozmiesz-czenla uzbrojenia i niektorych urzadzeri. Tworza, one odrebnet y P y w ramach. tej samej klasy,

W zaieznosci od przeznaczenia okrety dzielimy na rftzne

grupy lub rodzaje. Do okretdw bojowych zalicza sitj: okre-ty liulowe, pancernlki obrony wybrzeza, krazowniki, nisz-

czyciele, kanonierki, monitory, kutry torpedowe i Scigacze.Okretami specjalnymi sa: lotnlstoowce I trailsportowee samo-lotow, tratowee, okrety podvvodne, stawiacze min, stawiaczesieel itp. Transportowce, bazy pljrwaj^ce, okrety ratowni-

Okrqt liniowy „Missouri"

eze, okrety hydrograticzne zaiiczamy do grupy okretow po-mocniczych,

Z kolei przejdziemy do om6wienia danych taktycznychposzezcgolnyoli rodzajfiw okretdw.

okret liniowy

Okret liniowy jest najwiekszym i najpotezniejszym z gru-

py okretow bojowych. Nazwa „liniowy" w chwili obecnejnie znajduje uzasadnienia i pochodzi z okresu kiedy zasad-nlezym szykiem w walce na morzu byla linia.

G16wnym uzbrojeniem okretn liniowego jest poteina arty-leria skladajaca sie z 6 — 12 dzial kalibru SOS — 106 mmwmontowanych w pancernych wiezaeh po 2 lub 4 dziala.

Rozmieszczenie wiez umo/.liwia oddanie salw z kazdej burtyze wszystkdcli dzlal. okret liniowy wyposazony jest ponadtow artylerie sredniego kalibru 120—152 mm, Dzial takich naokrecle llniowym znajduje sie okolo 20. Okolo 100 dzialekprzeciwlotniczych kalibru 20—40 mm broni okret przed ata-Lami lotnletwa. Zazwyczaj kazdy okret liniowy posiada naswym pokladzie 2—i samoloty, kt6re przeprowadzaja. dalekierozpoznanie.

Obrone bierna; stanowi potezny pancerz poziomy i pianowyoraz wybrzuszenia burt ehronia.ee w duiym stopniu przedminami i torpedami,

WypornoSc okretu liniowego waha sie w granlcach od25,000 do 50.000 ton, szybkosc 20 — 35 wezlow.

Glownym zadaniem okretu liniowego jest niszezenie og-niem artylerii jednostek nieprzyjaciela. W marszu okretyliniowe eskortowane sa zazwyczaj przez eskadry mniejszychokretow, bronta,cych go glownte przed niespodziewanymi ata-kaml okretow podwodnych i iotnictwa.

PANCERNIK OBRONY WYBRZE2AW zasadzie Jest to mniejszy okiret liniowy przeinaczony

do obrony wybreezy i dziala na bllsklch akwenach. Wypor-inni' jego wynosi od 3.500 do 8,000 ton, szybkosc 16—25 wez-low, artyleria gldwna sklada sie z *—6 dzlal kalibru do 280 mm.

KRAZOWNIK

G16wnym zadaniem kraiownika obok zwalczania jednosteknieprzyjaciela jest paralizowanie nieprzyjacielskich llnii ko-munikacyjnych.

Krazowniki dzielq sie na pudklasy kra/uwuiiiow elezkichoraz kr^zownikOw lelokich,

Kraiowniki citvkic zwalczaja. lekkie sily nieprzyjaciela,ochraniaj^ konwoje, wspieraj^ wlasne sily iekkle i wojskadzialajace na wybrzezu, dokonujit operacjl wypadowyeh nawybrzeze nieprzyjaciela.

WypornoSe krazownika ciezkiego wynosi 10 000 — 27 000 ton,

szybkosc — do 35 wez!6w, zasieg do 15 000 mil morskich.Uzbrojenie sklada sie z artylerii tj, I — 9 dziat kalibru152 — 305 mm, 6 — 12 dzial kal. 75 — 102 mm oraz do 50

dzialek przeciwlotniczych kal. 20 — 40 mm. Krazowniki clez-

kie posiadaja ponadto 2 — 4 samoloty.

Kra,zowniki lekkie stosowane sa. do wykonywania podob-nych zadan co krazowniki cieikie. Wypornosc Ich waha sie

w granicach 4 000 — 10 000 ton, szybkosc docbodzi do 40 we-z!6w, zasieg do 16 000 mil morskich. Artyleria sklada sie z

6—12 dzlal kal. 120—152 mm, 4—8 dzial o kalibrze 75—120 mmoraz okolo 40 dzialek przeciwlotniczych. Ponadto posiada4—3 rur torpedowych.

Zasadruczym uzbrojeniem krazownik6w obu podklas jest

artyleria. GIGwna artyleria jest przewaznie umieszczona wdwu lub trzylufowych wiezaeh artyleryjsklch. odpowiednierozmieszczenie dzial umoiliwia prowadzenie ognia jedno-czeSnie w sektorze dziobowym i rufowym, Ze wzgledu nato, ±e niektore kir^zowniki wykorzystuje sie do stawianla

zagrod minowych zaopatruje sie Je w specjalne urz^dzeniado przyjmowania min i ich stawiania.

Krazowniki posiadaja najbardziej unlwersalne uzbrojenie,

ich doskonale wlasciwosci morskie czyni^ je niemal nieza-

leznyml od pogody, a duzy zasieg daje im moznosc dlu-

giego przebywania na morzu. Wyposazone s^ takze wewszystkie rodzaje Srodktiw obserwTacji i l£|cznosci.

? f . 10-J—'lT. >™ "Vi ,.

—

a^vr

Krqzownik „Glasgow"

Wspomniane zalety sprawiaja,, ze krazowniki mogq zar6wnowsp6Idzlalac z okretami innych kias, jak tez przeprowadzacsamodzielne operacje.

W czasie wojny w sMad flot wchodzi rdwnie^ grupa okre-t6w uazywana kr^zownikami pomocniczymi. Sa to prze-wainie duze i srednie statki handtowe przebudowane naokrety wojenne. Wykorzystywane s^ zazwyczaj do zabezpie-czenla dzialan desantow morskich, ochrony konwoj6w 1 pa-raiiziiwania morskich Hull komuntkacyjnych nieprzyjaciela.

(C, d. n.)

S. B.

14

NAM

MIKI01Model ten przeznaczony jest do

treningu. Odznacza sde. on bardzo

prosta, konstruikcj^ i duza. wytrzy-

matosciq. Do budowy modelu uzyte

zostaly w przewazajacej czeSci ma-teriaty krajowe. Do napedu modelu

siuzy silinik WN-2,5 ze smiglem

o sreclnicy 200 mm i skoku 150 mm.

Sfcrzydlo modelu jest jednodzwi-

garowe. Dzwigar wykomany z liste-

wek sosnowych o wymiarze 3x3mm. Zeberka wykonane ze sklejki

o grubosci 1 mm sq azurowaoe. Kra-

wedz natarcia wykonana jest z li-

stewki sosnowej o wymiarze 3x5mm. Miedzy zeberkami na listewke.

naklejone sa. kawalki balsy, co za-

pewnia dobre utrzymanie profilu.

Kraw^dz splywu wykonana z listew-

ki o wymiarze 3x7 mm., a zeberka

sa, wpuszczane w listewke na glebo-

kosci 2 mm. Klapy wykonane z de-

seczek balsowych o grubosci 2 mmi zamocowane do krawedzi splywu

na zawiasach plociennych. Wychyle-

nie klap ± 30°. Skrzydlo, jak row-

niez i klapy, pokryte sa. papierem ja-

poriskim. Skrzydlo mocowane jest do

kadluba przy pomocy gumek. Profil

skrzydla symetryczny 16% SAF-TING. Diuki sterownicze przepro-

wadzone nad skrzydlem przechodza.

przez uszka przymocowane do kori-

cowego zeberka skrzydla.

Kadlub plaski o komstrukcji kra-

towniczej pokryty podw6jnie papie-

rem japonskim i lakierowany, Prze-

dmia cze£c kadhiba wzmoanionaklodkiem topolowym. Podwozie z

dcutu stalowego o sredtnicy 1,8 mm.Usterzenie balsowe o konstrukcji

geodetyczmej, pokryte papierem ja-

poriskim. Wychylenie steru wysoko-sci ± 45

e, Ster kierunkowy wychy-

lony w prawo 15s. Zbiornik o po-

jemnosci 45 cm3.

DANE MODELU:Rozpietosc 840 mm. Dlugosc 600 mm. D Powierzchnia skrzydla z kla-

pami 14,6 dcm 2. Wydluzenie skrzydla 4,85. O Powierzchnia klap 1,88 dcm 2

.

H Powierzchnia steru wysokosci 1,4 dcm2, D Powierzchnia statccznika wy-

<=oko£ci 1,4 dcm-. C La.czna powierzchnia usterzenia wysokosci 2,8 dcm2.

Profil usterzenia — plaska plytka. D Powierzchnia calkowita 17,4 dcm2.

Ciezar (bez paliwa) 370 G. Obciazenie 21 G/dcm2, D

JERZY MYSZKAWarszawa

Podztatka:

SO tOO 150 200 mi ...j .[.i.i .

|

<DDlDQS^Model okrobocyjny no uwi$zi

>MIKI-01<konsir. Jerzy Myszka.

3-

15

'eiunmfy if^dm^i^iD0C

W majowym numerze

„Modielarza" zamieScili-

smy nadeslane z Cze-

choslowacji zdjecie mo-

delu szybowca Jaromlra

Kaucky'ego. Ponizej po-

dajemy plan tego mode-

lu nazwanego przez kon-

struktora „Diana". Oto

dane tego modelu wg

pisma „Letecky mode-

lar".

Profil skrzydla NACA

25-100-10, profil statecz-

nika 6-610 B. Kat zakli-

_ nowania ptata +4,5 °, sta-

tecznika +0°. Fowierz-

chnia: skrzydla — 28,072

dcm2, statecznika — 5,865

dcm*, calkowita — 33,928

•icm. 2 Waga w locie 415 G,

ciezar skrzydla 135 G,

statecznika 15 G, kadlu-

ba — 140 G. 125 G.

Przekroje podane w po-

dzialce 1:1.

3* 16 bak

2x16 balsa

16

17

KONSTRUKCJE

CI^ZKI MYSLIWIEC NOCNYKONSTRUKCJI S. A. IAWOCZKINA

Ci^zki mySliwiec noony o nap^dzie odrzutowym konstrukcjiS. A. Lawoczkina, jest to grzbietoplat caty metalowy. Skrzydlao obrysie prostoka.tnym, posiadaja. duzy skos do tylu, co jest cha-rakterystyczne dla samolotow o macznych szybkosciach i posia-daja ikrofplowe zaikonczenie.

Kadlub w przedniej swej czesci miesci urz^dzenie radarowe;nos radarowy). Obszerny kadlub pozwala na zabranie znacznychzapasow paliwa a tym samym na dokonywanie lotow dalekody-stansowych, co pozwala stosowac ten typ jako mysliwca towa-rzyszacego bombowcom dalekiego zasiegu,

Naped samolotu stamowj^ dwa sikiiki odrzutowe zawieszonepod platami na specjalnych ramionach. Takie zawieszenie po-zwala na pelniejsze wyikorzystanie plaszczyzoi no&iych skrzydla.OrygimaJnoSd tej maszyiny podkresla umieszczanie kabiny

7. 'boku kadluba. Samolot malowajiy jest ina kolor srebrzysty.Przypuszczalna rozpigtosc waha si$ w grarakach 17—18 m.

we ..Kridla Vlasti"

Z.S.

WYNIKI ZAWODOWOSTRAWA — STALINOGROD — OPOLE

MODELS SZYBOWCOW A-S

Klasyfikacja indywidualna

1. Ernest Krystek (LPz-Opole) — loty2. Star.islaw Skotniezy (LP2-Stalinogrod>

Cenek Kuzel (Svazarm-Ostrawa) — loty:ISO + 97,8 -

Klasyfikacja zespotowa:

1. lpz — Opole2. LP2 — Stalinogr6d3. Svazarm — Ostrawa

MODELE Z NAPEDEM GUMOWYMKlasyfikacja indywidualna

Franciszek Gluza (LP2-Stalinogrod)

178 + 180 + 180 + 148 + ISO = .864 sek.- loty:180 + 122 r 180 + 180 + 180 - 842 sek.

180 i 180 + 96 = 733,8 sek.

— 2 216,6 pkt.1 932.5 pkt.— 1 888.5 pkt.

loty:167,5 + 180 + 180 ! 180 + ISO = 887,5 sek.

2. Frantisek Kastovsky (Svazarm-Ostrawa) — loty:69,5 )• 148,6 4- 148,2 + 150,3 + 171 - 687,6 sek.

3. Bretislav Sebesta (Svazarm-Ostrawa) — loty:65 + 139,5 + 180 + 111,3 + 102,8 = 598,6 sek.

Klasyfikacja zespolowa:

— 1 866,6 pkt.— 1 672,8 pkt.— 1 008,3 pkt.

1. Svazarm — Ostrawa2. LPZ — Stalinogrod3. LPZ — Opole

MODELE Z NAFE.DEM MECIIANICZNYMKlasyfikacja Indywidualna;

1. Karel Seheuter (Svazarm-Ostrawa) — loty:153,7 + 86,2 f 70,5 + 180 + 83 = 573,4 sek.

2. Rajmund Kudelko (LPZ-Stalinogrod) — loty:180 + + 122,4 + 95,7 + 161,3 - 559,4 sek.

3. Alfons Szewczyk (LP2-Opole) — loty:4- 118,7 + 85 + 88,3 + 118,5 = 392,8 sek.

Klasyfikacja zespotowa

1. Svazarm — Ostrawa — 1 160,9 pkt.2. LP2 — Stalinogrod — i U5,9 pkt.3. LPZ — Opole — 445,5 pkt.

OGOLNA KLASYFIKACJA ZESPOLOWA1. Svazarm — Ostrawa — 4 916 pkt.2. LPZ — Stalinogrod — 4 721,2 pkt.3. LP2 — Opole — 3 670,4 pkt.

StOWNICZEKmodelarzaszkutnika

dryf — znoszenie statu u z ttursu podwpiywem wlatru, fali lub pradu narzece. okrejla lie go katem miedzy sla-dem torowym a. osia. symetrii statku,

drzewca — wszelkiego rodzaju drewnia-ne czeici omasztowanla, jak maszty,gafle, bomy ltd.,

dulki — wyclecia w burcie lodzi wio-slowej lub ruchome widetki, o ktorcopiera sle trzon wlosta w czasle wlo-slowania. Te ostatnie moga. bye stalelub wyjmowane,

DWT — skrot oznaczajqcy nosnogc stat-ku, obliczana. w tonach wagowych.Nosnosc okreSIa He cieiaru statekmoze zabrac do ladowania, przy sta-tym zanurzeniu,

dywizjon — grupa okretow przewaznieSredniej wlelkosci — niszczycieli,tratowcow, okretow podwodnycb po-zostajqea pod wspdlnym dow6dztwemi stanow!a.ca jednostk? taktyczna..

drajrep — linka rucboma lub lancuchsluzacy do poduoszenla rei,

drapacz — mala kotwlca bez poprzeczkiz czterema wygietymi lapami rozsta-wlonymi na krzyz, sluzy do zakotwi-czenla malych lodzi i poszukiwaniana dnie zatopionych przcdmlotow,

drednot — nazwa plerwszych angiclsklch1 innych iikrc;tow liniou jch nowegotypu o wypornosci okoto 20 000 ton 1

dzlatach Ualibru 305 mm. Pierwszyokr^t tej klasy nazywal sle wlasnle..dreadnought" (po angielsku „Nieu-straszony"),

drobnicowiec — statek towarowy prze-znaczony do przewozu laflunk«i« drub-nicy: skrzyn, beczek, work6w, sa-mochodow ltd. Poslada on liczneurzadzenia przeladunkowe i ladow-"ii- dla ri'iiiivrii towarow. Szybkoscwynosi okolo 30 wezldw i moze zabrafdo 12 pasazeraw.

1$

ODPOWIEDZI REDAKCJIA. MALCZYK — Wadowice, J. HAJ-

NYK — Stalinogr6d — papierowe modeletnozna n;ibvw;u- w sklepach papierai-iv.vcii „Domu Ksiqzki". Adres ksiegarnli.DK" w warszawie ul. Sienkiewieza 14,

mozna tam zamawiac wszystkie modelepapierowe*Z. H EN VIES — Lublin — dztekujemy

za cenne uwagf, postaramy sltj plany mo-deli redukcyjnych utrzymywac w jednejsliiiii. ale wyjjjtkl mogq -.ii; zdarzac.

H. Grzyb. Or/echow. — Elektryczne sll-

niczki do model! plywajacych sa do na-

bycla w sklepach elektroteehnicznych wcenie 42 1 90 zl szt. Szukajcle, a na pew-no znajdzieeie. Nie mamy adresu mode-larzy z CSR w wieku do IK lat, gdy£ za-

granica pisza przewaznie doSwiadczenimodelarze, ich adresy podawaliSmy„Modelarzu".

w

POCZ1A OMMIKOW*

Hi

**> MSi'

i4

*^MS^RL^

jego nie sa, w szczegotach opraeowa-

ne, totez zamieszczamy na razie tyl-

ko zdjecie ogolne.

Ten pieknie wykonany model, kto-

ry widzimy w jednej z faz budowy,

wykwnat inz. Wieslaw Schier. Jest

to model akrotoacyjno - treningowy

WS 48. Znajduje si§ an juz w okre-

sie ostatnich prob. Z chwilq spraw-

dzenia ostatnich danych tego mode-lu, podamy jego plany.

Co to jest;

a) gondola balonu

to) cze;sc kadluba Tu 3 04

c) plywak wodmosamolotu

'dj dziob Comety 3

e) lodz ralunkowa.

To udane zdjecie modelu miszczy-

ciela nadeslat nam inz. Stefan Gola-

bek z Wroclawia. Niestety plany

UWAGA CZYTELNICY!

ZMIANA ADRESUZawiadamiamy, ze Redakcja „Mode-

larza" przeniosla sie. i obecnie mies-

ci sie w Warszawie ul. Dluga 52—

Arsenal, telefon 612-83

— W przepisach nie nie ma przeciwkotakiemu startowl...

we. „Model Aircraft"

Redaguje Zespol: Wydaje ZG LP2. Adres Rcdakcji: Warszawa, ul. Dluga 52 Arsenal. Telefon 613-83. Cenapojedynczego Nr 1.50 zl. Prermmerata pMroczna 9 zl. Roczna 18 zl. Na wsi prenumerate przyjmujii listonosze

i agencje pocztowe. W miastach wylacznie urzedy pocztowe.Drak. Wojsk. Zakl. Graf. W-wa. Zam. 7088 z dnia 20 VI 56 r. B-7-26804

emmt

MOI>ELEZ JEDNEJ R^Kl

Te wszystkle models redukcyjncsamo lotow . wojsk wy i h wyk onalzolnier* czecfioslowacki. Sa, one wy-konane dokladnie 1 sin /a jako po-moce szkoleniowe. Takich modela-rzy w armli CSR jest wlelu.

ZWyCIESKI MODEL

WiELKIEJ MOD!-"

PRAGI

Ten model zdobyt1 mlejsce w kate-gorii modell akro-bacyjnych na za-wodach o wielksiNagrode. Pragi. wy-konat go modelarzczechoslowackt M.Herbera z Prael. Wzawodach wzlell u-dzlat takze modela-rze z Innycli miastCSR.

LAWINAREKORDOWRekordy modeli szyb-

klch na uwlezi padaja.

jak z rogu obfitosci —niedawno podaw allsmyo rekordzie modelarzaczechoslowacktego a

juz lekord ten zostalpoblty przez lliszpanadi Batllo — 2«5 km nagodz., Anglika GibbsaEOS a ostatnio przezWlocha dl Marconi —21 J. Uzyskal on tenwynik modelem, kt6rywidzlmy na zdj^clu z.slUiiklem Supertlgrea 20.

JUGOSLOWIANSKI SAMOLOT SPORTOWYW Jugoslawii wybudowano juz kilka typ6w samo-

lotow sportowych. Oto jeden z nich „Matajur" skon-struowany przez D. Genera. Szybkoid tego samolotuwynosi okolo BOO km/godz. a zasieg do SOO km.

Czy wiecle *e... Rowniez 1 w modelarstwie corazczeseiej stosowac zaczynaja za-gramca matenaly sztuczne do budowy modell, zwlaszcza re-

dukcyjnyeh 1 szybkich, Uzywa sle do taklej budowy roznemasy plastyczne lekkie, trwale 1 tanic... nlestety u nas nleslychaj o tym, a rdwnie trudno dostae zwykle materialy dobudowy modell...

MODELARZ Z ALGIERU

Obok znanego pasazerskiego odrzutowca radzieckiego Tu 104 uzna-

nego za najlepszy, jedynie angielskie odrzutowce Comet zdaly juz prak-

tyczny egzamin, uzyskujac rowniez dobre rezultaty. Pierwsze typy

Comet mialy iednak szereg wad i dlatego powstaiy nowe ulepszone

=erie. Na zdjeciu jedna z ostatnich serii Comet 3.

Xen maly cniopczyK ns, zcljQCiu prs -

zentuje zbior moilcli precyzyjniewykonanyeh przez svvego ojca —

znanego modelarza z Algeru