WYDAJE- _ZfiRZAD GtOWNY LK3I OBRONY KRAJU

MODELARZ nr4(400) kwiecien 1989r.

W NUMERZE:sir. 1

Slarzy

i tak zostanq,

•tr. 5

Z kraju

i ze swiata

•tr. 9Smigto tez moznazrobic samodzielnie

•tr, 11

Wakefield .Viking*

•tr. 14Francuski samolot

my§liwski —..Morane Saulnier"

MS-406

•tr. 20Motordwka cumownicza..Emilka"

oraz — z dziatalnosci

NAVIGA

•tr. 22Modele sylwetkowe

statk6w i okretow

•tr. 24Silniki elektryczne

w modelach samolotowklasy RCE-12

•tr. 25Kaiendarz

miedzynarodowychzawoddw NAVIGAt FEMA 1 989 r.

•tr. 30Ludzie modelarstwa.

sir. 91

Modelarz pomaga

NASZAOKLADKA

Modelarze lotni-

czy z APRL juz nie-

jeden raz zdobyli

zhty medal na mie~

dzynarodowych za-

wodach makiet lata-

jjcych. Na zd)eciu

makieta RC przed

startem.

Fot. Z. Janecki

Modelarze zeZdunskiej Woli

zorgamzowali w dniach od 1 5.01

.

do 28 02 br. wystawe dorobku

modelarni DK Xokator ". Ponadtrzydzieici model) wykonanychprzez modelarzy pracowni lotni-

czei i okretowej wyeksponowanow specjalnej do tego celu prze-

znaczonej salt wystawowej »,Ak-

warium" mieszczqce) ste w Klu-

bie Mtedzynarodowej Prasy i

Ksigzki „RUCH" w Zduriskiei Wo

Ekspozycja model!

spotkata sie z duzym zaintere-

sowaniem nie tylko najmtodsze-

WYSTAWA W „AKWARIUM"go pokolenia Zdunskowolan. ale

rdwniez dorostych. o czymswiadcza wpisy do Ksiegt Pa-

miajkowej Cieszy fakt, ze dzieki

wystawie przybywajg do mode-larni DK ..Lokator" i ZPDz ..Wola

wciaz nowi modelarze.

Przypuezczam,ie poprzezorganizowanienowych wystawmodeli,

pokazdw i konkurs6w, jak r6w-

niez wystaw totogratieznych mo-zna bedzie liczyc na jeszcze tep-

sza. propaganda modelarstwa wZdunskiej Woii.

s. jOZwiak

SKORZYSTAJ Z TEJ SZANSY!

PRAWO JAZDY - TYLKO W LOKSkorzystaj z tej szansy

„PRAWO JAZDY - TYLKO W LOK"...

O&rodki Szkolenia SamochodowegoLigi Obrony Kraju

prowadza. szkolenie kandydatdw

na kierowcdwi kierowcdw na wszystkie

kategorie prawa jazdy.

Szczegdiowych informacji

udzielajq Zarzady Wojewddzkie

oraz O&rodki Szkolenia Kierowcdw

Ligi Obrony Kraju.

2 MODELARZ

Wszyscy wiemy, ze kryzys,

inftacja, ograniczenia wbudzecie na oiwiate, kur-czace sie mozllwoicl thnansowania dziatatnoteispoteezno-wychowawczejprzez spdtdzlelczoidmieszkaniowa w duzymstopniu wpfywaja rdwnlezna spoieczna dziatatnotenaszej organizacjl, ktdra

bazule na wspdtpracy z in-

nyml instytucjami I orga-nizaciami. Tym bardziej, zeI nasze finanse 94 ogranl-czone i trzeba ale llczyd zjeszcze wiekszymioszczednoiclaml.To wszystko wiemy, prze-zywamy I niedostatecznieenergicznie reagujemy napogarszajacy sie stanorganizacyjny, sprzetowo--narzedziowy I kadrowynaszej organizacji.

Nlebezpieczne

tendencje

Nie chciafbym uogdlmac i wypowia-

dad sie na temat wszystkich rodza-

jdw dziatainosci szkoleniowo-sporto-

wej LOK. aczkoiwiek obawiam sie. ze

sytuacja. jaka zachodzi w modeiar-

stwie, moze odnostd sie i do innych

form naszej pracy z mtodzieza. Dotakiego stwierdzenia sktania mnieanatiza sprawozdar) otrzymanych z

ZWLOKza 1988 r.

Smutkiem bowiem napawaja danestatystyczne ilustrujQce stagnacje. a

jeszcze czes'ciej tendencje spadko-

we w rozwoju tej waznej ze wzgleddwspotecznych, gospodarczych i

obronnych dziedziny politechniczne-

go wychownaia mtodziezy, jakg jest

modelarstwo w swych rbznych for-

mach oddziarywania

Wiem. ze trudnosci sg ze wszystkim,

ale czy mozna bez obawy przy-

sztosC patrzec na obnizajacy sie stan

organizacyjny zaistniaty w modelar-

stwie?

ff.

Foi A FUSHJK

PRZYSZIOSCOMODELARSTWAW

LOKA oto kllka danych o stanle mode-larnl zrzasxonych w LOK:

w latach: 1980 1987 1988

Czfitochowa 25 25GorzowWIkp. 15 13 10Katowice 102 62 52Krakbw 22 - 20 $

Nowy Sac* 8 6 8TarnOw 47 47 20

Przeciez w tych wojewbdztwach sa.

etatowi kierowntcy WojewdbzkichOSrodkow Modelarstwa i biorg pie -

mqdze za rozwdj iiosciowy i jakos-

ciowy powierzonego im odcinka pra-

cy. Ograniczenie sie do utyskiwan nabrak pieniedzy. materiatbw. silnikdw

itp. nie jest wyjSciem z sytuacji Odczego jest wtasna inicjatywa, wspdl-

ne podejmowanie prob przeciwdzia-

tania temu marazmowt? Czyiby na-

dal lansowano tylekroc krytykowane

hasto: (1Czy sie stoi czy sie lezy . "?

Co na to klerownlctwo ww. ZWLOK? Jak tak daiej pdjdzie za rok,

dwa pozostanie tylko tytut kierownika

Wojewodzkiego Os>odka Modelar-

stwa w nomenklatura LOK I na lis-

cie ptacy, wedtug kt6rej co miesiac

pobiera „naleznosC za swoja. prace".

Wiem. ze niektbrzy lansuja teone:

„dosyc fikcji w sprawozdawczosci —trzeba podawac tylko prawde" Ale

czy gtoszgcy te hasta zadali sobie

trud dotarcia do tych dawniej istnie-

jacych modelarni, poznania przyczyn

ich ograntczonej czy zaniechanej

dziatainosci, udzielema im pomocyorganizacyjnej. finansowej lub sprze-

towej?

Najczesoej wi^ze sie to ze zmiang

na stanowisku kierownika WOM LOK1 tym. ze nowy zaczyna od czystki,

ograniczajac sie tylko do ewidencji i

kontakt6w z tymi modeiarmami. ktOre

..robig. mu punkty we wspotzawodnict-

wie sportowo-organizacyjnym" Resz-

ta jakis czas dziata jeszcze wtasnymrozpedem, ate szybko rezygnuje, nie

widzqc zainteresowania i pomocy ze

strony ZW LOK.

Przykro o tym pitac, ale sa I tacy

klerownicy WOM, ktOrzy w cfqguroku, a nawot dwoch 1st nie by II

anl razu w wlektzoscl modelarni

kt6re wykazuja w swotch sprawoz-

daniach. Wystarczy tym porozma-

wiad z instruktoramt tych modelarni,

spotykanymi na imprezach strefo-

wych czy centralnych.

Na szcze^cie nie mozna tego od-

niesc do wszystkich wojewbdztw S§I takie, ktdre mimo rbznych trudnosci

potrafity nie tylko sie utrzymaC, ale i

powiekszyc sw6j stan posiadania.

Oto przyktady i dane (liczba mode-larni) z ostatnich trzech lat: ZW LOKBiarystok 17. 17, 18, Elblgg 20. 20.

20. Gdahsk 28. 28. 28. Pita 17, 19,

17. Skiemiewice 10, 16. 17, Zielona

Gora 35, 36, 37

Ciqg dalszy na stronie 1

4

Redakcja Czasopism Modelarskich LOK informuje, ie ulegaja^ zmianie ceny naszych czasopism. Obecnienowe ceny beda, wynosiiy:

UWAGACZYTELNICY

od n-ru 4/89 ..Modelarz"

od nr 3/89 ..Maty Modelarz"od nr 2/89 „Plany Modelarskie"

120 zt,

250 zt.

350 zt.

Konieczno^d podwyzszenie cen wynika ze znacznego wzrostu kosztdw papieru ok 1 20 proc. i druku o 50proc. w stosunku do ubiegtego roku.

Nowe ceny pokrywaj^ w najniezbedriiejszej tylko wysoko£ci niezaleznego od nas wzrostu kosztdw wyda-wania czasopism.Dla prenumeratorbw indywidualnych cena czasopism pozostaje bez zmian do terminu wygasniecia pre-

numeraty.

MODELARZ 3

Ten re/onma wieikq tradycje.

Podlaska Wytw6rnia Samolotdw wy-

produkowata przed wojng pierwszy

polski samolot. Tu powstat jedyny

wdwezas w Polsce robotmczy klub

modelarski. Przekazywano pomie-

szczenia na modelarnie. Udostep-

niano tereny do zajec. Mbwiono o

modelarzach to nasi chlopcy. Adzis?

Dzis sytuacja sie zmtemta Zwlaszcza

po nowym podziate admmistracyj-

nym kraju. kiedy to Biata Podlaska

stata sie miastem wojewbdzkim. Tenmespodziewany awans regionu mewptynaj |ednak automatycznie na

rozw6| i podmesienie rangi modelar-

stwa, ktore praktycznie zaczynalo w1 975 roku niemal od zera: brak lo-

cum, brak sprzetu. brak nawet jedy-

nego wykwahfikowanego instruktora'

Na trzystutysiecznewojewddztwo przypada

U PODLASKCHMODELARZY

C6z bowiem mozna powiedziec o

odwotywamu zawodtiw „w ramachoszczednosci tunduszy organizacyj-

nych"? Zawodbw. do ktbrych przygo-

towywato sie wielu mlodych ludzi.

przez wiele dni?

— Udalo nam sie — m6wig ins-

truktorzy modelarni przy ..Biawenie"

— wywaiczyc ten lokal (sala 6 X 6 wDomu Soqalnym ..Biaweny'') po wie-

iu staraniach i prosbach. Doslownie

wywaiczyc. Wczesmej bywato. ze na

modelarnie wtasnym sumptem adaptowalismy piwnice. Po wielu latach

otrzymalismy takze (od LOK) zestaw

sprzetu narzedziowego, ktory na 40

modelarzy jest przyslowiowg kropla.

w morzu potrzeb

— Nasze pomieszczenie — za-

uwaza instr. Andrzej Jedryczkowski.

stuzyc moze najwyzej 1 5 osobom, a

chetnych do zajed jest bardzo wielu .

Chlopcy bywad tutaj

nie muszq,a jednak przychodza.

— Modelarnia ta — dorzuca ins-

tr. Witold Kania — integruje zesp6t

ludzi o okreslonych zamteresowa-niach. Starsi pomagajg mtodszym, wcenie jest kolezenstwo. zawiazuja. sie

przyja£nie Jest to o tyle wazne, ze

przy braku wielu element6w i mate-nalow musimy robic wtxyttko Nie

mdwigc |uz o sprzecie wyczynowym.ktdry jest bardzo drogi.

I nie dla wszytkich dostepny, bowiemjego dystrybucja odbywa sie w opar-

ciu o tabele wynikow i rmejsce dane-

go wojewbdztwa w skali krajowej.

Biaia w tej punktacji za 1988 rok za-

jmuje 21 miejsce. choc mstruktorzy

twierdza.. iz pod wzgledem spodo-wym plasuie sie na 18 pozyeji, >

Modele klasy RCE / RCE12na pokazMch z okazji Dnla Dziecka.

STARZY IM 20SKRNAPokaiy moMmkh i okazji

III Wojewddzklego Zjazdu LOK w marcu ub. roku.

(stan z dnla25 stycznla)12 czynnych modelarni1 400 zarejestrowanychmodelarzy.

W Biatej Podlaskiej istmejg 2 mode-larnie — przy Wojewbdzkim DomuKultury i przy Zaktadach Przemyslu

Welnianego ..Biawena '. W tej drugiei

lednym z instruktor6w jest Marian

Wyrzykowski — pracownik Zarzgdu

Wo|ew6dzkiego LOK Nie ma tu jed-

nak Wojewddzkiego Osrodka Mode-larstwa.

— Dopbki my bedziemy. bedzie i

modelarstwo — mowi instr Wyrzy-

kowski — chociaz obecnie nie jest

tatwo Borykamy sie ze wszystkimi

mozliwymi kfopotami; brakiem sprze-

tu. klej6w, skleiek. srodk6w fmanso-

wych Takze z brakiem poparcia lu-

dzi. ktorzy przy dobrych checiach

wiele mogliby pom6c.

Dzialalnoid nasza nie

zawaze spotyka ale

z uznaniem.

4 MODELARZ

Najnowszy modal Romana Kufickiego RCV-75.

Przy brakach w baziei zapleczu organizacyfnymjest tobezsprzecznie sukces.

Chlopcy chetni sg do wspOlzawod-nictwa. ale iesli nie zapewma sie

zwolnieh na zawody uczniom i ms-truktorom (muszg braC" specjalnie ur-

lop). jesh liczyC" trzeba wylgcznie na*

swbj wiasny sprzet. samodzielnie op-acac podr6ze i transport, to w takiej

sytuacji trudno o optymizm— Nam chodzi o mtodych. bo sta-

rzy i tak zostang — powtada instr.

Wyrzykowski. — Jesh przychodzi ma-luch. to trzeba umozliwic mu dobrypoczgtek i dale) sprawdzeme sie.

trzeba zamteresowad sie nim, bywiedziat, ze sie na niego patrzy, byznalazt zachete do pracy. radoSC i

dume z pierwszych krok6w.

— O wtasnie — dorzuca mstr

Jedryczkowski — najlepszym dopin-

giem dla najmtodszych sa. wszelkie

zawody i pokazy. W ub r. zorganizo-

walismy 12 pokaz6w. przy takich

okazjach jak np. Dni Janowa, a wczasie fern zawody w szkolnej salt

gimnastycznej. Staramy sie zawszenagradzac kazdego. chocby drobiaz-

giem Wktad pracy bowiem jest

ogromny.

Pracufo wszyscy,miodzl I starzy, nie

zawaze jednakspotyka sie to zezrozumieniem I aprobatq.

Zdarza sie. ze wystuchuja. irom

cznych uwag w rodzaju: ..a kogo wytarn macie?. jakichs mistrzdw? Do-

magacie sie, B6g wie czego'' Biata

me ma jak do tej pory mistrz6w. ale

wynik6w bez sprzetu osiagnac sie

me da Zamkmete koto.

U Ale ludzie sa i chcg startowac. I

bez perspektyw udziatu w zawodachpracuja nad modelem — twierdzi

Robert Botba. wielokrotny zwyaezcazawoddw strefowych w modelarstwie

kotowym,

Nie maia gdzie trenowac slizg6w, lo

t6w czy jazdy W Biatej me ma ae-

robklubu, pozostaig wiec trawmki.

chodmki i hoi w Domu Socjalnym

.Biaweny".

Jest sprawa ogdlnieznang, jakie pozytki

pfyna z uprawianiatego hobby.

Powtarzamy jeszcze raz. ze ksztartuje

ono osobowosc mtodych (pracowi-

tosc. rzetelnosd. cierpliwoSc. ambi-

cje). rozwija i utrwala zamteresowa-

ma politechmczne. mejednokrotme

stanowi czynmk decydujgcy przy

wyborze przyszlego zawodu— Nie ma w domu rzeczy. ktOrej

bym nie naprawit - zwierza sie Ro-

bert — |uz wszystko zahczytem. po-

czynajac od stolarki a na eiektromce

kohczgc Dzis smieje sie z tego, cozrobitem rok temu. ale wiem, ze moje

modele samochodow sq coraz lep-

sze. ladmejsze. sprawniejsze i chce.

aby byry jeszcze wspamaisze

Same z siebie me bedg. Mozna mys-

lec, tworzyc. ale przydatby sie sprzet.

matenaty. dobre plany, prasa zagra-

mczna

BARBARA GdRAL

Tegorocznyogolnopolski konkurs

modeli redukcyjnych plastykowych

odbedzie sie 15—16.04.1989 r. w lo-

dzi. Organizatorami imprezy s^. ZWLOK, Akademicki Oirodek Kultury.

Osrodek Badawezo Rozwojowy

Przemystu Zabawkarskiego, Klub

Pracownikdw Poligrafii CHOCHLIK i

Centralna Sktadnica Harcerska wLodzi. Wystawa-konkurs odbedzie sie

w centrum miasta. w siedzibie Aka-

demickiego Oirodka Kultury przy ul.

Piotrkowskiej 77. Zgtoszenia przyjmu-

/e Wojewddzki Oirodek Modetarstwaw Lodzi ul. FelsztyrSskiego 43. Telefon

84-28-53.

Temat rozegranych¥¥ "1988 T

W Poczdamie (NRD)mistrzostw iwlata

modeli ptywaiqcych klas FSR, mtmouptywu wielu miesiecy od tego wyda-rzenia, nie schodzi z tamdw czaso-pism modelarskich. I tak wydawany wRPN miesiecznik uSchiffsmodeU" wnrze. 2 ( 1 989 zamietcit 7-stronicowe

omo wienie tej imprezy pod kqtem

prezentacii rozwazarS technicznych

modeli btorqeych udziaf w mistrzo-

stwach, zitustrowane 28 zdfeciami. Aze wydawany /est na kredowym pa-

pierze. zdieaa sa. ostre. czytelne j

mozna z nich wiecej sie nauczyc niz z

zaiaczonego tekstu.

AMRCA (AmericanModel Racer CarAssociation

w imieniu WOMCXR (World Organi-

sation Model Car) rozeslat zaprosze-

nia do udziatu w IV mistrzostwach

swiata modeli samochoddw predkoi-

aowych, ktdre majq odbyd sie

29—30. \01989r.w El Monte w pobli-

zu Los Angeles w USA. Gtdwnymorganizatorem imprezy jest Philip

McDonald zamieszkafy w Anderson wStanie Indiana.

Rdwnlet samolotwtoski typuMACCHI MC 200SAETTAdoczekai sie wydania w serii Wydaw-nictwa MON ,Jypy broni i uzbroienia".

W nrze 126, ktdrego autorem jest

Przemyslw Kajetan Musiatkowski,

zamieszczono na oktadkach i wew-nqtrz numeru at 1 7 wersji matowania

tego samolotu oraz feden przekrdj

wzdiuzny. Do tego jak zwykle tekst z

opisem historycznym 1 danymi tech-

nicznymi. Cena aktualna 120 zt/egz.

Wydawnlctwo Hlnstorff

Z Rostocku w NRDwydalo dwle nowekslqikl dla modelarzyokrftowych:„Polarschlffe"

90 stron, liczne rysunki i zdjecia plus

9 wktadek z planami, autor Ingnd

Schmidt, cena 22 marki; ..Chinesis-

che Fluss-Dschunken" — 80 stron,

47 rysunkdw i zdjed oraz 3 wkladki z

planami, autorzy: Peter Wieg i Johen-

nes Prayer, cena 24,50 marki.

Wydawany w USAIIustrowany miesiecznikpi „$ea Classic"tre&clQ zbllionydo naszego „Morza",

ale ze znacznq przewagq tematyki

wojenno-morskiej, format A4, stron

84 zamieicit w nrze 1/1989 wykaz

muzedw morskich w Stanach Zjed-

noczonych AP, w tym licznie prezen-

towanych rdznych jednostek history-

cznych i wspolczesnych petniqcych

role okoiiczmotciowych muzedw.Jest tch az 174. Jest wiec w czymwybierad 1 co podziwiat poczqwszy

od USS CONSTITUTION w Bostonie i

QUEEN MARY w Long Beach, a na

icigaczach i niszczycielach a nawet

pancerniku MASSACHUSETTS wFall

River koriczqe.

r

W tatach 1965—1970 Instytut Lotnictwa na ztecenie Paristwo-wego tnatytutu Hydrologiczno-Meteoroiogicznego opracowujeserie prdbna raklet meteorotogicznych do sadowania gdrnychwarstw atmosfery. Nazwano je METEOR-2H. W lutym 1968 rokudokonano pierwszej prdby w lode. Doceiowym przeznaczenlemrakiety byto wynoszenie / wyrzucanie na wysokoid $0—70 kmsondy meteoroioglcznej, ktdra opadajac na spadochronie prze-kazywata dana meteorologiczne. Kaidy z siedmiu egzempiarzybyt wars/4 doiwiadczaina. Rdinity sie miedzy soba ksztaHemgtowicy, smugaczy, wyposazanlem eiektronicznym oraz sposo-bem maiowanta.

RAKIETAMETEQROLQ-

GICZNA*

^sar

METEOR-2H jest nie klerowana,jednostopniowa. rakietq na pallwostale. Korpus rakiety o ksztatcie cy-lindrycznym, przechodzgeym w g6r-

nej czeSei w stozek przejiciowy, po-

l§czony jest w sztywng cafosd wkre-tami rozmieszczonymi symetryczmena obwodzie. Z gbry stozek zamykaodrzucona glowica, pot^czona zestozkiem przejsciowym dwiema stoz-

kowymi wregami przy zachowaniusamostatecznosci potgezert oou

elementtiw Elementy automatyki ra-

kiety i nadajniki telemetryczne ulo-

kowane sg w glowicy rakiety, Odrzu-cenie gtowicy od stozka przejscio-

wego odbywa sie na putapie lotu za »

pomocg Iadunk6w pirotechnicznychW dolnej czesci korpusu rakiety

zamocowane pod kgtem 90°cztery stateczniki obrysie trapezo-wym i klino-prostokgtnym profilu.

Zamocowane sg do korpusu rakiety

za pomocg naktadek dolnych wyko-

nanych z kajowmka. Sp6d rakiety

mocowany jest do dolnej czesci kor-

pusu rakiety wkretami Ze spodu wy-

stajq dwa rurowe pojemniki — wy-

rzutniki dipoli staniolowych do sle-

dzenia radarowego predkosci wiatru

na duzych wysokoiciach Smugacze,

wbudowane symetrycznie w dolne

krawedzie dwOch statecznikbw, uru-

chamiane sg po skonczemu pracy

silnika rakietowego ceiem siedzenia

koncowego toru lotu.

Dane technlczne rakiety

Dtugosc — 4061 ,5 mm. ^rednica

maks. — 360 mm, mm. — 350 mm,rozpietosc statecznik6w — 250 mm,masa startowa — 380 kg. tadunek

uzyteczny — 10 kg, sita ciggu silnika

— 2400 kG, impuls catkowity —43200 kG/sek.. czas pracy — 18

sek.. putap — 68 km, predkoSc maks.

4450 km/h.

Rakieta meteorologiczna METEOR--2H nr egz. „07" jest ostatn^ z sied-

miu 'doswiadczalnych wersji rakiety

meteorotogicznej dla potrzeb polskiej

meteorologii opracowang przez Insty-

tut Lotnictwa w Warszawie. Egzem-plarz „07" zostat wystrzelony wkwietniu 1970 roku z Osrodka Do-Swiadczainego Instytutu Lotnictwa.

zamykajgc tym samym serie do*

swiadczalng METEORA-2H. a uzy-

skane wyniki badah w tocte postuzyty

do opracowania nowej wersji lep-

szych osiggach, oznaczonej jako

METEOR-2KCharakterystyke budowy zewnetrznej

rakiety oraz spos6b malowania bar-

dzo doktadnie ukazujg zamieszczonerysunki 1 fotografie, uzyskane dzi$ki

wydatnej pomocy mgr. inz. J. Hara-

inego I mgr. inz. A. Glassa z Instytutu

Lotnictwa w Warszawie, za co wimiemu modelarzy rakietowych dzie-

kuje autor.

Materiaty uzupetniajqce:„Mod«ia«' 1/1971,

nSfcrzydlala Poltka" 4/1970, 11/1970,29/1970, 3S71970,Fotogr»fl« Instytutu Lotnictwa.

Opracowal:M. TWAR DOWSKI

y

MODELARZ 3

RAKLKDY MFTEDROLOGICZNA

STATECZNIK

*/iwi 30mm

i -•/•.w.-.v-

* * *" * ** *|

** *• ** »" * * -* A*.:

WttJDK STATECZMKA00 SP00UU SMUCMZA

1=4

»Mi— f~L*

HOPMdCOWAME STATECZNIKA NAKLADKA

GORNA DOLNA

e

e

e

e

Je

e

e

e

SimyWKfck no itatfai* WtkM no korpu, rMy,

SPOD RAKIETY

1:4

B

I

A

PRZEKRflJ SPOOL) RAKIETY

1:4

SUZGI PROV^DNCOWE©1:2

(g)

1

5 . U~~

0*oo liizo** nw«eent ki gto«cy

SMUGACZE

1:4

Rdotta meegoro(ogk2TO.>OBOR-2H'TK«m..07''

9*01:2.1:4 Opraaowat:

M"nvardowski

Arkusz: 2

Data 2204.1979. Ho^artc.: 2

Wzorem fat ubiegtych,

w dniu 4 czerwca br.

Aeroklub PRL czynlotwartymi wszystkielotniska 44 AeroklubdwRegionalnych, dla

przeprowadzenia jednejz najbardziej masowychimprez sportowych pn.

„MLODZI MODELARZE —LOTNiCYNA START"(w skrdcie MMLnS).Uroczystego charakterutegorocznym zawodomdodawad b$dqdwie okoiicznosci,a mfanowide:# MIEDZYNARODOWYDZtEN DZIECKA I

m 70 LATAEROKLUBUPOLSKIEGO

— poputajyzacja sportu modelar-.

skiego wtrdd spoteczeristwa,— zdobywanle sportowych Masmtodxlezowych i odznak „MLO-DZIKA",

Ogblme rzecz ujmui^c — zawodyMMLnS sa. rmstrzostwami Aeroklubu

Regionalnego dla modelarzy mlodzi-

kow Ale czy tylko takiemu zasadni-

czemu celowi zawody te powmnysluzyc?, zwazywszy. ze bez wspot-

organizatorow takich jak

— Wojewbdzki© Zwiqzki SpOt-

dzlalczotcf Mietzkaniowe|,— Choragwle ZHP,

ze zawuuy MMLnb powmny na trwa-

\e bye imprezami elimmacyjnymi do

nw. zawodow szczebla centralnego

1 . Cenlralnych Zawoddw Model!

Latajacych Spotdzlalczotcl Mletz-

kanlowaj,

2. Harcenkiego Turnleju DruzynLotnlczych „IKAR".

Tym sposobem zaniechanoby orga-

nizowania zawod6w elimmacyjnych

do ww. imprez centralnych. rozgry-

wanych na szczeblach wojewodz-

kich. rdwnolegle z impreza MMLnS.Uzyskane w wyniku takiego dzialania

£rodki fmansowe warto bytoby prze-

znaczyc na lepszg orgamzaqe za-

ZAWODYIVttOBZIMODELARZE-LOTNICYNA START

Celem tej masowej imprezy sporto-

wej, nacechowanej elementami szla-

chetnej rywalizacji sportowej i wspa-niatej zabawy jest m.in.:

— podsumowanle azkolenla mo-dalarzy miodzikOw, prowadzonegow modelarnlach I klubach mode-lartklch,

— rozwljanlt zalnterasowari lot-

nictwem,— aztrzanla kultury technlcznej,— wymiana doswladczeri wsrddmodelarzy I Instruktordw,

— Kuratoria Otwiaty I Wychowa-nla,

— WojewOdzkle Domy Kultury,

— WojewOdzkle Zwfazkl Spot-

dzlelni Spozywc6w „SPOt EM",przebleg te) Imprezy mOgtby mleC

niaco Inny charakter?

Reprezentuje pogigd. ze aktualnie

istniejqce uwarunkowania w naszymkra|u wskazuja. na to, aby wreszcie te

tradycying impreze zaczgc traktowac

powazniei mz tylko jako mistrzostwa

Aeroklubu Regionalnego Uwazam.

wodow ewentualnie na mne cele np.

dziatalnosc szkoleniowg.

Poglqd taki kieruie pod adresem m-

stytucji i organizacji bedgcych orga-

nizatorami wymienionych wyzej za-

woddw centralnych.

Piszgc o zawodach tegorocznych

chciatbym podkreslic z cata, stano-

wczoScig fakt niezbyt optymistyczny.

a mianowtcie w roku 1 988 na ogdl-

na. Ilczbt 715 modelarnl i klubow

modelarstwa lotniczo-kosmicznego

zarejestrowanych w 44 Aeroklubach

Regionalnych udziat w zawodachMMLnS wzlffo tylko 408 Stan taki,

Koledzy mstruktorzy, jest co najmniej

niepokojqcy. wrecz godny potepie-

nia Nie wierze. Panowie mstruktorzy

niepojawiaj^cy sie na lotmskach, aby

nre mozna bylo zorgamzowac bodaj

skromnej ekipy zlozonei z kilku „ja-

skoikowiczbw'* i przyjechac na za-

wody Czy me szkoda Srodk6w na

dziatalnosc szkolemowa. me ukoro-

nowang startem w zawodach?Przeciez zawody. o ktbrych mowa.

sa. najlepszg okazja. do podsumowa-ma szkolema modelarzy mtodzikdw.

prowadzonego w klubach modelar-

skich.

Po raz kolejny apeluje do Was. opie-

szali Koledzy mstruktorzy. me zabra-

majoe swoia postawg zdobywamaodznak ..MtODZIKA ' i przezywania

prawdziwej rywalizaqi sportowej

swoim wychowankomlHPo te) mformacji natury formalnej *

przejdzmy do samego ragulamjnu

zawodow MMLnS. ogtoszonego w

8 MODELARZ

.Programie szkolema mtodzikow i |u

mor6w w modelarstwie lotmczym i

kosmicznym ".

1 . Zawody rozgrywane sg w nw kia-

sach modeli:

a — szybowce klaty F1 A/2

b — szybowce klaty F1HC — modele z napedem gumo-wym kitty F1Gd — modele z napedem tllnl-

kowym klaty F1C 1,5 cm 3

• — modele z napedem illnlko-

wym klaty CO?f — modele akrobacyjne nauwiezi klaty F2Bg — modele syIwetkowe nauwifzl ktaty F4B/8h — raklaty czatowt za spado-

chronem klaty S3A.

2. Udziat w zawodach moga brae

uczestmcy zrzeszeni oraz mdywi-

dualm. Pierwsi z nich powinm posia-

dac Mtodziezowa Licencie Sportowg

Modetarza i legitymacje szkolng, za-

wodmcy mdywidualni za^ tylko legi-

tymacje szkolna

3. W zawodach mogg uczestniczyc

dziewczeta i chlopcy w wieku do 1

7

lat. przy czym bierze sie pod uwagetylko roku urodzema.

4 Zgloszema ekip nalezy kierowac

na adres aeroklubu regionalnego,

najpozniej na pied dni przed rozpo-

czeciem zawodbw.

5 Zawodnicy mdywidualni (me zrze

szem) zgtaszajg sie bezposredmo doorgamzatora przed rozpoczeciem

zawodbw6. Poczgtek rejestracji zawodnik6w o

godzmie 9.00.

7 Najbardziej popularne modele

szybowcbw klasy F1 A/2 (np.

..JASKOLKA") startujg z holu o dlu-

go^ci nie wiekszej mz 50 m.

8. Modele rakiet czasowych ze spa-

dochronem ktasy S3A muszg odpo-

wiadac" m m nastepujgeym warun-

kom techmcznym:— mlnlmalna irednlca kadhjba 30

mm, przynajmnlej w 50% dtugotci

catkowite) kacMuba;— mlnlmalna dtugotc raklaty 350mm.9. Gtbwne wymogi dla modeli silni-

kowych klasy C02 . to

— sllnlk fabryczny prod. CSRS(modele z tllnlklam prod. ZSRR,jakl ottatnlo pojawH sie na naszymrynku. powlnny byC traktowane

rbwnorzednie),— tmigto fabryczne,

— czat pracy tllnlka dowolny.

Na zwyciezcbw w poszczegblnych

klasach czekaja dyplomy i atrakcyj-

ne nagrody.

Wszystkich mtodych modelarzy

pragngcych wystartowac w zawo-

dach ,.MMLnS*" mformuiemy. ze po-

wyzszy program szkolenia wydanyzostat przez Aeroklub Polskiej Rze-

czypospolitej Ludowej w roku 1 988.

Mozna z niego skorzystac w kazdym

aeroklubie regionalnym. modelarm

lub klubie modelarskim

W przypadku jakichkolwiek Mopotowzwigzanych z samym modelem. jak

tez przygotowamem sie do startu wzawodach. radzimy nawigzac kontakt

z najblizszym Aeroklubem Regional-

nym, Klubem lub modelarma lotmcza

gdzie z pewnoscig spotkacie zyczh-

wego mstruktora. kt6ry jak sadzimy

me odmbwi Warn pomocy. 4

Wszystkim mtodym modelarzom z^czymy duzych osiggmec sportowych

i mitej zabawy.

Do zobaczema na lotnisku.

BOGDAN WIERZBA

Fol A T£SNY

W przypadku model! latajijcych napfd silnikowy realizowany jest prawie zawsze za pomocq smig-

ta.

Okreslenie „prawle zawsze" bierze sie z faktu, ze niekiedy modele napedzane sq tunelowo lub od-

rzutowo sllnlklem pulsacyjnym. Tunalowy naped nalezy rozumiec w ten sposdb, ze we wnetrzukadfuba umietzczony jest klasyczny silniczek modeiarski (spalinowy) z wirnikiem wlelotopato-

wym, pozwalajqcym uzyskac okreslona. site ci^gu. Podobnie do silniczka odrzutowego-putsujace-

go zaleta. napedu tunelowego jest mozliwose budowy makiet latajgcych (miniaturowych kopii)

prawdziwych samolotOw z napedem odrzutowym. Po prostu wystarcza tu modeiarski silniczek

spalinowy I wlelotopatowy wirnlk. Niechaj tych kilka bardzo og6lnych Informacjl na temat napedusilnikowego model! latajaoych bedzle zacheta dla was — mtodzi modelarze — do przeczytania

ksiaiki pt. ..Mlnlaturowe sllniki spalinowe', ktbrej autorem jest Wlestaw Schier, wydanej przez

WKit.

SMIGtOtez

bicnie

Wracaj^c do naszego smigtato powmniscie wiedziec. ze moZna |e

kupic jako wykonane fabryczme —najczesciei z tworzywa sztucznege o

odpowiednie) wytrzymatosci lub *

drewniane Zapytacie zapewne 1

ale

co zrobic. kiedy nie mozna go zaku-

pic z iakiegos tam powodu, a model

wraz z silniczkiem stoi gotowy i cze-

ka na latanie Oczywiscie kazdy z

was |uz wie — odpowiedz zawarta

jest w tytule Sqdzimy, ze pomzszy

opis wykonania drewnianego smigta

modelarskiego. bedgcy kontynuacja,

statego cyklu . modetarskie ABCprzyjety zoslame przez was z zado-

woleniem.

Podstawowa sprawa,ktbrej muslcie

pamietacto doktadnosc1 staranne wykohczenle.Jest to warunek konieczny dla sku-

tecznego dziatania smigla i prawid-

lowej pracy silnika.

Bardzo wazne jest, aby klocek bedg-

cy matenatem wyjsciowym posiadat

wszystkie swoie ptaszczyzny mozlwie

gtadkie. albowiem tylko wbwczas za

rysy smigla w koleinych fazach

obr6bki beda. doktadne

Najwtasciwszym matenatem na smig-

o, stosunkowo tatwo dostepnym. jest

drewno bukowe (np ze starych krze-

set lub podtogowej klepki), bez se-

k6w i o prostych stojach.

Plerwsza czynnosc —to okresleniewielkoicl potrzebnegonam smigta(srednlcy I skoku);jest ona uzalezniona od posiadanegc>

silniczka Praktycznie. do popularne-

go silnika o poiemnosci 2.5 cm'* po-

trzebne (est smogto maigce srednice

1 80-220 mm i skok 100 — 1 50 mmSzczegofowe wymiary czterech rbz-

nych wielkosci smigiet ujeto w tabel-

ce na rysunku.

Z kawatka drewna bukowego wy-

cmamy pilkq wtosnicowq klocek ma-

j^cy doktadnie prostopadle ptaszczy

zny (podczas obrbbki tarmkiem i pilni

kiem sprawdzamy iego wymiary oraz

prostopadtosc) Na rysunku sa.

przedstwione koleine tazy (A.B.C.D)

obrbbki klocka drewnianego

FAZA A—ostrym. twardym otbwkiem rysujemy

zarys obu topatek i okraglei obsady

oraz znaczymy mieisce otworu

(srednica otworu — jak piasty w sil-

niczku)

Trasowanie wykonuiemy obus-

tronme, na przyktad postugui^c sie

wczesniej przygotowanym szablo

nem poiedynczei topatki Nadmiar

drewna usuwamy tarmkiem i pilni-

kiem

FAZA B -olowkiem trasujemy zarys topatek wwidoku z boku (mozna rbwniez przy-

gotowac sobie szablon poiedynczej

topatki).

FAZA C —na wszystkich czterech bokach smig-

ta trasujemy linie krzywe. tzw po

mocmcze (ciggle sprawdzajgc wymiary podane we wtasciwej kolummetabelki oraz na przekrojach).

Nadmiar drewna usuwamy piinikiem

(ptaskim i wypuktym) do momentuzetkmecia sie narzedzia z dwiema li-

niami pomocniczymi. uzyskuiemy wten sposbb powierzchnie zwichrowa-

nq. unoszgcg sie w strone czota ob-

sady W tej tazie obroki powstana,

cztery takie powierzchnie

FAZA D —to obrbbka wykahczajgca Obu to-

patkom nadajemy profil — od wypuktego przy obsadzie do ptasko-wypu-

Ktego w czesci srodkowej i na kohcuMusimy bardzo ostrozme i delikatnie

usuwac znikomy juz nadmiar mate-

natu. nadai^c obty protii krawedzi na-

tarcia i ptynng wypuktosc czotowei

powierzchni topatki

Obrobke wykahczajgcg wykonujemysymetrycznie. aby unikngc wiek-

szych ktopotbw z wywazamem smig-

la.

Aby zapewmc sobie mozliwose kory-

gowania potozenia i planu wiercone-

go otworu. zaczynamy prace wiert-

tem o mmejsze srednicy, a nastepnie

stosujemy grubsze Wiertarka musi

bye zamocowana w statywie. by

wiertto mogto bye prowadzone pio-

nowoSmigto szlifujemydrobnozlarnistympapierem sclernym,ostre krawedziedelikatnie zaokrgglamy.Po tych czynnosciach smiglo jest juz

gotowe do wywazenia W tym celu

do otworu wktadamy wiertto. kt6rym

zostat wykonany (tak. aby gtadka cy-

Imdryczna czesc wystawata rbwno z

obu stron) I opieramy je na dwbchostrych krawedziach (np zyletkach)

Smigto powmno przyjgc potozenie

poziome Wychylamy je kilka razy.

powmno ono zawsze wracac do po-

ziomu Jezeli jedna z topatek jest

ciezsza. lekko jg szl^ujemy dopbty,

dopoki smigto me bedzie wywazone.

Zyletki stanowigce krawedziowe

podpory osi smigta muszg bye usta-

wione rownolegle i na jednakowej

wysokosci Najlepiei osadzic je wdwbch klockach styropianu

Wywazone smigtomalujemy kilkomawarstwami (3—4)rzadkiego lakieru nitro.

Jesii mialoby bye stosowane do sil-

niczka z zaptonem zarowym, na osta

tek pociggamy je lakierem che-

moutrwardzalnym (chemosilem) Jest

to komeczne. gdyz spirytus metylowy— gtbwny sktadnik paliwa silmczkbw

zarowych ~ rozpuszcza powtoke la-

kieru mtro.

Gdy lakier wyschme. jeszcze raz

sprawdzamy wywazeme. w razie po-

trzeby dokonama drQbnych korekt

zeszlitowujemy zacieki lakieru

BOGDAN WIERZBA

I/MS. VOMQCWCZE

% I|!

Cff do 80 PO loo

d2 28 33 93 34

ds 16 16 18 2o

af 16 16 1? 19

a. 9 9 10 11

& 9 11 11 If

&& 4*

c 1 f / 1

z? mo toom3-3 (FT)

modelar;

mNiezwykte bogatoprzedstawia sie plan udziatu nas2ych

najlepszycn zawodnikbw w tegoro-- eznych imprezach miedzynarodo-1

wych w modelar^twie lotntczym i

kosmicznym. Nalezy zaznaczyc\ ze

bedzie on mozliwy do zrealizowania

dzieki temu. ze od kilku lat Aeroklub

PRL uzyskuje Srodki dewizowe z tytu

tdorganizacji w Polsce imprez spor-

tqwycn o najwyzszej randze. W mo-ueiarstwie byty to zorganizowane w1987 roku I Mistrzostwa Europy Mo-deli Haiowych i w 1988 roku I Mi-

strzostwa Swiata Juntor6w w Mode-larstwie Lotniczym

• Najwazniejszym,a zarazem najtrudniejszym przed-

siewzieciem organizacyjnym w 1 989

P Sikora. w 1 985 roku w mistrzo-

stwach Swiata rozegranych rdwmezw Jugostawii S Jurczeniak, W Mro-czek i C. Ziober zdobyli w kl F1

A

zespolowo trzecie miejsce; w 1986roku Stefan Jurczeniak zdobyt w kl.

F1A brgzowy medal w mistrzostwach

Europy w Rumunn; w roku 1987Krzysztof Rozycki zdobyt w kl FIBsrebrny medal w mistrzostwach swia-

ta rozegranych we Francji; w 1 988roku w mistrzostwach Europy roz-

egranych w Jugostawii miejsce trze-

cie zdobyli w kl FtB K. R6zycki oraz

zespotowo w kl. F1 A S. Jurczeniak.

R Gotubowski. K Stezalski oraz wI mistrzostwach swiata juniordw

miejsce pierwsze w kl. F1 A zdobyli

K. Korzemecki. B. Miodunka. M. Ur-

ban i trzecie w kl. F1C M. Ggsiorow-ski. D. Sikorski, M. Szender. Do tego

nalezy dodac doskonate miejsca wScistym finale uzyskane przez

R Czerwirtskiego w kl. F1C w mi-

strzostwach Europy w 1988 r. (7 m.)

i Swiata w 1987 r. (6 m.)

•Rdwnleiw poprzednich (atach modelarze od-nosili znaczgce sukcesy w kategommodeli swobodnie lataj^cych: w'958 r S Zurad zdobyi w mistrzo-

udziafu. zwtaszcza zwiazanych z pod-r6za. zapowiadaja, sie ciekawie. Dokorica stycznia che6 udziatu zgtosito

26 pahstw, w tym takze Polska

^Mistrzostwazostana. rozegrane w dntach 22—29maja w malerikiej miejscowoSa no-

sza.ce) nazwe Embalse Rto Tercero

polozonej w odlegloSci 100 km odCordoby, kt6ra lezy 750 km na pbt-

noc od Buenos Aires. Trzy pterwsze

dni ^ostang przeznaczone na trenmg.

Zawody w kl. F1 A bedq rozegrane wdn. 25 maja. w kl. F1 C w dn. 26 majai w kl. Fl B w-dn. 27 maja. W Argen-

tyme o tej porze roku jest jesieri

Srednia temperature 14.7°C. ma-ksymalna 26°C. a mimmaina tylko

5°C PredkoSc wiatrbw: Sredmo 3.6

m/s. minimum m/s. a maksimum1 7.2 m/s. Catkowite opady w majuwynosza. srednio 28 mm.

• P/anu/e slf,ze wysokie koszty przelotu naszej

ekipy samolotem Aeroflotu pokryje

Komitet do Spraw Mtodziezy i Kultury

Fizycznej. Natomiast. stosunkowo

^1

w Lesznie przygotowywac sie bedzie

ustaiona wczeSniej ekipa W sktad

ekipy powotanej przez Prezesa Aero-

klubu PRL na wmosek trenera selek-

cjonera Kadry Narodowej i Prezy-

dium Komisji Modelarskiej weszh wkl. FIA — S. Jurczeniak. R. Gotu-

bowski. C. Ziober i K Stezalski (za-

wodnik rezerwowy). kl. F1 B — K.

Rbzycki. K tuniewski. E Cofalik i HKucharski (zawodnik rezerwowy); kl

F1C — R Czerwirtski. J. Ochman. P.

Plachetka i J. Zieiiriski (zawodnik re-

zerwowy). Przy ustalantu sktadu eki-

py brane byry pod uwage dotychcza-

sowe osiggniecia sportowe w zgru-

powaniach kadry oraz zawodachmiedzynarodowych, przede wszyst-

kim w mistrzostwach Swiata i Europy.

Wzieto takze pod uwage wyposaze-nie zawodnikdw w odpowiednie mo-dele i sprzet, a takze ich warunki fi-

zyczne oraz postawe sportowg

%Pozostalizawodnicy kadry narodowej i grupy

centralnego szkolenia sponowego wkiasach modeli swobodnie latajq-

cych beds mieli zapewnione starty wmiedzynarodowych zawodach wNRD (Rieza w sierpniu) oraz w mi-

strzostwach paristw socjalistycznyeh,

ktdre majg w tym roku zostad ro-

zegrane na Wegrzech. Ustaiona zos-

rstwa

i kosmRznegoroku w modelarstwie lotniczym be-

dzie obok przeprowadzenia w dniach19- 24 wrzesnia w Nowym TarguI Mistrzostw Swiata Modeli Szybow-cow Sterowanych MechanicznieKlasy FLE. zrealizowanie udziatu pol-

skiej ekipy w Mistrzostwach SwiataModeli Swobodnie Latajgcych w da-lekiej Argentynie.

• Wydajesi?,ze nasi modelarze specjaiizujqcy sie

w kategorii modeli swobodnie lataja,-

cych zastuzyli sobie w petni na udziat

w mistrzostwach Uzyskali oni, obokzawodnikdw specjalizuja^cych sie wmodelarstwie kosmicznym. najwiek-

szq iloSc spoSr6d 71 medali zdoby-tych przez modelarzy w mistrzo-

stwach Swiata i Europy. Tylko w la-

tach 1984—88 zdobyli 9 medali

• Dla przypomnieniapodajemy: w 1984 roku w mistrzo-

stwach Europy w Jugostawii srebrny

modal- w kl. F1C zdobyt zesp6t wsktadzie J. Ochman. T. Piajek.

R. Czerwinski oraz brqzowy w kl

F1 B Z Tukiendorf. A Poczobut.

lO MODELARZ

stwach swiata we Francji 2 miejsce.

w 1 960 r Z Suhsz w kl Fl C zdobyt

2 miejsce w mistrzostwach rozegra-

nych w Anghi W 1 961 r. w kl. Fl BJ Kosiriski zdobyt drugie miejsce. a

zespbt w sktadzie J. Kosihski.

W Niestoj i S Zurad miejsce pier-

wsze w mistrzostwach Swiata w RFN.Na nastepne sukcesy trzeba byto

poczekac kilkanaScie lat W 1973 ro-

ku A Szynaka. W Siebyta i S Zuradzdobyli zespotowo drugie mieisce wklasie F1B w mistrzostwach Swiata wAustru. Taki sam sukces odnieSli w1975 roku w mistrzostwach swiata ro

zegranych w Butgarn P Wtodarczyk.

K. tapirtski i S. Zurad Brgzowy me-dal w kl. F1 A zdobyt w 1980 r R. Go-ubowski w mistrzostwach Europy wJugostawii

•MistrzostwaSwiata modeli swobodnie lafaj^cych

cieszg sie zwykle duzg frekwencjg

Bierze w men udziat ponad 30panstw R6wmez i tegoroczne mi-

strzostwa. pomimo ogromnej odleg-

toSci od Europy i wysokich kosztow

nieduze koszty dewizowe za udziat

pokryte zostana, z srodkow uzyska-

nych za organizacje mistrzostw Swia-

ta juniordw. zorganlzowanych w ub.r.

w Polsce.

• Wylot samolotemplanowany jest juz 14 maja z War-szawy do Moskwy. a nastepnie z

Moskwy (samolot lata tylko raz w ty-

godniu) do Buenos Aires Lot z

Moskwy trwajgey ponad 22 godzmybedzie odbywal sie z trzema miedzy-

Iqdowaniami w Algierze. na WyspachZielonego Przylgdka i w Salwadorze.

Nastepnie, rbwniez samolotem. ekipa

bedzie odbywata podrOz z BuenosAires do Gordoby Powrdt ta. samgtrasg z wylotem do Moskwy. Stosun-

kowo wczesny przyjazd pozwoli za-

wodnikom na wypoczynek. aklimaty-

zacje i trenmg.

•Z uwag/ na wyfotkowowczesny termin mistrzostw swiata

nie przewiduje sie tak jak w latach

ubiegtych eliminacji podczas obozukadry narodowej Tym razem na

zgrupowaniu w dniach 29.04 — 4.05

tata ekipa w sktadzie: kl. Fl A —S. Kubit. A Borko. K. Stezalski; kl.

FIB — W. Grzesica. S. Skibicki.

H Kucharski. kl, F1C — M. Roman.J Zielirtski. J Wtodarczyk.

• Najlepsizawodnicy specjalizu)a.cy sie w mo-delarstwie kosmicznym beda, uczest-

niczyli w tym roku w dwbch impre-

zach t.j mistrzostwach partstw socia-

listycznych w ZSRR (Minsk —14—21 czerwea) oraz mistrzostwach

Swiata w Rumunii, kt6re«ostanq ro-

zegrane w dntacn od 3 do 1 1 wrzeS-

nia w miejscowoSo Suceawa lub Si-

biu Wytonieme ekipy zawodniczej

skiadajacej sie z 3 zawodmkdw w kl

SBE, 3 w kl. S5C i S7 oraz od 3 do 5

zawodmkdw w kl. S1 A. S3A. S4B.

S6A odbedzie sie podczas obozukadry narodowej w dniach 6 — 12

maja w Lesznie

•Nasi czotowizawodnicy startowali beda. takze wtegorocznych mistrzostwach Europy

makiet zdalnie sterowanych. MOre

odbeda sie w dniach 24—30 tipca

we Francji w miejscowosa Pen-

gueux. SzeScioosobowa grupa naj-

lepszych aktualnie modelarzy przygo-

towywac sie bedzie do udziatu w mi-

strzostwach na obozie kadry w Lesz-

nte w dniach 29 04 — 5.05. Ustaie-

nie skladu 3-osobowej ekipy zawod*niczej odbedzie sie po rozegraniu te-

gorocznych potfmatdw mistrzostw

Poiski

• Rdwnieiatrakcyjme przedstawia sie udziat

najiepszych zawodnlk6w w kiasie

modeli akrobacyjnych zdalnie stero-

wanych F3A, ktorzy w tym roku star-

towac beda, na przetonme miesiaca

czerwca i lipca w miedzynarodowychzawodach w CSRS w Bratystawie

Wytypowanie ekip odbedzie sie poobozie kadry w Lesznie w dniach

29.04. - 5 05

• Niezwyklebogaty sezon sportowy beda mieii

nasi modetarze specjalizuiacy sie wkiasie modeli swobodnie latajacych

szybowc6w sterowanych mecham-czme F1 E. Obok zapewnionegoudziatu w mistrzostwach swiata i ot

wartych zawodach miedzynarodo-

wych zahczanych do Pucharu Swia-

ia. More bedg rozegrane w NowymTargu, zaplanowany jest udziat

trzech zawodnikdw w miedzynaro-

dowych zawodach, zaliczanych rdw-

niez do Pucharu Swiata, ktore odbe-

da sie w dniach 13—15 czerwca wRFN w Wasserkuppe Ustatenie

sktadu ekip odbedzie sie po rozegra-

niu mistrzostw Poiski w Nowym Tar-

gu w dniach 6—7 maja.

%Zaplanowany leaftakze udziat ekipy Aerokiubu w tego-

rocznych mistrzostwach Europy mo-deli na uwiezi w Anglii, w miejsco-

woSci Aston (Makerfield Wigan wdniach od 26 do 31 lipca. Sklad ekipy

uzalezmony jest od wymk6w uzyska-

nych na obozie kadry narodowej wCzestochowie kl F2A i F2C) I Lesz-

nie (kl F2B i F2D)

•Planuje ahtakze udziat modelarzy w mistrzo-

stwach swiata modeli szybowcowzdalnie sterowanych klasy F3B. ktore

zostang rozegrane w dniach 1 1 —20sierpnia we Francji w rmeiscowosci

Melun — Villaroche Wytypowanie

trzech najiepszych zawodnikdw od-

bedzie sie podczas obozu w Lesznie

spoSrbd nastepujgcych cztonk6w

kadry narodowej i grupy centralnego

szkolenia sportowego C Zdrdjkow-

ski. G. Peszke. K. Jasihski. L Zyga. J

Grochot, W Stefariski

•Nasi zawodnicyme beda. startowali w II Mistrzo-

stwach Europy modeli halowych, kt6-

re ptanowane byty w Rumunii Zawody zostary odwotane przez FAl z po-

wodu nieuregulowania przez rumuri-

ski zwi^zek modelarski sktadek

cztonkowskich. Startowab bedq na-

tomiast w miedzynarodowych zawo-

dach w ZSRR — Leningrad

(15—16.04) i w CSRS — 8r/io

(15— 1 6.07 ). Na pierwsze zawody

pojadg — E. Ciapaia, S. Kujawa. J.

Dihm Sktad ekipy zawodmczej na

druga impreze zostanie ustaiony pomistrzostwach Poiski w tej kiasie

modeli we Wroctawiu w dniach17—18 czerwca

•Aktualniewe wszystkich aeroklubach regional -

nych znajduja. sie najnowsze przepi-

sy modelarstwa lotniczego i kosmt-cznego FAl. kt6re obowi^zujg od 1

styczma 1989 roku Nowe przepisy wjezyku polskim opracowane przez

Wydzial Modelarstwa Aerokiubu PRLzostary wydrukowane nfrrazie w nie-

wielkiej ilosci Podzielone zostary nasiedem cze$ci W czesci pierwjszej

znajduja sie ogdlne przepisy mode-larstwa lotniczego. w drugiej przepisy

dla zawodbw modeli swobodnie lata-

jacych klasy F1A, F1B. F1C. F1D.

F1 E: czes<5 trzecia zawiera przepisy

zawodbw modeli na uwiezi klasy

F2A. F2B. F2C. F2D. czwarta zdalnie

sterowanych klasy F3A. F3B. F3C.

F3D, F3E. pigta makiet F4B i F4C.

szosta zawiera przepisy dla ustana-

wiania rekordow, a czesc sibdma do-

tyczy przepisbw zawodbw w mode-larstwie kosmicznym Aerokluby po-

siadaja na razie tytko po dwa eg-

zemplarze nowych przepisdw Wyd-rukowanie wiekszej ich iioso przez

WKit uzaleznione jest od ztozonych

przez modelarzy zamowiert w aero-

klubach regionalnych.

(PAW)

fot Z JANtCKI

Jerzy Solartkl, konstrukfor „ Vikings", to miody, obiecujacy ju-nior z Kiubu Modelarstwa Lotniczego JKAR" przy Sp&dziel-czym Domu Kultury Mieteckiej Spotdzieini Mieszkaniowej. Tymmodeiem w roku 1988 m.kt. wygrat ex aequo z Plotrem Kslat-Mem z Wroclawia „Statue Gdrnika", takie ogdlnopolskie zawo-dy w Krointe, byt trzecf w potfmale MP we Wroctawlu, zajat8 miejsce w MPjunfordw oraz $ mlejBce w ktatyflkacjl general-net Pucharu Potakl.Viking" jest typowym zawodniczym modeiem klasy F1B, cha-

rakteryzujacym elf stosunkowo dtuglm kafdubem (dute ramiestatecznika wysokoici). Model mote startowac w rdinych wa-runkach atmosferycznych.

konane metoda. zoptymalizowanq da-

jaca spore oszczednosci cennej bal-

sy) W balsowe topatki wklejone na

..epidian" koteczki bukowe zakon-

czone duralowymi tulejkami 06X0,3

Smigto srednicy 618 mm. skok 650

mmOb»ada — w model u wykjrzystano

gotowg obsade konstrukcp dr mz

Stanislawa Kopacza produkowana,

przez tirme Tadeusza Szpaka w And-

rychowie.

Regulacja - model w locie silniko-

wym i slizgowym krgzy w prawo

Pierwsza faza (2-3 sek.) to lot po

prostei pod kqtem ok. 70 stopni

nstrukcji

Kadtub - czesc silnikowa zwmieta z

dw6ch warstw balsy grubosci 1 .5

mm przetozonych szyfonem, oklejona

czerwonym papierem. Wiezyczka

balsowa z wkleionymi lipowymi

wzmocnieniami na bagnety t^czace

skrzydta. Wytaczmk czasowy typu

.Timer" FIB produkcji polskiej steru-

je trzema czynnosciami (ster kierun-

ku. statecznik wysokosci. determali-

zator). Z boku wtezyczki proste urzg-

dzenie blokujace i zwalniaiace me-chamzm zegarowy wyta.cznika.

Czesd tylna (stozek) wykonana z

balsy grubosci 1 mm okiejona bardzo

cienk^ tkanin^ szklan^ ..Marglass"

(tkanina przesycona lakierem che-

moutwardzalnym). tgczniki kadluba

wykonane z duralu PA7N-I

Statecznik pionowy ze sterem kie-

runku wykonany z balsy grubosci 3

mm Elementy mechanizacji zabu-

dowane z tylu kadluba sa doskonale

widoczne na pianie modelu.

Skrzydta — konstrukcja zjednoob-wodowym zamknietym kesonem,zebra przykadtubowe ze sklejki, resz-

ta konstrukc|i balsowa. Skrzydta bez

dzwigarbw — rol§ tch petnia wlami-

nowane w keson paski wtdkna weg-lowego Kraw^di sprywu wzmocniona cienka listwa sosnowg. Skrzydta

klejone kontaktowym spoiwem „Si-

comet'85*' prod. RFN oraz zywicg

epoksydowa Wstawki na bagnety

wykonane z lipy. Catosc okiejona ko-

lorowym papierem japortskim 3-krot-

Jerzy Solarski z „Vlklngl*m" w towarzystwh klerownlka KML. Jkar" z i

Mielca — Plotra Kaczorka.

WAKEFIELD

me celonowana i 2-krotme lakiero-

wana ..Nitrolakiem'' Czesct przykad-

lubowe w obrebie zeber sklejkowych

dodatkowo lakierowane ..Chemosi-

lem".

Statecznik wysokosci — konstruk-

cja ca tkowicie balsowa. okiejona pa-

pierem japortskim. Statecznik klejony

spoiwem AK-20.

dmiglo — topaty wykonane z klocka

baisowego grubosci 15,5 mm (szab-

lony smigta w skah 1 1 na pianie wy-

Zmiana Kgt6w na sterze kierunku i

stateczniku wysokosci w locie silni-

kowym dobrana doswadczalnie

(orientacyjne wartosci 3—8 sekund

od momentu startu). Naped stanowia

34 pasma gumy FAl. Gotowy do star-

t6w model bez naciagu gumowegowazy 201 g

PfOTR KACZOREK

Xo<zo

CO

<z

z

MODELARZ 11

Samolot mysliwski ..Morane Saulnler", bytjedna x najbardziej udanych I masowo produkowanych kon-strukcjl francuskich. Do 1940 roku tj. do chwlll napasci Nlemiec na Francjf, lacznle wyprodukowano 1098tych samolotdw. Polaka docenlajac walory techniczne I bojowe myillwcdw MS-406 zakupita w 1938 r. weFrancjl 160 tych maszyn, planujac Ich dostaw? do Polski we wrzeinlu 1939 r. Wystane droga morska file

zdaiyfy dotrzed do Gdyni przed rozpoczeclem wojny. Myillwce MS-406 mogll doplero wykorzystad pols-

cy pllocl we Francjl. Utworzony tarn w 1940 r. Jedyny Polski Dywizjon Myillwskl 1/145 „Warszawski" II-

czacy 34 pllotdw walczac zaledwle kllka dnl pokazat, ie Polacy umieja zwycletad. Naal pllocl z tego dy-

wlzjonu zestrzellll 12 nlemiecklch samolotdw, ponoszac przy tym male atraty wtaane. Zglneto 3 pllotdw 1

4

zostalo rannych.

FRANCUSKISAMOLOT MYSLIWSKI

.MoraneSamnier MS-406Morane Saulnier MS-406 zostat za-

projektowany w 1 934 r. 8 sierpnia

1 935 r. oblatano prototyp. Prdby pro-

totypu trwary do lipca 1 937 r. W 1 938roku skierowano MS-406 do produk-

cji seryjnej.

Myshwiec MS-406 by* dolnoptetem.

kryty gtadkQ blachq duraluminiowq,

w przedniej cze&ci i ptotnem w tyinej

Samolot miat celownik lunetowy

umieszczony na kadtubie przed kabi-

ng pilota. chowane do wewnqtrz

podwozia, przy pomocy mechanizmuelektrycznego, dolny maszt anteny

opuszczany po schowaniu podwozia,

wysuwana. chtodnice wody (prze-

stawiana samoczynnie). Saulniery

znajdujqce sie w polskich jednost-

kach we Francji posiadaty na kadtu-

bie nemalowanq szachownice wmiejscu pokazanym na rysunku i zd-

jeciu.

Dana techniczne

Rozplatoae 10,61mDhigoic 8,17 mWyaokott 3,25 mPowlerzchnla noina 16,0 mMm wtaana 1645 kgMni maks. 2720 kgPradkott maka. na wysokotd4500 m 490 km/hPirtap 0400 mZaalag 720 km.

Ntpfd:allnlk Hlapano Suiza, 12 cyllndro-

wy, cModzony woda. o mocy 632,5

kW (860 KM).imlgto matalowa trzytopatkowe.

Uzbrojtnla:

1 dzlatko kal. 20 mm, atrzalajaca

przaz wat amlgfa, 2 karablny ma-azynowe kallbru 7,6 z magazyn-kaml bfbnowyml. (SM.)

Ozieki nim spadek globalny nie byt az

tak drastyczny i z 1 1 17 modelarni w1 986 r i 1 072 w 1 987 obnizyt sie w1 988 ..tylko" do 91 1 Ale co dalej?

Host

i jakoste

Zarz^d Gtdwny LOK stara sie jak

moze zaopatrzyc modelarnie w no-

woczesny sprzet sportowy: aparatury

RC. serwa, silntki, windy itp. Trafia to

ze zrozumiatym wzgleddw do tych

modelarni, ktdre wykazujq aktywnoSCi wyniki sportowe na arenie krajowej I

miedzynarodowej. Stgd czeste stowa

Ciqg dalszy ze strony 3

OBAWY PRZYSZtOSC MODELARSTWA W LOK

krytyki, ze popiera sie tylko ..stajnie

wyScigowe". Ale czy mozna dawacten drogi. kupowany za twarde dewi-zy sprzet w rece poczajkuj^cychmodelarzy'7

Rbzne sa. zdania na ten temat. tak jak

i na fakt rozwijania w LOK modelarni

lotniczych, ktdre majg licznych zwo-

lennikbw w naszej organizaqi i ktdre

sa, nartansze w prowadzeniu. Sryszy

sie: ..dlaczego nie przekazac ich Ae-

rokiubowi PRL? Niech on sie o nie

martwi" Ale czy gtosiaele tych haset

wiedza.. ze wtedy stan modelarni

LOK spadnie o dalsze 30—40%?Wiele spraw jest dyskusyjnych. Moze

i mm wypowiedzg sie na ich temat.

JAN MARCZAK

14 MODELARZ

MOIOR0WKA CUMOWNICZ

DANE TECHNICZNE

DHUGOSC CALKOWITA Lc-r10.72mSZEROKOSC CAtKOWITA Be -4,22 mDtUGOSC MIEDZY PIONAMI Lpp-9,30mSZEROKOSC" KONSTRUKCYJNA B -3.80mWYSOKOSC BOCZNA H -2,15mZANURZENIE KONSTRUKC. T 1,59m

PODZIAtKA LINIOWA

0,5 1 >m

3>

OPRACOWAH: Jerzy SALEWICZ

KR£$LIK.: Jerzy SALEWICZROK 1988 ISkalQ 1=25 lArkusz 2/1

'a EMILKA

LINE TEORE

MOIOR0WKA CLIMO

TYCZNE

OPRACOV^fc.: Jerzy SALEWICZKR£$LIE: Jerzy SALEWICZ

ROK 1988 |SKALA1*25 | ARKUSZ~

CZA .EMILKA

Gtbwny projektant:

inz. Waldemar Pitat

PrzedslebiorstwoProjektowo-Technologiczne

Techniki Morskiejm PROREM

Armator:Stocznia Gda

Ji

dartskau

982 —

w Tczewie.

Z DZIAtALNOSCl

NAVIGAZ ostatnich posiedzeh Prm-

zydium MledzynarodowegoZwlazku Modelarzy Okreto-wych NA VIGA i Biufetyndw

tej organizacji dowiedzieliimy sie o

szeregu nowo&ci. Przytaczamy je wtormie krdtkfch notatek gwoli infor-

macji, Wybrali&my tyiko te, ktdre mo-

. gg zamteresowac ogof mtodziezy.

Wniosek Polskl o potaczenleklasy F1-E dot kg* klasa F1-Epowyiej 1 kg w fedna F1-E

wiekszoiciq gtosdw zostat odrzu-

cony. Gros pafistw zachodnich zde-

cydowanie oponowaia tej propozycji,

motywujqc to duzym zainteresowa-

niem ich zawodnikdw w obu w/w kla-

sach, rozgrywanymi oddzielnie.

Wniosek Wegler o zmiane wprzyznawaniu tytutu mistrza

iwfata Junlordwdopiero przy wtekszej liczbie startu-

l$cych zawodnikdw z 3 rdtnych

paristw — zostat oddalony. Pozostaje

nadaf przepis, te by nadad ten tytut

wystarczy 5 startujacych z 3 rdtnych

pahstw (przypominamy, ze dotyczy to

tylko grupy juniordw).

Zatwlerdzono wniosek Can-tralnej Komlsjl ModelarstwaLOKo przyznanie Polsbe organizacji mi-

strzostw Swtata modeti taglowych

zdainie sterowanych klasy F5, ktdre

majq sie odbyc 4—14.08.1990 r. w

Cztuchowie (wo/, stupskie). Ustalono,

ze odbedq sie one we wszystkich

grupach tj. F5-E, F5-10 i F5-M (roz-

grywanych w tejte koleino&ci). Wkla-

*>ie F5-M mistrzostwa majq odbyd sie

wspdinie z przedstawicielami tMYRU.

W 1989 r. przypada 30 ro-

cznlca Istnlenla Mledzynaro-dowego Zwlazku ModelarzyOkretowych NAVIGA.Z tej okazji ma byd wydany m.in.

specjainy kolorowy Biutetyn Informa-

cyjny, medal pami^tkowy przyznawa-

ny najbardziej zastutonym dla tej

organizacji, okolicznos'ciowe znaczkl

samoprzylepne. Przygotowywaniem

tych materiatdw zajmuje sie zespdt

Komisji Propagandowej pod kierow-

nictwem Ernesta Meredinga ze

Szwajcarii (tu odbyto sie pierwsze

posiedzenie zatozycielskie zwiqzku

w1959r).

20 MODELARZ

CHARAKTERYSTYKA GL6WNADtugoid catkowita Lc 10,

™

mDtugos'C miedzy pionami * U ?'2 mSzerofcoi* catkowita Bc 4,22 mSzerokoSt konstrukcyjna B 3,80 mWysokoiC boczna H yVL mZanurzenie konstrukcyjne mZanurzanla maksymatne Jm 4_ ym sJfZJT*Moc napfdu gtdwnego N !?/5CS5^Predkotd swobodna V 14,4 km/h (8,3 w)

Liczbazatogi 2 osoby

Jednostka jest motorbwkg petnopo-

ktadowg o ksztattach podwojnie ta-

manych. jednosilnikowq. jednos>u

bowa. (z obrotowg dyszg Korta), prze-

znaczong do wykonywania rbznorod-

nych prac manewrowych. holowni-

czych. cumowniczych i pomocni-

czych w reionach zeglugowych Mo-

tordwke przystosowano jednoczesme

do przewozu 8 pasazerow tub iadun-

ku poktadowego o masie do 2 t przy

zatozeniu, ze podczas wykonywania

prac manewrowych, cumowniczychtub holowmcznych me mozna prze-

wozic pasazerbw. a przy przewozie

pasazerbw wykluczone jest przewo-

zenie tadunku poktadowego Moto-

rowka otrzymata kr6tkg nadbudowemteszczgcg pomteszczeme sterowe.

W motor6wce przewidziano zabez

pieczeme dyszy Korta specjalng

konstrukqa. przed mozliwoScia. usz

kodzema od nteprzewidztanych pry

wajqcych przeszkbd, a takze zabez-

pieczenie pa)a>ami nad poMadem. coumozliwia manewrowame pod cu-

mami statkbw. Patgki sa. konstrukcjq

rozbieralng

Kadtub jest konstrukcjg stalowa. cat-

kowicie spawang. z podztalem na trzy

grodzie poprzeczne dzielgce kadtubna nastepujqce przedziaty skrajnik

rutowy — rufa. sitownia. pomieszcze-nie zatogi. skrajnik dziobowy — dzi6b.

Zbiorntki patiwa usytuowano w sitow-

ni po obu burtach.

Wyposazenie poktadowe

Motorbwka zostata wyposazona wreczno-hydrauliczne urzgdzeme ste-

rowe, w sWad ktbrego wchodzt kolu-

mna sterowa wyposazona w koto ste-

rowe i wskazniki potozenia dyszy Kor-

ta oraz sitownik obracajgcy obrotowg

dysze Korta Sterowanie awaryjne

realizowane bezposredmo na trzon

sterowy

W sktad urzgdzenia kotwicznego

wchodza;— wciqgarka kotwiczna z wahadto-

wym napedem recznym do tahcucha

bezrozp6rkowego,— faricuch bezrozpbrkowy kal 1 1 mmdtugosct 82.5 m,— kotwtca Halia umieszczbna w klu-

zie na prawej burcie.

— zwalniak ktinowy.

Urzqdzerna cumownicze skladaia sie

z

— pachotkOw cumowniczych, pod-

w6|nych skosnych — 4 szluki.

— przewlok cumowniczych burto-

wych — 4 sztuki.

— bebndw liny cumowniczej (po jed

nym na rufie i dziobte) — 2 sztuki,

— cum polipropytenowych 024/50 m.

— odbijaczy cylindrycznych.

W sktad urzgdzeh holowmcznychwchodzq:— Iina stalowa 016 mm, dlugoSo

60 m,— pachot holowmczy umieszczony wrufowej sciame szybu sitownt,

— kiuzy hotowmcze (2 sztuki) umie-

szczone na dziobte i na rufie w nadburcie

Na motorbwce bedq nastepujgce

wtazy. pokrywy i korki

— wtazy 600X600 mm typu wpuszczanego (po 1 szt.} do skrajmka ru

fowego i silowni,

— wtaz 600X400 mm na zrebicy

^ysokosci 1 60 mm do skrajnika dzio

bowego— pokrywa swrethka 400X600 mmna Swietliku do sitowm.

— w dnie kadtuba pod kazdym prze

dziatem korki denne.

Urzedzenia ratunkowe

Tworzg je:

— pneumatyczna tratwa ratunkowa

10-osobowa ze zwalniakiem hydro-

statycznym,

— 4 kota ratukowe (w tym dwa kota z

ptawkg swietlng chemicznq i linka) ra-

tunkowa o dtugo^ci 28 m) umie-

szczone w odpowiednich zamocowa-mach na sctankach sterowm oraz

jedno koto na dachu sterbwki,

— 10 pasbw ratunkowych rozmie-

szczonych w sterowm,— 8 sztuk rakiet spadochronowychokretowych,

Urzqdzenia sygnatowt:~ latarma masztowa,— latarma burtowa prawa— latarma burtowa lewa

— latarma rutowa *— latarma kotwiczna— latarma awaryjna (2)

— latarma holownicza (2)

— latarma sygnalizacyjna

— buczek elektryczny

— reflektor radarowy.

Latarnie masziowe i holowmcze, bu^

czek oraz retlektor radarowy umieszczone sg na maszcie sygnatowymLatarnie awaryjne i kotwiczna podwieszone pod rejkg masztu sygnato

wego.

Latarnie burtowe. rufowe i holowanta

umieszczone na dachu sterowni.

(cd.n.)

DOKOKlCZENIEw numerze 5/89

MODELE WIELOFUNKCYJNEKLASY F7Znany w NRD zawodnik WOLFGANG BOGDAN z Berlina od wielu lat specjalizu-je si$ w budowie zdalnie kierowanych modefi wielofunkcyjnych F7, budowanychgtownie w oparciu o nasze plany modelarskie.Na zafqczonych zdj$ciach prezentujemy przyktady jego twdrczosci:

# Zdalnie kierowany model OHP fSKRA (1) pod taglami (tot, kotorowe obok) z zaprogramowa-nyml ponad dwudziesioma czynnoiciami na sygnai z nadajnika.

m Model statku rybackiego AL MOKTASHEF (po prawej stronle) wykonany w skali 1:25, pna-znaczony do startbw zardwno w klasle F2 jak I F7.

# StaCk ratownlczy ARKONA typ HALNY w skali 1:2$ (tot. czarno-biaia po lewej) przeznaczonydo demonstrowanla ponad dwudziestu rdtnych czynnoscl. (JM)

W skfadzie cztonkdw Prezy-diurn NAVIGA nastapita zmla-na na stanowlaku Skarbnikaw zwiqzku i rezygnaciQ z tei funk-

cji znanego rdwniez wtelu naszyrrt

zawodnikom mz. Haralda Pokornego

(powdd: wyjazd na wieloletni kontrakt

za granice). Obowiazki te powerzonoczasowo do nastepnego Zgromadze-

nta Generainego NAVIGA bytemuSekretarzowi Generalnemu Gunteio-

w Labnerowi i bytemu Skarbnikowi

Wernerowi Rosenbergowi — obaj

zamieszkali w Wiedniu.

W zwiazku z dopetnleniemwszelktch formalnoicl statu-

towychi optacemu skfadkt cztonkowsktej

przyjeto do NAVIGA nowy zwia_zek

modelarzy okretowych z Hong-Kon-

gu. Jako petnoprawny czfonek bedzie

mogl juz wziqd udziat w tegorocznych

mistrzostwach swiata.

Na tegoroczne mistrzostwa

swiata modefi ptywajacych znapedem mechanicznym /

zdalnie kferowanym,ktdre odbedq sie 19—29 maja

1 989 f. w Tijanftng w ChRL w klasach

A, B.F1. F2. F3, F6. F7 i FSR-E na/-

wtekszq ektpe zgtosit Zwiqzek Mode-larzy Okretowych RFN NAUTICUSMa ona liczyd, tqcznie z osobami tb-

warzyszqcymi, az 168 osdb. Przelot

wszystkich ekip z pahstw Europy Za-

chodnfei ma odbyt sie folem czarte-

rowym. O skfadzie ektp z pahstw so'-

Cfahstycznych ieszcze nic nie wiado-

mo.

W celu pozyskania nowychcztonkdw do NAVIGA,

szczegdlnie z pahstw azjatyckich,

Prezydium wyrazito zgode na dopu-

szczenie do tegorocznych mistrzostw

swiata rozgtywanych w ChRL przed-

stawiaeii pahstw nie bedqcych ie-

szcze cztonkami NAVIGA (Japonia,

Indie, Korea Ptd. i Pin., Wietnam <

ewentuainie tnne). Mam oni startowad

poza konkursem. W przypadku uzy-

skanta dobrych wynikdw beda nagra-

dzani okolicznoiciowynv medaiami.

dvplomami t nagrodami przygotowa-

nymi przez organizatordw.

Nastapity zmtany w planlaorganizac/l mistrzostw swiataw iatach 1990—1992. Wedlugnajnowszych danych planprzedsiawia si$ nastQpujqco:1990 r. ktasFS 4-14.08. wCztu-

chowie — Polska1991 r. Mas C1-C4 05. w War-

nie — Bulgaria

MO

1992 r. ktas FSR 24.07—3,08 wAlmhult — Szwecja

Po wiaiklch trudach i upty-

wla Mlku lat ZG LOK wydatdrukiem „Przepisy modefiptywajacych"(o czym pisaltimy

w nrze 21 1 989), a juz w ostatniej

fazie przygotowah jest druk no-

wej wersjt „Przepis6w klasowychi regatowych NAVIGA", uwzgle-

dniaiqcych wszelkie zmiany i

poprawki wniesione do 31. 12.1 988Wniosek? Zndw trzeba bfdzie

szykowac nowy aneks, by za-

pewnid petnq aktualnoid treici.

(O* szczegdlowych zmianachw przepisach klasowych i rega-

towych — piszemy oddzielnie)

(JM)

DELARZ 21

Okrft wofennyi pocxatku XIX w.

DLANAJMtDDSZVCHMODELARZYOKRETOWYCH

MODELESYLWEJKDWESTATKCWiOKRETCJ

CIAG DALSZY

Podajemydalsze sposobywykonywania model!sylwetkowych.

Transportowiec„Warta"

Zbudowany zostat w 1916 r. w stoczni

w USA. Dtugosc wynosita 80 m, sze-

rokosc 13,4 m. zanurzenie 7,7 m. W1924 r. zakupiony przez Polske weFrancji dla Polsktej Marynarki Wojen-nej z przeznaczeniem )ako ttanspor-

OJtff* wofrnny z XVIII w.

towiec broni 1 sprzetu. W 1927 r. prze-

jety zostat przez przedsiebiorstwo

..Zegiuga Poiska'. ptywat pod bande-

rs nandlowq do 1933 r.. a nastepnie

sprzedany do Wtoch W 1954 r pocie-

ty na ztom (rys. 5).

Transportowiec M WBrt»", Ponltaj — model aylwatkowy trana-

poriowca „Waria"

Budowa mod*lu. Model transpor-

towca „Warta" zostat wykonany w na-

stepujgcy spos6b Najpierw z kartonu

wycinamy kadtub. w ktdrym robimy

otwory przedstawiaj9.ee ilum'inatory. Z

cienkiego drutu wykonujemy maszty.

kt6re paskami mocnego papieru

przyklejamy po stronte- wewnetrznej

kadtuba. Z cienkiego papieru skre-

camy odpowiedmej dtugosci rurki. z

kt6rych wykonujemy bomy. Rurki te

paseczkami z papieru przyklejamy domasztow Z nici wykonujemy liny. ktd-

re przyklejamy do maszl6w i bomdwOd strony wewnetrznej przyklejamy

nawiewniki oraz nadbuddwke z komi-

nem Nadbuddwka zrobiona zostata z

kilku skiejonych ze soba. czesci. zas

komm ma pewne, wypuktosc, tj. zostat

zrobiony w pot jego sredmcy

Model zostat pomalowany farbka.

wodng na kolor biaty. nizej linn wodnej— pasek czerwony. wierzchotki ko-

mina i maszt6w — na czarno Z kar-

tonu wycinamy kotwice. malujemy na

czarno 1 przyklejamy na dziobie mode-lu.

Jak widac na rys 6. w ten sposdb wy-

konany model sylwetkowy uzyskuje

jakby trzeci wymtar

MasowiecMSzczecin"zbudowany zostat w 1954 r. w Stoczni

Gdansktej 1 ptywat w Polskiej Zeglu-

dze Morskiej. Dtugosc wynosita 108,3

m. szerokosc — 14.4 m, zanurzenie

— 1 4.6 m Parowiec mlat )edng srube.

jeden poktad. predkose* 12 weztdw

(rys 7).

Budowa modetu. Model mesowca..Szczecm" zostat zrobiony z kilku od-

dzielnie wycietych czesci. Maszty

zrobtone zostaty z cienkiego drutu ok-

reconego cienkim papierem. lekko

nasyconego ktejem Przy wierzenot-

kach. aby nadac im zgrubienie. owi-

nieto je paskiem cienkiego papieru

posmarowanego klejem Komm wy-

konano z cienkiego kartonu i nadanomu pewnq wypuktosc. bomy z rurek

skreconych z cienkiego papieru. Nakominie przyklejony zostat pasek pa-

pieru pomalowany na czarno. na ob-

rzezach z biata, zytkg Na pasku tym

trzeba r6wntez namalowac znak ar-

matora.

Caty kadtub oraz kortcowki maszt6wna srbdokreciu pomalowano na czar-

no. zas ponizej tinii wodnej — czer-

wony pasek.

Stawiacz min„GryfDyt okretem Polskiej Marynarki Wo-jennej Zbudowany zostat w 1938 r wstoczni francuskie). Dtugosc wynosita

103.2 m. szerokosc 13.1 m, zanurze-

nie — 3.6 m. predkosc 20 wezldw. za-

toga liczyta 205 osob. Dma 1 wrzesnia

1 939 r. walczyt w Zatoee Gdahskiej z

niemieckimi samolotami 3 wrzesnia

prowadzit wymiane ognta z memiec-kimi niszczycielami. z ktorych jeden

zostat uszkodzony Tegoz dma zostat

zatoptony. trationy ntemieckimi bom-bami. (rys. 8)

Budowa modtlu. Widoczny na zdje-

ciu model sylwetkowy stawiacza mm.Gryf " uzyskat pelna, sylwetke lego

okretu wojennego dzieki wykonamugo z kilkudziesieciu oddzielme wyko-

nanych elementdw. Najpierw z tektu-

ry wyciety zostat kadtub. w ktdrym

dtugopisem po wyczerpamu tuszu

zrobiono — zgodnie z rysunkiem —wgtebienie imitujgce ilummatory Na-

stepinie oddzielnie wykonano po-

szczegblne cz^ci. jak wieze bojowe,

komm. nabudowki. maszt sklejony z

22 MODELARZ

kilku kawatkOw drutu i przyklejono |e

po stroma wewnetrznei i zewnetrznej.

przez co model uzyskat plastycznosc

Dobry etekt osi^gnieto przez poma-lowanie go w kolorze slaiowym. poni-

zej imn wodnej — w ezerwonym Ca-

to$c upiekszona zostaia biato-czer-

wong bander^ umieszczong na

maszcie oraz nakleienie na dziobie

wyciete) z kawatkOw kartonu i poma-lowanie na czarno kotwtcy (rys. 9).

W podobny sposdb mozna wykonacrowmez sylwetkowe modele ORP..Wicher" t ..Piorun" ktorych rysunki

zamieszczamy nizej.

Niszczyciel„Wicher"byt okretem Polskiej Marynarki Wo-jenne). zbudowany zostal w 1930 r. wsloczni francuskiej DtugoSc wynosita

1 07 m. szerokosc — 1 0.2 m. zanurze-

nie — 3.1 m. predkosc 33 weztbw. za-

loga liczyta 1 55 osob Dma 1 wrzesnia

1 939 r. odpieral ataki lotnicze w Zato-

ce Gdanskiej Dnia 2 wrzesnia ze-

strzelil 1 samolot niemiecki. Dnia

3 wrzesnia uszkodzit niszczyciela nie-

mieckiego. Tego dnia trafiony czte-

rema bombami zaton$» w basenie

portu na Heiu (rys 10).

Niszczyciel„Piorun"zbudowany zostat w 1940 r. w sloczni

angielskiej John Brown. Dlugosc wy-

nosila 112 m. szerokosc — 10,7 m.

zanurzenie — 3 m. zatoga liczyta 220os6b. Przekazany zostal dnia

5 XI 1940 r Polskiej Marynarce Wo-

n • * • • • • • • • • •!••••••••••••*,•»••••••• . . • • • • • wt\

--/

Stawiacz mm „Gryr\ Poniiej — sylwetkowy model stawiaczamin Gryf"

jennej przez tiot$ brytyjskq W czasie

dziaian wojennych przebyl tgcznie

okolo 218000 Mm Zatopit 4 okrety.

zestrzelit 1 samolot. 2 okrety uszko-

dzii. Po wojnte zostat zwrOcony fiocie

brytyjskiej (rys. 1 1 ).

Jak widac z kilku podanyu. pr<:yM t , slufli AOjttn , rjudowmctwa okr^towe-

ddw. modele sylwetkowe okretdw na przestrzeni wiekbwmozna odpowiedmo upiekszac. wy-

konywac je w rdznych zestawach. £ Smolistworzgc kolekcje, kt6re nie tyiko bedgozdobg, lecz rOwniez moga, uczyc hi- Rytunkl A. KARPIIilSKI

Masowiic „$zczecln"

Niszczyciel „Wich0r"

W modeiach samochodow klasy RCE-12 wymaga ale od silnika elektrycinego oprdcz duzej mocytakie wysokiej sprawno&ci. Jest to zwiazane z ograniczeniem przez regulamin startdw napiecia i po-jemnoici trddta zasilania modefu oraz z narzuceniem czasu trwania etlminacyjnych biegdw finato-

wych.Najczeiciej stosowanymi w Polsce silnikami do napedu modeli RCE-12 sa siiniki GRAUPNER Ma-buchi 540 i Mabuchi 55(7. Sa to silniki pradu stalego z twomikiem rdzeniowym trdjbfokowym, omagnesach trwatych przytwierdzonych do obudowy. Obudowa tych silnikdw jest wyttoczona zje-dnago kawatka btachy magnetycznie miekkiej. W jej przednia czesc wbudowana jest wahliwa pa-newka tozyskujaca twomik. Szczotkl silnika sa przyklejone do miedzianych blaszek petniacych roleszczotkotrzymaczy. Te z kolel, wraz z tylna panewka totyskujaca twomik, sa przytwierdzone doplastykowego dekia. Poniewat w produkcji Hrma Mabuchi stosuje technotogie petnej zmtennoicitoterancje wykonania twornlka I magnesdw sa duze. Konsekwencja tego jest duty rozrzut wlelkoSciszczeliny miedzy magnesami a twomikiem, a wife I parametrdw silnikdw. ich aprawnoid waha sie wgranicach 50—57%. Silnik typu SSO /eat silnikiem o wiekszej mocy I wymiarach geometrycznych.Moc tf aitnlk rozwija jednak dopiero przy zasilaniu napieciem wiekszym nit 9V.

, ,. Silniki

eiektryczne

W MODELACHSAMOCHODOWKLASY

RCE-12

nie gorszg niz w wypadku uzycia sil

mka 8-mmutowego. Zastosowanie z

KOlei silnika 10-mmutowego spowodowaloby mepelne wykorzystanie

energn akumulatorbw i gorsza. dynamike modelu.

Wsrod silnikow 8-minutowych nai

bardziei popularne sg silniki firmy

Kyosho: LeMans 480T. LeMans 480Si LeMans 480Gold.

Silnik LeMani 480T jest tllnikiem oduiym momencie obrotowym(Torqa). Nadaje sie on szczeg6ime

do napedu modeli typu 4WD i startow

na krbtkich. technicznych torach

Wersia 480S (Speed) jest silnikierr

wysokoobrotowym o mocy jak 480TJest on zalecany do napedu model'

klasy RCE 1 2 startujgeych na dtugich

i prostych techmcznie torach. Silnik

480Gold jest ulepszona. wersja. silnika

480S Cechuje go nieznacznie wiek

sza sprawnosc i moc niz 480S

Obok silnikow Mabuchi 540 I 550coraz czesciei pojawiaja, sie modelenapedzane silnikami nowej generaqi.

Sa. one udoskonalonymi wersjami

silnkdw Mabuchi 540 i 550. Obudowytych silnikdw skladaja. sie z duralumi-

niowej pokrywy wklejonej w rure o

grubosci 1 mm. wykonanej z matena-

tu magnetycznie miekkiego

W pokrywie znajduje sie dwustronnie

Kryte tozysko Tylny dekie! wykonanyz tworzywa termoutwardzalnego Jest

w nim osadzone tylne tozysko tworni-

ka oraz stalowe szczolkotrzymacze.

W celu zmmimalizowama prawdopo-

dobienstwa przemieszczania sie zwo-

l6w drutu przy duzych predkosciach

obrotowych twomik jest nawimety

drutem pokrytym emalig samospieka

Wtzyttkle zaspoty silnika charak-

taryzufa tlf bardzo duia dokiad-

noscl* wykonania. Szczelina po-

wietrzna pomiedzy twormkiem a

magnesem zostala zredukowana dookotoO.1 mm. co znacznie zwiekszyto

sprawnosc tych silnikow (85%) Mo-cowanie tylnego dekla do obudowyumozliwia jego obr6t i zmiane kgto-

wego potozenia szczotek wzgledemmagnesbw, Umozliwia to zmiane. wpewnym zakresie, charakterystyki

mechanicznej silnika.

W zalaznoscl od sradnlcy drutu

nawojowago I Hczby zwol produko-

wane silniki mozna podziehc na 4

podstawowe grupy: siiniki 4, 6, 8. 10-

-mmutowe. Wsrdd danej grupy moznawyrbznlc podziat na silniki o duzych

predkosciach obrotowych i silniki o

duzych momentach obrotowych.

Do modeli klasy RCE-12 powlnnybye atoaowana sllnlkl 8-minutowa.Zastosowanie silnikdw np 6-minuto-

wych (o wiekszej mocy niz 8-minuto-

we) umozliwitoby wykonanie modelubardziei dynamicznego. szybszego

Jednak bardzo trudne lub wrecz nie-

moztiwe byloby takie dobranie przelo-

zenia, aby przy zastosowamu akumu-latordw o pojemnosci mnieiszej niz

1.4 Ah (ograniczenie regulammem)przez cale 8 mmut trwania wyscigu

model posiadat dynamike i predkosc

Poniiej zamieszczamy tabele wyczynowych silnikdw elektrycznychI Ich podstawowe dane techniczne.

Nazwa silnika z«atotow«nle i charakttryttyka

SPA-240WS wyscigi 'Tioaoh E 12 off road wysoKoo-

brotowy. rnagnesy samaroKobal!o\ive'

2X0.65 31000

SPA-48QWS wy^cigi mooeli E -1 2 na trudnych techn»-

c^nic torach mooeie typu 4WD off foao

duzy moment OOrotowy, magnesy sama-roKodailowf1

23000

LeMans 480S 8 wyscigi modeli E -1 2 na prostych tecnm

czntp torach (oval racmgi

24 22000

LeMans 480T wyscigi modeli E- 12 na trudnyr.h lechni-

cznie torach modele typu 4 WD Ioff ruao

duzy moment obrolowy

26 21000

LeMans 240S 4 wyscigi typu sprint wys obrotowy 25000

LeMans 600E 10 modele Klasy RC-EB 0.70 1B0OO

LeMans 360PT 6 wy£agi mooeli typu off road startujgco na 0.90

truonyen technic^nie trasach

21000

LeMans 480Gold 8 wyscigi modeli E • 1 2 na prostych lechnt-

cznie torach ioval racing)

25 22000

LeMans 360ST 6 wyscigi modeli typu off road w Kiasie

stanaard

0.85 22000

LeMans 240ST 4 wyscigi typu sprint, w Kiaste standaro wy-

sOKOobrotowy

080 22 24000

LeMans 240SM 4 wyscigi typu sprint, wys obrotowy 4 <0.65

LeMans 360Gold 6 wy$ogi modeli typu ofl road starUi,a<.p na 4 • 65

trudnych toohnc/me trasach

23000

Tamya RS540->

8 modele Klasy RC-EB 12500

Tamya RS540SD 8 ja/dy irenmgowe modeli Klasy E • 1 2 mode-le Klasy RC EB

Tamya RS540SOSplint

8 modele Klasy E -1 2 wysoKoobrolowy 1 9000

Tamya RXS40SOTechnituned

6 —8 wyscigi mooeli E 1 2 na prostych techni-

czn«e torach (oval racing

>

Tamya RX540SD 6—8 wyscigi moooti E - 1 2 na trudnych techm-

cznie torach modele typu 4 WD i . off roao

duiy moment obrotowy

Tamyi RX540VZTechnigold

6-8 wyscigi modeli E • 1 2 na prostych lechn: -

cznie torach. (oval racing)

Oznaczenia: srednlca drutu nawojowego (mm); Z — liczba zwol; t — fozyskowanie (p — panewki; t —tozyska tocznt); N — predkose obrotowa bitgu jatowego (obr/min); T — czai pracy silnika przy akumula-torach 1.2 Ah I 7,2 V.

Opracowat mgr Inz. KRZYSZTOF WYGLADALA

24 MODELAR

MIEDZY-

DOWYCHZAWODOW

1989r.

Kalandarz miedzynarodowych zawod6w NAVIGA f FEMA 1089 r,

Mistrzottwa twiata NAVIGA

17-27.03.198919-29.05 -"-

4-7. 08198929-30.10. -"-

4-7. 05.198915- 17.05. •%16- 18.06.

6-9. 07. -"-

6-9, 07.

20-25 09 -"-

20-25.09.5-8. 10. -"-

30.09.-1. 10.-"-

Berlin

Tijanjing

NRDChRL

klasy C1-C4-"- A, B ( F1 , F2. F3, F6, F7.

FSR-E

Mistrzottwa Europy 1 twiata FEMA-WOMCAR

MinskEl Monte

- ZSRR— USA

klasy I— IV + RC MEy. !— IV MS

Mledzynarodowe zawody modal! ptywafrcych (udzla* ooranlczony ),

~ 7 mledzy bratnlml organizacfamlw ramach wymlany i

LegnicaSzumenKonstancaSchwerinKiszyni6wWarnaSpinGdanskJabtonec

Polska- Bulgaria• RumuniaNRD

- ZSRR- Bulgaria- Jugosfawia- PolskaCSRS

klasy FSR-V-"- FSR-V-"- C1-C4-"- FSR, F5-"- F2. FSR

F5-"- F5

F5-"- C1-C4

Mitdzynarodowe zawody modal I prywajacych — odptatna, udzlat nlaogranlczony

1-8. 05.19896-7. 05. -"-

19-21.05. -"-

4-7. 05. -M-

4-7. 05. -"-

13-15.05. -"-

6-9. 06. -"-

10-14.08.15-17.09.8-10093-4. 06. -"-

2-9. 09. -"-

15-16 07. -"-

10-15.08.

24-25 06.198930.05.-4.06.-"-

19-20.08. -"-

6-8. 10. -"-

21-22.10. -"-

WolfgangseeSchremsDebrecenConetCharlerol

BoussuSopronStara ZagoraSzumenAchenseeGruskgrowOrbetello

NagykanizsaSchrems

Austria- Austria

Wegry• FrancjaBelgia

BelgiaWegry

- Bulgaria- Bulgaria

Austria

Dania• WlochyWegtyAustria

klasy F5-"- FSR-"- FSR.*•. C1-C4

E, F1.F2.F3FSRF5FSR. F6, F7

-"- FSRF5FSR

-B- F5 ME IMYRU i NAVIGA

-"- FSR-M- FSR

Mlfdzynarodowa zawody model! samochodbw (udzlat ogranlczony)w ramach wymlany mledzy bratnlml organizacjaml,

WarnaBukaresztTrencinNowy SgczPilzno

- Bulgaria- Rumunia-CSRS- Polska-CSRS

klasy I— IV

i— IV, RCV1 , V2V1 , V2

-"- V1.V2

Mlfdzynarodowa zawody modall aamochoddw — odptatna, udzlat nlaogranlczony

23-24.09 1989 Budapeszt —Wegry klasy I—IV

LEKKIE DZIALOSAMG-BIEZNE

W czasie li wojnyswiatowej I po Jejzakohczeniu nastapitszybki rozwdj wojskpowietrznodesantowych.

Wobec zwiekszenia skali masowoscidesant6w powstal problem oslony ich

przed atakami jednostek pancernych.

Gwaltowny rozwdj iotnictwa pozwolil

na przerzuceme droga powietrzng ta-

dunkbw o duzej masie i wymiarach. a

wier i ipkk>rh rfzial samobieznych

mogacych skutecznie zwalczac czd-

gi meprzyjaciela. Powstaly specjaine

konstrukcje stuzqce do tych wlasme

celdw.

W arm it radzieckiej w pierwszych la-

tach powojennych skonstruowano i

przyjeto na uzbrojenie oddzialOw po-

wietrznodesantowych ggsiennicowe

lekkie dzialo samobieine ASU-76(Awiadesantnaja Samochodnaja Usta-

nowka, 76-kaliber dziaia). W latach

piecdztesigtych przyjeto do uzbroje-

nia dzialo ASU-57 z bardzo skuteczna,

armata.. o masie 3,3 tony, co dawalo

mozliwosc zrzutu tych dziaiz samolo-

t6w na spadochronach.

W poczatkach tat 60.

opracowano dzialo ASU-85,ktdre stuiytotakie w armlac

h

Uktadu Warszawskiego.

W ludowym Wojsku Polskim dyspo-

nowala nimi 6 Pomorska Dywizja Po-

wietrzno-Desantowa. Ze wzgledu na

duza, mase moina bylo przewozic tyl-

ko samolotami An-12 i 22 bez mozli-

C/fg dalszy na stronte 29

Ciqg dalszy ze strony 25

LEKKIE DZIALOSAMOBIEZNE

wosci zrzut6w Po roku 1970 kilka

dziat ASU-85 trafito do muzebw.^areszte skasowano zastepuiac je no-

wymi Bojowymi Wozami Piechoty

Ogladac je mozna w muzeach wWarszawie. Poznamu. Biatymstoku

i Skarzysku Kamienne|. W ZSRR dzia-

ta te zastgpiono najnowszymi kons-

trukcjami BMO-1 i 2 i ich odmianami

Wozy !e mozna zrzucac w rejon de-

santowama na spadochronach Po-

siadaja. one uzbroienie por6wnywalne

z BWP i maiq zdolnosc ptywania

ORIS BUDOWY

ASU-85 jest jednym z najtadmejszych

wozow bojowych, jakie byty na uzbro-

jemu w Wojsku Polskim Zbudowanyjest z ptyt slalowych walcowanych o

zroznicowanei grubosci. tgczonych ze

sobg za pomoca, spawania Ptyty czo-

towe ustawione sa. pod bardzo duzymi

kajami. co zwieksza. odpornosc na

pociski meprzyjaciela Spod kadtuba

wykonano z cienkiej. talowanej bla-

chy stalowej W tylnej czesci wozuumieszczono duzg ilosc pokryw i wta-

zow utatwiajqcych dostep do wszyst-

kich mechanizmbw napedowychWiekszosc elementow podwoziawzieto z istniejacych wczesniej czot-

gow ptywagcych PT 76 Czescprzednia kadtuba miesci armate z

mechanizmem zawieszema. napro-

wadzama i celownikami. czterooso

bowg zatogs i magazyn amunicji doarmaty i karabmu maszynowego

Obudowe jarzma armaty wykonano wtormte wycinka kuli i catosc przesu-

nieto meznacznie w lewg strong.

MALOWANIE

Caly w6z malowany w kolorze khaki,

elementy gumowe — czarne. numery

taktyczne — biate. szachownice —

H R

biato-czerwone Na niektorych wo-

zach malowano emblematy 6 PDPDw. kolorze czarno-pomarartczowym

na bokach i i przodzie wozu oraz po-

marartczowe pionowe pasy szero-

kosci 1 .5 cm na bokach katduba

DANETAKTYCZNO—TECHNICZNE

Masa - 1 5.5 t.

Zatoga - 4 osoby.

Wymiary dtugosc catkowita —844 cm. dtugosc kadtuba - 624 cm.

szerokosc — 297 cm, wysokosc' —194 cm. przeswit — 42 cm (wymiary

rzeczywiste meznacznie r6znig sie od

powyzszych podanych za J. Magnu-skim ..Wozy Bojowe LWP")

UZBROJENIE

Armata 85 mm D-70 sprzezona i km7.62 mm PKT. kgty ostrzatu w pozio-

mie 12°. wpionie — 4 do + 15°. Amu-nicja: 40—45 pocisk6w do dziata t

2000 sztuk do km Naped: silnik dies-

lows ki 2-suwowy widlasty, 6-cylind-

rowy o mocy 1 76,5 kW przy 1800 obr-

/mm. Osiggi: nacisk |ednostkowy —0.44 kg/cm ?

.predkosc maksymalna

- 45 km/h. zasieg do 360 km.

Pokonywane przeszkody: wzmesiema— 35°. rowy o szerokosci 280 cm.

sciany 80 cm, brody gtebokosci

1 10 cmSTAN IStAW CZARNECKI

5B

I

. - * -

MODELARZ 29

MAREKZUZANSKINIE ZYJE

27 marca 1989 roku w wypadku samochodowym zgingJ

wybitny modelarz okr^towy Marek Zuzariski z Gdari-

ska. Zyt zaledwie 41 lat.

Marek Zuzartski, kiedy uczeszcza* do drugiej ktasy szko-ry podstawowej. wciagniety zostat w krag modelarstwalotniczego przez instruktora podowczas giosnego spado-chroniarza Ireneusza Zapasmka. Pozniej byf uczniem Li-

caum Ogolnoksztatcacego w Gdansku. studiowa* na Wy-dziale Budownictwa Okretowego Politechniki Gdartsktej.

przez dziewiec lat pracowa* w CTO oraz rownoczesme wgodzinach popofudniowych z mtodzieza. prowadzac pra-co wnte modelarstwa w Gdansk im Patacu Mtodziezy

W 1970 roku wy konal dla redakcji .Modelarz a pierwszeswe piany lodotamacza ..Perk'un" a nastepnie szereg in-

nych piandw jak latarni morskiej w Rozewiu, RatuszaGt6wnomiejskiego w Gdansku. Zurawia Gdanskiego. kto-

re zostaty opublikowane w ..Marym Modeiarzu oraz cyklartykutbw .0 radarach na statkach morskich ktOry z

wielkim zaciekawieniem przyjeli Czytelnicy ModelarzaModele okretowe Marka Zuzanskiego to prawdziwe ar-

cydzieta, jak ,.Dar Pomorza' z drobiazgowq pieczotowi-toscia wykonany w skali 1:100 zdobiacy sale CentralnegoMuzeum Morskiego Znajduja sie tarn rOwniez inne, jak

makteta XVII-wiecznego Zurawta Gdanskiego ze scene;

stawlania masztu na wislanej szkucie po wytadunku z mejzboza wykonana ze sztychu FA Lohrmanna. Jeszcze cie-

kawsza jest makieta juz nie istniejacej starej budowh(fragment Wyspy Spichrzow nad MottawaJ wykonana wed-tug sztychu M Deischa z typowa dwumasztowa battyckaszmaka —

- statkiem banderowym z przetomu XVII i XVIII

wieku. Sa tarn jeszcze inne wislane jednostki.

Marek Zuzahski na Mistrzostwach Swiata w Modelar-stwie Okretowym —

- klasy C i wystawach miedzynarodowych zdobyt t#cznie 89 medali (brazowvch. srebrnych), z

tego ostatnio ztoty na Mistrzostwach Swiata w Berlinie

za model statku ratowniczego ..Halny' Nie wymieniamymodeli wykonanych w pracowni modelarskiej prowa-dzonej od 1982 r przez M. Zuzanskiego w Gdansku przy

ul. Osiek Opuszczafy te modeiarnie modele okretowejako dzieta sztuki zdobiace muzea i inne pomieszczenia

Brak nam bedzte Ciebie Marku wsrod modalarzy okre-towych. Nalezates do. grona wybitnych polskich modela-rzy. ktorego modele stanowiace arcydziela sztuki rozsta-wiaty nasze modelarstwo okretowe w kraju i za granica

Zegnamy Cie, Marku.

f j

OGLOSZENIA DROBNE• Naprawiam serwomechanizmy — Kupie uszkodzone na czesci — Rachunkt JAN FABISIAK — Pruszkow tel 5869-18

godz.19— 21

(KP 71)

• Sprzedam aparature Varioprop Expert 14SFM silniki RS-380 RS-550S Edward Liberadzki. Gr6jecka 31 33 m 48. 02-030 Warszawa

• FUTABA - NIEZAWODNOSC. NOWOCZESNOSC. ELEGANCJA APARATURY RCWP $MIE 35 MHz. W MODEL INFO CENTRUM GWAR ANC J A SERWIS. RACHUNKIWARSZAWA. TEL. 35-56-87. 8 DO 10 I 19 DO 21 POLECAMY INN Y SPRZ^T MODEL ARSKI RC

• Aeroklub PRL poszukuje pracowntkow do wydziaiu Modelarstwa Lotmczego i Kosmicznego na stanowiska specjalistow dstechnicznych i szkolenia. 1

Pozadani sa modelarze lub tnstruktorzy z terenu Warszawy I wo|ewodztwaDodatkowe informacje mozna uzyskac telefonicznie lub osobiscie w Biurze ZG Aeroklubu PRL — Warszawa. ul KrakowskiePrzedmiescie 55. tel. 262-021 wewn 54 lub 59

30 MODELARZ

MODELARZ

Maclaj Loboda — ul. Ratibora IS m.7, 14-141 Jurat* — poszukuje planbwmoaelarskich okretbw .Rodney'. Yo-wa Yamalo . Richelieu' .Dunxw-que Bismarck . . Scharnhorsr orazfValego Modeiarza 10— 11/ 84.

11 — 1 2 '83 Do wymiany oteruie k&qz-ki PoiSMe okrety wojenne 1945—1980i Batiyx w ogmu lub gotbwkePlOtf Banach — ul. B Chrobrago20/37, 20-611 Lublin - posiada ao— kasowane. «omiksy tub zaptao go-

iowkcj Wynaz na zyczenie

Maclaj Dzlagialewskl - ul. Giogow-

•ka 7/0 m 6, 50-220 Legnica - po-

szu*uje taboru. rozjazobw i »nnych

elementbw oo kolejki elektrycznei HO

00 wymiany oferuje Matego Modeia-rza z lal 1966—1989 HoryzontytechniKi 1972-1983 oraz zeszyty

Buaowa modeh kolejowych cz II. III.

IV. V L Wisniewskiego

Miroatew Chabrzyk - ul. Wagowa70/29, 42*640 Soanowlac - poszuku-

ie N/atego Modeiarza' i Pianow Mode-iarak»ch o lematyce wylqcznie lotni-

czej z lat 1958-59 1961-62 1964.

1 96 7 1 969. 1 970. Do wymiany ofer uie

Maiego Modeiarza 2/73. 6/76.

11-12/79. 5. 8 9/82, 10. 11. 12/83.1 -2 4-5. 6. 9/84. 1 1-12/85. 3-47. 10-11. 12/86. 2-3. 5. 7-8/87.12/87 1 -2/88 lub zaplao gotowtqRanata Michalak — Juatynka 10, 63-

011 Mroczen, woj. kallskle - pos.a-

da do odstgpienia Maiego Modeiarza

5/82. 1. 2. 9. 10. 11-12/83 1- 2. 3.

4-5.6.7.8.9 1 0-1 1/84. 12/84. 1.2.

3.4-5 6 7.8.9. 10 11-12 85 1-2.

Rafar Baumgart — Altjt 1-go Maja

117/2, 89-022 Bydgoszcz - poszuku-

je Maiego Modeiarza'. 1/85 4/85.

Q/85. 8/85.9/85.3/77.Wltataw Borzych — Pracownia Mo-

df II Dawnych Okretbw ,.Nauta" —ul. Cierfcaaa 20/44, 85-636 tyd-

gotxcz — poszukuje wszeikich puoti-

kac|i piany. ksiqzkt na temat dawnego

budowmctwa okretowego — oawne i

wspbiczesne zagiowce Odpowte na

Kazdy list.

Marak Kramarczyk - 80-622 D«-

brbwka k/ChoJnle - pi Inie poszuKuje

paiiwa do silniKbw samozapionowych

W zamian oferuje zestaw lunel astro-

nomicznych < ksi^zki o tematyce mode-

larskiej gry SF. model <oie|ki TT/lo-

Komolywa. 6 wagondw. transtormator i

sprzel pomocniczy lub zapfaa gotbw-

ka.

Robert Sandak — ul. Nfkonowiee

•7, 32-120 Now* Brzaiko, woj. kra-

kowakle — poszukuje Maiego Mode-

iarza 9. 1 0. 1

;1 /87. 7. 8/86. 2*6/85. 3

4. 5. 9. 12/84 t, 3. 5.6. 7.8. 10/83. 1.

2. 7. 10 11. 12/82,2. 7.8. 10. 12, 81. 1,

2. 3. 4. 6. 9/80 oraz egzemplarzy z

1980 roKu z planami polskich samoio-

tow przedwojennych (z wyjajkiem

RWD-8, RWD-17 PZL p-24) i ..Planbw

Modelarskich nr 28 40 Do wymiany

oferuie 1 2 numerbw . Komputera' (4. 6.

7,9. 10. 11 12/87 1.2.3.4.5/88). 14

numerbw IKS-a (8/ 86. 2, 4. 5. 6. 7. 8

9 10. 11, 12/87. l.2.3.5/88).2nume-

ry zeszytbw programbw komputero-

wych (2 i 3). IKS-a oraz ksiqzki .Jezyk

kosmosu i ..Battyk w ogniu

MODELARZ pomagaodst^pienia .Matego Modeiarza ' 5 802. 3 5-6. 7/81. 2-3. 5. 7/82.1— 12/83 (caty rocznik) oraz numery 2i 3 Modeiu KanonowegoLesiek $wlarciyhiki — ul. Powat,

StyctnlowtfO 24, 27-100 Itta - po-

szuKuie Planbw Modelarskich" nr 37 tj

okret hisloryczny HMS ..Viclory' Dowymiany oferuje Maiego Modeiarza"

6 78.6/79.8/82. 11-12/83.4-5.612/84. 4-5. 9. 11-12/85. 1-2 7. 9.

10-11. 12/86. 1.6. 9. 10-11. 12/87.

1 -2. 4-5. 8-9/88. ..Piany Modelar-

SK.e 84.85,87 88.89.90.91.97. 102.

112. 129. 131. 132. 133. Mooel karto-

nowy 1 33 Curtis 75 Hawk, oraz ksigz-

ke AerodynamiKa modeli latajacych i

54 tomtki z serii .Zbtty Tygrys

Remlgluax Dawlckl — Mutzaki 54,

13-104 Jagarzawo - poszukuje Matego Mooeiarza 1 -2. 3—4/88. 7/86oraz slatkbw ..Vittono Veneto . Pene-lope Malaya . ..Wiener' i toznych lot-

niSHOwcbw Do wymiany oferuje pros-

pekty samochodowe. kstaieczki z sern

Zblty Tygrys lub gotbwkeTomaiz Slac — ul. Modrzawtowa2#/12, 41 -tOO Zabnt - poszunuje

Maiego Modeiarza z planami okretbw

wojonnych (glbwnie pancernikbw i tot-

msKOwcbw) z okresu I i tl woiny swia-

towei oraz odrzulowcow Do wymiany• oferuje pojedyncze numery ..Matego

Modeiarza' 8/81. 5/82 3/83. 6/88.

7 / 88 oraz Model Kartonowy ( 1 33) —samolot mysliwski CuMiss 75 Hawk.Mala, fantastyke nr 1/87. t-2/88.2-3/88 3—3/88. znaczki zagramczne

3.4-5. 7. 8. 9. 10-11. 12/86. 1.2.3.

4. 5 6. 7 8. 9. 10-11. 12/87. 1-2.4—5 7/88. ksiqzeczki ,2b!1y Tygrys

TBiU oraz .Piany Mooelarskie' 120.

1 22. 1 25 1 26. 1 27 . 1 28, za Ktbre prag-

nie olrzymac gotbwke Odpowie nakazoy list po przesfamu znaczka pocztowego

Qrzagorz Szymantkl — ul. Mamie-•tu Llpcowago 4 m 26, 27-210 Stara-

chowlca, woj. kieleckla — poszukuje

Maiego Modeiarza 11/58. 10/59.

4/60. 2. 4. 6/61. 1 4/62. 10/64 1 /654. 12/68. 12/71, 5/72. 4/73. 6. 7/651-2/76. 4-5/76. 6/76. 5-6/77.7/77. 10-11/77. 1/81. 2-3. 8/82.

1-2/84. 4—5/88. za ktbre oferuje

broszurki z sent 2otty Tygrys. kstqzki oll wojnie Swiatowej na morzu. prospek-

ty samochodowe wraz z adresami lub

zaplaci gotbwka.

Wlodzlmlerjs Nowikow — 400091Z8RR, Orenburg — ul. Qazownlkbw14/M — posiada do wymiany plasty

-

kowe modele samolotbw w skah 1 72firmy NOVO w duzym wybbrze i katalo-

g<, Skrzydfa ojczyzny" i ..Modelist-

-KOnstruktor za 1985—88 Odpisze popolsku.

Marek Wilciawakl - 230015 ZSRRGrodno - ul. Qorklego 00/44. -pragnie nawigzac kontakt korespon-

dencyiny z polskimi modelarzami wce-lu wymiany Poszukuje ..Modeiarza .

Maiego Mooeiarza . . Planbw Mode-larsKich ', Model Kartonowy" lub cze-

gos mnego z prasy mlodziezowej w je-

zyku polsfc' ^

Radoataw Paimowtkl — ul. Pado-

rawakiago 16/5, 05-075 Bydgoszcz— poszukuje zeszytbw T8iU 00 i do 54

numeru W zamian oferuje kommsy.

Maiego Modeiarza '. stare banknoty i

ksi^zki z seru Mmialury morskie'

Woictech Wtcha«a - ul. Zadzlanaka

11/2, 53-334 Wroclaw - poszukuje

nasfepuj^cych matenalbw Bibiiotecz-

ka Skrzydlatei Poiski' nr3. 4,9, 10. 12,

27 30. 40. 42 Matego Modeiarza

3/58. 1/62 7. 9/65. 7-8/68. 10/75.

7 '76. 2. 4. 12/77. 4/79. 4/82. 3/84

oraz siownika czesko-poiskiego. Wzamian oferuje ..Matego Modeiarza

10/78. 7-8/80, 10/83. 1-2.

4-5/84. 9/85. 1-2. 3-4. 9.

10-11/86. 7-8. 12/87. 1-2/88.

Piany Mooelarskie nr 1 39. 141 . ksiqz-

Ae C Oesieiskiego Buaowa model)

zagiowebw dia poczajkuiaoych lub

zaptaci gbtbwka

Laonld Cymbaiuk - 250450 ZSRR.Kijowtka obtast ul. Puatowarowaka

00, tkwlna — jest uczniem szkory

Sredntej o protilu sportowym W chwi-

lach wolnych zajmuje sie buoowg mo-

oed xartonowych Chciatby nawiazac

korespondencje ze swoim rbwiesni-

kiem w Polsce. ktbrego pasjonuje mo-

delarstwo

Laalaw Rudzirtakl - ul. Choplna

45/0, 00-272 Odartak-Wnasaca -posiada cztery roczniki ..Modeiarza

1 965—1 968 oprawione w plbtno ze zlo-

tymi napisami tytulu i roku, jeieli znai-

dzie sie chetny. odsiqpl

REDAGUJEZESP0L W SKLADZIE:

Redaktornaczelny —ZBIGNIEW WROBEL

Zastepcaredaktora naczelnego —STEFAN SMOLIS

BARBARA GCRALSTANISLAW K LIBITJERZY LITWINJAN MARCZAKPAWEt WiODARCZYK

Redaktor graficzny —WIESLAW GALlKlSKI

Redaktor technlczny —MARIAN KAWKA

Korekta —MONIKA KARASEK

Sekrttariat redakeji —KRYSTYNA GRZESZCZAK

Adrts redakeji:

00-791 Warszawa,ul. Chocimska 14tel. 49-34-51wewn. 215 lub 259

WARUNKIPRENUMERATY:1) dla oabb prywatnych — InstytucJI I zakla-

dbw pracy: mstytucje i zaklady pracy zlokalizo-

wane w miastach wojewbdzkich < pozostatychmiastach. w ktbrych znajduia, sie siedziby oddz<a-low RSW Prasa—Ksiqzka—Ruch zamawiajgprenumerale w tych oddzialach; inatytucie i za-

klady pracy ziokahzowane w miejscowosciach.gdzie nie ma oddziaibw RSW ..Prasa—Ksi^zka

—

Ruch i na lerenach wiejsktch opiacaj^ prenu-merale w urzedach pocztowych i u doreczycieh.

2) dla oabb fizycznych — indywldualnych:osoby fizyczne zamieszkale na wsi i w miejsco-wosciach, gdzte nte ma oddztaibw RSW ..Prasa—Ksiazka—Ruch . oplacajo pfenumerate w urze-

dach pocztowych i u dorfczycieli; osoby fizyczne

zamieszkale w miastach — siedzibach oddziaibwRSW ..Prasa -Ks>aika—Ruch" opiacajq prenume-rate wytqezme w urzedach pocztowych nadaw-czo-oddawczych wlasciwych dta mieisca za-

mieszkama prenumeratora Wplaty dokonujauzywaiac biankietu wplaty' na rachunek ban-kowy mieiscowego oddzialu RSW ..Prasa—Ksiqzka—Ruch

3} Pranumaratf za ilocenlem wyaytki za gra-

nlcf przyjmuie RSW ..Prasa-Ksi^zka—Ruch".Centraia Koiportazu Prasy i Wydawnictw. u> To-warowa 28, 00 958 Warszawa. konto P.K.O BPXV Oddzial w Warszawie Nr 1658-201045-139--11 Prenumerata za zleceniem wysylkt za grant-

ee pocztq zwyklq jest drozsza od prenumeratykrajbwej o 60% dla zlecemowdawcbw indywi-

duainych i o 1 00% dia zlecajqcych mstyiucji < za'

1 30w pracy

Cena prenumaraty: kwartalnla 360 zt

pbfrocinla 720 at., rocinle 1440 it.

I urminy przyjmowania prenumeraty na *<raj I 1

1

oranice sa nastepujqce- do dnia 10 listopada na styczeb. l xwartat i

iiblrocze mku nastepnego oraz caty rok nastvi

ny:

do dnia 1-go miesiqca poprzedzaj^cego ok-

ros prenumeraty roku bieza.cego Przedruk ao/wolony tylko za podaniem zrbdla Matenalbw i la

.'ambwionych reoakeja nie zwraca DruK — W >|

s«owe Zaktady Graficzne Zam 323 A -31

modelar; 31

I

MODEL PAROWOZU POCZTOWEGO Z XIX w.Cezary Ciesieiski z Kebfowa, woj.

zielonogdrskie, od pieciu lat pro-

wadzi pracownie wykonuiacQmodele dla muzedw.Jednym z ostatnio wykonanychmodeli jest model parowozu

pocztowego z XIX w. pochodzq-cego z Prus. Model wykonanyzostat w podziaice 1 .5. Dtugo&c71 cm, szerokoSc 30 cm, wyso-kes'6 49 cm. Posiada otwieranedrzwi, opuszczane okna, wykona

n$ z aksamttu wewnatrz tapicer-

ke, wnetrze wybijane jest tez

skdr$. Z tylu znajduje sie otwiera-

ny kufer do przewozu poczty.

Model jest na resorach, ma na-

wet dziatajqcy hamulec.

SZKOLNY MODEL F2ARajmund Kudetko w tatach szes'cdziesia.tych natezat do czo-idwki modetarzy klasy FtC. Obecnie zajmuje sie budowa mo-deli RC. Ostatnio zbudowal model szkolny klasy F2A w mode-lerni „lkar" Katowickiej Spdtdzielni Mieszkaniowej. Model na-pedzanyjest silnikiem Webra Gloster 3,5 / sterowany aparatu-ra. produkcji NRD, Na zdjeciu konstruktor wraz z modelem.

W nrze 3/89 „Modelarza" opubiikowal&my regulamin budowy i zawoddw

modeli samochodowych sterowanych radiem ,,Buggy".

Na zdjeciach zaczerpnietych z amerykarSskiego czasopisma Model Buil-

der" pokazujemy taki model podczas jazdy terenowej.

Fot M. 8