nr 4 /13 rok III

zima 2001

issn 1506-7378

kwartalnik 1 wydawca: LUX MED sp. z o.o.

SpecjaliÊci:

GASTROLODZY

Niedawno odkryta bakteria

Helicobacterpylori

Zdrowadieta

Zima, zima!

numer 4(13)

zima 2001

strona 1

Zima, Êwi´ta i karnawa∏ to czas, gdy nie tylko si´ spoty-kamy, bawimy. Równie˝ sporo jemy. Najcz´Êciej troch´ za du˝o. I dlatego ca∏y nasz numer kwartalnika poÊwi´ciliÊmy uk∏adowi pokarmowemu. Co jeÊç, ile, kiedy? I co si´ dzieje, gdy ten wra˝liwy uk∏ad zacznie niedomagaç?

Oby zresztà jak najrzadziej, czego ˝yczymy goràco (bo to przecie˝ zima).

na stronie 2Flesz – czyli imprezy, w których uczestniczyliÊmy. Z ogromnà

satysfakcjà…

na stronach 2 i 3

Zdrowa dieta – w po∏àczeniu z regularnie wykonywa-nymi wysi∏kami fizycznymi niezb´dna jest dla utrzymania stanu pe∏nego zdrowia i dobrego samopoczucia…

na stronach 3, 4 i 11Helicobacter pylori – to najbardziej rozpowszech-

nione zaka˝enie na Êwiecie. W dodatku stosunkowo niedawno od-kryte…

na stronach 6, 7, 9 i 10Nasi specjaliÊci: gastrolodzy. Badania endoskopowe,

nowe techniki badaƒ, profilaktyk´ i leczenie w gastrologii przybli˝à nam specjaliÊci: prof. dr hab. med. Jerzy Gil i prof. dr hab. med. Ireneusz Wojciech Krasnod´bski.

Tam te˝ znajdziecie Paƒstwo syntetyczny opis badaƒ endosko-powych w diagnostyce gastrologicznej: gastroskopii, rektoskopii i kolonoskopii.

I jak zwykle na stronie 12Z wiedzà w XXI wiek… Ciekawostki medyczne, wÊród

których szczególnie polecamy temat odwieczny: kawa czy herbata?

Te i inne informacje zebra∏ dla Paƒstwa dr n. med. Marek Jarecki.

Szanowni Paƒstwo!

Minà∏ pierwszy rok trzeciego Millenium.PrzekonaliÊmy si´, ˝e tzw. okràg∏e daty nie majà magicznego zna-

czenia, ˝e nie zaistnia∏y ˝adne wydarzenia radykalnie zmieniajàce na-sze ̋ ycie, ̋ e nie ustàpi∏y problemy i troski, ̋ e w dalszym ciàgu musimy borykaç si´ z ró˝nymi przeciwnoÊciami losu.

Minà∏ kolejny rok doÊwiadczeƒ, nie zawsze najlepszych; spe∏nionych i niespe∏nionych nadziei, sukcesów i pora˝ek.

Koniec ka˝dego okresu, tak˝e roku, zawsze sk∏ania do refleksji i bi-lansu dokonaƒ, zw∏aszcza w∏asnych. ChcielibyÊmy, aby takie podsumo-wanie by∏o zawsze korzystne, ˝eby aktywa przewa˝a∏y, ˝eby pozwala∏o na optymistyczne oczekiwanie przysz∏oÊci.

Na prze∏omie lat sk∏adamy sobie ˝yczenia. Sà one wyrazem na-szego stosunku do bliskich sobie osób, ale tak˝e do nas samych. Chodzi o to, ˝eby by∏y one szczere, przemyÊlane a co najwa˝niejsze – dobre.

Sk∏adajàc je – chcielibyÊmy oczywiÊcie, aby w stu procentach spe∏ni∏y si´.

My – wszyscy pracownicy LUX MED sp. z o.o. ˝yczymy naszym przyjacio∏om – pacjentom przede wszystkim pe∏ni zdrowia, zadowo-lenia z pracy zawodowej, komfortu i szcz´Êcia w ˝yciu osobistym, ˝yczliwoÊci w stosunku do otoczenia, przychylnoÊci ze strony bliskich i obcych, najbardziej trafnych pomys∏ów, skutecznoÊci w dzia∏aniu, zadowolenia z siebie i innych.

ChcielibyÊmy, aby nic nie przeszkadza∏o w spe∏nieniu si´ tych ˝yczeƒ, ˝eby wszyscy, którzy chcà uszcz´Êliwiaç nas „na si∏´” musieli skoncentrowaç si´ na samych sobie i ˝eby zrozumieli, ˝e zdrowie, rozsàdek, praca i màdroÊç stanowià gwarancj´ realizacji wszystkich naszych pragnieƒ.

dr n. med. Wojciech Paw∏owskii wszyscy pracownicy LUX MED sp. z o.o.

Proponujemy:

Wydawca: LUX MED sp. z o.o.

02-634 Warszawa; ul. Rac∏awicka 132b

Recepcja – 646 99 99, 627 00 10Sekretariat – 845 57 57, 646 99 77Dzia∏ Marketingu i Reklamy – 646 99 78Fax – 646 99 90

Zdj´cia: archiwum LUX MED, Digital Vision™.Projekt: M.R. Makowski / Pracownia Druk: DIM-Agpol

numer 4(13)

zima 2001

strona 2

numer 4(13)

zima 2001

strona 3

Dla utrzymania stanu pe∏nego zdrowia i dobrego samopoczucia niezb´dne jest przestrzeganie prawid∏owej diety, zw∏aszcza w po∏àczeniu z regularnym wysi∏kiem fizycznym. Zgodnie z wynikami wieloletnich obserwacji klinicznych i licznych badaƒ kontrolowanych,za prawid∏owà diet´ uznaje si´ obecnie diet´ niskot∏uszczowà, z du˝à zawartoÊcià z∏o˝onych w´glowodanów.

Dietetycy zalecajà obecnie, aby 55-60% dziennej racji kalorii pochodzi∏o ze z∏o˝onych w´glowo- danów (warzywa, kartofle, chleb, produkty zbo˝owe, makarony, owo-ce), 10-15% z bia∏ka (chude mi´so, najlepiej kurczaki, indyki, ryby, so-ja, groch, fasola) i nie wi´cej ni˝ 30% z t∏uszczu, przy czym t∏uszcze nasycone nie powinny dostarczaç wi´cej ni˝ 10% dzien-nej racji kalorii. Tak zestawiona dieta zawiera ponadto dostatecznà iloÊç niezb´dnego dla zdrowia b∏onnika pokarmowego, witamin i minera∏ów a ma∏o niekorzystnych cukrów prostych i t∏uszczów.

Ile i co?

Liczba posi∏ków nie powinna byç mniejsza ni˝ 3 dziennie (Êniadanie, obiad, wczesna kola-cja), a korzystne jest ponadto zjada-nie lekkiego drugiego Êniadania i podwieczorku. Nale˝y przy tym tak dobraç kalorycznoÊç spo˝ywanych posi∏ków, aby uzyskaç i utrzymaç prawid∏owà, odpowiednià do wzro-stu, wag´ cia∏a. O tym, czy nasza waga mieÊci si´ w prawid∏owym

zakresie Êwiadczy wartoÊç tzw. wskaênika masy cia∏a (BMI = bo-dy mass index) pomi´dzy 20 a 25. Wskaênik ten oblicza si´ dzielàc aktualnà wag´ cia∏a przez wzrost, wyra˝ony w metrach, podniesio-ny do kwadratu. Np. dla osoby wa˝àcej 78 kg, o wzroÊcie 180 cm, wskaênik masy cia∏a wynosi 78 : 1,82 = 24. WartoÊci wskaênika 25-30 Êwiadczà o nadwadze, a przekraczajàca 30 – o oty∏oÊci.

W prawid∏owej diecie w prak-tycznie ka˝dym posi∏ku powinny znaleêç si´ produkty pochodzenia zbo˝owego: p∏atki, muesli, makaro-ny, chleb – najlepiej z dodatkiem pe∏nych ziaren, kluski, ry˝ i inne potrawy zawierajàce màk´ i ziarna zbó˝, przy czym im mniej przetwo-rzone – tym zdrowsze. Sà one zna-komitym êród∏em w´glowodanów z∏o˝onych, b∏onnika, wapnia, ˝ela-za i witamin z grupy B.

Zdrowa dieta musi zawieraç du˝à iloÊç warzyw – powinny one stanowiç sk∏adnik prawie ka˝dego posi∏ku. Do najzdrowszych nale˝à: szpinak, kapusta, kie∏ki, groch, mar-chew, cebula, czosnek, pomidory, broku∏y oraz soki jarzynowe Êwie˝e lub w puszkach. Dostarczajà one znacznych iloÊci tzw. antyoksydon-tów, czyli substancji o dzia∏aniu przeciwmia˝d˝ycowym, witamin A i C, kwasu foliowego i b∏onnika. Prawie nie zawierajà t∏uszczu i sà niskokaloryczne.

Podobne w∏aÊciwoÊci majà tak˝e owoce, spoÊród których szczególnie godne polecenia sà porzeczki, grapefruity, kiwi, anana-sy, czarne jagody, pomaraƒcze, cy-tryny, brzoskwinie, morele, jab∏ka.

Istotnà cz´Êç codziennego jad∏ospisu stanowi mi´so, w miar´ mo˝liwoÊci przede wszystkim mi´so indyków i kurczàt, a tak˝e

– w niewielkich iloÊciach – chuda

Zdrowa dieta – aktualne poglàdy

˘

W dniach 14-16 grudnia 2001 r. w hali Torwaru odby∏y si´ Mi´dzynarodowe Halowe Zawody Jeêdzieckie w Skokach i Uje˝d˝aniu. Zawody, pod nazwà „Âwi´ty Miko∏aj Konny”, zaplanowane w okre-sie przedÊwiàtecznym, by∏y po∏àczeniem widowiska sportowego z atrakcyjnym programem pokazów majàcych za zadanie promowanie sportów jeêdzieckich.

Organizatorzy, doceniajàc wychowawcze i terapeutyczne znacze-nie jeêdziectwa, du˝à wag´ po∏o˝yli na udost´pnienie imprezy dzie-ciom z domów dziecka i m∏odzie˝y z zak∏adów wychowawczych.

LUX MED sponsorowa∏ opiek´ medycznà podczas tych zawo-dów.

„Âwi´ty Miko∏aj Konny”

„Przedsi´biorstwo Fair Play”

Mi∏o nam poinformowaç Paƒstwa, ˝e fir-ma nasza otrzyma∏a tytu∏ „Przedsi´biorstwo Fair Play” za rok 2001 oraz nominacj´ do nagrody g∏ównej.

Ide´ ogólnopolskiego konkursu „Przed- si´biorstwo Fair Play”, którego organiza-torami sà Krajowa Izba Gospodarcza oraz Fundacja Instytut Badaƒ nad Demokracjà i Przedsi´biorstwem Prywatnym, jest wyró˝- nienie firm kierujàcych si´ w swej dzia∏alnoÊci gospodarczej zasadami etyki.

Na zdj´ciu: Katarzyna KuÊnieruk – Dyrek-tor ds. Promocji i Marketingu podczas uro-

czystego wr´czania nominacji (7 XII 2001 r.). ¸

numer 4(13)

zima 2001

strona 2

numer 4(13)

zima 2001

strona 3

cd. na str. 4

˜

wo∏owina. Bardzo istotne jest, aby przynajmniej 2-3 razy w tygo-dniu jadaç ryby, najlepiej morskie, t∏uste (Êledê, maklera, ∏osoÊ), po-niewa˝ zawierajà one nies∏ychanie korzystne dla organizmu kwasy t∏uszczowe omega-3. W zdrowym menu powinny tak˝e znaleêç si´ mleko i produkty mleczne o obni˝onej zawartoÊci t∏uszczu, a tak˝e jaja w iloÊci 2 sztuk tygodnio-wo oraz orzechy.

S∏odycze i t∏uszcze powin- niÊmy jadaç rzadko i w ma∏ych iloÊciach, przy czym nale˝y prefe- rowaç t∏uszcze roÊlinne o niskiej zawartoÊci nasyconych kwasów t∏uszczowych, np. oliw´ z oliwek, olej rzepakowy bezerukowy, mi´kkie margaryny. Sà one êród∏em niezb´dnych kwasów t∏uszczowych i rozpuszczalnych w t∏uszczach witamin A, D, E i K.

Prawid∏owa dieta charakte-ryzuje si´ du˝à ró˝norodnoÊcià sk∏adników, przy czym jej kalo- rycznoÊç powinna byç dosto-sowana do potrzeb energetycz-nych wynikajàcych z pracy za-wodowej i uprawianych sportów tak, aby zapewnia∏a utrzymanie prawid∏owej wagi cia∏a.

Opisana wy˝ej, prawid∏owo zestawiona dieta dostarcza orga-nizmowi wszystkich niezb´dnych dla zdrowia sk ∏adników ener-getycznych i witamin, a ponad-to przeciwdzia∏a przedwczesne-mu stwardnieniu t´ tnic czyli mia˝d˝ycy.

Czego unikaç?

Dla zapobiegania temu pro-cesowi z naszej diety nale˝y wyeliminowaç w jak najwi´kszym stopniu t∏uszcze zwierz´ce. Nie chodzi tu wy∏àcznie o eliminacj´ s∏oniny, boczku, bekonu, ale tak˝e

o zmniejszenie iloÊci spo˝ywanej wieprzowiny i wo∏owiny. Te rodza-je mi´s nale˝y zastàpiç rybami i drobiem. Warto te˝ pami´taç, ˝e niedocenianym w Polsce a znakomitym êród∏em bia∏ka sà roÊliny: groch, fasola, soczewica, a przede wszystkim soja, która do-starcza wszystkich niezb´dnych dla cz∏owieka aminokwasów i po-woduje obni˝enie poziomu chole-sterolu w surowicy krwi.

W Polsce dost´pne sà obec-nie, bardzo agresywnie reklamo-wane zarówno w telewizji jak i ró˝nych czasopismach, liczne pre-paraty wielowitaminowe z dodat-kiem minera∏ów.

Prawid∏owa mieszana dieta, zawierajàca znaczne iloÊci warzyw i owoców oraz niewielkie iloÊci mi´sa i t∏uszczu w pe∏ni pokrywa zapotrzebowanie zdrowego organi-zmu na bia∏ka, witaminy i minera∏y i powoduje, ˝e w warunkach nor-malnej aktywnoÊci fizycznej nie ma potrzeby stosowania suplemen-tów witaminowo-mineralnych.

Mówiàc o dobroczynnym wp∏ywie prawid∏owej diety warto wspomnieç ̋ e alkohol, spo˝ywany 3-5 razy w tygodniu w iloÊci odpo- wiadajàcej 20 g etanolu dziennie przez m´˝czyzn (1 1/2 kieliszka wi-na) a 12 g etanolu dziennie przez kobiety (1 kieliszek wina) tak˝e przeciwdzia∏a mia˝d˝ycy t´tnic i zmniejsza ryzyko wystàpienia cho-roby wieƒcowej i zawa∏u serca.

Tak wi´c przestrzeganie prawid∏owej diety mo˝e byç nie tylko korzystne dla zdrowia, ale i bardzo przyjemne.

dr n. med. Marek Jarecki

Zdrowa dieta – aktualne poglàdy

Helicobacter pylori (H. pylori) jest niedawno odkrytà bakterià, osiedlajàcà si´ w ˝o∏àdku i dwunastnicy. W ciàgu ostatnich kilkunastu lat udowodniono, ˝e bakteria ta powodu-je wyst´powanie wielu chorób, szczególnie w zakresie górnej cz´Êci przewodu pokarmowego. Farmakologiczne usuni´cie zaka˝enia pozwala na skuteczne wyleczenie niektórych z tych chorób. Dzi´ki tej metodzie zrewolucjonizowaniu uleg∏o lecze-nie choroby wrzodowej ˝o∏àdka i dwunastnicy.

Wyglàd Helicobacter pylori

H. pylori jest pod∏u˝nà bakterià o d∏ugoÊci zaledwie kilku mi-kronów. Zwykle jest zagi´ta lub ma kilka ∏agodnych zwojów i jest zakoƒczona kilkoma (2 do 6) pojedynczymi rz´skami (witkami). Bak-teria osiedla si´ tylko na powierzchni b∏ony Êluzowej wyÊcie∏ajàcej ˝o∏àdek lub na b∏onie Êluzowej dwunastnicy lub prze∏yku, je˝eli z jakichÊ powodów nab∏onek b∏ony Êluzowej tych miejsc upodobni∏ si´ do ̋ o∏àdkowego. ̊ yje pod Êluzem pokrywajàcym b∏on´ Êluzowà w warunkach ma∏ej dost´pnoÊci tlenu. Drobnoustrój ten wykazuje niezwyk∏à ruchliwoÊç, tak˝e w g´stym Êluzie. RuchliwoÊç t´ zawdzi´cza g∏ównie ak-tywnym ruchom rz´sków. Charakterystycznà cechà H. pylori jest wytwarzanie przez nià w du˝ych iloÊciach pewnego enzymu, nazywane-go ureazà, pobudzajàcego chemiczne rozk∏adanie mocz-nika. W ten sposób bakteria zoboj´tnia ˝ràcy kwas ˝o∏àdkowy i mo˝e sobie zapewniç prze˝ycie w niekorzyst-nym Êrodowisku. Stwierdzenie produktów tej reakcji jest jednym z podstawowych sposobów wykrycia bakterii. W warunkach niesprzyjajàcych H. pylori mo˝e przyjàç postaç przetrwalnikowà. Wyglàda wtedy jak ma∏a kulka i nie jest aktywny. W sprzyjajàcych warunkach postaç przetrwalnikowa zmienia si´ ponownie w aktywnà bakteri´.

Historia odkrycia H. pylori

H. pylori zosta∏ odkryty stosunkowo niedawno, bo w 1983 roku, przez australijskich badaczy – Warrena i Marshalla. Z odkryciem wià˝e si´ ciekawa anegdota. Poczàtkowo nie by∏o jasne, czy ta bakte-ria ma jakiekolwiek dzia∏anie szkodliwe. Aby je udowodniç, Marshall wypi∏ zawiesin´ zawierajàcà hodowl´ bakterii. Wystàpi∏y u niego objawy ostrego zapalenia ˝o∏àdka, co by∏o wa˝nym dowodem na chorobotwórcze dzia∏anie H. pylori.

Rozprzestrzenienie zaka˝enia

Zaka˝enie H. pylori jest niezwykle rozpowszechnione. Ocenia si´, ˝e dotyczy ponad po∏owy ludzi na ca∏ym Êwiecie. W krajach rozwijajàcych si´ zaka˝enie stwierdza si´ niemal u wszystkich osób. W wysoko rozwini´tych paƒstwach Ameryki Pó∏nocnej i Europy Zachodniej dotyczy ono 20-40% populacji. W Polsce cz´stoÊç zaka˝enia jest wysoka, ocenia si´ jà na 60-80% ca∏ej populacji.

Helicobacter pylori– najbardziej rozpowszechnione zaka˝enie na Êwiecie

numer 4(13)

zima 2001

strona 4

numer 4(13)

zima 2001

strona 5

ˇ cd.

ze str.

3

Do zaka˝enia dochodzi najcz´Êciej we wczesnym dzieciƒstwie. Bakterie mogà utrzymywaç si´ wewnàtrz ̋ o∏àdka i mno˝yç si´ w nim przez wiele dziesiàtków lat. U osób doros∏ych zaka˝enie jest równie˝ mo˝liwe, ale wyst´puje zdecydowanie rzadziej. Ocenia si´, ˝e mo˝e ono dotyczyç nie wi´cej ni˝ 1% populacji w ciàgu jednego roku.

Nie stwierdzono jakiejkolwiek zale˝noÊci pomi´dzy zaka˝eniem H. pylori a piciem alkoholu oraz paleniem papierosów.

Sposób przenoszenia zaka˝enia

Droga przenoszenia zaka˝enia H. pylori nie zosta∏a w pe∏ni po-znana. Nie wiadomo równie˝, w jakiej postaci H. pylori ˝yje poza organizmem cz∏owieka. Przyjmuje si´, ˝e zaka˝enie przenosi si´ bezpoÊrednio od cz∏owieka do cz∏owieka. G∏ównà drogà sà wydzie-liny i wydaliny. Zarazki mogà byç obecne na przyk∏ad w Êlinie. U ma∏ych dzieci mo˝e dojÊç do zaka˝enia drogà wymiany zabawek trzy-manych uprzednio w ustach. Innym êród∏em zaka˝enia mo˝e byç zaka˝ony ka∏ przy panujàcych z∏ych warunkach sanitarnych.

Mo˝na z pewnym przybli˝eniem przyjàç, ˝e cz´stoÊç zaka˝enia odpowiada ogólnej higienie w danym Êrodowisku. Im lepsze warun-ki higieniczne, tym mniejsza cz´stoÊç zaka˝enia. Prawdopodobnie z tego powodu zaka˝enie w m∏odszych przedzia∏ach wiekowych jest spotykane w Polsce rzadziej ni˝ u ludzi starszych.

H. pylori wydalony z ka∏em mo˝e doÊç d∏ugo przebywaç w formie przetrwalnikowej w wodzie, mogàc równie˝ w ten sposób powodowaç zaka˝enie. Zaka˝eniu sprzyja niedo˝ywienie dziecka i niedobór wi-tamin w diecie.

Nie ma dotychczas pewnych dowodów na przenoszenie H. pylori ze zwierzàt na ludzi.

Mechanizm szkodliwego dzia∏ania bakterii

H. pylori osiedla si´ tylko na b∏onie Êluzowej typu ˝o∏àdkowego. Wnika przez warstw´ Êluzu na powierzchni´ b∏ony Êluzowej i przy-czepia si´ do komórek nab∏onka b∏ony Êluzowej. W tym miejscu bakterie namna˝ajà si´ i mogà przetrwaç nawet przez ca∏e ˝ycie cz∏owieka. Wydzielajàc enzym ureaz´ H. pylori rozk∏ada mocznik do amoniaku i dwutlenku w´gla, w ten sposób neutralizujàc kwas solny. Pozwala to na prze˝ycie bakterii w obecnoÊci kwasu ̋ o∏àdkowego. Do otaczajàcego Êrodowiska wydziela ona poza ureazà szereg innych tok-syn. Najwa˝niejsza z nich jest nazywana cytokosynà wakuolizujàcà. Dzia∏anie toksyn uszkadza b∏on´ Êluzowà uruchamiajàc miejscowà re-akcj´ zapalnà z udzia∏em wielu skomplikowanych sk∏adników uk∏adu odpornoÊciowego organizmu. Reakcja odpornoÊciowa (immuno-logiczna) nie jest jednak w stanie wyeliminowaç bakterii z b∏ony Êluzowej i dlatego przebywajà one w ˝o∏àdku bardzo d∏ugo.

Zaka˝enie H. pylori zawsze powoduje zmiany zapalne w b∏onie Êluzowej ˝o∏àdka w jego dolnej cz´Êci i opuszce dwunastnicy, cze-go konsekwencjà jest powstanie owrzodzenia dwunastnicy. Cz´sto zmiany te obejmujà równie˝ górnà cz´Êç ˝o∏àdka, u tych pacjentów mo˝e powstaç owrzodzenie, a nawet w odsetku przypadków rak te-go narzàdu. Obliczono, ˝e u oko∏o 10% zaka˝onych dochodzi do powstania powa˝niejszych zmian, w tym owrzodzeƒ.

Wystàpienie choroby zale˝y prawdopodobnie od zjadliwoÊci szczepu bakterii (o czym decydujà niektóre odkryte geny bakterii: cagA, vacA, picB), prawdopodobnie istotnà rol´ odgrywa równie˝ stan odpornoÊci cz∏owieka.

W ostatnim okresie, zgodnie z Konsensusem z Maastricht, wpro-wadzono nowe zasady leczenia pacjentów z dolegliwoÊciami z gór-nego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku wystàpienia bólów brzucha u osób poni˝ej 45 roku ˝ycia, przy jednoczesnym bra-ku objawów alarmujàcych (np. niedokrwistoÊci, chudni´cia, krwawie-nia) celowe jest wykonanie badania na obecnoÊç zaka˝enia H.pylori (najlepiej testem oddechowym), a nast´pnie w przypadku stwierdze-nia zaka˝enia, przeprowadzenie leczenia przeciwbakteryjnego, bez wykonywania bardziej inwazyjnej diagnostyki, jak np. gastroskopia, co upraszcza i zmniejsza koszty leczenia.

Zaka˝enie H. pylori a choroby spoza przewodu pokarmowego

W ostatnich latach pojawi∏y si´ przypuszczenia o mo˝liwoÊci wp∏ywu zaka˝enia H. pylori na rozwój szeregu chorób poza przewo-dem pokarmowym. Do tych chorób nale˝à:

Jak dotàd przypuszczenia te sà tylko hipotetyczne. Opierajà si´ na wykazaniu w pojedynczych badaniach cz´stszego zaka˝enia H. pylori u osób chorych w porównaniu z grupà osób zdrowych lub na stwierdzeniu poprawy po wyleczeniu infekcji u poszczególnych chorych.

Sposoby rozpoznawania zaka˝enia

Testy inwazyjne:a) test ureazowy – wymaga wykonania gastroskopii, jest wi´c

inwazyjny, a jego interpretacja mo˝e byç czasem doÊç subiek-tywna;

b) badanie histologiczne wycinków – wymaga wykonania gastro-skopii i dodatkowo badania mikroskopowego pobranych wycin-ków. Podnosi to koszty badania, zw∏aszcza ˝e dla stwierdzenia zaka˝enia celowe by∏oby zastosowanie dodatkowych barwieƒ;

c) badania mikrobiologiczne (posiewy) – nie sà rutynowo stoso-wane w diagnostyce z uwagi na bardzo du˝e trudnoÊci w hodowli tej bakterii.

Testy nieinwazyjne:a) badania serologiczne – sà relatywnie ma∏o swoiste i czu∏e dla

wykrycia zaka˝enia, majà równie˝ powa˝nà niedogodnoÊç. Nie nadajà si´ one do oceny skutecznoÊci leczenia infekcji H. pylori. Niezale˝nie od rezultatu leczenia przeciwcia∏a sà obecne we krwi jeszcze przez kilka lat. Dlatego dodatni rezultat testu serologicznego wykonanego po leczeniu H. pylori nie Êwiadczy o nieskutecznoÊci terapii;

b) testy molekularne – sà bardzo kosztowne i trudne w praktycz-nym zastosowaniu, z tego powodu nie sà rutynowo stosowane w diagnostyce;

c) test oddechowy.

Sposób wykonywania testu oddechowego

Badany spo˝ywa posi∏ek zawierajàcy znakowany mocznik. Je˝eli w ˝o∏àdku znajduje si´ H. pylori, to mocznik jest rozk∏adany w reakcji chemicznej stymulowanej przez ureaz´ – enzym produkowany przez bakteri´. Produkty tej reakcji mo˝na wykryç w próbkach wydychane-go powietrza, które pobiera si´ po spo˝yciu testowego napoju.

dokoƒczenie

na str. 11

˜

Helicobacter pylori– najbardziej rozpowszechnione zaka˝enie na Êwiecie

• choroba niedokrwienna serca i zawa∏ serca• zespó∏ Raynaud (nadmierne kurczenie si´ drobnych naczyƒ

ràk i nóg)• migrena• nieprzyjemny zapach z ust• MALT-limfoma• kilka chorób skórnych (np. tràdzik ró˝owaty i przewlek∏a po-

krzywka• niektóre choroby autoimmunologiczne (np. zespó∏ Schonlaina-

Henocha).

numer 4(13)

zima 2001

strona 6

numer 4(13)

zima 2001

strona 7

Panie Profesorze, prosz´ nam powiedzieç, jak to si´ sta∏o, ˝e zosta∏ Pan lekarzem?

Tak naprawd´ w dzieciƒstwie marzy∏em o tym, aby zostaç w przysz∏oÊci leÊnikiem. Uwielbiam przyrod´, szczególnie zwierz´ta i mo-im skrytym marzeniem by∏ zawód leÊnika. O zawodzie lekarza zaczà∏em powa˝nie myÊleç w po∏owie szko∏y ogólnokszta∏càcej. Zdecydowa∏a o tym opinia moich kolegów, którzy studiowali medycyn´ i oni w∏aÊnie za-inspirowali mnie do wyboru tego kierunku studiów. Zda∏em pomyÊlnie egzaminy na Wojskowà Akademi´ Medycznà, którà ukoƒczy∏em z wyró˝nieniem. Sta˝ odby∏em w szpitalu wojskowym w Gliwicach, nast´pnie pracowa∏em w jednostce wojskowej w Zabrzu, majàc mo˝liwoÊç dalszego kszta∏cenia si´ w cywilnej Akademii Medycznej. Pomóg∏ mi w tym ówczesny rektor Âlàskiej Akademii Medycznej prof. Witold Zachorski, który zgodzi∏ si´ mnie przyjàç jako wolontariusza do Kliniki Chorób Wewn´trznych i Zawodowych. Po dwóch miesiàcach pracy, prof. Zachorski zaproponowa∏ mi robienie doktoratu. W ciàgu dwóch lat pobytu na Âlàskiej Akademii Medycznej uda∏o mi si´ zdaç eg-zamin na pierwszy stopieƒ specjalizacji z zakresu chorób wewn´trznych oraz obroniç doktorat.

Nast´pnie zosta∏em przeniesiony do Warszawy do Kliniki Gastro-enterologii na etat starszego asystenta. W krótkim okresie utworzy∏em samodzielnà Pracowni´ Endoskopii, nast´pnie kolejno Zak∏ad Endosko-pii z Pododdzia∏em Diagnostycznym, OÊrodek Endoskopii Klinicznej,

Wdro˝yç w∏aÊciwe leczenie

a obecnie klinik´ Gastroenterologii z Pododdzia∏em Endoskopii. Tutaj w∏aÊnie, przygotowujàc si´ jednoczeÊnie do habilitacji, prowadzi∏em prace kliniczne zwiàzane z hepatologià, a w szczególnoÊci ró˝nymi postaciami przewlek∏ego zapalenia wàtroby.

W ciàgu ponad trzydziestoletniej pracy zawodowej uzyska∏em tytu∏ profesora oraz zosta∏em awansowany na stopieƒ genera∏a brygady Woj-ska Polskiego (1995 r.). Od dziesi´ciu lat jestem konsultantem w zakresie endoskopii i ultrasonografii, a od pi´ciu lat konsultantem w zakresie ga-stroenterologii wojskowych zak∏adów s∏u˝by zdrowia, przewodniczàcym komisji egzaminacyjnej przyznajàcej specjalizacje w zakresie gastroen-terologii w wojskowej s∏u˝bie zdrowia.

Na rozwój gastroenterologii ogromny wp∏yw mia∏o na pew-no wprowadzenie do badaƒ nowoczesnej aparatury. Pozwala ona bardzo dok∏adnie obejrzeç narzàdy wewn´trzne pacjenta podczas wykonywania takich badaƒ jak kolonoskopia, czy ga-stroskopia.

W jakim stopniu aparatura jest pomocna w diagnozowaniu i leczeniu schorzeƒ gastrologicznych?

Wprowadzenie do diagnostyki i terapii badania endoskopowego po-zwala na wczeÊniejsze wykrywanie wielu chorób przewodu pokarmowe-go. Z kolei techniki endoskopowe (p´tla diatermiczna, beamer argonowy, terapia fotodynamiczna) umo˝liwiajà leczenie stanów i zmian przedra-

kowych, a nawet wczesnych postaci raka. Dzi´ki en-doskopii mo˝na niejednokrotnie uniknàç operacji bez zwi´kszenia ryzyka onkologicznego w tej grupie osób. O koƒcowym sukcesie decyduje jednak nie tylko rozwój techniki i wymagana sprawnoÊç endo-skopisty, ale równie˝ prawid∏owa ocena histopato-logiczna usuni´tej zmiany.Endoskopy najnowszej generacji dajà absolut-nie wiarygodny obraz badanego narzàdu. Po∏àczenie technik radiologicznych z badaniem endoskopo-wym, pozwala na wizualizacj´ niedost´pnych in-nym badaniem Êródwàtrobowych dróg ˝ó∏ciowych i trzustkowych. Skonstruowanie systemu endoskopo-wego typu „matka – dziecko” umo˝liwia przezustne oglàdanie i wykonywanie zabiegów w Êwietle dróg ˝ó∏ciowych i trzustkowych. Wbudowanie w koƒcówk´ endoskopu g∏owicy ultrasonograficznej, pozwala wykrywaç zmiany patologiczne istniejàce nie tylko na powierzchni b∏ony Êluzowej przewodu pokarmo-wego, ale tak˝e w poszczególnych warstwach dane-go narzàdu, jak i w najbli˝szym otoczeniu.O wysokiej skutecznoÊci endoskopowej dia-gnostyki i terapii przesàdza mo˝liwoÊç celowanej biopsji z nast´powym badaniem histologicznym, cz´sto uzupe∏nione badaniem cytologicznym jak i mo˝liwoÊç szerokiego zakresu zabiegów operacyj-nych dawniej zarezerwowanych tylko do leczenia chirurgicznego.Najcz´stszà przyczynà wykonywania endosko-pii w trybie pilnym sà zabiegi ratujàce ˝ycie cho-rego w przebiegu krwawienia, czy te˝ niedro˝noÊci spowodowanej np. obecnoÊcià cia∏a obcego.Drugà grup´ stanowià zabiegi endoskopowe, które ze wzgl´du na ma∏à inwazyjnoÊç w stosunku

Na nasze pytania odpowiada prof. dr hab. n. med. Jerzy Gil

Prof. dr hab. med. Jerzy Gil ukoƒczy∏ Wydzia∏ Lekarski Wojskowej Akademii Medycznej w ¸odzi (1970). Stopieƒ na-ukowy doktora nauk medycznych uzy-ska∏ w 1975 r. na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „Wp∏yw spalin samochodo-wych na niektóre ogniwa przemian lipidów i bia∏ek”, a stopieƒ naukowy doktora ha-bilitowanego – w roku 1984 – na podsta-wie rozprawy habilitacyjnej pt. „Badania doÊwiadczalne i kliniczne nad dzia∏aniem preparatu Propionibacterium Granulo-sum w zaka˝eniach wirusowych wàtroby ze szczególnym uwzgl´dnieniem PAZW HbsAg (+)”. Na stanowisko docenta zosta∏ mianowany w 1986 roku. W 1993 roku otrzyma∏ nadanà przez Rad´ Paƒstwa no-

minacj´ na profesora zwyczajnego. Mia-nowany w 1995 roku na stopieƒ genera∏a Wojska Polskiego. Jest Kierownikiem Kliniki Gastroenterologii z Pododzia∏em Endoskopii w Centralnym Szpitalu Kli-nicznym WAM przy ul. Szaserów. Jest kon-sultantem w dziedzinie Gastroenterologii Wojskowych Zak∏adów Leczniczych.

W poczàtkowym okresie pracy nauko-wej zajmowa∏ si´ wp∏ywem szkodliwych substancji na ustrój, patofizjologià chorób zawodowych.

Nast´pny etap pracy naukowej dotyczy∏ gastroenterologii klinicznej i endoskopii przewodu pokarmowego. Jest wysokiej klasy specjalistà w tej dziedzinie. Zajmo-wa∏ i zajmuje si´ wdra˝eniem do diagno-styki i terapii schorzeƒ przewodu pokar-mowego nowych technik endoskopowych i ultrasonograficznych. W centrum jego zainteresowaƒ mieÊci si´ tak˝e chirurgia endoskopowa.

Odby∏ liczne sta˝e naukowe w znanych Êwiatowych klinikach i instytutach gastro-enterologii (Japonia, Niemcy, Francja).

Autor licznych prac naukowych z zakre-su gastrologii, gastroenterologii i endo-skopii klinicznej.

Opublikowany dorobek naukowy liczy ponad 168 prac.

Jest laureatem wielu presti˝owych na-gród paƒstwowych oraz medycznych.

numer 4(13)

zima 2001

strona 6

numer 4(13)

zima 2001

strona 7

do klasycznych zabiegów chirurgicznych, wykonuje si´ jako pierwszo-planowe, tam gdzie sà takie mo˝liwoÊci, np. leczenie zw´˝eƒ ∏agod-nych, usuwanie polipów, kamica dróg ˝ó∏ciowych i trzustkowych, czy te˝ drena˝ torbieli.

Do trzeciej grupy interwencyjnej zaliczy∏bym wszystkie zabiegi pa-liatywne w przypadku, gdy z ró˝nych powodów musiano odstàpiç od le-czenia chirurgicznego, np. nieoperacyjne nowotwory prze∏yku, ˝o∏àdka, jelita grubego, dróg ˝ó∏ciowych i trzustki.

Zw´˝enie i niedro˝noÊç prze∏yku i wpustu spowodowane sà najcz´Êciej procesem nowotworowym lub stanem zapalnym o ró˝nej etiologii. Dla-tego te˝ endoskopia i wielokrotne pobieranie materia∏u do badaƒ morfo-logicznych w przypadkach podejrzanych, pozwalajà na klinicznà ocen´ zaawansowanej choroby.

W przypadku nowotworów ∏agodnych rosnàcych do Êwiat∏a prze∏yku, mo˝na usunàç je za pomocà polipektomii lub endoskopowej resekcji.

Endoskopowe, poliatywne udra˝nienie zw´˝eƒ nowotworowych, wy-konywane jest u chorych zdyskwalifikowanych do leczenia operacyjne-go z powodu zaawansowania choroby nowotworowej, lub du˝ego ryzyka operacyjnego. W takich przypadkach najcz´Êciej stosuje si´ nast´pujàce metody: termiczne – fotokoagulacj´ laserowà, elektrokoagulacj´ w stru-mieniu argonu, metody mechaniczne – poszerzenie rozszerzad∏ami me-talowymi lub winylowymi, balonami i wprowadzanie protez winylowych lub samorozpr´˝arnych protez metalowych.

Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, z pobraniem wycinków do badania histologicznego, jest równie˝ podstawowà metodà dla wczesnego wykrywania raka ˝o∏àdka. Obowiàzuje wi´c zasada pobierania wycinków z ró˝nych cz´Êci widocz-nej zmiany. Bardzo pomocne jest wykonywanie w czasie badania gastro-skopowego barwienia b∏ony Êluzowej, poprawia to skutecznoÊç wykrywa-nia wczesnych postaci raka, a przede wszystkim form powierzchniowych (zmian wieloogniskowych).

Nowotwory mezenchemalne jak i polipy gruczolakowate wyst´pujà w ˝o∏àdku i powinny byç usuwane w ca∏oÊci z zastosowaniem ró˝nych technik endoskopowych i poddane ocenie morfologicznej.

Nowotwory jelita grubego ∏àcznie u obu p∏ci sta∏y si´ drugà przyczynà zarówno zachorowaƒ jak i zgonów z powodu wszystkich no-wotworów z∏oÊliwych w Polsce.

PoÊród ró˝nych typów nowotworów jelita grubego dwa majà pierwszorz´dne znaczenie, sà to gruczolak i gruczolakorak.

Rozpoznanie makroskopowe polipa jest wskazaniem do jego usuni´cia i weryfikacji pozosta∏ych odcinków jelita grubego. Jest to

niezb´dne ze wzgl´du na wyst´powanie zmian synchronicznych u 30-50% i metachronicznych u 30-40%.

Zabiegi endoskopowe na trwa∏e wesz∏y w sk∏ad metod leczenia wi´kszoÊci patologii dróg ˝ó∏ciowych i trzustkowych.

Jakie sà zalety tych badaƒ?

Jednà z wi´kszych zalet ERCP (rodzaj badania endoskopowego) w porównaniu z innymi technikami obrazowania jest mo˝liwoÊç uwi-docznienia brodawek dwunastnicy. Znajàc obraz prawid∏owej brodawki mo˝na oceniç jej nieprawid∏owoÊci. Wprowadzane coraz szerzej do prak-tyki klinicznej nowe metody diagnostyczne takie jak endosonografia endoskopowa, czy Êródprzewodowa, pozwalajà na bardziej precyzyjnà ocen´ samej zmiany w stosunku do struktur naczyniowych i zmian w okolicznych w´z∏ach ch∏onnych.

Najcz´stszym wskazaniem do ERCP jest kamica przewodowa zewnàtrzwàtrobowa. Post´powaniem z wyboru w tych przypadkach jest sfinkterotomia (przeci´cie zwieracza przewodu ˝ó∏ciowego) z nast´powym wydobyciem z∏ogów.

Du˝ym post´pem w technice endoskopowej sà wykonywane coraz cz´Êciej zabiegi na przewodzie p´cherzowym i p´cherzyku ˝ó∏ciowym. Dzi´ki nowszemu rodzajowi hydrofilnych prowadnic sta∏o si´ mo˝liwe do-tarcie do p´cherzyka, co pozwala na umieszczenie protezy utrzymujàcej dro˝noÊç przewodu p´cherzykowego lub umieszczenie cewnika, przez który mo˝emy podawaç substancj´ rozpuszczajàcà z∏ogi.

W przypadkach wàtpliwych, nale˝y wykonaç biopsj´ cienkoig∏owà, która powinna byç zawsze wykonywana gdy dyskwalifikujemy chorego do leczenia operacyjnego.

Podstawowà metodà leczenia nowotworów dróg ˝ó∏ciowych jak i trzustki jest zabieg operacyjny. Niestety w wi´kszoÊci przypadków ze wzgl´du na póêne objawy chorobowe, radykalne leczenie bywa niemo˝liwe. Mo˝emy wtedy wykonywaç paliatywne zabiegi odbarczajàce (zespolenie omijajàce, za∏o˝enie protezy przez przeszkod´) lub endosko-powe (za∏o˝enie protezy po uprzednio wykonanej sfinkterotomii).

Jest to wi´c diagnostyka na miar´ dwudziestego pierwsze-go wieku. Pacjent trafia do szpitala ju˝ zdiagnozowany, poniewa˝ ca∏à t´ diagnostyk´ mo˝e przeprowadziç w warunkach ambula-toryjnych. Pozwala to wczeÊniej rozpoczàç w∏aÊciwe specjali-styczne leczenie.

To prawda. Przyk∏adem mo˝e byç tu LUX MED, wiodàca prywatna placówka medyczna, która wykonuje bardzo specjalistyczne badania, wyposa˝ona jest w aparatur´ najnowszej generacji. Obok tomografu, re-zonansu magnetycznego, który ma specjalne programy badawcze dla narzàdów jamy brzusznej, LUX MED dysponuje pe∏nà diagnostycznà endoskopià. Ambulatoryjnie nie prowadzi si´ endoskopii zabiegowej oprócz usuwania drobnych zmian i pobierania materia∏u do badaƒ morfo-logicznych. Jest jednak bardzo wa˝ne, ̋ e na podstawie wszystkich badaƒ diagnostycznych, pacjent zostaje skierowany do odpowiedniej placów-ki, celem dalszego post´powania leczniczego. Pozwala to szczególnie w przypadku chorób nowotworowych szybciej wdro˝yç w∏aÊciwe lecze-nie. Zdecydowana wi´kszoÊç pacjentów mo˝e byç jednak diagnozowana i leczona ambulatoryjnie.

Czy gastroenterologia jest popularnà dziedzinà medycyny? Czy du˝o lekarzy zainteresowanych jest dalszym kszta∏ceniem si´ w tej dziedzinie?

Zainteresowanie jest bardzo du˝e, ale trzeba przyznaç, ˝e zdobycie tak wszechstronnej wiedzy, jaka jest w tej dziedzinie niezb´dna, wymaga wykonania ogromnej iloÊci wysokospecjalistycznych badaƒ endoskopo-wych i ultrasonograficznych, co nie zawsze w naszych warunkach jest mo˝liwe. Zale˝y nam na kszta∏ceniu wysokiej klasy specjalistów. Ró˝ne wzgl´dy uniemo˝liwiajà kszta∏cenie wszystkich zainteresowanych tà nowoczesnà dyscyplinà medycznà lekarzy.

Dzi´kuj´ bardzo za rozmow´.rozmawia∏a Anna Kowalska

ZESPÓ¸ LEKARZY GASTROLOGÓW W CENTRUM MEDYCZNYM LUX

SpecjaliÊci

Dr n. med. Bogdan Pirwitz – specjalista gastrolog. W swojej pracy doktorskiej zajmowa∏ si´ badaniem czynnoÊci wàtroby za pomocà radioaktywnej sele-nometioniny. Jest ordynatorem oddzia∏u wewn´trznego Szpitala Sióstr El˝bietanek.

Dr n. med. Marek Jarecki – specjalista gastrolog, kardio-log. By∏y wieloletni ordynator II Oddzia∏u Chorób Wewn´trznych CSK MSWiA. Jego praca dok-torska poÊwi´cona by∏a ocenie wybranych parametrów hemody-namicznych w doÊwiadczalnym wstrzàsie endotoksycznym.

Dr n. med. Jerzy ˚urakowski – jest adiunktem w Klinice Chirur-gii Ogólnej i Chirurgii Wàtroby CSK AM. Wykonuje poza konsul-tacjami równie˝ badania endo-skopowe, gastroskopi´, kolono-skopi´.

Dr n. med. Tadeusz Tacikowski – specjalista gastrolog. Adiunkt w Klinice Gastroenerologii i Chorób Metabolicznych Insty-tutu ˚ywnoÊci i ˚ywienia. Te-matem pracy doktorskiej by∏o st∏uszczenie wàtroby u osób z hiperliproteinemià. Wykonuje równie˝ badania endoskopowe, kolonoskopi´, gastroskopi´.

numer 4(13)

zima 2001

strona 8

numer 4(13)

zima 2001

strona 9

Wa˝ne jest wczesne wykrywanie

specjalizacji z chirurgii ogólnej. Specjalizacj´ drugiego stopnia z chi-rurgii ogólnej uzyska∏em w 1978 roku pracujàc ju˝ w Klinice Chirurgii Gastroenterologicznej Akademii Medycznej w Warszawie, z którà by∏em zwiàzany od 1975 roku – kolejno jako asystent, adiunkt, doktor habilito-wany. W 1999 roku wygra∏em konkurs na stanowisko kierownika Kate-dry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Gastroentorologicznej i ˚ywienia AM w Warszawie. W 1999 roku zosta∏em mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Akademii Medycznej w Warszawie.

Chirurgia jest bardzo rozleg∏à dziedzinà medycyny. Jaka cz´Êç chirurgii pasjonuje Pana najbardziej?

Chirurgia jest rzeczywiÊcie bardzo rozleg∏à dziedzinà. Jestem specjalistà w zakresie chirurgii ogólnej, od poczàtku natomiast w cen-trum mojego zainteresowania mieÊci∏a si´ chirurgia przewodu pokarmo-wego. Uwa˝am, ̋ e chirurgia ogólna to przede wszystkim chirurgia brzusz-na, inaczej mówiàc gastroenterologiczna. Zawsze mnie pasjonowa∏a, w szczególnoÊci leczenie nowotworów przewodu pokarmowego.

Czy zachorowalnoÊç na choroby nowotworowe uk∏adu pokar-mowego w Polsce i na Êwiecie jest wysoka?

Nowotwory sà trzecià przyczynà wszystkich zgonów, po urazach i chorobach serca. Nowotwory przewodu pokarmowego stanowià 15-20% wszystkich nowotworów. Klinika, w której pracuj´, od wielu lat specja-lizuje si´ w∏aÊnie w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego – ˝o∏àdka, trzustki, jelita grubego, p´cherzyka ˝ó∏ciowego, jak równie˝ innych guzów w obr´bie jamy brzusznej.

Czy wprowadzenie do diagnostyki nowoczesnej aparatury spe-cjalistycznej zwi´kszy∏o wykrywalnoÊç chorób nowotworowych uk∏adu pokarmowego?

Z pewnoÊcià tak. Wa˝ne jest jednak to, ˝e nowotwory przewodu po-karmowego dajà zbyt póêno charakterystyczne dla nich objawy. Naszà bolàczkà jest tak˝e to, ̋ e chorzy trafiajà na chirurgi´ – nadal podstawowà specjalizacj´ leczenia nowotworów – za póêno. U 70% zg∏aszajàcych si´ do chirurga pacjentów wyst´puje zaawansowane stadium choroby nowotworowej. Jest to bardzo istotny problem, poniewa˝ wczesne wy-krycie daje szans´ na wyleczenie i jest jednà z najwa˝niejszych metod zwalczania nowotworów.

Du˝e znaczenie ma tak˝e profilaktyka, styl ˝ycia, dieta. Przyk∏adem mo˝e byç chocia˝by rak ˝o∏àdka. Cz´stoÊç wyst´powania raka ˝o∏àdka spada na ca∏ym Êwiecie, poniewa˝ zmieni∏y si´ na korzyÊç nawyki ˝ywie-niowe. Ludzie lepiej od˝ywiajà si´ – spo˝ywajà wi´cej bia∏ka, warzyw, owoców.

Wróçmy jeszcze do problemu wczesnej wykrywalnoÊci.

Dzi´ki wprowadzeniu wysokospecjalistycznej aparatury diagnostycz-nej nastàpi∏a znaczna poprawa w wykrywaniu guzów ma∏o zaawansowa-nych. Bardzo pomocne sà te˝ badania przesiewowe, których celem jest wczesne rozpoznanie nowotworu. Masowo prowadzone sà one w krajach, które mogà sobie na to pozwoliç. Przyk∏adem mo˝e byç Japonia, gdzie wskaênik zachorowalnoÊci na raka ˝o∏àdka jest bardzo wysoki, chocia˝ podobnie jak w innych krajach, w porównaniu z okresem powojennym, znacznie si´ obni˝y∏.

Panie Profesorze, prosz´ nam powiedzieç jak to si´ sta∏o, ˝e zosta∏ Pan lekarzem? Czy by∏o to powo∏anie, czy te˝ mo˝e zadecydowa∏ o tym przypadek?

Musz´ przyznaç, ˝e zawsze marzy∏em o tym, aby zostaç lekarzem. Zawsze fascynowa∏y mnie przedmioty zwiàzane z wykonywaniem tego zawodu – takie jak: strzykawki, s∏uchawki. MyÊl´, ˝e jestem lekarzem z powo∏ania – nie widzia∏em siebie w przysz∏oÊci w ˝adnej innej roli ni˝ lekarza, mimo ˝e za bardzo dobre wyniki nauczania po maturze zosta∏em wytypowany bez egzaminów na chemi´ na Politechnik´. Chcia∏em byç lekarzem – naukowcem. Od poczàtku studiów, mog∏em rozwijaç swoje zainteresowania dzia∏ajàc aktywnie w ko∏ach naukowych. Pasjonowa∏em si´ mikroskopem elektronowym, wykonywa∏em ró˝nego typu doÊwiadczenia.

Od czwartego roku zainteresowa∏em si´ chirurgià. Zaczà∏em braç udzia∏ jako wolontariusz w dy˝urach w kilku klinikach i oddzia∏ach – u prof. Nielubowicza w Szpitalu Dzieciàtka Jezus i u prof. ¸apiƒskiego w Szpitalu Praskim. Tam te˝ w Szpitalu Praskim rozpoczà∏em prac´ ja-ko student w Ambulatorium Nag∏ych Wypadków na etacie sanitariusza. Na piàtym roku medycyny dy˝urowa∏em w szpitalu dziewi´ç nocy w miesiàcu. Po odbyciu sta˝u podyplomowego, w 1972 roku wygra∏em konkurs na etat asystenta w IV Oddziale Chirurgicznym Szpitala Praskie-go. Po dwóch latach pracy, w 1974 roku uzyska∏em pierwszy stopieƒ

Prof. dr hab. n. med. Ireneusz Wojciech Krasnod´bski – Kie-rownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i ˚ywienia Akademii Medycznej w Warszawie.

Wysokiej klasy specjalista z za-kresu chirurgii ogólnej.

Ukoƒczy∏ Wydzia∏ Lekarski Aka-demii Medycznej w Warszawie, uzyskujàc w 1970 roku dyplom le-karza. Po skoƒczeniu studiów pra-cowa∏ jako sta˝ysta w Szpitalu Gi-nekologiczno-Po∏o˝niczym przy ul. Inflanckiej, nast´pnie w Szpita-lu Praskim. Od 1975 roku do chwi-li obecnej zwiàzany z Centralnym Szpitalem Klinicznym Akademii Me-dycznej przy ul. Banacha. Od tego czasu jest nauczycielem akade-mickim w Klinice Chirurgii Ga-

stroenterologicznej AM w Warsza-wie. W 1984 roku zosta∏ doktorem nauk medycznych na podstawie pracy pt. „Stopieƒ zaawansowania i mo˝liwoÊci chirurgicznego lecze-nia raka ˝o∏àdka, okr´˝nicy i odbyt-nicy”. W 1994 roku uzyska∏ stopieƒ doktora habilitowanego na podsta-wie pracy pt. „Biochemiczne mar-kery nowotworowe i immunoscyn-tygrafia w raku jelita grubego”. Od 1999 roku pe∏ni funkcj´ Kierownika Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i ˚ywienia Akademii Medycznej w Warszawie. W listopadzie 1999 roku powo∏any na stanowisko profesora nadzwy-czajnego w Akademii Medycznej w Warszawie.

Odby∏ liczne szkolenia i sta˝e zagraniczne w renomowanych oÊrodkach naukowych (Szwecja, W∏ochy, Niemcy). Uczestniczy w zjazdach, konferencjach nauko-wych, sympozjach krajowych i mi´dzynarodowych.

Jest autorem, lub wspó∏autorem 101 prac i doniesieƒ naukowych opublikowanych w polskich czasopi-smach lekarskich oraz materia∏ach ze zjazdów i sympozjów krajowych i zagranicznych.

Jego hobby to film i teatr. Jest wielkim mi∏oÊnikiem przyrody.

Na nasze pytania odpowiada prof. dr hab. n. med.

Ireneusz Wojciech Krasnod´bski

numer 4(13)

zima 2001

strona 10

numer 4(13)

zima 2001

strona 11

Specjalistyczne badania, wykonywane przy u˝yciu nowoczesnych aparatów, dajà szans´ na wczesne wykrycie wyst´pujàcych patologii.

Jaka jest rola nowoczesnych technologii w tych przemia-nach?

Wprowadzenie od po∏owy lat 70. do diagnostyki gi´tkich fibero-skopów dokona∏o prawdziwej rewolucji. Dzi´ki temu mo˝na dok∏adnie obejrzeç ka˝dà cz´Êç ˝o∏àdka, jak równie˝ pobraç wycinki do badaƒ hi-stopatologicznych, cytologicznych. Wszystko to pozwala na wykrycie ka˝dego raka niezale˝nie od stopnia zaawansowania. Wczesne raki rozwijajàce si´ w warstwie Êluzówki, najbli˝ej Êwiat∏a ˝o∏àdka – w por´ wykryte, dajà 100% pi´cioletnich wyleczeƒ. Natomiast w polskich wa-runkach, wykrywanie tych wczesnych postaci raka jest niestety rzadkie i raczej przypadkowe. W Japonii natomiast sà one wykrywane w 40-50% przypadków wszystkich raków ˝o∏àdka. Wyniki leczenia raków ˝o∏àdka sà wprost proporcjonalne do stopnia zaawansowania.

Coraz cz´Êciej niestety spotykamy si´ z rakiem trzustki. Jest to rak o wysokiej z∏oÊliwoÊci. Najcz´Êciej dotyczy g∏owy trzustki – kiedy guz na-ciska na drogi ̋ ó∏ciowe – wyst´puje ̋ ó∏taczka. Leczenie raka trzustki jest bardzo trudne i wyniki sà bardzo z∏e. Rak zlokalizowany w pobli˝u brodaw-ki Vatera lepiej rokuje, bo szybciej daje ˝ó∏taczk´ i pacjent wczeÊniej tra-fia do lekarza, szybciej wi´c rozpocz´te jest leczenie. Jedynà szansà na wyleczenie jest doÊç rozleg∏e wyci´cie g∏owy trzustki wraz z dwunastnicà. Mimo skomplikowanego, trudnego technicznie leczenia chirurgicznego, które obejmuje tak˝e rozszerzonà limfadenektomi´, czyli wyci´cie oko-licznych, regionalnych, a nawet odleg∏ych w´z∏ów ch∏onnych – wyniki leczenia tego typu raka sà z∏e.

Niewiele te˝ mo˝emy zaproponowaç chorym po leczeniu chirur-gicznym. Bardzo istotne bowiem jest nie tylko wyleczenie samej cho-roby, ale tak˝e dba∏oÊç o jakoÊç ˝ycia, niezale˝nie od prowadzonego leczenia.

Rak jelita grubego ma najlepsze wyniki leczenia ze wszystkich raków przewodu pokarmowego. Co prawda, w stosunku do wyników osiàganych

w krajach zachodnich, sà one w Polsce o po∏ow´ gorsze. Mamy tam 50% wyleczeƒ, u nas 25%. Wynika to z tego, ˝e chorzy zg∏aszajà si´ u nas do lekarza w bardzo zaawansowanym stadium rozwoju choroby no-wotworowej. Uwa˝a si´, ˝e leczenie oko∏o 70% raków jelita grubego – okr´˝nicy i odbytnicy, rozpoczyna si´ w trzecim i czwartym stopniu za-awansowania procesu nowotworowego, kiedy wyst´pujà ju˝ przerzuty do w´z∏ów ch∏onnych i narzàdów odleg∏ych. A wynik leczenia zale˝ny jest przecie˝ od stopnia zaawansowania choroby!

Czy jest jakiÊ sposób, który umo˝liwia wczesne wykrycia raka przewodu pokarmowego?

Bardzo istotne sà profilaktyka i badania przesiewowe. Je˝eli chodzi o jelito grube to bardzo wa˝nym badaniem jest badanie ka∏u na krew utajonà, a tak˝e badania kolonoskopowe. Objawy takie jak: zaburzenia w rytmie wypró˝nieƒ, pewien dyskomfort i pobolewania w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, pojawienie si´ Êluzu czy krwi sà sygna∏em, ˝e obligatoryjnie powinno si´ rozpoczàç proces diagnostyczny.

Osoby powy˝ej 50. roku ˝ycia, przy nawet mniejszych, delikatniej-szych objawach tego typu powinny udaç si´ do lekarza specjalisty, który zleci wykonanie koniecznych badaƒ diagnostycznych, endoskopowych, USG czy tomografii komputerowej.

W przypadku schorzeƒ jelita grubego podstawowym badaniem jest kolonoskopia i badanie radiologiczne. Nie nale˝y oczywiÊcie zapominaç o prostym, podstawowym badaniu per rectum – tzn. badaniu palcem, które pozwala oceniç czy w dost´pnej do tego badania cz´Êci odbytnicy wyst´puje guz. Niestety badanie to jest cz´sto pomijane, nie wykonywa-ne, szczególnie przez lekarzy pierwszego kontaktu.

Wi´kszoÊç guzów umiejscowiona jest w koƒcowym lub Êrodkowym odcinku odbytnicy i mo˝e byç wykryta tym prostym badaniem jakim jest badanie per rectum, które daje mo˝liwoÊç natychmiastowego roz-poznania wyst´pujàcej tam patologii. Tymczasem cz´sto zdarza si´, ˝e u pacjentów leczonych przez wiele lat z powodu ˝ylaków odbytu, tzw. hemoroidów, nie by∏o to badanie wykonywane. Cz´sto ˝ylaki od-

Badania endoskopowe w diagnostyce gastrologicznej

W Centrum Medycznym LUX dysponujemy najnowszej generacji sprz´tem wideoendoskopów s∏u˝àcych do diagnostyki gastrolo-gicznej umo˝liwiajàcych wykrywa-nie najbardziej z∏o˝onych chorób prze∏yku, ˝o∏àdka, dwunastnicy, jelita grubego, a równie˝ koƒcowej cz´Êci jelita cienkiego. Mo˝liwe jest równie˝ wykonywanie dokumen-tacji zdj´ciowej i w przysz∏oÊci rejestracji w systemie cyfrowym przy u˝yciu komputera.

Gastroskopia – polega na wprowadze-niu przez usta elastycznego wziernika z wideo- kamerà. Uzyskany obraz dost´pny na monitorze jest analizowany przez wykonujàcego badanie lekarza. Jak dotàd gastroskopia jest najlepszym badaniem prze∏yku, ˝o∏àdka i poczàtkowej cz´Êci dwunastnicy, wypierajàc w wi´kszoÊci przypadków badania radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego. Gastrosko-pia pozwala na rozpoznanie zapalenia b∏ony Êluzowej, choroby wrzodowej, stanów przed-nowotworowych i raków. W trakcie badania mo˝liwe jest pobranie wycinków do badania mikroskopowego, co umo˝liwia sprecyzowanie diagnozy.

Rektoskopia – polega na wprowadzeniu przez kana∏ odbytu sztywnego wziernika do dol-nego odcinka przewodu pokarmowego. Bada-nie rektoskopowe zwykle umo˝liwia obejrzenie kilkunastu centymetrów jelita grubego, pozwa-la na ocen´ guzków krwawniczych (tzw. ˝yla-ków odbytu), stanów zapalnych b∏ony Êluzowej odbytnicy (np. wrzodziejàcego zapalenia je-lita grubego), a równie˝ polipów i raków od-bytnicy.

Kolonoskopia jest badaniem endoskopo-wym, w trakcie którego za pomocà elastyczne-

go wziernika oceniane jest Êwiat∏o ca∏ego jelita grubego (oko∏o 140 cm). Jest to badanie trudne zarówno dla pacjenta jak i lekarza. Dla jego prawid∏owego wykonania niezb´dne jest dobre oczyszczenie jelita z mas ka∏owych. Z tego powodu tak wa˝ne jest wykonanie wszyst-kich otrzymanych zaleceƒ dotyczàcych diety i Êrodków przeczyszczajàcych, które pacjent powinien wykonaç przed badaniem.

Kolonoskopia pozwala na wykrywanie cho-rób zapalnych i nowotworowych jelita grubego, jest niezastàpiona w diagnostyce krwawieƒ z odbytu. Szczególna rola kolonoskopii polega na mo˝liwoÊci wykrycia polipów gruczo∏owych, z których mo˝e rozwinàç si´ rak jelita grube-go. Usuni´cie polipów (polipectomia) mo˝liwa przy kolonoskopii, zapobiega rozwojowi raka.

Warto pami´taç, ˝e rak jelita grubego zajmuje trzecie miejsce co do cz´stoÊci wyst´powania, spoÊród wszystkich nowotwo-rów w Polsce.

Kolonoskopia jest badaniem kosztownym poniewa˝ wymaga drogiego sprz´tu, który zu˝ywa si´ znacznie szybciej ni˝ gastroskop. Z tych powodów dost´p do tego badania w ra-mach powszechnych ubezpieczeƒ jest wcià˝ niedostateczny.

Dr n. med. Tadeusz Tacikowski

numer 4(13)

zima 2001

strona 10

numer 4(13)

zima 2001

strona 11

bytu maskujà wyst´pujàce w tym miejscu guzy, które niezauwa˝one, rozwijajà si´.

Je˝eli chodzi o leczenie guzów jelita grubego – okr´˝nicy, czy od-bytnicy, to chirurgia osiàgn´∏a szczyty swoich mo˝liwoÊci, a wyniki leczenia zale˝ne sà od stopnia zaawansowania nowotworu. Pewnego rodzaju novum w leczeniu chirurgicznym guzów odbytu jest ca∏kowite wyci´cie krezki odbytnicy, tzn. wyci´cie odbytnicy wraz z otaczajàcymi tkankami, co jest niezwykle wa˝ne, poniewa˝ powoduje zmniejszenie liczby nawrotów nowotworu.

Reasumujàc – bardzo du˝e znaczenie majà badania przesiewowe, ∏àcznie z badaniem per rectum, po którym mo˝na wykonaç specjali-styczne badania poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego – rektoskopi´, sigmoidoskopi´, w koƒcu kolonoskopi´, za pomocà której mo˝na obejrzeç ca∏e jelito grube. Guzy jelita grubego rozwijajà si´ na podstawie polipa. Bardzo istotne w zwiàzku z tym jest wczesne wykry-wanie polipów. Du˝e znaczenie pe∏ni w tym zakresie kolonoskopia, za pomocà której nie tylko mo˝na wykryç polipy, ale tak˝e kolonoskopowo je usunàç, a po leczeniu monitorowaç.

Od 16 lat prowadzimy w klinice monitorowanie pooperacyjne u cho-rych po radykalnych operacjach z powodu raka. System, pod nazwà –

„follow-up”, w polskim znaczeniu – „obserwacja odleg∏a” – wprowadzo-ny jako post´powanie przez naukowców z Uniwersytetu Minnesota w 1944 roku, mia∏ na celu jak najwczeÊniejsze wykrywanie nawrotów raka. Jednak˝e, jak dotàd, w niewielkim stopniu udaje si´ wychwyciç nawroty na tyle wczeÊnie, ˝e mo˝na jeszcze wykonaç reoperacj´ leczàcà. Nie-mniej monitorowanie pooperacyjne niesie pomoc wielu pacjentom oraz pozwala na lepsze poznanie natury raków jelita grubego.

Jakie nowoczesne metody w leczeniu i diagnozowaniu cho-

rych na raka przewodu pokarmowego sà najbardziej pomocne?

Za najwa˝niejsze uzna∏bym wprowadzenie ma∏o inwazyjnych me-tod leczenia chirurgicznego, równie˝ w gastrologii. Jednà z nich jest laparoskopia stosowana do wyci´cia p´cherzyka ˝ó∏ciowego, leczenia przepukliny i chorób jelita grubego nie zwiàzanych z nowotworem oraz odtwarzania ciàg∏oÊci przewodu pokarmowego.

Niezwykle wa˝ne w leczeniu i diagnozowaniu wszystkich chorób, nie tylko nowotworowych, jest wprowadzenie bardzo zaawansowanych tech-nik obrazowania – ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego. Badania te s∏u˝à do bardzo precyzyjnego zobrazowa-nia wszelkich patologii, przede wszystkim guzów w obr´bie narzàdów mià˝szowych jamy brzusznej – trzustki, wàtroby. Sà to obecnie bada-nia rutynowe. Guz, który mo˝e byç ∏agodny albo z∏oÊliwy, rozpoznaje-my w badaniu histopatologicznym lub cytologicznym. Stàd ró˝nego rodzaju biopsje, nak∏ucia przezskórne pod kontrolà USG czy tomografii komputerowej. Badania cytologiczne sà miarodajne wtedy, gdy biopsja jest wykonana w taki sposób, ˝e uzyskany materia∏ pochodzi z miejsca nowotworu.

Chcia∏bym tak˝e zwróciç uwag´ na ca∏à sfer´ zabiegów – procedur diagnostyczno-terapeutycznych. Sà one stosowane w ca∏ym przewodzie pokarmowym, poczàwszy od jego górnego odcinka, gdzie mo˝emy en-doskopem wejÊç do ̋ o∏àdka i dwunastnicy, pobraç wycinek, za∏o˝yç pro-tez´ do dróg ˝ó∏ciowych w przypadku ˝ó∏taczki w raku trzustki, za∏o˝yç protez´ odbarczajàcà przewód trzustkowy.

Bardzo pomocne jest USG wykonywane z zastosowaniem koƒcówek endoskopowych, szczególnie w rozpoznawaniu guzów trzustki.

Mimo stosowania wielu najró˝niejszych badaƒ, diagnostyka trzustki jest nies∏ychanie trudna. Czasami bardzo trudno jest ustaliç, czy mamy do czynienia z przewlek∏ym zapaleniem trzustki, czy z rakiem i w nie-których przypadkach w∏aÊciwe rozpoznanie zostaje ustalone podczas zabiegu operacyjnego.

Badania diagnostyczne, wykonywane w oparciu o nowoczesnà, wy-sokiej klasy aparatur´ w Centrum Medycznym LUX, dajà szans´ szyb-kiego zdiagnozowania najró˝niejszych schorzeƒ uk∏adu pokarmowego i rozpocz´cia w∏aÊciwego leczenia.

Dzi´kuj´ bardzo za rozmow´.rozmawia∏a Anna Kowalska

Jest to test bardzo dobry (przez wielu ekspertów uznawany jako „z∏oty standard” w diagnostyce H. pylori), w dodatku nie obcià˝ajàcy badanego. Mo˝e byç wykonywany równie˝ u dzieci i kobiet w cià˝y. Czu∏oÊç i swoistoÊç testu si´ga prawie 100%.

Zaletà testu jest fakt, ˝e nadaje si´ do sprawdzenia wyniku le-czenia zaka˝enia H. pylori.

Do niedawna test ten by∏ wykonywany tylko przez jeden oÊrodek w Polsce i to poza Warszawà. Obecnie sà du˝e szanse, ˝e b´dzie wykonywany w Centrum Medycznym LUX.

Sposoby leczenia infekcji

Podobnie jak inne bakterie, infekcj´ H. pylori leczy si´ za pomocà antybiotyków. Ze wzgl´du na specyficzny sposób wegetacji H. py-lori nale˝y stosowaç specjalne rodzaje antybiotyków, na które bakteria jest wra˝liwa. Leczenie jest skuteczne tylko przy za-stosowaniu jednoczeÊnie dwóch rodzajów antybiotyków podawa-nych doustnie oraz dodatkowo leku zmniejszajàcego wydzielanie kwasu ˝o∏àdkowego. Antybiotyki mogà zwalczyç infekcj´ tylko przy znacznym ograniczeniu wydzielania kwasu solnego. Leczenie trwa przewa˝nie 7 dni, a leki zwykle przyjmuje si´ dwa razy dziennie.

Nawet przy zastosowaniu najlepszych leków wyleczenie mo˝na uzyskaç tylko u 80-90% zaka˝onych osób. Wiadomo, ˝e palenie pa-pierosów zmniejsza szanse na skutecznà kuracj´. Dla okreÊlenia ca∏kowitego wyleczenia infekcji lekarze u˝ywajà terminu eradykacja. Oznacza on nieobecnoÊç bakterii po co najmniej 4 tygodniach od zakoƒczenia leczenia.

W przypadku nieskutecznoÊci pierwszego leczenia stosuje si´ nast´pnie inny zestaw leków.

Wskazania do leczenia

Na podstawie licznych badaƒ okreÊlono nast´pujàce wskazania do leczenia zaka˝enia H. pylori:

W ostatnim okresie coraz wi´cej jest sugestii, ̋ e byç mo˝e nale˝y leczyç wszystkich zaka˝onych. Uzasadnieniem tego post´powania jest ryzyko rozwoju gruczo∏owego raka ˝o∏àdka.

Dr n. med. Tadeusz Tacikowski

Helicobacter pylori– najbardziej rozpowszechnione zaka˝enie na Êwiecie

ˇ dokoƒczenie

ze str. 4

1. Wrzód dwunastnicy2. Wrzód ˝o∏àdka3. Choroba wrzodowa ˝o∏àdka lub dwunastnicy w wywiadzie4. Przebyta operacja z powodu choroby wrzodowej5. Zapalenie ˝o∏àdka – przy istnieniu nasilonych zmian z nad˝erkami6. Dyspepsja czynnoÊciowa – tylko przy braku poprawy lub nawrocie po leczeniu typowym7. Operacja ˝o∏àdka z powodu wczesnego raka ˝o∏àdka8. Rak ˝o∏àdka w bliskiej rodzinie 9. Zmiany przedrakowe potwierdzone w badaniu histologicznym

wycinków (wieloogniskowe zapalenie zanikowe, metaplazja, dysplazja)10. Stan po usuni´ciu polipów ˝o∏àdka (gruczolakowate i hiper- plastyczne) 11. Ch∏oniak ˝o∏àdka12. Zapalenie ˝o∏àdka typu Menetriera.

numer 4(13)

zima 2001

strona 12

Dieta i wysi∏ek fizyczny zmniejszajà ryzyko wystàpienia cukrzycy

Cz´stoÊç wyst´powania cukrzycy typu 2 w krajach uprzemys∏owio- nych zwi´kszy∏a si´ w ciàgu ostatnich dwóch dziesi´cioleci w stopniu uzasadniajàcym okreÊlenie tego zjawiska „epidemià cukrzycy”.

WÊród czynników odpowiedzialnych za nie jest coraz cz´stsze wyst´powanie oty∏oÊci i wykonywanie zbyt ma∏ych wysi∏ków fizycznych.

Grupa lekarzy amerykaƒskich z Phoenix, Arizona, przeprowadzi∏a badanie kliniczne w grupie 3234 osób w wieku 25-85 lat, z nadwagà i zbyt wysokim poziomem cukru we krwi (tzw. nieprawid∏owa toleran-cja glukozy). Wszystkich bioràcych udzia∏ w badaniu podzielono na 3 podgrupy: A – podgrupa osób poddanych diecie niskot∏uszczowej i wykonujàcych spacery lub inne wysi∏ki o umiarkowanym nasileniu, regularnie przez 30 minut codziennie, B – podgrupa leczona lekiem przeciwcukrzycowym, C – podgrupa kontrolna, w której nie stosowano ˝adnych specjalnych interwencji.

W czasie wieloletniej obserwacji pe∏noobjawowa cukrzyca typu 2 wystàpi∏a u 29% pacjentów z grupy kontrolnej, u 22% otrzymujàcych lek przeciwcukrzycowy i tylko u 14% utrzymujàcych diet´ niskot∏uszczowà i wykonujàcych regularne umiarkowane wysi∏ki fizyczne.

Oznacza to, ˝e przestrzeganie prostych i bezpiecznych dla pacjen-tów zaleceƒ spowodowa∏o – w okresie obserwacji – zmniejszenie ryzyka wystàpienia cukrzycy typu 2 o 58%. Jest to bardzo dobra wiadomoÊç dla oty∏ych pacjentów z zaburzonà gospodarkà w´glowodanowà – opóênienie ewentualnego wystàpienia pe∏noobjawowej cukrzycy o kilka lat musi spowodowaç zmniejszenie powik∏aƒ cukrzycy, dotyczàcych g∏ównie uk∏adu krà˝enia, nerek i wzroku.

The Lancet, 2001

Czy picie zielonej herbaty zmniejsza ryzyko choroby Parkinsona?

Szeroko rozpowszechniona jest wiara w liczne korzystne w∏aÊciwoÊci zielonej herbaty. Ma ona jakoby wywieraç m in. dzia∏anie wzmacniajàce i przeciwmia˝d˝ycowe.

Podczas XIV Mi´dzynarodowego Kongresu dotyczàcego Badaƒ nad Chorobà Parkinsona, w lipcu 2001 w Helsinkach, grupa badaczy z Wydzia∏u Medycznego w Haifie (Izrael), przedstawi∏a wst´pne wy-niki badaƒ doÊwiadczalnych nad chorobà Parkinsona. Zwierz´tom doÊwiadczalnym podawano dwa zwiàzki chemiczne, które w modelach doÊwiadczalnych powodujà zmian´ sekwencji genów odpowiedzial-nych za wyst´powanie w organizmach zwierzàt substancji bioràcych udzia∏ w procesach zapalno-zwyrodnieniowych i wystàpienie choroby Parkinsona.

Natomiast uprzednie podawanie zwierz´tom przez dwa dni, do-ustnie, wyciàgu z zielonej herbaty, praktycznie zapobiega∏o opisanym zmianom sekwencji genów.

Autorzy przedstawionej pracy planujà dalsze badania na ludziach. Opisane wyniki mogà sugerowaç, ˝e do dotychczas stosowanych w chorobie Perkinsona leków przyby∏ jeszcze jeden, bardzo smacz-ny, który ponadto mo˝e byç stosowany profilaktycznie – ZIELONA HERBATA.

The Lancet, 2001zebra∏ i opracowa∏:

dr n. med. Marek Jarecki

Z w

iedz

à w

XXI

wie

k Palenie papierosów powoduje przedwczesnà menopauz´

Liczne obserwacje epidemiologiczne dowodzà, ˝e u kobiet przewle-kle palàcych papierosy menopauza rozpoczyna si´ przeci´tnie o 2-3 lata wczeÊniej ni˝ u niepalàcych.

Zidentyfikowano mechanizm powodujàcy Êmierç komórek jajowych kobiet pod wp∏ywem jednej z kilkuset toksycznych substancji zawartych w dymie tytoniowym.

Rozpocz´to badania nad mo˝liwoÊcià zapobiegania lub nawet lecze-nia niep∏odnoÊci zale˝nej od tej substancji chemicznej.

Niemniej – najlepszà metodà zminimalizowania przez kobiety palàce papierosy mo˝liwoÊci uszkodzenia komórek jajowych, a przez to przeciwdzia∏ania niep∏odnoÊci i wyd∏u˝enia okresu przed wystàpieniem menopauzy – jest CA¸KOWITE ZAPRZESTANIE PALENIA PAPIEROSÓW.

Nat. Genet., 2001

Picie kawy nie zwi´ksza zachorowalnoÊci na chorob´ wieƒcowà

Do niedawna podejrzewano, ˝e picie czarnej kawy mo˝e zwi´kszaç ryzyko zachorowania na chorob´ wieƒcowà. Opini´ takà sugerowa∏ fakt, ˝e picie niefiltrowanej, gotowanej kawy, powoduje wzrost w surowicy krwi cholesterolu zarówno ca∏kowitego jak i zawar-tego we frakcji o ma∏ej g´stoÊci, tzw. z∏ego cholesterolu.

Grupa badaczy z Finlandii przeprowadzi∏a du˝e badanie kliniczne wÊród ludnoÊci fiƒskiej, gdzie spo˝ycie kawy w przeliczeniu na jed-nego mieszkaƒca nale˝y do najwi´kszych na Êwiecie, a umieralnoÊç z powodu choroby wieƒcowej jest du˝a. W grupie ponad 20 tysi´cy losowo wybranych kobiet i m´˝czyzn w wieku 30 – 59 lat przepro-wadzono w latach 1972, 1977, 1982 ankietowe badania czynników ryzyka choroby wieƒcowej oraz badania lekarskie. Ârednie spo˝ycie kawy wynosi∏o ponad 5 fili˝anek dziennie. Badanych obserwowano przez 10 lat.

Analiza statystyczna wykaza∏a, ˝e zarówno u m´˝czyzn jak i u kobiet nie ma zale˝noÊci pomi´dzy piciem kawy a ca∏kowità umieralnoÊcià oraz cz´stoÊcià zawa∏ów serca nie zakoƒczonych zgonem.

Ogólny wniosek z przeprowadzonej pracy jest bardzo optymi-styczny – na szcz´Êcie dla amatorów „ma∏ej czarnej” – nie stanowi ona niezale˝nego czynnika ryzyka wystàpienia choroby wieƒcowej.

Arch. Intern. Med., 2000

Czy wiesz ˝e…