Podstawy Ekonomii - wykład 2 domowe Firmy •zysk •dobrobyt i stabilność Rząd...

Podstawy ekonomiiwykład 02

dr Adam Salomon

KTiL

Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY

GOSPODAROWANIA

Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2

Rynek

• Rynek jest to proces, w ramach którego sprzedający i kupujący określają, co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach.


Gospodarka naturalna

• Ewolucja systemów gospodarczych stworzyła rynek.

• Istniejąca początkowo gospodarka naturalna cechowała się brakiem wymiany i samowystarczalnością podmiotów.


Rynek i gra rynkowa

• Z chwilą pojawienia się nadwyżek wytwarzanych produktów, których dany podmiot nie mógł wykorzystać na zaspokojenie własnych potrzeb, zrodziła się wymiana, wraz z nią rynek i gra rynkowa.


Wymiana i rynek

• Wymiana, czyli przeniesienie praw własności, jest warunkiem istnienia rynku.

• Do jej zaistnienia niezbędni są niezależni dostawcy i odbiorcy, którzy wchodzą w określone wzajemne relacje między sobą.

• Sprzedający zbywa dla nabywającego określone dobro czy usługę w zamian za ekwiwalent (towar lub pieniądz).

• Obie strony transakcji odnoszą określone korzyści osobiste.


Uczestnicy gry rynkowej i ich główne motywy działania


• maksymalizowanie korzyści oraz użyteczności zakupionych dóbr i usług

Gospodarstwa domowe

• zyskFirmy

• dobrobyt i stabilność ogólnogospodarczaRząd

Konsument a przedmiot potrzeb

• Konsument to uczestnik gry rynkowej i aktywny podmiot gospodarczy, którego celem jest zaspokajanie wciąż ewoluujących w czasie potrzeb.

• Przy czym przedmiotem potrzeb nie są same dobra, lecz użyteczności, których te dobra dostarczają.


Konsument - definicja

• Konsumentem jest więc jednostka, która zaspokaja swoje subiektywnie odczuwane potrzeby zgodnie z własnymi preferencjami, upodobaniami, tradycjami i możliwościami uwarunkowanymi ekonomicznie (dochód, oszczędności).


Sławomir Smyczek, Izabela Sowa, Konsument na rynku. Zachowania. Modele. Aplikacje, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2005, s. 2005.

Konsument - definicja

• Konsumentem może być nie tylko indywidualny podmiot konsumpcji, ale także instytucje społeczne, firmy występujące na rynku, reprezentujące określony popyt związany ze swoją działalnością.

• Występuje wówczas konsument zbiorowy, którym może być uczelnia wyższa, szpital, urząd, poczta, sąd itp.


Popyt i podaż

• Ludzie/instytucje, którzy chcą i są w stanie kupić po określonej cenie dane dobro, tworzą popyt.

• Wszyscy, którzy chcą i są w stanie sprzedać po określonej cenie dane dobra, reprezentują podaż.


Popyt

• Popyt oznacza ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie.

• Popyt na rynku reprezentują konsumenci, to oni decydują się na nabycie określonej ilości dobra w zależności od ceny tego dobra oraz innych czynników (każda zmiana tych czynników powoduje przesunięcie krzywej popytu).

• Ruch wzdłuż krzywej popytu jest spowodowany zmianą poziomu cen danego dobra.


Krzywa popytu

• Krzywa popytu (rys. 2.1) przedstawia ilość danego dobra, jaką ludzie chcą kupić przy różnych poziomach cen.

• Im niższa cena, tym więcej ludzie będą skłonni kupić danego dobra.


Krzywa popytu


OCZEKIWANIA RZECZYWISTOŚĆ

Czynniki wpływające na popyt

1) cena danego dobra;

2) jakość danego dobra;

3) dochód konsumenta;

4) cena dóbr komplementarnych;

5) cena dóbr substytucyjnych;

6) gusty (konsumenta i otoczenia);

7) moda (konsumenta i otoczenia);

8) pory roku.


Prawo popytu

• Współzależność pomiędzy ceną, a ilością nabywanego dobra określa prawo rynkowe – prawo popytu.

• Prawo popytu stanowi, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra zmniejsza się ilość nabywana tego dobra (ceteris paribus).

• Wraz ze spadkiem ceny ilość nabywana dobra rośnie.


Przesunięcie krzywej popytu


• Każda zmiana zwiększająca ilość, którą nabywcy chcą kupić przy danej cenie, powoduje przesunięcie krzywej popytu w prawo.

• Każda zmiana zmniejszająca ilość, którą nabywcy chcą kupić przy danej cenie, powoduje przesunięcie krzywej popytu w lewo.

Ilość kupowanego dobra

Cena

Spadek popytu

Wzrost popytu

D1

D2

D3

Przesunięcie krzywej popytu a przesunięcie wzdłuż krzywej popytu


Podaż

• Podaż danego dobra jest determinowana przez poziom technologii, koszty czynników produkcji, oczekiwania, podatki oraz liczbę producentów.

• Zmiana tych czynników powoduje przesunięcie krzywej podaży.


Krzywa podaży

• Krzywa podaży (rys. 2.2) przedstawia ilość danego dobra, jaką producenci wyprodukują przy różnych poziomach cen.

• Im wyższa cena, tym więcej producenci wytworzą danego dobra.


Przesunięcie krzywej podaży


• Przesunięcie krzywej podaży w prawo na zewnątrz (S2) obrazuje wzrost podaży, co oznacza, że przy każdej cenie podaż będzie większa niż poprzednio (S1).

• Natomiast przesunięcie krzywej podaży w lewo do wewnątrz (S3) obrazuje spadek podaży, co odpowiada zmniejszeniu podaży przy każdej cenie.

Ilość oferowanego dobra

Cena

Spadek podaży

Wzrost podaży

S1

S2

S3

Równowaga rynkowa• Równowaga rynkowa

oznacza zrównoważenie popytu i podaży.

• Przy wyznaczonej cenie równowagi każdy, kto chce kupić lub sprzedać dane dobro, może to zrobić.

• Przy cenach wyższych od poziomu równowagi występują nadwyżki rynkowe (przewaga podaży nad popytem), a przy niższych –niedobory rynkowe (przewaga popytu nad podażą).


Równowaga rynkowa

• Graficzną ilustracją równowagi rynkowej jest punkt przecięcia krzywych popytu i podaży (E – rys. 2.3).

• Określa on zarówno cenę, jak i ilość równowagi.


Elastyczność cenowa popytu

• Cenowa elastyczność popytu określa stopień reakcji popytu na zmiany cen (reakcja popytu na zmiany cen dla poszczególnych towarów jest zróżnicowana).

• Cenowa elastyczność popytu określa, o ile procent zmieni się popyt na określone dobro, gdy jego cena zmieni się o jeden procent.

• Współczynnik cenowej elastyczności popytu jest różny w każdym punkcie krzywej popytu i przybiera wartości od zera do nieskończoności.


Elastyczność cenowa popytu


Czynniki wpływające na współczynnik cenowej elastyczności popytu

1) dostępność substytutów (łatwy dostęp do dóbr substytucyjnych powoduje, że popyt na

określone dobro będzie bardziej elastyczny);

2) poziom ceny danego dobra (kiedy cena danego dobra jest wysoka, popyt na to dobro jest

bardziej elastyczny; nawet niewielka, procentowa zmiana ceny może wywołać znaczną procentową zmianę popytu);

3) znaczenie dobra dla konsumentów (cenowa elastyczność popytu na dobra mające

większe znaczenie w zaspokajaniu potrzeb konsumentów, na które wydatkowana jest znaczna część dochodów, jest większa niż elastyczność popytu na dobro mające mniejsze znaczenie dla konsumentów);

4) długość okresu, jaki mają konsumenci na dostosowanie struktury swych wydatków do zmieniających się cen (wywiera on istotny wpływ na elastyczność popytu,

tzn. elastyczność popytu jest niższa w krótkim okresie, a wyższa w okresie długim, gdy zwiększają się możliwości substytucji; w dłuższym okresie konsumenci mają większe możliwości przystosowania się, tj. ograniczenia zakupów dobra, które podrożało, i zastąpienia go dobrem relatywnie tańszym, przez co popyt staje się bardziej elastyczny; ten sam wzrost ceny prowadzi w długim okresie do większego spadku popytu niż w okresie krótkim, natomiast obniżka ceny powoduje w długim okresie większy przyrost popytu).


Elastyczność cenowa podaży

• Elastyczność podaży określa stopień reakcji podaży danego dobra na zmianę jego ceny (= cenowa elastyczność podaży).

• Przedstawia się ją jako stosunek względnej zmiany podaży do względnej zmiany ceny danego dobra lub procentowej zmiany podaży do procentowej zmiany ceny.

• Mierzy ona wrażliwość producentów na zmiany ceny.

• Cenowa elastyczność podaży określa, o ile procent zmieni się podaż danego dobra, gdy jego cena zmieni się o jeden procent.


Elastyczność cenowa podaży

• Współczynniki cenowej elastyczności podaży zmieniają się w granicach od zera do nieskończoności.


Możliwe przypadki cenowej elastyczności podaży (zbiór)

• Krzywe podaży: (a) podaż doskonale nieelastyczna; (b) podaż nieelastyczna – S1, podaż elastyczna –S2;

(c) podaż proporcjonalna; (d) podaż doskonale elastyczna


Możliwe przypadki cenowej elastyczności podaży (1/4)

• Na rysunku a) pionowa krzywa podaży ma elastyczność równą 0, co oznacza, że zmiany ceny nie wywołują żadnych zmian wielkości podaży (zmiana podaży wynosi 0 niezależnie od ceny).

• Jest to podaż doskonale nieelastyczna, czyli sztywna – spadek czy wzrost ceny nie powodują zmian w wielkości podaży.

• Popyt taki jest charakterystyczny dla dóbr cennych występujących w jednym egzemplarzu, np. obraz jakiegoś bardzo znanego malarza – wiadomo, że jest jeden, dlatego bez względu na zmiany jego ceny, podaż nie może ulec zmianie).



• Na rysunku b) współczynnik cenowej elastyczności podaży jest mniejszy od 1, stąd podaż jest nieelastyczna względem ceny (krzywa S1).

• Każda krzywa podaży przecinająca oś X w układzie współrzędnych jest nieelastyczna.

• W tym przypadku względna zmiana podaży jest niższa od względnej zmiany ceny (wzrost podaży jest mniejszy od wzrostu ceny np.10-procentowa podwyżka ceny spowodowała wzrost podaży o 5%, oraz spadek podaży jest mniejszy od spadku ceny, np. spadek podaży o 5% jest wynikiem spadku ceny o 10%).

• Zatem producenci słabo reagują na zmiany ceny.



• Na rysunku c) współczynnik elastyczności jest równy 1, czyli jest to podaż proporcjonalna względem ceny lub podaż jednostkowa.

• Oznacza to, że względna zmiana ceny wywołuje równą co do wielkości względną zmianę podaży (wzrost ceny równy jest wzrostowi podaży oraz spadek ceny równy jest spadowi podaży).

• Zatem wszystkie krzywe podaży wychodzące z początku układu współrzędnych, bez względu na ich nachylenie, mają elastyczność równą jedności (krzywe S1 i S2).



• Na rysunku d) współczynnik cenowej elastyczności podaży jest większy od 1, zatem podaż jest elastyczna względem ceny (krzywa S2).

• Każda krzywa podaży, która przecina oś Y w układzie współrzędnych jest elastyczna (względna zmiana podaży jest większa od względnej zmiany ceny, a to oznacza silniejszą reakcje producentów na zmianę ceny).

• Wzrost podaży jest większy od wzrostu ceny np. 5-procentowa podwyżka ceny spowodowała wzrost podaży o 10%, oraz spadek podaży jest większy od spadku ceny, np. spadek podaży o 10% jest wynikiem spadku ceny o 5%).


Czynniki wpływające na współczynnik cenowej elastyczności podaży

1) możliwości przestawienia produkcji (im większe są te możliwości, tym wyższa jest

elastyczność podaży);

2) stopnia wykorzystania możliwości produkcyjnych (jeśli możliwości produkcyjne są

wykorzystywane w mniejszym stopniu, łatwiej i szybciej można zwiększyć produkcję i podaż, która jest bardziej elastyczna);

3) dostępności nakładów (cenowa elastyczność podaży jest zazwyczaj wyższa, gdy nakłady są

łatwo dostępne i mogą być przenoszone między różnymi rodzajami działalności, przy stosunkowo niskim koszcie, natomiast cenowa elastyczność podaży jest niska, w sytuacji, w której nakłady są trudno osiągalne, a ich przenoszenie między różnymi rodzajami działalności jest bardzo kosztowne);

4) długości okresu w którym jest rozpatrywana elastyczność podaży (jest większa w

dłuższym okresie niż w krótszym; w dłuższym okresie można zwiększyć produkcję i podaż przykładowo przez zwiększenie zdolności produkcyjnych w wyniku nowych inwestycji, zmiany technologii, obniżenie kosztów wytworzenia, natomiast w krótkim okresie zwiększenie produkcji i podaży możliwe jest dzięki pełniejszemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych oraz prostym zmianom np. w technologii produkcji lub np. ewentualne zwiększenie importu).


Rodzaje popytu


Elastyczność cenowa popytu jest stosunkowo mała, gdy:

1. brak jest substytutów na rynku, a konkurencja jest nieliczna;

2. nabywcy wolno zmieniają swoje przyzwyczajenia (wzorce) zakupowe;

3. nabywcy sądzą, że wyższe ceny są związane z usprawnieniami (ulepszeniami) produktu lub odpowiadają bieżącej inflacji.


Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy dokonać klasyfikacji dóbr:

▪ DOBRO NORMALNE = każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wraz ze

wzrostem dochodu i maleje wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność dochodowa > 0).

▪ DOBRO PODSTAWOWE = każde dobro, którego ilość nabywana rośnie

wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód (elastyczność dochodowa <0,1>).

▪ DOBRO LUKSUSOWE = każde dobro, którego ilość nabywana rośnie w

większym stopniu niż dochód i maleje w większym stopniu niż dochód (elastyczność dochodowa > 1).

▪ DOBRO PODRZĘDNE = dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze

wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność dochodowa < 0).


Elastyczność dochodowa popytu

• W gospodarstwie, dysponującym kwotą 1000 zł na osobę miesięcznie, na żywność wydaje się 500 zł, czyli 50%.

• W gospodarstwie, dysponującym kwotą 2000 zł na osobę miesięcznie, na żywność wydaje się więcej – 800 zł. Ale to jest tylko 40% !


Elastyczność dochodowa popytu – prawo Engla

• W miarę wzrostu dochodów:

1) zmniejsza się udział wydatków na żywność; => e<1.

2) nie zmienia się udział wydatków na odzież i obuwie; => e≈1.

3) nieznacznie rośnie udział wydatków mieszkaniowych;

4) silnie rośnie udział wydatków na dobra trwałego użytku;

5) najsilniej rośnie udział wydatków na dobra wyższego rzędu => e>1.


Model Törnquista – Cztery kategorie dóbr


dobra podstawowe (np. żywność, opał, zwykła odzież);

dobra wyższego rzędu (np. sprzęt RTV, kultura, edukacja);

dobra luksusowe (podróże, dzieła sztuki, biżuteria);

dobra podrzędne (tańsze, gorsze substytuty dóbr podstawowych).

Wyjątki od prawa popytu


Paradoks Giffena

Paradoks Veblena

Robert Giffen

• Robert Giffen w II połowie XIX wieku w Wielkiej Brytanii podczas swoich badań stwierdził, że mimo wzrostu cen chleba, wielkość popytu na to dobro również wzrasta.

• Zaobserwował to przede wszystkim u najuboższych gospodarstw domowych, w których wydatki na chleb były wysokie w stosunku do całości wydatków.

• Chleb jest specyficznym dobrem konsumpcyjnym, dlatego też nie posiada bliskich substytutów, a gospodarstwa nie mogą go wyeliminować ze swojego koszyka nabywanych dóbr i usług.

• Zaistniała wręcz sytuacja odwrotna, a mianowicie to chleb był substytutem innych dóbr żywnościowych, których ceny były relatywnie wyższe od ceny chleba.

• Taka sytuacja powoduje wzrost jego spożycia.


Paradoks Giffena

• Paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny.

• Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanych dobrami Giffena.

• Cena dobra Giffena jest relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (np. chleb), dlatego popyt rośnie.


Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu (efektu) Veblena) przypadków w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu (wg której wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro).

Paradoks Veblena, efekt Veblena

• Efekt Veblena (efekt demonstracji, efekt prestiżowy, efekt snoba), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.

• Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i – paradoksalnie – rośnie wraz z ceną.


D - popytP - cena towaruQ - ilość jednostek towaru, którą konsumenci chcą zakupić po danej cenie

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Efekt_Veblena.svg&filetimestamp=20060628185651

Paradoks Veblena – przyczyna

• Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych.

• Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.

• Nazwa pochodzi od nazwiska socjologa Thorsteina Veblena a został opisany po raz pierwszy w jego książce: Teoria klasy próżniaczej.

• W książce autor przedstawia teorię, wg której ludzie kupują dobra materialne, aby używać ich na pokaz (tzw. konsumpcja na pokaz).


Paradoks Veblena – najcenniejsze marki luksusowe świata


Paradoks Veblena – rynek dóbr luksusowych w Polsce


Poziom penetracji polskiego rynku dóbr luksusowych


Średnie ceny minimalne wybranych usług i produktów luksusowych wg

respondentów


Rodowód marek luksusowych obecnych w Polsce


Najcenniejsze kolekcje świata


Liczba osób zamożnych i bogatych w Polsce (w tys. osób)


Piram

ida lu

ksusu


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Efekt_Veblena.svg&filetimestamp=20060628185651

Artykuł uzupełniający temat 2 PE (do kolokwium zaliczeniowego)

• Jacek Chotkowski, Rynek jako podstawowa instytucja gospodarki – pojęcie, struktury, efektywność, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, Rocznik 2013, numer nr 101, 53-65, http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-5041bc1b-20fa-4c3d-85b3-2f2d4b84df08/c/53-65.pdf(dostęp: 01.07.2018)


http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-5041bc1b-20fa-4c3d-85b3-2f2d4b84df08/c/53-65.pdf

Podstawy ekonomii (WN UM w Gdyni)– dziękuję za uwagę


Podstawy Ekonomii - wykład 2 domowe Firmy •zysk •dobrobyt i stabilność Rząd...

Documents

Transcript of Podstawy Ekonomii - wykład 2 domowe Firmy •zysk •dobrobyt i stabilność Rząd...