1

D W U T Y G O D N I K

Nr 1 (13) styczeń 2014 ISSN 2300-4479 panorama.pan.pl

2 65

Mózg kobiecy, mózg męski, czyli dlaczego jesteśmy różni

Plany AMU na rok 2014 w zakresie popularyzacji nauki

Jeszcze o zamówieniach publicznych – list do redakcji

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 2

Temat różnic między płciami powraca jak bumerang

w mediach i prasie popularnej ilekroć jakaś znana w kręgach

politycznych lub naukowych osoba naruszy obowiązujący ka-

non politycznej poprawności, zakładający bezwzględną rów-

ność kobiet i mężczyzn. Powstaje wówczas medialna wrzawa

trwająca zwykle nie więcej niż kilkanaście dni, po czym życie

wraca do normy. Normy, w której kobiety nieustannie muszą

udowadniać, że nie są płcią gorszą.

Jak to jest naprawdę? Czy mężczyźni i kobiety różnią się pod

względem zdolności i predyspozycji do wykonywania określo-

nych czynności i zadań? Jeżeli tak, to czy te różnice wynikają

z odmienności ich mózgów, czy też są tylko wyrazem istnienia

pewnych kulturowo i społecznie ukształtowanych schematów

zachowań i ról pełnionych przez kobiety i mężczyzn?

r Główne różnice

W literaturze naukowej znajdziemy wiele do-

wodów wskazujących, że pomimo braku różnic w

ogólnym poziomie inteligencji, kobiety i mężczyźni

wcale nie mają takich samych uzdolnień. Mężczyź-

ni wykazują np. wyższość w wykonywaniu różnych

zadań wymagających wyobraźni przestrzennej lub

złożonych operacji matematycznych, kobiety zaś

w niektórych zadaniach językowych oraz wyma-

gających precyzji manualnej (por. Rys. 1). Badania

wskazują ponadto na wyższą wrażliwość kobiet na

subtelne sygnały emocjonalne, zwłaszcza wyrażane

w mimice twarzy. Z kolei mężczyźni łatwiej dopusz-

czają się aktów agresji.

Nie dziwi więc, że naukowcy od dawna próbują określić

przyczyny tych różnic. I choć zgromadzone dotąd dane wyja-

śniają jedynie cząstkę tajemnicy związanej z różnicami płcio-

wymi, nie ulega dziś wątpliwości, że różnice te nie są jedynie

prostą konsekwencją odmiennych sposobów wychowania.

Istotne znaczenie mają tu przede wszystkim czynniki biolo-

giczne, takie chociażby jak wpływ hormonów płciowych.

Warto w tym miejscu podkreślić, że w świetle współcze-

snej wiedzy nie do końca usprawiedliwione jest przeciwsta-

wianie sobie natury i środowiska/wychowania (nature vs.

nurture), gdyż środowisko i wychowanie z reguły oddziałuje

na nas poprzez strukturę biologiczną, jaką jest nasz mózg. To

w nim zachodzą określone zmiany, które stanowią podstawę

naszych zachowań, w tym zachowań zróżnicowanych płcio-

Mózg kobiecy, mózg męski, czyli dlaczego jesteśmy różni

Mężczyźni lepiej grają w szachy i koncentrują się na rzeczach. Natomiast dla kobiet ważne są relacje

z innymi, lepiej też radzą sobie w zadaniach językowych. Naukowcy dopatrują się przyczyny tych ogól-

nych prawidłowości w budowie i funkcjonowaniu ludzkiego mózgu

NAUKA

r Anna Grabowska

r Rys. 1. Różnice między płciami w zachowaniu, zdolnościach i uprawianych za-wodach

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 3

wo. Jeśli tak jest, to uzasadnione wydaje się pytanie, czy mózg

ludzki wykazuje zróżnicowanie płciowe.

Najbardziej oczywista i widoczna gołym okiem różnica po-

lega na tym, że przeciętnie mózgi męskie są o ok. 10% większe.

Skoro dwie płcie nie różnią się pod względem inteligencji, to

powstaje pytanie, w jaki sposób mniejsze mózgi kobiet mogą

wykonywać równie skutecznie pracę, którą u mężczyzn wyko-

nuje większy mózg. Czyżby natura hojną ręką obdarzyła męż-

czyzn, nie bacząc na rozrzutność energetyczną, jaka wiąże się

z większym mózgiem, skoro wcale nie pracuje on skutecznej?

r Budowa mózgu męskiego i kobiecego

Odpowiedzi należy szukać w szczegółach budowy mózgu.

Po pierwsze, kobiety mają proporcjonalnie więcej substancji

szarej, zaś mężczyźni więcej substancji białej i płynu mózgo-

wo-rdzeniowego. Ponieważ substancja szara to ciała komó-

rek nerwowych i krótkie połączenia między nimi (dendryty),

a  substancja biała to długie połączenia między odległymi

częściami mózgu, wyższa proporcja substancji szarej u kobiet

oznacza, że więcej tkanki nerwowej jest u nich zaangażowa-

nej w procesy przetwarzania informacji w stosunku do tkanki

zaangażowanej w przekazywanie informacji. Tezę tę potwier-

dzają obserwacje wskazujące, że kora mózgowa (składająca

się z substancji szarej) jest u kobiet grubsza i wykazuje większą

liczbę i poziom komplikacji zakrętów. Co więcej, neurony są

w niej gęściej upakowane. Wszystkie te fakty interpretuje się

jako dowody na istnienie u kobiet mechanizmu kompensa-

cyjnego, umożliwiającego zmieszczenie w tej samej objętości

większej ilości tkanki mózgowej (szarej substancji).

Kolejna różnica, wielokrotnie stwierdzana w badaniach,

dotyczy asymetrii mózgowej. Mózgi mężczyzn są bardziej

asymetryczne niż kobiece tj. dwie półkule wykazują większą

specjalizację funkcjonalną. Np. funkcje językowe są u męż-

czyzn silniej powiązane z lewą półkulą, zaś funkcje wzrokowo-

-przestrzenne z prawą. U kobiet zaś, funkcje te są w większym

stopniu reprezentowane w obu półkulach. Obserwacja ta

nasunęła podejrzenie, że być może u kobiet dwie półkule są

połączone ze sobą w ściślejszy sposób, zapewniający większy

przepływ informacji. Rzeczywiście, niektóre badania wskazują,

że części spoidła wielkiego, stanowiącego główną wiązkę włó-

kien łączącą dwie strony mózgu, u kobiet są większe. Ponadto,

czas transmisji informacji pomiędzy półkulami jest u mężczyzn

dłuższy i kierunkowo asymetryczny. Niektórzy sądzą, że ma to

związek z wielkością ich mózgów, i że konsekwencją długiego

czasu transmisji międzypółkulowej był stosunkowo większy

rozrost połączeń wewnątrzpółkulowych w stosunku do mię-

dzypółkulowych oraz wzmocnienie półkulowej specjalizacji.

Powyższa hipoteza doczekała się ostatnio potwierdzenia w ba-

daniach przeprowadzonych na bardzo dużej populacji (prawie

tysiąc osób). Wyniki tych świeżo opublikowanych badań ukazały

zadziwiające różnice w połączeniach w mózgach kobiet i męż-

czyzn. Jak pokazuje Rys. 2, u kobiet dominująca okazała się sieć

połączeń poprzecznych łączących dwie półkule, czyli takich, które

przechodzą przez spoidło wielkie. U mężczyzn natomiast dominu-

ją połączenia wewnątrzpółkulowe, łączące tylne i przednie części

mózgu. Autorzy sugerują, że budowa mózgu u mężczyzn sprzyja

zapewnieniu dobrych połączeń pomiędzy strukturami kontrolują-

cymi percepcję i koordynację czynności, natomiast u kobiet mózg

przystosowany jest do łączenia struktur zajmujących się analitycz-

nym (lewa półkula) i intuicyjnym (prawa półkula) sposobem roz-

wiązywania zadań. Interpretacja ta budzi jednak kontrowersje. Brak

jest bowiem jednoznacznych danych wskazujących na istnienie

NAUKA

r Rys. 2. Dominujące połączenia w mózgu mężczyzn (A) i kobiet (B). Po lewej stronie widoczny mózg z góry, po prawej z boku. Za: Ingalhalikar et al. 2013; zmodyfikowane

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 4

związku pomiędzy stosowaniem intuicyjnych vs. logicznych stra-

tegii a aktywnością prawej lub lewej półkuli.

Badacze zadawali też pytanie, czy wielkość/budowa po-

szczególnych struktur u mężczyzn i kobiet ma jakieś odniesienie

do zdolności charakteryzujących obie płcie. W jednym z takich

badań osoby w skanerze rezonansu magnetycznego wyko-

nywały zadania matematyczne. Okazało się, że rozwiazywanie

tych zadań wywołuje znacznie silniejszą aktywację w  mózgu

mężczyzn niż kobiet. Co ciekawe, dokładnie w tych miejscach,

gdzie stwierdzono różnice w aktywności na korzyść mężczyzn,

stwierdzono również różnice w objętości i gęstości substancji

szarej na korzyść kobiet. Dane te pokazują, po pierwsze, że mó-

zgi kobiet zdają się pracować bardziej wydajnie z punktu wi-

dzenia zużycia energii, przeznaczonej na wykonanie tej samej

pracy (bo zadanie wykonywały na podobnym poziomie). Po

drugie, wyższa wydajność mózgu kobiecego może być osiąga-

na dzięki zwiększeniu gęstości substancji szarej w tych samych

rejonach, które wykazują większą aktywację w mózgu męskim.

r Empatia i hormony

Codzienne doświadczenia oraz badania naukowe wskazu-

ją, że kobiety są bardziej empatyczne. Czy znajduje to swoje

odzwierciedlenie w mózgu? Badania funkcjonalnym rezonan-

sem magnetycznym ujawniły, że kobiety odczuwają empatię

w sytuacji zadawania bólu nawet takim osobom, które zacho-

wały się wcześniej wobec nich nieuczciwie, nie fair. Natomiast

w przypadku mężczyzn mózg działał w sposób bardziej „inte-

resowny”. Aktywacja struktur związanych z empatią następo-

wała tylko wówczas, gdy patrzyli na ból osób, które zachowy-

wały się wobec nich fair. Co więcej, mężczyźni na widok bólu

zdawanego osobom nieuczciwym najwyraźniej odczuwali

satysfakcję, gdyż aktywowały się u nich

struktury związane z  układem nagro-

dy. U kobiet takich aktywacji nie było.

Stwierdzono też u kobiet większą obję-

tość substancji szarej w obszarach tzw.

neuronów lustrzanych, które odgrywają

istotną rolę w empatii.

W kontekście omawiania różnic

płciowych nie sposób pominąć istotnej

roli hormonów płciowych, które mają wpływ organizujący na

rozwijający się mózg w okresie prenatalnym. Wpływają więc

na jego funkcje, a więc i aktywność człowieka w życiu doro-

słym oraz powstrzymują niekorzystne zmiany następujące

w  wieku starszym. Na Rys. 3 przedstawiono, jak rozległe są

obszary mózgu, w których stosowanie hormonalnych kura-

cji zastępczych miało wpływ ochronny przed następującym

z wiekiem spadkiem objętości tkanki nerwowej.

Na koniec chciałam podkreślić jedną ważną rzecz. Wszyst-

kie różnice, o których tu mówimy, mają jedynie statystyczny

charakter. Oznacza to, że zdolności kobiet i mężczyzn w znacz-

nym stopniu pokrywają się. Fakt, że więcej mężczyzn niż kobiet

przejawia wybitne talenty matematyczne nie musi oznaczać,

że wśród kobiet takich talentów nie ma. Niektóre kobiety prze-

jawiają wybitny talent matematyczny osiągając wyniki lepsze

niż ogromna większość mężczyzn. Ważne jest to, by tych ta-

lentów nie przeoczyć, jak również to, by nie przekładać różnic

statystycznych na wnioski dotyczące indywidualnych osób.

Przedstawione dane wskazują, że różnice płciowe mają swoje

źródło w neurobiologii. Poznanie i uświadomienie sobie tych róż-

nic może nam pomóc w układaniu właściwych relacji pomiędzy

płciami opartych na szacunku i akceptacji swojej odmienności.

Literatura:Erickson K. et al. Selective sparing of brain tissue in postmenopau-

sal women receiving hormone replacement therapy. Neurobiol. Aging 2005, 26, 1205-1213.

Ingalhalikar M. et al. Sex differences in the structural connectome of the human brain. PNAS 2013, doi: 10.1073/pnas.1316909110, De-cember 2, 201.

Prof. dr hab. Anna Grabowska – kierownik Pracowni Psychofizjologii Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego

PAN, profesor Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej

NAUKA

r Rys. 3. Obszary mózgu, w których zastępcza kuracja hormonalna wpłynęła ochronnie na tkan-kę nerwową ulegającą degradacji w wieku starszym. Za: Erickson et al. 2005; zmodyfikowane

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 5

Szanowni Państwo,

piszę w związku z artykułem, jaki

ukazał się w nr 11 (11) 2013 „Panoramy

PAN” nt. przetargów [red. „Prawo zamó-

wień publicznych okiem naukowca”,

s. 2–3]. W pełni popieram treści zawar-

te w tej publikacji. Pracuję w Instytucie

[red. Instytut Oceanologii PAN w Sopo-

cie] już od 33 lat i uczestniczę od dawna

w różnych projektach, ale czegoś takie-

go, co się dzieje dzisiaj, nie pamiętam.

Obecne zbiurokratyzowanie na-

szego państwa, które dotarło też do

nauki, jest najgorszą formą zarzą-

dzania. Praca dokładnie wg procedur,

bez udziału rozumu, tzw. „włoski strajk”

była zawsze tym, czego najbardziej

obawiali się wszyscy pracodawcy. W takim systemie nie da się

nawet dróg wybudować, czego dowiodła zmiana procedur

przez Premiera przed EURO, a co dopiero prowadzić badania

naukowe.

Uczestniczyłam w projekcie z tzw. „funduszy struktural-

nych”, gdzie chodziło o udział naukowców w innowacyjnych

projektach. Projekt zakończyliśmy w tym roku [red. 2013 r.]

i  gdzie 70% wysiłku pochłonęły biurowe, bezproduktywne

czynności. Przy takich procedurach zapomnijmy o jakiejkol-

wiek innowacyjności. Cały czas trzeba było udowadniać wła-

sną niewinność, a ponieważ wynagrodzenie, a nawet zatrud-

nienie kontrolerów zależało od ilości znalezionych błędów,

to radzili sobie jak mogli pisząc osiem stron uwag do sześciu

rachunków, np. „pracownikowi zatrudnionemu na 1/4 etatu

przysługuje 1/4 krzesła”. Prawo działało wstecz, gdyż jedyną re-

gułą było wykazanie za wszelka cenę, że wydaliśmy pieniądze

niezgodnie z przepisami, wiec trzeba zmieniać przepisy pod-

czas trwania projektu, bo a nużby ktoś nauczył się wszystkich

przepisów, to już nie można byłoby niczego zakwestionować.

W 2013 roku w lecie znowu otrzymaliśmy finansowanie

na projekt z funduszy polsko-nor-

weskich z Narodowego Centrum

Badań i Rozwoju. Miało być rozsąd-

niej. Ale znowu projektem zawia-

duje Ministerstwo Rozwoju Regio-

nalnego, z tej racji, że Polska wpłaca

15% finansów, a Norwegia 85%; pro-

cedury są jeszcze gorsze i bardziej

szczegółowe niż poprzednio. Tak jest

u nas, ale i w Unii Europejskiej, dla-

tego mamy pogłębiający się kryzys.

Common sense is very uncommon, jak

mawia mój znajomy profesor z Lon-

dynu.

Róbmy tak dalej, a na pewno

wzrośnie wydajność pracy profesorów

i  najzdolniejszych naukowców, ale

nie w zakresie badań naukowych, tylko w pokonywaniu zawiłości

proceduralnych wymyślanych przez biurokratów, którzy „bronią

pieniędzy publicznych przed naukowcami”. A i tak słyszymy o nad-

użyciach. Może wiec zamiast kontrolować i mnożyć procedury

i kontrole, bo przecież kontrolerzy też mogą być nieuczciwi i nie-

kompetentni, czyli wszyscy jesteśmy nieuczciwi, przestańmy  mno-

żyć coraz bardziej szczegółowe procedury (jak Kolega Kierownik

w audycji radiowej sprzed stanu wojennego pt. „60 minut na godzi-

nę”), a zastosujmy metodę Walta Disney’a, czyli wybierzmy odpo-

wiednich ludzi, stwórzmy im warunki do pracy i pozwólmy  działać.

Oczywiście ich też trzeba kontrolować, tylko fachowo i rozsądnie.

Natomiast osobom zainteresowanym rozwojem biurokra-

cji polecam książeczkę pt. „Prawo Parkinsona czyli w pogoni

za postępem” [red. autorstwa Cyrila Northcote’a Parkinsona]

z 1958 roku, która została bardzo dobrze przetłumaczona na

język polski  przez Juliusza Kydryńskiego.

Prof. dr hab. inż. Grażyna Kowalewska – Pracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie,

członek Komitetu Badań Morza PAN

Jeszcze w sprawie zamówień publicznych

LISTY DO REDAKCJI

1

D W U T Y G O D N I K

Nr 11 (11) listopad 2013 ISSN 2300-4479 panorama.pan.pl

24

6Prawo zamówień publicznych okiem naukowca

mysz z przetargu, karmiona karmą z przetargu,

mieszkająca w klatce z przetargu,na ściółce z przetargu

PRAWO ZAMÓWIEŃ

PUBLICZNYCHw praktyce:

Obserwacje Księżyca w nowiu

Zaproszenie na wykład Wszechnicy PAN

3 7

fot. Jakub Fichna, AMU

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 6

AKADEMIA MŁODYCH UCZONYCH

Popularyzacja nauki – plany na rok 2014

W 2014 r. Akademia Młodych Uczonych planuje kontynuację działań mających na celu popularyzację

nauki oraz dyskusję na temat sytuacji polskich naukowców oraz środowiska akademickiego. Stawia

sobie również nowe cele i wyzwania

r Anna Bielec, Jakub Fichna

Akademia Młodych Uczonych od blisko dwóch lat pro-

wadzi działalność upowszechniającą naukę oraz podejmuje

kwestie istotne dla polskich naukowców w obliczu wprowa-

dzonych przez MNiSW reform nauki i szkolnictwa wyższego,

w tym zagadnienie mobilności krajowej i zagranicznej. Człon-

kowie AMU angażują się także w akcje promujące naukę na

szczeblu lokalnym (wykłady dla środowiska akademickiego

i innych gremiów, szkolenia, wydawnictwa książkowe i artyku-

ły w czasopismach).

Warto zauważyć, że podejmowane dotąd przez AMU ini-

cjatywy skierowane były głównie do środowiska naukowego,

władz państwowych i innych instytucji zajmujących się nauką.

W 2014 roku zamierzamy to zmienić – na ten rok AMU zapla-

nowała szereg wydarzeń skierowanych do osób, które jeszcze

jej nie znają. Tym, którzy już wcześniej mieli możliwość zapo-

znać się z jej działalnością lub uczestniczyć w jej przedsięwzię-

ciach, AMU stworzy kolejne okazję do wymiany poglądów

i owocnych dyskusji.

r Tematy istotne dla młodych polskich naukowców

Podjęcie w ubiegłym roku tematu mobilności polskich

naukowców znajdzie swoją kontynuację podczas kolejnej

sesji panelowej organizowanej przez AMU, która odbędzie

się w Warszawie w maju 2014 r. O szczegółach czytelnicy „Pa-

noramy PAN” zostaną powiadomieni ze stosownym wyprze-

dzeniem. Dzięki zaangażowaniu przedstawicieli środowiska

naukowego i  akademickiego na różnych szczeblach kariery,

a także reprezentujących różne dziedziny nauki, możliwe bę-

dzie wskazanie i  omówienie

korzyści, jak i zidentyfikowanie

barier związanych z kwestią

mobilności krajowej i między-

narodowej.

Członkowie Akademii Młodych Uczonych zauważyli, że

ich głos w dyskusji poświęconej wzajemnemu stosunkowi

naukowców z dłuższym i krótszym stażem zawodowym po-

zostaje niezauważony. Aby wzmocnić ten głos, AMU wystąpiła

z inicjatywą debaty pod roboczą nazwą „Konflikt czy sztafe-

ta pokoleń?”. Spotkanie to wpisuje się w dyskusję na temat

roli i miejsca nauki w społeczeństwie oraz rozmaitych uwarun-

kowań je kształtujących, którą rozpoczęto w 2011 r. konferen-

cją PAN pt. „Nauka sieci wpływów”. Temat ten pojawił się już

m.in. w wypowiedziach prof. Michała Kleibera, Prezesa PAN,

podczas jednego z pierwszych posiedzeń Zebrania Ogólnego

AMU, oraz prof. Marka Chmielewskiego, Wiceprezesa PAN, któ-

ry w wywiadzie dla „Panoramy PAN” (Nr 8 (8) październik 2013)

krytykował model kariery naukowej w Polsce. Wspominana

debata odbędzie się jesienią 2014 r. w Łodzi.

r AMU dla przeciętnego Kowalskiego

Kolejne dwa przedsięwzięcia związane z promocją AMU

oraz popularyzacją działalności naukowej jej członków zosta-

ną zrealizowane w Warszawie. AMU po raz pierwszy weźmie

udział w cieszących się ogromną popularnością wydarzeniach:

Pikniku Naukowym Centrum Nauki Kopernik i Polskiego

Radia oraz Festiwalu Nauki.

DWUTYGODNIK PANORAMA PAN 1 (13) STYCZEŃ 2014 7

Podczas obu imprez członko-

wie AMU, reprezentujący wszyst-

kie wydziały PAN, oraz zaprosze-

ni przez nich goście, przybliżą

wybrane zagadnienia naukowe

w  postaci krótkich wykładów

lub pokazów i dyskusji z pu-

blicznością. Ponadto zaplanowano pokazy

multimedialne dotyczące działalności naukowej i populary-

zującej naukę członków AMU oraz samej Akademii.

Członkowie AMU z Łodzi, Olsztyna i  Gdańska będą go-

spodarzami cyklu „Latających kawiarenek naukowych”

– spotkań naukowców z  publicznością, współorganizowa-

nych z  lokalnymi społecznościami naukowo-akademickimi.

W trakcie spotkań w sposób przystępny opowiedzą o swo-

ich zainteresowaniach naukowych, zastosowaniu wyników

prowadzonych badań oraz przyczynach podjęcia wybra-

nych tematów w swojej działalności. Istotnym elementem

kawiarenek będzie rozmowa z publicznością, podczas której

naukowcy postarają się wytłumaczyć trudniejsze kwestie

i odpowiedzieć na stawiane pytania. W Łodzi Jakub Fichna

będzie rozmawiał o układzie pokarmowym w zdrowiu i cho-

robie. W Olsztynie Agnieszka Wacławik spotka się z zaproszo-

nymi gośćmi z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i firmy

biotechnologicznej Centrum Badań DNA; rozmowa będzie

dotyczyła sukcesu w  nauce. Natomiast Magdalena Rucka,

wraz z innymi twórcami akcji „Wykombinuj most”, zaprosi do

Gdańska, aby opowiedzieć o tym, jak się projektuje i budu-

je mosty oraz o historii najciekawszych na świecie obiektów

tego typu.

r Działalność publikacyjna

Członkowie AMU od kilku miesięcy aktywnie publikują

w „Panoramie PAN”, także w 2014 roku niejednokrotnie będą

gościć na łamach tego periodyku. W najbliższych numerach

pojawią się artykuły poświęcone m.in. mobilności naukow-

ców w aspekcie krajowym oraz współpracy między sektorem

nauki a przedsiębiorstwami.

Szykowane są ponadto publikacje w kwartalnikach Pol-

skiej Akademii Nauk „Nauka” i „Academia”. Członkowie AMU

będą zamieszczać w nich

artykuły poświęcone swo-

jej działalności naukowej,

a dotyczące krajowej i świa-

towej nauki.

r Inne formy promocji

W ubiegłym roku po-

wstał krótki film poświęcony

członkom AMU, który będzie

można w najbliższym czasie

obejrzeć m.in na stronie internetowej. Przygotowane  zosta-

nie także wydawnictwo „Informator. Członkowie Akademii

Młodych Uczonych”, poświęcone ich działalności naukowej,

dydaktycznej i organizacyjnej. Ponadto na bieżąco aktualizo-

wana będzie strona www.amu.pan.pl.

Akademia Młodych Uczonych funkcjonuje także w serwi-

sach społecznościowych Facebook (Akademia Młodych Uczo-

nych PAN) oraz Twitter (@AMUPAN1).

Mgr inż. Anna Bielec – Gabinet Prezesa PAN Dr hab. Jakub Fichna – członek AMU, kierownik Zespołu

ds. Promocji i Rozwoju Akademii Młodych Uczonych

AKADEMIA MŁODYCH UCZONYCH

„Panorama PAN”. Dwutygodnik Polskiej Akademii Nauk Nr 1 (13) grudzień 2014Wydawca: Polska Akademia Nauk, pl. Defilad 1, 00-901 WarszawaRada Redakcyjna: przewodniczący – Adam Zięcik; członkowie – Jakub Fichna, Andrzej Gorzym, Andrzej Markowski, Krzysztof Michalski, Andrzej Rychard, Bronisław Tumiłowicz, Aleksander WelfeRedakcja: Adam Zięcik – redaktor naczelny; Michał Kabata – z-ca redaktora naczelnego; Marta Kotwica – sekretarz redakcji, korekta Zarządzanie treścią na stronie internetowej – Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki; Grafika i skład – Tomasz CicińskiAdres e-mail – panoramapan@pan.pl; Strona internetowa – panorama.pan.plKontakt – Polska Akademia Nauk, pl. Defilad 1, 00-901 Warszawa, pok. 2605, tel. (22) 656-66-64, tel./fax (22) 620-49-30, panoramapan@pan.plRedakcja przyjmuje teksty wyłącznie w wersji elektronicznej do 6 tys. znaków ze spacjami oraz ilustracje i zdjęcia w formacie .jpg lub .png w wysokiej rozdzielczości (min. 300 DPI) wraz z opisem oraz imieniem i nazwiskiem autora. Redakcja jest uprawniona do skracania artykułów, nadawania im tytułów/śródtytułów, wprowadzania niezbędnych zmian stylistycznych. Przedruk może nastąpić za zgodą redakcji z podaniem źródła pierwodruku