Litwa, excerpt #06, pages 307-338

WYPISY

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2006.

1054 kroniki rusko-rosyjskie, c.d.stanowisko prawos=awnych,

g=[wnie wyci'g z wo=y<skiej letopisi

1205czerwca 19. Ginie Roman wo=y<ski ]ur. 1170\, ko=o Zawichostu n(Wis=', w bitwie z Mazowszanami pod wodz' Krystyna; syn Mstis=awa, wnuk Iza-s=awa, prawnuk Mstis=awa Wielkiego, praprawnuk W=adimira Monomacha ]1053–†1125\, wielkiego kniazia kijowskiego od 1113.Zostawi= po sobie dw[ch syn[w, jeden – lat 4, drugi – 2, bezimiennie;

Dani=o †1264 – urodzi= si" w 1201, Wasylko †1271 – w 1203;Dani=o ¯ hebr. daniel; Wasilko ¯ gr. basilikos ˘ gr. basilike ˘ =ac. i ang. basilica, pol. bazylika; wo=. Wasilko ^ pol. Bazyli, gr.-celt. BW.Dani=o spokrewniony by= z w"gierskim kr[lem Andrzejem ]1205–†1235\, z krakowskim kr[lem Leszkiem Bia=ym ]1186–†1227\,za> /ona Anna, by=a c[rk' Mstis=awa Uda=ego ]Ímia=ego ̄ udal ̄ =ac. audere\, wnuczk' Kotjana – chana po=owieckiego.

Nazwy w=asne& Rurik }kijowski †1215|, Halicz, b[j u Mikulina na rz. Seret, Sanok, mokyi wielki >lepooki, Koroczun, wolita z synem Witomirem, B=agyna ]B=agina\, Soutoewicza Kotjan. somogur, Igorewicz, Zwenigorod, kniagini Romanowa, wo=odimer }wo=ynskyj, W=odzimierz Wo=y<ski|, S}wia|tos=aw, mstibog i monczuk, nicziphor ]Nikiphoros\, Miros=aw, jurij pop, Lachy, Lestko ]Leszek Bia=y †1227\, Wo=odis=aw.Po >mierci wielkiego kniazia Romana prisnopami"tnego samodzier/cy wszej Rusi ]niezapomnianego jedynow=adcy; ¯ prisno ^ ci'gle\.Pobiedi= ]pokona=\ wszystkie poga<skie narody m'dro>ci' swego rozumu, chodiasza ]id'c w >lad, post"puj'c\ po zapowiedziom Bo/ym.

dwa elementy na samym pocz'tku& element zmaga< z poganami, b"d'cy w przysz=o>ci ]na kartach latopisu\ /'dz' przelewania krwi ludzkiej, w imi" Boga, pod pretekstem wypraw na pogan, i «w >lad za Bogiem» – element wiary we wszystkim co si" dzieje wok[=.

Ustremli= si" na pogan ]zawzi'= si", dos=. skierowa= si", zwr[ci=\ – jak lew, srodit ]srogim, sierdzi= si"\ – jak ry>, i gubi= ]traci=\ – jak krokodyl.

nast"pnie d=ugi w'tek o Romanie, kt[ry ju/ nie /y= – odskocznia do innych miejsc i czas[w& dziad Wo=odimer Monomach ]1053–†1125\, Izmai=tany zwani Po=owcami ]Ismai=tanie ¯ Ismai=\, Otrok, Abeza za ?elaznymi Wrotami }na Kaukazie|, Sorczan ostawszy nad Donem, Agarianie, Orew–Arew OA, Konczak, Su=a “zniesiony” ]pokonany\.

Zebra= Rurik Po=owc[w mnogo ]wielu\ i podszed= pod Kij[w, zostawiaj'c mniszeskyi czin ]stan zakonny\ kt[ry przyj'= boja{ni radi Romanowy ]ze strachu przed Romanem\.

po zdobyciu Kijowa 1203, Roman †1205, zmusi= Rurika kijowskiego do wst'pienia do zakonu, by w ten spos[b pozby: si" konkurenta do w=adzy. Gdy Roman zgin'= – Ruryk zrzuci= szaty mnisze i rozpocz'= walk" o stolec. Tak te/ post'pi jego syn – Dani=o, z Wojsze=kiem, w 1253. Rurik, z bojarami w=odzimierskimi...

przyci'gn'= do Halicza, spotkali si" bojarzy haliccy i w=odzimierscy u Miku-lina na rzece Seret, bili si" ca=y dzie< o rzek" Seret – wielu rannych by=o. i nie >cierpieli ]nie wytrzymali\ – zawr[cili do Halicza. i przyszed= Rurik do Halicza, i nic nie uspiewszu niczto /e ]nie osi'gn'=, nie dobi= si"\. Sta=o si" to, bo po >mierci Romana snima= si" ]zjechali si", spotkali\ kr[l }w"gierski Andrzej 1205–†1235| z jatrow' ]szwagierk'\ swoj' }kniagini' Romanow'| w Sanoku }n(Sanem|.

babka Andrzeja i dziadek nie/yj'cego Romana byli siostr' z bratem, nie jest to wi"c szwagierka – /ona rodzonego brata, lecz krewniaka]trzeci stopie< pokrewie<stwa, o dwa dalej\.

przyj'= Dani=" jak mi=ego syna swego, zostawiaj'c zasad" ]za=og"\& Mokya wielkiego >lepookiego i Koroczuna i wolit" ]od Wolita\, i syna jego – Witomira, b=agini", innych Ougr[w ]W"gr[w, OU ^ U ˘ Ugr[w\ mnogo ]wielu, zwykle wi"cej ni/ dwa; kilku\.

wolita... nazwy w=asne& imiona i geograficzne pisane du/ymi i ma=ymi literami, na przemian; pocz'tek zda< z ma=ych liter, czasami wr"cz bez interpunkcji, i tak te/ cz"sto w transliteracji dokonywanej przeze mnie; czasem odchodzi=em od od zasady, zw=aszcza gdy u/ywa=em polskich odpowiednik[w. i tak te/ rozpoczyna=em zdania.

za to Haliczanie nie >mieli niczego }z=ego| stworzy: ]zdzia=a:, wyrz'dzi:\}bo| wielu W"gr[w by=o }w grodzie|.

za=ga= pisiec w tym miejscu, jakby Haliczanie byli pod obc' okupacj'; Halicz by= katolicki, i W"grzy – te/; r[/ny j"zyk – prawda.

w[wczas dw[ch kniazi[w po=owieckich& Sutojewicza kotjan, i somogur, potkn"li si" na pieszych – }W"grzy| zabili konie pod nimi, i za ma=o ]omal, o ma=o co\ ich nie uj"li. Rurik wr[ci= do Kijowa.

informacja ma wag"& Anna, /ona Dani=y, by=a c[rk' Mstis=awa Uda=ego, i wnuczk' Kotjana – syna Sutoja. Po=owcy byli sprzymierzonymi Rusi&

Dani=y i innch; po nich gr[d Torczyn ̄ torki ]Turki OU, Turcy\, 23 km W od +ucka; bili si" tak/e za Haliczan.by=a jaka> bitwa z W"grami, pisiec przemilcza=, bo Ru> przegra=a]g=[wnodowodz'cych omal nie pochwycono\, nadmieni= tylko, /e Ruryk wr[ci= do Kijowa }pobity|. Takich wypadk[w b"dzie wi"cej w tre>ci – skrytych, bo przegranych b'd{ nagannych.

up=yn"=o czasu niewiele, przywiedli kormiliczicza i/e bie zagna= ]kt[rego by= wygna=\ wielki knia{ Roman niewiery radi ]z powodu niewiary\.

kormiliczicz – syn kormilca ]wychowawcy, karmi'cego wiedz'; ̄ karma\, nazwa rodu w Haliczu, z kt[rego Wo=odis=aw ]W=adys=aw\ by= wielce czynny, w opozycji Danile, zmar= 1214, w wi"zieniu.z powodu niewiary – bo by= katolikiem, czyli niewiernym; Ru> zwa=a siebie prawowiern' ]prawos=awn'; wiara ̂ s=awa\, a wszyscy inni – niewierni, bezbo/ni, l>ciwi lub lstywi ]fa=szywi\, i nawzajem – papie/e zwali Ru> niewiernymi; wszystko to po schi{mie w ruchu chrze>cija<skim, maj'cym ju/ 2 wieki za sob', ja przyj'=em dat" 1054, dla =atwego operowania problemem, odwo=uj" si" do pami"ci, ˚nr 1680, schizma.Rosjanie, zupe=nie nie>wiadomi zmaga< prawos=awnych o katolicki Halicz, przet=umaczyli& z powodu niewiary – na niedowieraja emu ]nie-dowierza= jemu\. 0002-05-187

}bezimiennie| s=awili Igorewicz[w, pos=uchawszy wi"c ich haliccy bojarowie }Kormilcy| – pos=ali po nich i osadzili& w Haliczu – wo=odimera, a Romana – w zwenigorodzie.

bezimiennie... zakrawa na fa=sz w tym miejscu. Wyprzedzenie& w jaki> spos[b wzi'= Halicz gwa=tem, bo wkr[tce kaza= >ci': mn[stwo halickich bojar[w. Je/eli za> pos=ali, jak chce pisiec, to zapewne wkr[tce /a=o-wali kroku, co doprowadzi=o do ich rzezi.

kniagini za> Romanowa wzi'wszy dzieci swoje – zbieg=a do w=odzimierza }Wo=.|. I jeszcze chcia= wo=odimer wykorzeni: plemi" Romana pospiewa-juszczim /e bezbo/nym haliczanom ]po>piewuj'cym... ponaglaj'c wi"c katolickich Haliczan; ¯ po>piech; wg Rosjan 1977& pomagaj'c – mo/e i tak, ale po>piech zaraz zobaczymy\.Pos=a= wi"c W=odzimierz, za rad' halickych bojar[w, popa }p[{niej przero-biono na& pos=a| ku W=odzimiercom, rzecz'c im& nie ima si" osta: gr[d wasz ]stracicie gr[d\, je/eli nie wydacie mi romanowicz[w }i| je/eli nie przyjmiecie brata mego Swiatos=awa }by| kniaziowa= we w=odzimierzu. w=odzimiercy wi"c chcieli ubi: pos=a }lecz| mstibog i monczuk i niczifor ]gr. Nikiphoros\ reszyli ]postanowili\& nie podoba nam si" ubi: ]zabi:\ pos=a. bo mieli le>: w sercu swoim – chcieli predati ]przekaza:\ gr[d sw[j. spasien ]spasiony... oszcz"dzony\ by= pop }dzi"ki| nim.

zabicie pos=a-ksi"dza, i pos=a w ka/dym innym wypadku, by=o, i dzi> jest, rzecz' kryminaln'. Gdy trzech dzielnych oszcz"dzi=o go – pisiec poczyta= im za z=e& le>: ]katolicyzm, dzi>& fa=sz\ mieli w sercu swoim....Pose= by= ksi"dzem, nie popem – Ru>, i dzi> Rosjanie, wszystkie ter-miny przenosz' na prawos=awne, b'd{ rosyjskie, np. w Sandomierzu n(Wis=', 1258, by=a cerkiew i popy; gdy zmar= Lestko kazimierowicz, w Krakowie, 1288, episkop, popy, diakony spriatawszy ]zebrawszy\ cia=o jego, >piewaj'c obyczajowe pie>ni – pochowali jego w Krakowie; Lech Wa="sa modli= si" w cerkwi, w Gda<sku, a ameryka<skie centy]setna cz">: dolara\ zw' kopiejkami. Pose=-pop by= ksi"dzem Haliczan.Niezorientowani wpadaj' w pu=ak", /e pose= by= popem, i – tym samym – Halicz prawos=awny; nie ma konfliktu wiary – jest zmaganie o w=adz".

}po>piech...| nazajutrz wi"c zwiedzaj'c si", kniagini, po naradzie z Miros=awem diadkiem ]dziadkiem... nauczycielem Dani=y i Wasylki\, noc' }potajemnie| zbieg=a do Lach[w.

zbiegaj'c, nie trzymali si" razem – by stra/nicy nie rozpoznali.Dani=" wzi'= diadka przed siebie }na koniu lub na wozie, i otuli=, by wygl'da=o jak jedna osoba|, i }tak| wyjechali z grodu, Wasylk" za> juryj pop, z kormilcem, wzi'= }i| wyszed= dziur' grodow', nie wiedz'c, gdzie ucieka:, bo Roman zabity by= na Lachach, a lestko mira nie stwori= ]pokoju nie zawar=\.

dyra gradna ]dziura grodowa\ – rozwi'zanie cz"sto stosowane w gro-dach – podkop, umo/liwiaj'cy zbiegni"cie obl"/onym w opresji.Jak p[{niej zobaczymy, Szwarno, syn Dani=y, objecha= gr[d w Korecku, 1255, i rzek=& nikt nie ucieknie. I tak Litwini zbiegli z zamku Bistena obl"-/onego przez Krzy/ak[w 1364. 0165-01-207 Nie ma s=[w bez wagi.Nie by=a do dziura w parkanie grodu, w dos=ownym znaczeniu.W czasie najazd[w, Tatarzy podkopami zdobywali grody.

Bogu /e bywszu pospieszniku ]ponagleniem, pchni"ciem Boga\, Lestko nie pomnia= wra/dy ]nie pami"ta= wrogo>ci\, lecz z wielk' czci' przyj'= jatrow swoj' z dzie:mi. so/aliw ]ubolewa=\, m[wi'c& diabe= wowrg= wra/du siju me/u nami ]wowierg= ^ wkopa=, wrogo>: t" mi"dzy nas\; wo=odis=aw le>ci mi"dzy nimi i zazor imieja lubwi ego ]knuje mi"dzy nimi i krzywo patrzy na ugodowo>: jego\ fl

Y

WYPISY


wo=odis=aw, z rodu Kormilc[w, ganiony – przez pisca – za wszystko co z=e. W opozycji zamiarom Dani=y by= tak/e Sudis=aw i Filip ]gr. Philippos\ – katolicy, rodem z Halicza. Wo=odis=aw zmar= w ciemnicy, 1214 r., wed=ug Rosjan 1997& 1212, 0002-05-488, bo cytuj' tre>: Ipat. i innych latopis[w, bez naniesienia poprawek w latach.wyprzedzenie& lestko zapewne p[{niej /a=owa= kroku, go>cinno>ci, bo wyprawi= si" z wojami na naszego, dobrego Dani=", maj'cego zawsze racj", podobnie Andrzej – kr[l w"gierski 1205–1235, i ze swym te>ciem – Mstis=awem Uda=ym – Dani=o walczy= w 1220; wszyscy krewni, powi-nowaci, wok[= niego, bliscy i /yczliwi – byli {li, jak zobaczymy.

1206Leszek }Bia=y – niski| wysy=a Dani=" w Ougry ]na W"gry\ z pos=em Wa-czes=awem +ysym. po tem za> wiele czasu up=yn"=o, bracia Wo=odimer i Roman }Igorewicze| wojuj' ze sob'. Roman pojecha= na W"gry, pobi= brata wzi'= Halicz; W=o-dzimierz zbieg= do Putiwila ‡W ten czas wezwa= aleksander lestka i kondrata, podeszli lachowie pod wo-=odimer. i otworzyli im wrota Wo=odimiercy, synowcom Romanowym. lachowie z=upili ca=y gr[d. Aleksander molaszczusja ]b=aga=, dos=. modli= si" do\ Leszka by zostawi= gr[d. w cerkwi >w. Bogurodzicy nie mogli wyr'ba: twardych drzwi. a/ przyjecha= lestko i kondrat i wybili Lach[w swoich i w ten spos[b cerkiew ocala=a, i resztki ludzi. /a=owali W=odzimiercy daj'c im wiar", i przy-si"dze ich. gdyby nie by= z nim rodak ich }Aleksander| – nie przeszliby Bugu.Swiatos=awa pochwycili i uprowadzili do Lach[w. Aleksander zasiad= we W=odzimierzu. }nie ma w wo=y<skiej, jest w Ipat.& w[wczas pochwycili W=o-dzimierza pi<skiego, bo by= Ingwar z Lachami i Mstis=aw. potem za> zasiad= Ingwar we w=odzimierzu.|. Poj'= u niego lestko c[rk". i pu>ci= poszed= ku Orelsku ]Orzelec, w Ma=opolsce\, ...itd.

Leszek Bia=y o/eniony z c. Ingwara z +ucka }Grimis=aw' †1258|.potem Aleksandr przebywa w Be=zie, Ingwar – we W=odzimierzu.bojarzy nie lubili Ingwara. Aleksander przej'= Ougrowesk ]Uhrusk n(Bugiem\,Wereszyn sto=pie, Komow ]k(Cho=ma – Che=ma Lub.\, a Wasilkowi da= Be=z]n(So=okij'\ fl

sto=pie ]wie/a kamienna, baszta\.

1207Oleksandr ]Aleksander\ zasiada we w=odzimierzu, a brat jego – Wsewo=od – w czerwnie. Litwa i Jatwie/ wojuj' Turisk, i ko=o Komowa }ko=o Cho=ma p[{niej postawionego| i Czerwnia }n(Huczw'|; zastawa jest w Uchaniach; zabili Mateja – Lubowa zi"cia, i Dobrogosta. Wyjechali u storo/a }w stra/y|. Bieda jest w ziemi w=odzimierskiej od wojowania litewskiego i jatwia/skiego.Wydarzenia halickie& gdy Andrzej kr[l }w"gierski, 1205–†1235| zobaczy= bezprawie halickie i zamieszki – wys=a= Benedykta z wojami; pochwyci= Romana }Igorewicza| myj'cego si" w bani ]w balii\ i odes=a= na W"gry.

Benedykt, w"gierski palatyn, +ysy – wg Rusi, Bor – wg W"gr[w.By= Timofiej ]Timothy\ w Haliczu, przem'dry kni/nik ]wielce m'dry literat\, ojcowizn" mia= w Kijowie ]pochodzi= z Kijowa, rodem stamt'd\. On rzek= o tym gwa=cicielu Benedykcie innymi s=owami& w czasach ostatecznych trzema imionami zwa: si" b"dzie antychryst }odwo=anie do >w. Tr[jcy& B[g Ojciec, Syn Bo/y, Duch Íwi"ty|. Biega= Timothej od lica jego ]unika=\, bo gwa=ciciel bojarom i grodzianom – b=ud tworzy= ]seksualnie gwa=ci=\, ubli/a= /onom, mnichom, i popadinom ]/onom pop[w\, prawdziwym by= antychrystem dzie=ami jego fl

do dzi> chrze>cijanie wierz', /e /yj' w czasach ostatecznych.doszukuj' si" antychryst[w, czyli uderzenie w opony m[zgowe s=abych, nie znaj'cych >wiata, /ycia i dziej[w.

Nawiedli wi"c Haliczanie Mstis=awa }Niemego na| Benedykta. Przyci'gn'= do Halicza i nic nie zyska=. Szczepanowicz ilia }Elias, EI| wezwa= jego na halick' mogi=" ]che=m, wzg[rek\ i, u>miechaj'c si", rzek=& kniaziu, ju/ posiedzia=e> na halickiej mogile, tak i w Haliczu kniaziowa=e>. Po>mieli si" nad Mstis=awem – on wr[ci= do Peresopnicy. Potem opowiemy o halickiej mogile, i o pocz'tkach Halicza, odk'd pocz"li si" }nigdy potem nie wr[ci= do tego tematu|. ...itd.

Halicz – gr[d na rz. +ukwa, dop=ywie Dniestru, po raz pierwszy wspom-niany w 6648 ]1140\, od 1144 stolica Ksi"stwa Halickiego.wg archeologicznych danych – powsta= w X wieku. 0002-05-486

Roman zbieg= z W"gier.... Kr[l }w"gierski| Andrzej }1205–1235| chcia= wyda: sw' c[rk" za Dani=", oboje dzie:mi jeszcze byli }Dani=o lat 6|.

dziadek Romana †1205 i babka Andrzeja †1235 – brat z siostr'.Rosjanie domy>laj' si", /e rzecz o El/biecie w"gierskiej, dodaj'c, /e ten zwi'zek nie by= zawarty. 0002-05-489szkoda /e roku nie do=o/yli – urodzona 1207; Salomea – ur. 1211; jedna z nich; zmy>lenie pi>ca podkre>laj'ce walory Dani=y ju/ w dzie-cinnym wieku, w nadziei, /e nikt nie dojdzie, jak by=o.

Jerozolimski Herod, wydaj'cy rozkaz mordowania niemowlak[w i dzieci do lat dw[ch – pobo/ni kusz' si" na fa=sze, gdy lata s' tak blisko, /e – zdawa=oby si" – fa=sz nie do wykrycia, daj' upust zakamarkom my>lo-wym, s'dz'c, /e nikt ich na tym grzechu nie z=apie ]Herod zmar= 4 lata przed narodzinami Chrystusa\. Tak i z potencjalnym o/enkiem Dani=y.Ale dobry B[g czuwa – wszystkich grzesznych wtr'ci do piek=a, a zw=aszcza ci"/kich grzesznik[w, kt[rzy mieni' si" przemawia: w jego imieniu, i mu s=u/y:, wydaj'c przy tym zgod" na mordowanie innowier-c[w. Wed=ug samych chrze>cijan, B[g nie jest feuda=em – nie potrzebuje dachu ]>wi'ty<\ i roju s=ug, pochlebc[w, k=aniania si" mu; B[g nie jest pyszny – jeden z grzech[w ludzkich, przypisywany tak/e Bogu.

1208Filip, wielki cesarz rzymski ubijen bys ]zamordowany\;za rad' brata kr[lowej. Prosi= siostr", by znalaz=a jemu pomocnika. Ona za> nie mog'c znale{: pomocy bratu swemu – odda=a c[rk" sw' za lonokrabo-wicza za Ludowika, bo by= silnym m"/em ]bliskim krewnym\ i pomocnikiem jej brata. Ju/ dzi> zwi' j' >w. al/bita ]El/bieta AE\, uprzednie jej imi" Kineka ]Kinga, KG\. Wiele s=u/y=a Bogu po m"/u swoim, >wi"t' zw'. Ale my wracamy do pocz'tku, o czym zacz"li>my opowiada:.

popl'tanie genealogii – wynik kompilacji danych po czasie i bariery j"zykowej. Wymieniona El/bieta to Kinga 1207÷†1231, c[rka Andrzeja II †1235, kr[la W"gier, /ona Ludwika. Po >mierci m"/a 1227, Kinga po>wi"ci=a si" biednym i chorym. Zmar=a w 1231, kanonizowana w 1234, znana pod imieniem >w. El/biety. Ale ju/ w 1208 o niej mowa – wpl'tana do okoliczno>ci >mierci cesarza niemieckiego.Szeroko opisywane zmagania i walki wo=y<sko-halickie.Wyprzedzenie& Igorewicze, potomkowie Eufrosynii Jaros=awnej, c[rki Jaros=awa Osmomys=a, pretendowali na halicki stolec, aktywnie bili si" o<, jakkolwiek k=[cili si" mi"dzy sob'.W=adimir Igorewicz, nieznanym mi sposobem, gwa=tem, osi'gn'= w=a-dz" w katolickim Haliczu, wypieraj'c stamt'd w"gierskiego Benedykta, ˚1205, wg pi>ca& zosta= zaproszony przez Haliczan.By zlikwidowa: mo/liwo>: buntu – >ci'= pi"ciuset bojar[w, powoduj'c tym gniew, a p[{niej – s=odki odwet Haliczan; ]mno/nik 100\.Rosjanie 1997, na opak, za piscem& W=adimir zosta= zaproszony do Halicza, by >ci': zapraszaj'cych, ˚nr 794, opaczno>: Rosjan.Gdy ma=oletniego Dani=" osadzili w Haliczu& W"grzy, Mstis=aw Niemy, Aleksander be=zki, Ingwar =ucki – Igorewicze ponie>li kl"sk"; W=adimir Igorewicz z synem Izas=awem schronili si" na W"gry ]po co tam$#\, gdzie wzi"to ich do niewoli i po /'daniu halickich bojar[w – zostali powieszeni, w sentabrie 1208.

Igorewicze naradzili si" wi"c na ]przeciw\ bojarom halickim, by wybi: }ich|. Przy sposobno>ci – }sami| wybici zostali.

zatajone& przez kogo zabici$ Przez fa=szywych i niewiernych.Zabity zosta= Jurij Witanowicz, Ilia }Elias| Szczepanowicz }tylko w Ipat. ltpsi&zabito ich ]liter'\ 500|, inni rozbiegli si".

Elias Szczepanowicz, ten, kt[ry nabija= si" z Mstis=awa na mogile.Wo=odis=aw za> kormiliczicz zbieg= na W"gry. Sudis=aw i Filip ]Philippos\ znale{li Dani=" w w"gierskiej ziemi; dzie:mi byli }Sudis=aw i Filip, obaj z ziemi Halicza, wi"cej o nich w dalszej cz">ci|.Uprosili kr[la w"gierskiego& daj nam otczicza ]produkt\ Halicza, by z nami odebra= Halicz Igorewiczom. Kr[l z wielk' ch"ci' pos=a= wojewod ]wojewo-d[w\ w sile ci"/kiej& wielkiego dworskiego Pota, por"czaj'c mu wojewodztwo nad wszystkimi wojami. Imiona }pozosta=ych| z nim& pierwszy Piotr Turowicz, drugi Banko, trzeci – Mika Brodaty, czwarty – Lotocharot, pi'ty – mokian, sz[sty – taberc, si[dmy – Marcel, i wielu innych, ich za> nie mo/na wymie-ni:, i nie spisa:.

takie «nie spisa:» wyst'pi w 1252 roku, kr[l w"g. Bela naobiecywa= Danile d=ug' list", jej za mno/stwo we> nie pisachom. 0001-02-821

Najpierw doci'gn"li do Przemy>la. Wo=odis=aw przem[wi= do grodzian i poddali si"; Swiatos=awa, kniazia ich – uj"li. St'd ruszyli do Zwenigorodu, gdzie bili si" srogo, nie wpuszczeni do grodu, ni do ostro/nych wr[t; oble-gaj'cy stali wok[= grodu.

czy ostro/ne wrota by=y ostro/nie otwierane –ostro/nie z t=umaczeniem «ostro/nych wr[t», ˚ostr.

Wasilko kniaziowa= w Be=zie. od niego przyci'gn'= Waczes=aw to=sty, Miros=aw, demian i Worotis=aw i wielu innych bojar[w z Be=za. a Lestko z Lach[w – Sudis=awa Bernatowicza z wielu Polany ]Polakami\, a od Pere-sopnicy nadci'gn'= Mstis=aw Niemy w wieloma wojami. Aleksander z bratem z W=odzimierza }wo=.| z wieloma wojami. Ingwar za> wys=a= syna swego z =ucka i z Dorohobu/a, z wieloma wojami, z szumska ]Szumska\. }z drugiej za> strony, wrogowi| Po=owcy przyjechali za> Romanowi }Igorewiczowi| na pomoc }obl"/onemu w Zwenigorodzie|, Izas=aw, z nimi wo=odimer }Igore-wicze, >cigani p[{niej|.

WYPISY


W"grom nie uda=o si" pokona: woj[w }Po=owc[w| p"dem ze stan[w swoich. Mika }Brodaty, W"gier| ubode tobasza }ub[d= Tobasza, Po=owczyna| i g=awou emou stia= ]i g=ow" jemu >ci'=\.

Rosjanie 1997 na opak& Mika by= ranny, i Tobasz odsiek= jemu g=ow".Po=owcy, gdy zobaczyli ich – krzepko natarli na nich }na W"gr[w|. Oni }W"grzy| skierowali si" ku rzece Lutej, by nie przejechali lachowie i Ru>, i zeszli }z koni| przeprawiali si" na drug' stron" rz. Lutej }gdy| Po=owcy strzelali i Ru> przeciw nim }strzela=a do Po=owc[w; os=aniali przeprawiaj'cych si"|.

przeprawa przez rzek" w czasie bitwy – by= to taktyczny zwrot, cz"sto stosowany w Wiekach Írednich, wi"cej w dalszej cz">ci, przy bitwie na Ka=kach 1219, i w 1266. W czasie przeprawy...

Tu }W"gier| Marcel odbieg= od swej chor'gwi, Ru> za> wzi"=a j' i wstyd by= wielki Marcelowi.

w chaosie bitwy i stronnictwach o r[/norodnym sk=adzie – sam pisiec nie wiedzia= kogo chwali: za co – obrzuci= sprzymierzonego Marce-la wstydem, tak, jakby Ru> walczy=a przeciw W"grom ]p[{niej tak by=o\; z tekstu tak wynika w tym miejscu& Ru> przechwyci=a utracon' chor'giew i wstyd by= wielki Marcelowi. Musia=em na papierze zrobi: schemat& kto z kim by=, i dlaczego, i od ty=u – od ko<ca opowiadania – cofn': si" do przodu, wyprostowa: zawi=y opis, kogo Po=owcy byli sprzymierzonymi.

i wr[cili }W"grzy| w ko=ymagy swoje, rzecz'c – w stany.Roman wyjecha= z grodu, szukaj'c pomocy u ruskich kniazi[w. Gdy by= w Szumsku na mo/cie, pochwycony zosta= zernokom i Czuchomou ]od Zernok(o i Czuchoma\, i przywiedziony zosta= do stanu kniazia Dani=y, oraz wszystkim kniaziom i wojewodom w"gierskim.

Rosjanie 1977& w Szumsku na mo>cie; ja s'dz"& rz. Mosta.Tego rodzaju budowli nie ma w opisach tras, s' nazwy rzek i jezior.

Wys=ali do grodzian rzecz'c& poddajcie si", knia{ wasz uj"ty. Nie dawali wiary dot'd, a/ wiadome im by=o, i poddali si" Zwenigorodcy flSt'd ruszyli do Halicza. Wo=odimer }Igorewicz| zbieg= z Halicza, i syn jego – Izas=aw. I p"dzili za nimi do }rz.| Niezdy. Tu Izas=aw bi= si" z nimi – zabrali mu konie sumne ]juczne\. Potem wr[cili do Halicza, w[wczas przyby=a wielka kniagini Romanowa }tu powt[rzenie d=ugiej listy sprzymierzonych|& bojarzy W=odzimierza Wo=., Halicza, Waczes=aw, wo=odzimierski, i wo=odis=aw halic-ki, i wszyscy bojarzy w=odzimierscy i haliccy, i wojewodowie w"gierscy, ...i posadzili kniazia Dani=" na stolcu ojca swego – wielkiego kniazia Romana, w cerkwi Bogurodzicy prisnodiewy ]prisno ̂ zawsze % dziewicy; niepokalanej\ Marii }ko>ci[= na cerkiew t=umaczony w j. wo=.-ros.|.Kr[l }w"gierski| za> Andrzej ]1205–†1235\ nie zapomnia= przyja{ni ku bratu swemu – wielkiemu kniaziowi Romanowi }†1205|, lecz pos=a= woj[w swoich i osadzi= syna swego w Haliczu.Uj"tych za> kniazi[w& Romana, Swiatos=awa i Rostis=awa }Igorewicz[w|, chcieli W"grzy wie{: do kr[la. Z zemsty, Haliczanie uprosili ich wielkimi darami, by powiesili, w m-cu sentabrze.}tu opowiadanie jak| przyjecha= Aleksander, szumawi<ski ciwun, i chwyci= konia Dani=y za powod. Dani=o wyci'gn'= miecz, chcia= go ci':, zamachn'= si", i... podci'= konia pod sob'.Po czasie, Haliczanie wyp"dzili Romanow' – wyjecha=a do Be=za, zostawiaj'c Dani=" za sob' u niewiernych ]katolickich\ Haliczan.

Rosjanie 1977, niewiernie przet=umaczyli termin «niewierny», bo na «kowarny» ]podst"pny, chytry\ 0002-05-193 – wielce chytry krok z ich strony, bo niewierny ^ katolik, a oni, obecnie, utrzymuj', /e }katolicki| Halicz nale/a= do prawos=awnej Rusi w XIII wieku ]wi"cej w dalszej cz">ci\. Niewierny jako kowarny... wierzy: tylko /e wiery ]wiary\ nie maj' w swoim s=ownictwie; prawos=awny ^ prawowierny, a kto nie prawowierny ]ka/dy inny\ – niewierny, bezbo/ny, l>ciwy ]fa=szywy\. Haliczanie takimi byli, wg samej Rusi; wi"cej w dalszej cz">ci.Sedno konfliktu& W"grzy byli katolikami, Rusini – prawos=awnymi.

Rad' Wo=odis=awa }kniagini Romanowa| chcia=a kniaziowa: sama.}gdy| kr[l }Andrzej| dowiedzia= si" o wygnaniu jej – ubolewa= fl

fa=sz pisca& nie po to wprowadzi= syna na stolec, by ubolewa:; mo/e by= dwulicowym – te/ mo/liwe, lecz pisiec buduje sympati" dla Romano-wicz[w, ca=y czas ma to na uwadze.

Przyci'gn'= kr[l do Halicza i przywi[d= jatrow swoj', wielk' kniagini" ro-manow' i bojar[w w=odzimierskich. Ingwar nadci'gn'= z +ucka..., itd., czyli ci'g dalszy wydarze< halickich.Nazwy w=asne& wo=odis=aw, Sudis=aw, Filip, Jawo=od i Jaropo=k, Peresopnica, Mstis=aw, Bozsk ]Busk n(Bugiem\, Gleb Potkowicz, Stanis=awicz Iwanko i brat jego Zbys=aw, Halicz, Romanowa, Dani=o, Waczes=aw To=styj, Wasilko z Miros=awem do Be=za. Tekst zako<czy znakiem fl

1209, 1210, 1211, 1212– opuszczone w opisie.

1213....czasu min"=o }sporo|, kr[l }w"g.| spieaszet ]po(>piesznie\ }zwo=a=| si=" wielk'. Przyci'gn'= Leszek ]Bia=y\ do Be=za ]na Wo=yniu\, ubie/en Aleksandrom.]zabiegiem Aleksandra\. Czyli zmaga< o Halicz ci'g dalszy.oleksandr nie m[g= przej': }Be=za|, chcia= z=a romanowiczom. Lestko przej'= Be=z i da= Aleksandrowi }pisiec zamilcza=, /e by= tam i kr[l w"g. Andrzej 1205–†1235, kt[ry przyby= na t" okazj", z W"gier, bo wzmocnia racj" Alek-sandra – oponenta|. ale bojarzy nie sprzeniewierzyli si", lecz wszyscy uszli z Wasylk' do Kamie<ca. }nagle kr[l pokaza= si" na scenie...|Kr[l }w"g. Andrzej| odpu>ci= Wo=odis=awa ]Kormilca\, zebra= woj[w, ruszy= na Halicz. }w drodze powrotnej na W"gry...| stoj'c w monasterze Lelesowa }w Karpatach, S od Telicza|, niewierni }katoliccy| bojarzy chcieli go zabi:. Zabili /on" jego }Gertrud" †1213.09.28|, a szwagier jego }Bertold| ledwo uciek= – patriarcha jawlenskyj }akwilejski|. Wielu Niemc[w zabito. Potem kr[l zawr[ci= }i zn[w| wielu wybi=. Z powodu zamieszek, nie m[g= prowadzi: wojny. }katolik| Wo=odis=aw jecha= na przedzie Haliczan, }prawos=awny| Mstis=aw zbieg= wi"c z Halicza uwiedaw ]na wie>:\ o wielkiej raci ]konnicy\. Wo=odis=aw wjecha= do Halicza, rozkniaziowa= si" zasiadaj'c na stolcu. Dani=o odjecha= z matk' do Lach[w, odprosiwszy si" od kr[la ]wym[wk'\. Lestko }Leszek Bia=y †1227| przyj'= Dani=" z wielk' czci' ]z wielkim honorem\.

Leszek Bia=y, katolik, by= synem Rusinki – Heleny, c. Rostis=awa, za/on" mia= Grimis=aw", c. Ingwara z W=odzimierza Wo=., wi"c cho: by= katolikiem – by= wielce przychylny prawos=awnym, wynika z tekstu.

St'd }Dani=o| uda= si" do Kamie<ca ze sw' matk', a brat jego, Wasylko, i wszyscy bojarzy przywitali z wielk' rado>ci' fl

fa=szywe «wszyscy z rado>ci'» b"dzie po kilkakro: w dalszej cz">ci.

1214Wsewo=od kniaziuje w Kijowie; Swiatos=aw /yje w wielkiej zgodzie z dzie:mi Romana. Potem Mstis=aw peresopnicki }Niemy|, zostawi= w=adanie Leszka }Bia=ego| – ruszy= do Halicza. Leszek wzi'= ]wezwa=\ Dani=" z Kamie<ca, Oleksandra z W=odzimierza }Wo=.|, i Wsewo=oda z Be=za, ka/dego z nich z wojami. Wojsko Dani=y by=o silniejsze – byli w nim wielcy bojarzy ojca jego }Romana, pobitego 1205|. Widz'c to, Leszek pocz'= imie: lubow ]/y: w zgodzie\ z kniaziem Dani=' i Wasylk'.

Dani=o z Wasylk' – odt'd b"d' ca=y czas wyst"powa: razem w dzia-=aniach, a/ do 1262 ]ostatni raz\, bo Dani=o zmar= 1264.naiwne, /e Leszek lubi= obu ze zwgl"du na ich bojar[w – mo/e lubi=, ale bracia nic nie zdzia=ali ze swymi bojarami, bez bojar[w Leszka.zmaga< o Halicz ci'g dalszy, Leszek ]Bia=y\, nie mog'c zdoby: Halicza – wojuje ko=o Trembowli, Moklekowa, Zbra/a i Bykowena ]na Podolu\. Bykowen ¯ by ]miasto\ % kow ]las\ % en ]wielki\, ˚nr 1680, wielko>:.

Zatworywszyli si" Jaropo=k i Jawo=od w Haliczu ]zaryglowali; zatwor ̂ bolec, rygiel\, a }katolik| Wo=odis=aw wyruszy= ze swoimi W"grami i Czechami, i do='czyli do Haliczan; doci'gn"li do rzeki Bobrki. Widz'c to, Leszek pos=a= na niego Lach[w, a od Dani=y Miros=awa i demiana, a od Mstis=awa – Gleba zeremiejewicza, i prokopiewicza Jurija.Siekli si" wielce, odoliesza ]przemogli\ lachowie i Ru>. Dani=o w[wczas dzieckiem by= }lat 13| – m[g= na koniu je{dzi:. Wo=odis=aw zbieg=, wielu izbiti ot woj ego ]pad=o z woj[w jego, dos=. wybitych by=o\.}ale| potem Leszek nie zdo=a= przej': Halicza – no }lecz, ale| wojowa= oko=o Trembowli, oko=o Moklekowa, i zbra/a, i Bykowen wzi"ty przez Lach[w. Ru> te/ wzi"=a ]pochwyci=a\ =upy wielkie i wr[ci=a do Lach[w.Potem, Dani=o i Wasylko, Lestkow' pomoc', przej"li Tichoml ]dzi> wie> Tichoml w Chmielnickej ob=asti\ i Peremil ]n(Styrem\ od aleksandra, i knia-ziowali z matk' w nim, a na w=odzimierz }Wo=.| zrjasza }spogl'daj'c, dogl'da-j'c, nie spuszczaj'c z oka, maj'c na uwadze|& tak czy inaczej, b"dzie nasz, Bo/' pomoc'.Potem za> kr[l }w"gierski Andrzej 1205–†1235| wyruszy= na Leszka.

za pr[b" osadzenia Dani=y w Haliczu, zapewne na pro>b" Haliczan. Dani=o by= }w[wczas| u Leszka. Leszek wys=a= wojewod[w swoich lesticza i Pakos=awa, rzecz'c& nie lepiej jest bojarowi kniaziowa: w Haliczu ]czyt. gorzej, gdy bojarzyn kniaziuje w Haliczu\. Pojmij wi"c c[rk" moj' za syna swego Kolomana, i osad{ ich w Haliczu ]kr[lewski zwi'zek\.

Spisz; Spiß, SES od Krakowa, w g[rach, na granicy, w S=owacji.Ulubia= kr[l }w"g. Andrzej †1235| rad". Pakos=aw zjecha= si" z Leszkiemw zpiszi ]w Spiszu\ i wzi'= c[rk" jego }Leszka| za syna swego.

z tekstu wynika, /e Pakos=aw o/eni= syna swego z c[rk' Leszka.Pakos=aw by= jedynie wojewod' Leszka, jak uprzednio – zdanie nie-fortunnie sfromu=owane, przyczyn' zbyt du/y skr[t. Najwyra{niej, Pakos=aw, w drodze powrotnej z W"gier, czeka= na Leszka w Spiszu]na granicy\, Leszek dojecha= tam ze sw' c[rk', i – w ten spos[b – kr[l Andrzej wzi'= ]wyda=\ c[rk" jego za syna swego – Kolomana.1214 Leszek wydaje c[rk" sw' ]Salome", ¿1211–†1268\ za Kolomana ¿1208–]†1241, z ran w bitwie$\, brata Beli ¿1206, kr[la 1235–†1270.Pakos=aw, s. Lassota, wojewoda ladski, wymieniany p[{niej.

WYPISY


Pos=a= }te/| i j'= Wo=odis=awa, w Haliczu, zatoczy= ]zamkn'= w ciemnicy\ i w tym zatoczeniu zmar=.

niedobry by=, jak wszyscy inni kt[rzy Dani=y nie popierali.Nawi[d= z=a plemieniu ]rodowi\ swemu, i dzieciom swoim, dzie=ami kniazio-wania, wszyscy kniaziowie nie prizrachu ]nie podtrzymywali\ dzieci jego.

«wszyscy» to inny termin kilkakrotnie u/ywany.radi ]z powodu tego\ kr[l osadzi= syna swego w Haliczu, a Leszkowi da= Prze-my>l, Pakos=awu – Lubaczew ]dzi> Lubacz[w, mi"dzy Roztoczem i rz. San\.Pakos=aw przyjazny by= Romanowi i dzieciom jego. Rad' Pakos=awa, Leszek pos=a= do Aleksandra rzecz'c& daj W=odzimierz }Wo=.| Romanowiczom. On za> nie da=, Leszek osadzi= wi"c Romanowicz[w we W=odzimierzu }Wo=.|.

1215Po up=ywie czasu, kr[l }w"gierski Andrzej| otja ]odj'=, odebra=\ Przemy>l]n(Sanem\ od Leszka, i Lubaczew. Lestko /e so/alisi o sramocie swojej ]Leszek wi"c w smutku ze wstydu swego\, wys=a= do Nowogrodu po Mstis=awa}Uda=ego ^ Ímia=ego|, rzecz'c& bratem mi jeste>, p[jd{ i osi'd{ w Haliczu. Mstis=aw wyruszy= do Halicza po poradzie Lestka. Haliczanie wszyscy i Sudis=aw pos=ali po Dani=".

wszyscy, i witali rado>nie jak Mstis=awa 1289, w Brze>ciu n(Bugiem....fa=sz, katolicki Halicz gwa=tem wzi"ty, Sudis=aw zbieg= na W"gry.

}wym[wka| Dani=o za> nie utja/e ujechati ]nie zdo=a= pojecha:\ }ze strachu, sytuacja nieustabilizowana, niepewna|. Benedykt }+ysy| zbieg= na W"gry z Sudis=awem. }prawos=awny| Mstis=aw zasiad= w Haliczu ‡

M>cis=aw siedzi w katolickim Haliczu ]zasiada na stolcu, w=ada\.Mstis=aw Uda=y, s. Mstis=awa, wnuk Kotjana, ojciec dla Anny;bra= udzia= w bitwie na Ka=kach, 1219 ]przegrana si= Rusi\.

1216Poj'= u niego Dani=o c[rk" imieniem Anna; }wyprzedzenie| urodzi=a mu syn[w i c[rki& pierwszy Iraklej ]Herakles\, po nim Lew ]Leo, Leu\, po nim Roman, Mstis=aw, Szwarno, inni za m=odu zeszli ze >wiata tego.

imiona greckiego, b'd{ anglosaskiego pochodzenia;greckiego& Herakles, Leo, Wasilko, Filippos, Nikiforos, Alexandros, Dmitros, Theodoros, Andreas; czeskiego Szwarno, anglosas. Leu UW ¯ gr. Leo;hebrajskiego, biblijne& Daniel, Elias, Gabriel, Jakow ]Jakub\, Mateusz;cz">: hebrajskich w greckim& hebr. aaron ˘ gr. Aaron ˘ wo=. Jaron,hebr. jehohanan ˘ gr. Ioannes ˘ >redniow. =ac. Joannes, Johannes, itp.

Po jakim> czasie uda= si" Dani=o do Mstis=awa w Haliczu }ze skarg' na Leszka|& ojcowizn" moj' dzier/yt ]ma w posiadaniu\. Ten za> wieszczawszu ]odpowiedzia=\& synu, za uprzedni' zgod", nie mog" na niego wsta: ]czyt. d{wign': woj[w ¯ =ac. erectus\, znajd{ }ty| sobie drugie. Dani=o wr[ci= do domu, pojecha= z bratem }Wasylk'| i przej'= Bere>: ]Brze>: Lit. n(Bugiem\, Ugrowesk ]Uhrusk n(Bugiem\, Wereszczyn ]k(Buga\ i sto=pie Komowa ]ko=o p[{niejszego Cho=ma; sto=pie – wie/a kamienna\, i wszytk' Ukrain".

ukraina ¯ wo=. ukraj ]skraj, brzeg\ ˘ pol. kraj, krajka, skrawek, kraw"d{.Lestko wi"c wielki gniew mia= na Dani=" ]wielce rozgniewa= si" na<\.Wiosn' jechasza Lachowie wojowa: po Bugu ]wzd=u/ rz. Bug ^ =uk\.Dani=o wys=a= na nich Gawri=a ]Gabriela BW\ Duszi=owicza. Klim Chri-stianicz zgin'=, krzy/ jego do dzi> stoi, na Suchej Dorogwi.

takie «do dzi>» pisze si" z perspektywy wielu lat, dekad – to nie jest informacja pisana na bie/'co, bez sensu w 1216, bo oczywiste.

Lach[w wielu zabili i gonili ich do rz. Wieprz.do granicy, nazwy maj' swoj' wag", sens, tak te/ w 1219.

Dalej w skr[cie& Lestkowi wydawa=o si", /e Dani=o przej'= Brze>: za rad' Mstis=awa. Wys=a= wi"c do kr[la w"gierskiego, Andrzeja, ze s=owami& nie chc" cz">ci ]udzia=u\ w Haliczu, oddaj j' zi"ciu memu }Kolomanowi, o/e-nionego z Salome' – c[rk' Lestka|.Kr[l wys=a= wielu woj[w, i Leszka, i podeszli pod Przemy>l. Aron ]Aaron\ w[wczas by= tysi"cznikiem w Przemy>lu – zbieg= przed nimi.Mstis=aw bo bie ]w jedno>ci b"d'c\ ze wszemi kniaziami ruskimi i czeni-howskimi, pos=a= Dmitra, Miros=awa i Micha=ka Glebowicza przeciw nim, ku Gr[dkowi }k(Lwowa|. Gr[dek bo bie ot=o/i=sa ]oddzieli= si" dos=. od=o/y= si" – jak skiba\ }od Dani=y| – byli tam ludzie Sudis=awa }przeciwnika Dani=y|. Dmitr bi= si" pod grodem, naszli na< W"grzy i Lachowie – pobie/en Dmitr ]pokonali Dmitra\. W[wczas i Wasil zwany diakiem Mo=za ustrzelon by= pod grodem. Micha=ka za> soko=a, ubili zgoniwszy na szczircy; i g=ow" mu odr'bali }Lachowie z W"grami| i przynie>li j' Kolomanowi.

sok[= – przydomek ]wiele nazw w=asnych pisanych ma=ymi literami\, dzi> Sok[=, poza tym, w >rodku wtr'cenia, w rodzaju «za>» powoduj'cych dzi> czasem nieporozumienia& by=a to li jedna osoba, czy te/ dwie; zgoniwszy ¯ gonitwa, s=aw. izgon ]wygon, iz ^ wy ˘ izbiti ^ wybici\ – starcie jezdnych walcz'cych drzewcami, rycerski pojedynek;szczirka ¯ szczit ^ szczyt; rka ¯ reka, rzeka; pe=na nazwa& szczire-ka – lewy dop=yw Dniestru, nazwa rzeki k(Gr[dka Jagiello<skiego, i p[{niejszego Lwowa, {r[d=a jej ok. 15 km W od Lwowa.

Mstis=aw sta= na zoubri ]na rz. Zubra, dop=yw Dniestru\, Dmitr przybieg= do niego, }lecz| Mstis=aw nie m[g= bi: si" z W"grami. Prosi= zi"cia swego Dani=", i Oleksandra, by zatworzyli si" w Haliczu ]na zatwor ^ rygiel, bolec\. Obieca= Dani= jemu, i Aleksander, p[j>: do Halicza. Dani= zaryglowa= si", a Oleksandr nie >mia= }i>:|.

ach ten z=y Aleksander i dobry Dani=o, s=owa dotrzymuj'cy.W[wczas wielka kniagini Romanowa wospria mniszeskyj czin ]sta=a si" za-konnic'\. Potem za> nadci'gn"=a ra: pod gr[d& Koloman i lachowie, wiele bili si" na Krwawym brodzie }br[d na Dniestrze ko=o Halicza|. Pad= >nieg, nie mogli sta: ]obozem\, ruszyli za Rogozin", na Mstis=awa, i przegnali go z ziemi. Mstis=aw powiedzia= ]doni[s=\ Danile, by wyszed= ]wyni[s= si"\ z grodu. Dani=o wi"c wyszed=, z nim Dmitr tysi"cznik, Gleb zieremiejewicz]Zeremiejewicz\.B"d'c naprzeciw To=macza ]dzi> T=umacz\, ugoni= ich niewierny Witowicz wo=odis=aw ]dop"dzi= ich W=adys=aw, s. Wita, katolik\, Nawr[cili na<, prze-gnali, i konia zabrali. Dani=o m=odym by=. ...itd.Nie ust"powa= pola, gdy inni uciekali, w bitwie pochwyci= janca ]je<ca\, m=o-dym by=, dokaza= m"stwa. Bili si" ca=' noc, nazajutrz, gdy Gleb Wasilewicz natar= na Dani=" – Dani=o goni= go dalej popryszcza, Gleb zbieg= borzosti radi ko<skoe ]dzi"ki r'czemu koniowi\. Gdy wr[ci= – jedyny jecha= po>r[d wrog[w, oni za> nie >mieli najecha: na niego.Nazwy w=asne& Gleb zeremiejewicz, Semiun ]Semeon, Semion\ Kodni<ski, Gleb Sudi=owicz, Gawri=o Iworowicz, Perenie/ko, Nutr ]Onut, dzi> wie>\, P=awa, kanon ]wigilja\ >w. dmitrea, Kuczelemin, Olesze ]dzi> port w uj>ciu rz. Dniepr\, Mstis=aw, Po=owcy, W=odzimierz Wo=. Zako<czenie znakiem ‡

“1215”Wtenczas Bo/ym poleceniem przys=ali kniaziowie litewscy do wielkiej kniagini romanowej, ku dani=owi i ku wsilkowi mir ]pok[j\ daj'c. By=y wi"c imiona litewskich kniazi[w, oto starsi... itd. Tekst zako<czony znakiem ‡

Litwini zawieraj' pok[j z Dani=' – akt z 1246 przesuni"ty o 31 lat.

1217Wyruszy= }W"gier| Filja, zarozumia=y, maj'c nadziej", z wielu W"grami, obj"cia ziemi a/ do morza. rzek=& jeden kamie< wiele garnc[w rozbija]garniec – du/e naczynie gliniane, o pojemno>ci ok. 4 litr[w\. innym po-wiedzeniem& ostry w mieczu, szybki na koniu – wiele }pochwycim| Rusi.

pisiec ma na uwadze, /e Filja zostanie pochwycony, i >ci"ty mieczem, przez Dani=", 1246; ju/ przygotowuje grunt do zbrodni – wym[wk". w Ipat. pod 1249 r. 0165-02-804 – z 3-letni' odchy=k'.wyprzedzenie, bo jeniec Filja b"dzie >ci"ty mieczem 1246;

B[g za> nie cierpi'c tego, w inny czas ubijen bys dani=om Romanowiczem drewle pregordyj Philia.Aleksander za> odst'pi= od Dani=y i wasylki ku Lestkowi, i nie by=o im po-mocy od nikogo /e razwiee ]z wyj'tkiem\ Boga, donde/e ]a/ do\ nadej>cia Mstis=awa z Po=owcami.Wyjecha= Filja z wieloma W"grami i Lachami z Halicza pojem ]wzi'= ze sob'\ bojar[w halickich i Sudis=awa ctja ]te>cia\ }swego| i =azora ]+azarza\, ]liter'$\ 10 innych, a inni rozbiegli si" ]odbiegli od niego\ zagordie= bo si" ]bo si" “rozhardzi=” – sta= si" hardym na dobre, na ca=ego\.

z epitetem «hardy» b"dzie kilkakrotnie, do samego ko<ca – bola= pisca mord zwi'zanego je<ca, wi"c chcia= mie: pewno>:, /e pod=y charakter zostanie utrwalony – zab[jstwo b"dzie usprawiedliwione.+azarz Doma/irec – halicki bojarzyn, wspomniany w 1241 i 1247&1241, w ten czas, gdy Jakow siedzia= ]przebywa=\ u niego, przybyli =azar doma/irec i Iwor Molibo/icz – dw[ch z=oczy<c[w z plemienia smroda,1247, w wyprawie Siemowita z Dani=' na Jatwie/& =azarewi /e nazadie bywszu. s Po=owci. napadosza na < krepok... itd. 0001-02-790, 811

Pride ]ruszy=, wyprawi= si"\ lestko na Dani=", do Szczekarewa ]do Krasne-gostawu\ broni'c mu i>: na pomoc Mstis=awowi – te>ciowi swemu }Dani=y|. kondrat }maz. †1247| przyjecha= miri: ]godzi:\ lestka i dani=". gdy pozna= le>: lestkow' ]katolicyzm\ – nie weli= ]zabroni=\ }prawos=awnemu| kniaziowi danile jecha: }w Ipat. do Lestka|.

«le>:» ]katolicyzm, ka/da inna wiara – fa=szywa, innowiercy\,• le>: Lestka Rosjanie 1997 przet=umaczyli na kowarstwo ]chytro>:,

podst"p\, o czym uprzednio, daj'c dow[d zupe=nego niezrozumie-nia pod=o/a konfliktu; i tak b"dzie do ko<ca, poprzez&

• le>: Tatar[w 1219& Rusini nie znaj'c ich lsti, wyszli im naprzeciw zkrzy/ami; le>: Tatar[w Rosjanie przet=umaczyli na =/ywo>:,

• l>ciwy ?yros=aw 1222 t=umaczony przez Rosjan na obmanszczik,• l>ciwy Siemionko i bojarzy haliccy 1223 t=umaczony na =ukawy,• le>: Mindowga, ochrzczonego 1250 ]kreszczenie /e ego lestiwo bys.

/rja / bogom swoim., Rosjanie t=umaczyli na kreszczenie by=o =o/no,• le>: Beli IV 1254, kr[la w"g. 1235–†1270, Rosjanie 1997& obman, • Jurij – m=ody syn Lwa Dani=owicza – ujrza= le>: Lublinian, 1288, Rosjanie przet=umaczyli& Jurij ponia= ich obman, 0002-05-335

WYPISY


• a jego ojciec – Lew, ujrza= le>: Krakowian w “1291”]opis roku niepewny, wymaga korekty, weryfikacji\,Rosjanie przet=umaczyli& Lew ponia= ich obman. 0002-05-357

Jak mo/na$ Termin wielokrotnie u/ywany, w zestawieniu z bezbo/nymi, niewiernymi – nie zastanowi: si", czy aby w=a>ciwie t=umaczony, tym bardziej, /e by=y to wieki prymitywizmu, niewiedzy, i nietolerancji religijnej.t=umaczenie takie powoduje rz'd nieporozumie<& na czym kowarstwo polega=o w licznych, r[/nych od siebie opisach sytuacji, i w tej tak/e – na czym mia= podst"p Lestka polega:$

Filia za> }dopisane p[{niej& strojaszesja – stroi si", gotuje| na bra< ]do walki\, mniemaj'c, /e nikt nie mo/e mu sprosta: w boju.

Rusini mu sprostaj' – ma na uwadze, dadz' lekcj", wkr[tce i w 1246.Zostawi= wi"c Kolomana w Haliczu i sozda= ]uczyni=\ gr[d ]twierdz"\ z cerkwi ]ko>cio=a\ przeczystej w=adczyni naszej Bogurodzicy, kt[ra nie >cierpia=a]nie wytrzyma=a\ oskwiernienia ]obrazy, obelgi\ chramu swego i odda=a j' w r"ce Mstis=awa }Uda=ego ^ Ímia=ego ¯ udal ^ >mia=o>:, zuchwa=o>:|.By= tu z Kolomanem Iwan Lekin, i Dmitr ibo t ]i Bot\.gdy Po=owcy }Dani=y| nadci'gn"li by ogl'da: ra: ]walk"\ – W"grzy i Lachy gonili ich ]p"dzili za nimi\. Obr[ci= si" Po=owczyn, zastrzeli= ]ustrzeli=\ Uza}W"grzyna| w oko. spad= z fara ]konia\, wzi"li cia=o jego, i p=akali po nim.nazajutrz za>, na kanon ]w wigilj"\ Bogurodzicy, nadci'gn'= Mstis=aw }Uda-=y, prawos=awny|, wczesnym rankiem, na hardego Fili", i na W"gr[w z Lachami – by= b[j ci"/ki mi"dzy nimi, i odole ]podo=a=\ Mstis=aw W"grom i Lachom wybito wielu, uj"ty by= tak/e wieliczawyj ]zarozumia=y\ Filia parob-kom dobrynenym ]Dobrynina\. jego /e w wy =/i ?iros=aw ukrad= by= ]jego =/ywy ?yros=aw wykrad=; =/ywy ¯ =ga:, k=ama:\. i obliczenu jemu bywszu ]obliczyli go..., wykazali mu, udowodnili\ – przez niego straci= ojcowizn" swoj'.

z=y ?yros=aw by= po stronie Dani=y w 1246 – pochwyci= w[wczas Filj"; Filja >ci"ty mieczem, przez Dani=", 1246, bezpo>rednio po boju.co> z=ego sta=o si" z losami z=ego ?yros=awa, kt[ry okaza= si" dobrym, jak z Szelwem kt[ry dwukrotnie zgin'=, 1229 i 1246.

Mstis=aw wi"c ruszy= do Halicza. bili si" u wr[t grodzkich. }obro<cy| zbiegli na komary cerkiewne ]belka u powa=y cerkwi – ko>cio=a, lub ='cz'ca filary obok o=tarza\, inni za> ou/i wozw=acziszas ]weszli na dach, na wierzch\, }dobija-j'cy si"| konie ich }obro<c[w| pochwycili. gr[d by= sotworen ]przerobiony\ z cerkwi ]ko>cio=a\. oni ]prawos=awni\ strzelali i kamienie miotali na grodzian; zaniemogali ]ustawali\ od pragnienia, bo nie by=o wody. przyjecha= Mstis=aw i poddali si" jemu. zwiedzeni byli z cerkwi ]z ko>cio=a, czyli zdj"ci ze<\.Dani=o przyby= z ma=' dru/yn' z Demijanem tysi"cznikiem, lecz w ten czas jeszcze nie przyby= }czyli przyby= p[{niej|. nast"pnie Dani=o przyjecha= do Mstis=awa, i by=a rado>: wielka. B[g spas= ]zbawi=\ ich od innoplemienni-k[w. wszyscy W"grzy i Lachowie wybici zostali, inni – j"ci, inni – biegaj'c po ziemi – istoposza ]wytopili si"\, inni – smerdami wybici zostali, nikomu z nich }nie uda=o si"| uciec ]zbiec\. Taka by=a mi=o>: ]przebaczenie\ od Boga }dla| Ruskiej ziemi.

Boga do mordu zwyci"/onych w='czy=, to B[g “przebacza=” – nie Ru>,por[wnaj skutki obl"/enia Sandomierza 1258, przez Tatar[w i Ru>.

potem przywiedli Sudis=awa do Mstis=awa, on nie pomy>la= ]nie przypomnia=\ mu z=a – mi=o>: jemu okaza= ]przebaczenie\, on }Sudis=aw| obj'= jego }Mstis-=awa| nogi, obiecuj'c by: w rabocie ]s=u/y: mu ¯ rab ^ s=uga\.Mstis=aw wi"c – wierz'c s=owom jego – z czci' wielk', pocztiw ego ]uhono-rowa=\, i Zwenigorod da= jemu }Zwenigorod ¯ zweno, ogniwo| §

Odst'pi= by= Aleksandr – sotwori ]zawar=\ pok[j z lestkiem i z Kolomanem, i z Fili' hardym, nie przestaj'cm pragn': z=a Romanowiczom.

wiemy ju/ o tym.Po pobiedzie ]zwyci"stwie\ Mstis=awa }Uda=ego| i po litewskim wojowaniu Lach[w – zawar= Lestko pok[j z Dani=' i Wasylk' }przez, za po>rednictwem| Dro/ys=awa Abramowicza i tworiana wotichowicza, a Romanowicze zawarli pok[j }z Leszkiem za po>rednictwem| demjana tysi"cznika.

w latopisie& tworianom wotichowiczem; Florianem – wg Lach[w.Odst'pi= lestko od Aleksandra. W sobot" za>, noc', popleniono by=o ]rabo-wano, napadano\ oko=o Be=za i oko=o czerna ]Czerwna n(Huczw'\ Dani=' i Wasylk'. ca=a ziemia popleniona by=a. bojarzyn bojarzyna pleni=, smerd – smerda, gr[d – }inny| gr[d, tak, /e nie osta=a si" ni jedna wie> nie pleniona. E/e priczteju ]jest pos=owie, porzekad=o\ w Ksi"gach }Pisma >w.|& nie osta= si" kamie< na kamieniu. Noc t" nazywaj' be=/anie z=' noc', bo ta noc z=' igr" im zigra=a – powojowali ich przed >witem. Mstis=aw za> rzek=& po/a=uj brata Aleksandra, i Dani=o wr[ci= do W=odzimierza z Be=za fl

1218}za czas[w| Dani=y i Wasylki, biskupstwo by=o we W=odzimierzu.by= Asaph }Ioasaph|, b=ogos=awiony i przewielebny, swiatitel ]o>wiecony\ ze >w. G[ry }Athos, w Grecji, gr. ion ]fiolet\ % sappheiros ]szafir\|potem by= wasilij }gr. basilikos ]kr[lewski\ ¯ basileus ]kr[l\|, ze >w. G[ry,potem by= nikiphor zwany Stani=o, bo uprzednio by= s=ug' Wasilki,

potem Kuzma krotkyj ]kr[tki... uprzejmy w obyciu, =agodny\, smirenny]pojednawczy\, przewielebny – biskup w=odzimierski.Bo/' wol', Dani=o sozda ]zbudowa=\ gr[d o nazwie Cho=m. sozdanie /e ego inogda ska/em ]za> budow" jego opowiemy innym razem\.

z tym «innym razem» nie b"dzie tak =atwo, bo pisiec nie wiedzia=,kiedy Cho=m by= zbudowany – pl'ta=; wg mych docieka<, ok. 1242.

Bo/' wol' wybrany zosta= i postawion biskupem Iwan ]Ioann\, przez knia-zia Dani=", }wybrany| z klirosa ]z kleru, duchowie<stwa\ wielkiej cerkwi >w. Bogurodzicy w=odzimierskiej. przed nim by= biskup Asaph ]Ioasaph\ w ougrowsku ]Uhrusku n(Bugiem\, wst'pi= na sto= ]o=tarz\ metropolii }we W=odzimierzu Wo=.| i za to zosta= zwiergni"ty ze sto=u swego i biskupstwo przeniesione do Cho=ma ]zosta= zrzucony, dos=. wykopany ¯ wierzga: ^ kopa: nog', zwykle tak o bydle\ fl

1219kwiecie<–maj. Pogrom si= Rusi w bitwie nad Ka=k' ]b="dnie 1224\.Nadci'gn"=a nies=ychana ra:, bezbo/ni Moawitanie zwani Tatarami. naszli na ziemi" Po=owieck'. Po=owcy stawszy ]przeciwstawili si"\, Jurij Konczakowicz, najsilniejszy ze wszystkich Po=owc[w, nie m[g= ich powstrzyma:, wielu mu wybili, do rzeki Dniepr. Tatarzy ci'gn"li z wie/ami swoimi ]wiesami, namiotami, taborem\. Po=owcy przybiegli na Ru> m[wi'c& je/eli nie pomo/ecie nam– my dzi> wysieczeni b"dziemy, a jutro – wy.Rada w Kijowie postanowi=a, /e lepiej przej': Tatar[w na cudzej ziemi, ni/ na swojej. Byli w[wczas Mstis=aw Romanowicz w Kijowie, Mstis=aw – w Kozielsku i Czernihowie, a Mstis=aw Mstis=awicz w Haliczu. Ci byli starszymi w Ruskiej ziemi. gjurgja ]GeorgijaJurija\ za> kniazia Suzdalskiego nie by=o na tej radzie. ci za> dot'd m=odymi byli& Dani=o Romanowicz, Michai= Wsewo=odicz, Wsewo=od Mstis=awicz Kijowski, i wielu innych.w[wczas ochrzci= si" wielki knia{ Po=owiecki bastyj. Wasilka nie by=o, bo by= m=ody }16 lat|, we W=odzimierzu Wo=.st'd ]z Kijowa\ wyruszyli miesi'ca apriela i doszli do rz. Dniepr, do ostrowa wara/skiego ]ostrow – dzi> wyspa, ale w[wczas by= to tak/e p[=wysep, cypel, w tym wypadku, przy uj>ciu rz. Trubie/ do Dniepru, na granicy Rusi – nie ma s=[w bez znaczenia\. tu, si=ami, z='czyli si" ze wsz' ziemi' Po=owieck' i Czernihowcami, Kijowianie i Smolnianie i z innych stron. wsianam ]wszem\ such' nog' wi"c przeszli jako /e pokrytie wodie byti ]po lodzie pokrywaj'cym wod"\. Haliczanie i we=o<cy ]Wo=y<cy, Wo=ynianie\ – ka/de ze swoim kniaziem, Kurianie i trubczanie i potiwlci – koi/do ze swoim kniaziem, jad'cy na koniach, a wygo<cy ]pancerni\ Haliccy jechali po Dnieprze i weszli do morza. by=o ich ponad tysi'c. i weszli do Dniepru, i wozwiedosza porogy ]osi'gn"li Progi– w rejonie dzisiejszego Zaporo/a\ stasza ]stan"li obozem\ u rz. Chorticy, na brodzie u Poto=czy. ...itd.

tak i w 1103& przybyli ni/ej porog[w, stali na proto=czech, w Chorticzem ostrowie. +awrent. 0001-01.1-277(278; na protorczech – w Radziwi=.

Ma=ym oddzia=em ]zwiadem, rozpoznaniem\ przekroczyli Dniepr, we wtorek }21 maja|, i wtargn"li w Po=owieckie pole. tu Tatarzy ujrzeli Ruskie po=ki, ale strzelcy Ruscy pobili ich i zagarn"li stada }tatarskich pasterzy|. st'd szli 10 dni do rzeki Ka=ka }30 maja|. bili si" z napotkanymi stra/ami, tu zgin'= Iwan dmitriewicz i dw[ch innych z nim. Tatarzy przekroczyli rzek" Ka=ka ]cofn"lisi"\. Mstis=aw za> Mstis=awicz }Uda=y, te>: Dani=y| poleci= Dani=owym po=kom najpierw przekroczy: rzek" }w po>cigu za Tatarami|, a sam za nim przeprawi= si", bo sta= na stra/y; poleci= te/ swoim uzbroi: si". W obozie Rusi nie wiedzieli o tym, bo Mstis=aw nie powiadomi= z powodu zawi>ci – kotora ]rozbrat, k=[tnia\ wielka by=a mi"dzy nimi.

przezorny Mstis=aw, by Dani=o przekroczy= pierwszy, gdy on – Mstis=aw – na stra/y b"dzie sta:. Niby nic, Mstis=aw wiedzia=, co mo/e zdarzy: si" w sytuacji bitwy, wys=a= wi"c do przodu mniej do>wiadczonego Dani=";przekraczanie rzeki w czasie bitwy – by= to taktyczny zwrot, stosowany cz"sto w Wiekach Írednich, /e walcz'ca strona szybko przeprawi=a si" przez rzek", a gdy po>cig przeprawia= si" – zosta= uderzony w momen-cie przeprawy, gdy nadal w wodzie powoduj'cej bezw=adno>:, i tylko cz'stka przeprawi=a si" na drugi brzeg ]liczebna przewaga\. My>l'c o sobie, Mstis=aw nie ryzykowa= takiego obrotu sprawy.W literaturze rosyjskiej, Mstis=aw zwany jest bohaterem bitwy nad Ka=k', pewnie dlatego, /e prze/y= kl"sk". W opisie bitwy nigdzie nie ma, /e walczy= – chyba zbieg=, na widok, /e Tatarzy tak natarli. By= bohaterem w sensie dowodzenia swymi po=kami, w tatarskim znaczeniu «bohatera» ]wojewoda, patrz rok 1240, gdzie termin u/ywany\.Starcie z pogoni', nad rzek'... tak te/, lub wielce podobnie, wykonali W"grzy w bitwie u Zwenigorodu 1208, przekraczaj'c rz. Lut', tak za-dzia=a= Dowmund w 1266, atakuj'c po>cig przeprawiaj'cy si" przez Dwinoss" ]b="dnie& Dzwin"\. I tak Tatarzy nad Ka=k'.

Dani=o star= si" z Tatarami, Wasilk" Gawri=owicza za> zbodenu bys ]zdj"li drzewcem z konia\, a sam Dani=o ugodzony zosta= w piersi ]w taki sam spo-s[b\ – nie czu= ran z powodu m=odo>ci; mia= w[wczas ]literami\ 18 lat, silnym by=. Dani=o, krepko bij'c si", wybija= Tatar[w. widz'c to, /e Dani=o sboden

WYPISY


bys, Mstis=aw Niemy, mniemaj'c, /e Dani=o spad= – pobieg= mu }na pomoc|,bo tak/e silnym m"/em by=. rodak Romana, z rodu W=adimira Monomacha, welikou lubow imieja ]/y= w wielkiej zgodzie\ z ojcem Dani=y, jemu por"czy= wie> po swej >mierci, by odda= }p[{niej| Danile.

Roman nie m[g= da: po swej >mierci, nawet zostawi: testamentem, poleceniem, bo zgin'= niespodziewanie, w wieku lat 25-ciu.

Tatarzy biegali. Dani=o swym pu=kiem i wybija= ich, i Oleg Kurski bi= si" z nimi, ale nadci'gn"=y inne po=ki tatarskie, star=y si" z Rusi' i pobi=y ich, za grzechy. Dani=o obr[ci= konia na bieg. Zgrzany, zachcia=o mu si" wody, poczu= w[wczas rany na swym ciele. ...itd.Rusini zbiegli z pola w rozsypce, Tatarzy >cigali ich do Nowogrodu Swiato-po=ka, a Rusini, nie znaj'c ich lsti ]znamy znaczenie\, wyszli im naprzeciw z krzy-/ami i zostali wszyscy wybici. Oczekuje B[g pokajania chrze>cija<skiego.

B[g karze tych, co uwierzyli we<, a wynagradza pogan. Do diab=a z takim Bogiem, tak dzia=aj'cym. Wierz' w niego& fa=szywi, naiwni, s=abi, niedoroz-wini"ci, i bezmy>lni – niekonsekwentni, bez zmys=u obserwacji.W dalszej cz">ci systematycznie wyniki ludzkiej dzia=alno>ci przypisy-wane b"d' Bogu, w rodzaju&1253. Dani=o od Boga przyj'= wieniec w grodzie Drohiczyn.1254. Jak pisano w ksi"gach& ªNie w sile brani ]bitwy\,

lecz od Boga zale/y zwyci"stwo.º1254. Bogiem wi"c dana jemu }Danile| da<.

}Tatarzy| obr[cili si" na wschodnie strony. w[wczas i czanogyz kano ]Czyngis chan\ na Tanogutach ubijen bys. Tekst zako<czony znakiem fl

z innych latopis[w, +awrentiewskiej i Twerskiej& bitwa mia=a miejsce 30 maja, na pami'tk" >w. m"czennika Eremeja ]Rosjanie dopatrzyli si" jednodniowej odchy=ki w “1224”, kt[rej nie ma, i poczytali j' za b='d\;30 maja 1219 wypada=o w czwartek, w 1224 – w czwartek, w 1223 – we wtorek; rok 1223 automatycznie odpada z dalszych rozwa/a<, bo 10 dni do ty=u od 30 maja wypada=o w niedziel", nie we wtorek, jak tre>: latopisu, /e we wtorek przekroczyli Dniepr i po 10-ciu dniach by=a bitwa.

1220I bys po sich wremieni minouwszi ]po tym czasu up=yn"=o\.Oleksandr wsegda wra/dou imie= k swoim bratom romanowiczem ]zawsze wrogo>: mia= czu= do braci swoich – Romanowicz[w\.

wiemy ju/ o tym. tak/e& Leszek Bia=y, ?yros=aw, Filja, i Haliczanie – byli i s' nadal przed nami, a teraz – te>: Dani=y&

Dani=o i Wasylko us=yszeli, /e Mstis=aw }Uda=y ^ Ímia=y, te>: Dani=y| nie imiejet lubwi ]nie /ywi przyja{ni, zgody\ dla zi"cia swego, kniazia Dani=y, radosti ispo=niwsja ponou/ewasze Mstis=awa na ra: ]rado>ci' wype=niony, pocz'= gotowa: Mstis=awowi wojn"\.

ciekawe, /e pocz'= dzia=a: na podstawie s=uchu ]zas=yszenia\,a nie na podstawie rozmowy z nim – bezpo>redniego kontaktu.Dani=o mia= wy>mienity s=uch – opisiec nie podkre>li= tej zalety.

Mstis=aw }Niemy| z si=' prijde ]przyci'gn'=\ do +ysej G[ry;dzi> 3 km S od Werbkowic przy trasie Hrubiesz[w–Zamo>:;b="dnie przyj"ta przez Rosjan za +ys' G[r" w G[rach Íwi"tokrzyskich – na map" nie patrzyli, bezsens tak dalekiej w"dr[wki, z dwukrotnym przekraczaniem Wis=y. Z Peresopnicy, +ucka i W=odzimierza Wo=., do Halicza, przez G[ry Íwi"tokrzyskie....

Z +ysej G[ry uda= si" do Be=za, a z Be=za – do Halicza. Dani=o – z Lachami – wojowali ko=o Lubaczewa, plenili ]=upili\ ca=' ziemi" Be=zeck' i Czerwie<sk' ]Be=z n(So=okij', i Czerwin n(Huczw'\.Dani=o przyci'gn'= do Lach[w, wzi'= }ze sob'| kniazia lestka i ruszy= jemu }Mstis=awowi| naprzeciw. Mstis=aw za> wys=a= pomoc Aleksandrowi& Msti-s=awou /e pomocz pos=awszu Oleksandrowi....

wg Rosjan, na opak& gdy Aleksander pos=a= pomoc Mstis=awowi.... spotkali si" }przeciwstawne si=y| i ra: ]konnych Mstis=awa\ wegnali }Lachowie| do Be=za, i za ma=o ]omal\ grodu nie wzi"li. Nazajutrz wyruszyli przeciw nim. Mstis=aw nie >cierpia= ]nie wytrzyma=\ i wr[ci= do Halicza.Dani=o wi"c z Lachami wojowa= ziemi" halick', i oko=o Lubaczewa – pleni= ziemi" be=zeck' i Czerwe<sk', da/e i do ostawszich ]a/ do pozostaj'cych w domach – nie nadaj'cych si" do walki\

p=e: i wiek nie wymienione; przekl"ci Tatarzy tak post"powali w 1237.Wasilko za> knia{ wiele =up[w przechwyci= }w postaci| stad ko<skich i koby-lich, i by=a zawi>: Lachom, i bywszim pos=om ot oboich ]pos=owie przyjechali z obu stron\, odpuszczeni bys Demian i Andrej ]odprawi= ich Demijan i Andrei\ fl

co> zatajonego, skoro pos=owie przyjechali z obu stron, Lachom co> nie podoba=o si" ]zawi>: wym[wk'\, Wasilko za> nie chcia= ich widzie: – Demijan z Andrejem odprawili pos=[w ]czyt. Ru> w czym> zawini=a\.

1221Nazwy w=asne& Mstis=aw, Kotjan, Wo=odimer kijowski, Aleksander, Jan, Lachy, Aktaz ]imi" konia\, Peremil, Anna – c. Mstis=awa ]Dani=o – zi"ciem\. Nawi[d= Mstis=aw }Uda=y, te>cia swego| – Kotjana i Po=owc[w wielu.

i bys po sich ]a po tych by=o\. nawi[d= Mstis=aw }Uda=y| Kotjana i po=owc[w mnogich ]wielu\, i Wo=odimera kyewskago, tworasja na Lachy ida ]tworzy= – zbiera= – poch[d na Lach[w\, porad' Aleksandra, nie przestaj'cym my>le: o bracie swoim ]o stryjecznym bracie\, m[wi'c, /e zi": tw[j chce ci" zabi:.... itd. Intryg ci'g dalszy, Aleksander spiskuje, Jan =/e, Mstis=aw przyj'= zi"cia swego }Dani="|, uczci= go darami, daj'c mu swego konia szybkiego o imieniu Aktaz, i obdarowa= c[rk" sw' – Ann", Mstis=aw widzia= si" z braci' w Pere-milu }n(Styrem| i utwierdisza mir ]zatwierdzili pok[j, zawarli przymierze\ fl

1222L>ciwy ]katolicki\ ?iros=aw rzek= bojarom halickim, /e Mstis=aw wyruszy= w pole i chce was zostawi: te>ciowi swemu – Kotjanowi, na wybicie, itd. §

po schi{mie w ruchu chrze>cija<skim, 1054, prawowierni nazywali kato-lik[w fa=szywymi, bezbo/nymi, niewiernymi, a katolicy prawos=aw-nych – niewiernymi.

1223Mstis=aw po sowiecie ]naradzie\ fa=szywych bojar[w halickich, odda= c[rk" sw' za kr[lewicza }w"gierskiego| Andrzeja, i da= mu Przemy>l ]n(Sanem\. Andrzej us=ucha= l>ciwego ]fa=szywego, katolika\ Siemionka Czermnego, zbieg= na W"gry i nacza wozdwizati woj[w.

podd{wiga: ¯ woz % dwizati ¯ dwigati GZ; «d{wigni"cie» by=o cz"sto u/ywane; d{wign': jest t=umaczeniem u/ywanym w obcych j"zykach – erect ¯ =ac. erectus ]wznie>:, budowa:\; budowa= armi", czyli sk=ada=, zbiera= woj[w.

Walki Rusi z W"grami wspieranymi przez Lach[w i Pakos=awa; Trembowla przez koalicj" zdobyta, Tichoml, ale pod Krzemie<cem wielu W"gr[w zgi-n"=o. Mstis=aw wys=a= pos=a Sudis=awa do Dani=y& nie odst"puj ode mnie. Kr[l poci'gn'= do Zwenigorodu, Mstis=aw za> wyjecha= z Halicza i bi= si" z nimi. W[wczas zabili Martinisza – wojewod" kr[la }w"gierskiego, Andrzeja 1205–†1235|, itd.Mstis=aw da= Halicz kr[lewiczowi Andrzejowi, a sam wzi'= Ponizie ]Podole;niz ^ d[=, dolina ˘ pol. ni/\. Tekst zako<czony znakiem §

1224naczniem /e skazati besczislennya rati i welikya troudy, czastaja woiny imnogya kramo=y i czastaej wostanya, i mnogya miate/i, iz m=ada bo nie by ima pokoja]zaczniemy opowiada: o ogromnej liczbie konnych, wielkim znoju, cz"stych wojnach, wielu zwadach, cz"stych powstaniach, wielu zamieszkach, z m=o-dych lat nie by=o im }Danile i Wasylce| pokoju ]spokoju\.

na my>li nie tylko bunty Haliczan 1228, 1233, ale i – zbli/aj'ce si" – najazdy tatarskie 1237, 1240, 1258, 1287.

siedz'cemu Jaros=awowi w +ucku ]zasiadaj'cemu tam na stolcu\, pojecha= Dani=o do ?ydyczyna k=ania: si" i modli: do >w. Niko=y.Nazwy w=asne& Jaros=aw, ?idiczin }8 km N od +ucka|, Andrej, Waczes=aw, Gawri=, Iwan, oleksa Oreszko, Peresopnica, Bere>: ]Brze>: n(Bugiem\ ‡

1225Jatwie/ wojuje k(Bere>cia ]Brze>cia Lit. n(Bugiem\. Rusini do>cign"li ich z W=odzimierza Wo=. i napadli dwoma oddzia=ami&Dani=o i Waczes=aw – na Mondunicz", Szutrowija, Stegutowija i Zebrowicza, i zabili ich, Szurt }nie wiadomo co, przy tym SzutrSzurt|, a Szelew napad= na Steguta. W po>cigu za zbiegami Jatwy, Dani=o ugoni= Nebra, rani'c go 4-krotnie; gdy drzewiec wypu>ci= z r'k. Wasilko ugoniwszy jego, podni[s= si" krzyk – brat tw[j bije si" na ty=ach. Dani=o po>pieszy= Wasylce i obaj zbiegli.

Wasylko, m=odszy brat Dani=y, nie by= wielce bitny, s=abszy, i by=a to – najwyra{niej – rzecz powszechnie znana, dlatego krzyk podni[s= si", trwoga, /e jest w niebezpiecze<stwie, cho: Litwin by= ju/ bez drzewca.Czytaj'c wo=y<ski latopis, ca=y czas widzia=em «Dani=o z bratem», «Dani=o z Wasylk'» – cokolwiek Dani=o nie uczyni=, Wasylko by= do='-czony, a gdy Wasylko sam pokona= Litw", pod nieobecno>: Dani=y, ten – gdy dowiedzia= si" – podskoczy= go g[ry z rado>ci& s=awa tobie Bo/e tot Wasilko pobiedi= Litwu ]jednak Wasylko pobi= Litw"; tot ^ to, jednak – to jednak\, ˚1262.Dani=o mia= syna – zadziornego Lwa, a Wasy=ko – spokojnego W=o-dzimierza; w ojc[w si" udali; o nich w dalszej cz">ci.

1226Dani=o i Wasylko, wspierani przez Lach[w, wybrali si" do Kijowa.Zawarli pok[j i Lachowie wr[cili z powrotem. Zapis zako<czony znakiem §

1227Na wiecu w sprawie za/egnania domowych wa>ni i nieporozumie< mi"dzy ksi'/"tami dzielnicowymi, szczeg[lnie w Wielkopolsce, odbywaj'cym si" w G'sawie ]G'sawa\ 28 km N od Gniezna, 9–10 km S od ?nina, ginie Leszek Bia=y, zabity przez Swiatopo=ka Olgowicza, ksi"cia pomorskiego, kt[ry zdra-dziecko napad= na wiecuj'cych. Niekt[rzy ksi'/"ta zdo=ali szcz">liwie uj>:, Leszka za> dopadli siepacze w pobliskiej wsi Marcinkowie, 27 listopada.

WYPISY


Litwa wojuje Lach[w ]Polak[w\, i, mniemaj'c, /e Bere>cianie z nimi w zgo-dzie – przyci'gn"li do Bere>cia n(Bugiem. Lecz W=odzimierz& }m|o/e este mirni no mnie este nie mirni ]jeste>cie w pokoju, lecz nie ze mn'\. Wyjecha= na nich, ze wszemi Bere>cianami – wybili ich wszech ]wszystkich\.Dani=o i Wasylko do Kondrata i wszyscy trzej ruszyli do Kalisza. Przeszli Wetru ]Wart"\ wieczorem, nazajutrz rzek" Presn" ]Prosn" OE\. Ru> za-p"dzi=a si" a/ do Milicza i Starogorodu ]Wielunia\, i kilka wsi worotis=awskich pochwycili, nabrali =up[w wielkich i wr[cili, z wie>ci', by ruszy: do grodu na b[j. Lachom nie chcia=o bi: si" }tak i podobnie oci'gali si" w wyprawie Dani=y na zdobycie czeskiego grodu Opawa, 1252|.Nazajutrz Dani=o i Wasylko wzi"li woj[w swoich i ruszyli do grodu. Kondrat lubi= Ruskich woj[w i nalega= swoich Lach[w, oniem /e odinako nie chotiasz-czim pristupiwszima /e ima obiema k worotom. kaleszskym. a Miros=awa pos=asta na zad grada... itd.

interpunkcja – brak kropki na ko<cu zdania, za chotiaszczim.takich wypadk[w jest wi"cej – my>lowo trzeba rozdziela: zdania.

Gr[d oblegali, ale nie zdobyli. Stanis=aw za> Mikulicz dojrza= s=abe miejsce& ni wody, ni groble wysokie. Dani=o wsiad= na konia, sam obejrza= gr[d i zoba-czy=, /e tak jest. Zwr[ci= si" do Kondrata& gdybym pierwej widzia= miejsce to – gr[d zdobyty by by=. ...itd.Dani=o zawar= z Kondratem kl'tw" ]przysi"g"\, /e gdyby kiedykolwiek mi"-dzy nimi powsta=a usobica ]zatarg\ nie wojowa: Lachom Ruskiej czeladzi, a Rusi – ladskiej. Potem, od Kondrata wr[cili do swoich dom[w, z czci'.

rzek" Wart" ]prijdosza Wetrou\, Rosjanie 1997 zmienili na& pridosza Wepru – Wepr – sie=o ]wie>\ po Kaliszem.... 0002-05-497

Zmagania o Halicz, podpalony most na Dniestrze.Gdy Dani=o by= w Ugrowsku ]Uhrusku n(Bugiem\, przys=ali Haliczanie rzecz'c& Sudis=aw wyruszy= na Ponizie ]Podole\, a kr[lewicz w Haliczu zosta= – przychod{ borzo ]r-z, szybko, bystro ˘ pol. bardzo\.

wkr[tce oka/e si", ilu tych Haliczan by=o, wspieraj'cych Dani=".Dani=o zebra= woj[w, p"dem pos=a= na Sudis=awa, a sam z ma=' dru/yn' ruszy= do Halicza, z ougrowska. na trzeci dzie< by= w Haliczu. a Sudis=aw nie >cierpia= ]nie wytrzyma=\ przed Dani=', i zbieg= do Halicza. Dani=o doci'gn'= do Halicza – Halicz zatworzy= si" ]zatwor ^ bolec, rygiel\.

jednak ci Haliczanie to nie byli grodzianie, lecz szpiedzy Dani=y;opuszczone& Dani=o nic nie wsk[ra=, nic nie osi'gn'=; w zamian....

Dani=o wi"c wzi'= dw[r Sudis=awa, wiele tam by=o wina, woszcza ]owoc[w\, karmy dla koni, strza= ]do =uk[w\ – pristranno widieti ]strach patrze:\.

dw[r za grodem ]domem\ by= “cywiln'” jednostk' – nie broniony,tym samym – =atwy do najechania.

potem dani=o ujrza=, /e ludzie swoi pijani s' – nie chcia= sta: w grodzie,chcia=oby si" tak widzie:, bo bli/ej prawdy& we dworze,

poszed= na on' ]drug'\ stron" dniestru. tej nocy Sudis=aw wbieg= ]wjecha=\ do grodu. uj"to jego ludzi, rzekli, /e Sudis=aw ju/ w Haliczu. Dani=o sta= w Uglnicach na brzegu Dniestru ]Uglnice ̄ ugo= ̂ k't\. Wyjechali Haliczanie i W"grzy – strzelali si" }z Rusi'| na lodzie. Wieczorem, ledom wostawszim ]zator powsta= przed mostem, l[d zatarasowa= bieg\, rzeka nawodni=a si" ]podni[s= si" stan wody\, podpalili most na Dniestrze, bezza-konny ]przest"pca, z=oczy<ca\, lichy Siemionko }Czermny|, podobny lisowi z powodu czermno>ci ]“rudo>ci” – rudzielca – rudym by=\.

bezzakonny ]przest"pca, z=oczy<ca\ ¯ bez % zakon ]prawo\,ang. outlaw ¯ out ]poza\ % law ]prawo\,nie ma w j. polskim analogicznego odpowiednika;epitetem takim b"d' okre>lane jeszcze trzy osoby& Ostafij Konstanti-nowicz 1262–†1264, Trojden 1270–†1282, i Tatar Telebuga 1287.

Koniec mostu zgas= – rado>: by=a wielka }w obozie Dani=y|. Nazajutrz doci'gn'= Wo=odimer Ingwarowicz i przeszli most. ...itd.Bela riks zwany kr[lem W"gierskim, w sile ci"/kiej, do Halicza.Bela nie podo=a=, wyjecha= z grodu, zostawiaj'c za sob' oru/niky mnogy, i ferewniky. Dani=o, Bo/' wol', odzyska= sw[j gr[d ‡

ferewnik[w ]w Ipat. ltpsi& farewnik[w\ Rosjanie nie pr[bowaliobja>ni:. 0002-05-498 By: mo/e, dla nich znaczenie oczywiste.

1228Po sem ska/em mnogii miate/, welikija lesti i besczislennya rati flBunt wybuch= u bezbo/nych bojar[w halickich; zamach na Dani=".

termin «bezbo/ny» by= najci"/szym oskar/eniem w Wiekach Íred-nich, tj. w czasach feudalnych, uprawniaj'cy w wielu wypadkach do wykonania kary >mierci na pos'dzonych, wskazanych. Rusini bili si" o Halicz, ale – jednocze>nie – z=orzeczyli na grodzian jak tylko mogli, przy ka/dej okazji.w wierze chrze>cija<skiej, po schi{mie 1054, papie/e zwali prawo-s=awn' Ru> – niewiernymi, a Ru> – rzymskich katolik[w& bezbo/nymi i niewiernymi. i dobry B[g na to patrzy=, i pozwoli=....czy Haliczanie byli rzeczywi>cie bezbo/nymi$ ˚1236&

dier/atel nasz Bogom dannyj – odpowiedzieli nieproszonemu Danile.uradzili z bratuczadom ]bratankiem\ jego }Dani=y| Oleksandrem na oubyenye ]ubijenie – zab[jstwo\ i przedanie ]przekazanie\ ziemi jego.

Aleksander nie by= bratankiem, lecz stryjecznym bratem.Rosjanie 1997 wyt=umaczyli& s=owo «bratuczado» obyczno oznaczaet «plemiannik» ]zwykle, pospolicie, oznacza bratanek\. 0002-05-498, nie ko<cz'c, /e Aleksander nim nie by= – jeden z licznych b="d[w pisca, wskazuj'cy kto pisa=, gdzie i kiedy.

siedz'cym w dumie ]trwali w zamy>le\, chc'c wznieci: ogie<, lito>ciwy B[g w=o/y= w serce Wasylki wyj>: won ]podszepn'= wyj>: naprzeciw, dos=. na zewn'trz\, i – obna/ywszy miecz sw[j – igraja na s=ugu korolewa, innemu pochwyci= tarcz" igraj'c niewiernym molibogowiczem. widz'c to, strach ich ogarn'= od Boga, m[wili& rada nasza rozpad=a si". i rozbiegli si" jak przekl"ty Swiatopo=k. oniem biegajuszczim ]rozproszyli si"\, }gdy| jeszcze nie wiedzia= Dani=o i Wasylko.

fa=sz, «jeszcze nie wiedzia=» powt[rzy si" przy naje{dzie Tatar[w 1240 na Kij[w, gdy Dani=o zbieg= na W"gry przed nimi, bo jeszcze nie wie-dzia= o ich naje{dzie; musia= kto> im donie>: o spisku Haliczan.przekl"ty Swiatopo=k – syn W=adimira Swiatos=awicza, z jego polecenia zabito jego przyrodnich braci& Borysa i Gleba, 1015, uznanych p[{niej za m"czennik[w i >wi"tych, a Swiatopo=k – przez to – za wykl"tego, w podtek>cie& zbieg= do Lach[w i tam zmar=, na pustyni }B="dowskiej| – element wa/ny w schi{mie& przypisanie konkurentowi wszystkiego co z=e; w tym wypadku – z=o katolik[w halickich dowi'zane do Swiatopo=ka.niewierny Molibogowicz – katolik, Molibogowicz ¯ modli % B[g % wicz.igraja – udaj'c, na>laduj'c, naigrywaj'c si"; na ^ za ]za s=ug"\.s=uga kr[la ]rzecz o Danile\ – Dani=o nie by= kr[lem do 1253; wyprze-dzenie. Rosjanie, nie wiedz'c, gdzie le/y przyczyna, komentowali& ªten zwrot wskazuje, /e opowiadanie to by=o «ponowione» w daleko p[{niejszy czas, bowiem Danii= Romanowicz otrzyma= tytu= kr[la w 1254. Opowiadanie o pokuszeniu }zamachu, targni"ciu si"| na /ycie Danii=y Romanowicza zapisany, by: mo/e, ze s=[w tysi"cznika Demia-na, >wiadka wydarzenia.º 0002-05-498 Taka sugestia ma daleko id'c' konsekswncj" – latopis musia=by by: przepisany jeszcze w XIII wieku, i uzupe=niany. Latopis pisany 1288(89, w ca=o>ci, przez Theodorka, w Brze>ciu Lit. nad Bugiem, na podstawie archiwum, tj. po up=ywie dekad; gdy pisa=, wiedzia= ju/ o koronacji Dani=y 1254. Przepisywany 1428–1432 we W=odzimierzu Wo=., st'd przez Smole<sk do Kostromy n(Wo=g'.

gdy Wasilko pojecha= do W=odzimierza }Wo=.|, a Filipp bezbo/ny ]katolik\ zwa ]zwa=, zaprosi=\ Dani=" do Wiszni – drougii sowiet sotworisza na ouby-enye ego. s Aleksandrom bratouczadom ego. ]drugi raz usi=owali go zabi:, z Aleksandrem – bratankiem jego\.

ale nie zabi: Dani=" i Aleksandra, lecz Haliczanie do spo=u z Aleksandrem – zabi: Dani="; konstrukcja zdania kt[ra dzi> powoduje niepewno>:.bratuczad ¯ czad ]dziecko\ brata – bratanek; b='d – jak uprzednio.bojarzyn Filip, w=a>ciciel zamku Wisznia, mi"dzy Zwenigorodem a Przemy>lem, przeciwnik stronnictwa Dani=y. Tak/e Molibogowicz by= w opozycji. 0002-05-498

}Dani=o| dojecha= do Braniewickiej rili ]reli, mielizny\ – pose= ]goniec\ od tysi"cznika demiana, }dop"dzi=| m[wi'c mu& pir ]uczta\ z=a jest }szykowana|, zamy>lili bezbo/ny ]katolik\ tw[j, bojarzyn Filip, z bratankiem twoim – Oleksan-drem, by zabi: ciebie. }Dani=o| to s=ysz'c poszed= nazad ]zawr[ci= z drogi\; utrzyma= stolec ojca swego }Romana †1205|.

Braniewice – w ziemi Halicza, dzi> w Drogobyckim okr"gu, Lwowskiej ob=asti; bratanek – b='d, o czym uprzednio ]by= stryjecznym bratem\.wyrzucanie Dani=y z Halicza i ci'g=e czyhanie na jego /ycie, >wiadcz' kim Dani=o dla Haliczan by=. a gdy Mstis=aw Uda=y wjecha= tam si=' 1215 – Dani=o ba= si" do='czy: do Mstis=awa, ˚1215.za cztery lata, w 1233, wyrzuc' Dani=" – zbiegnie na W"gry.

powiadomiony Konstantin zawr[ci= na rz. Dniestr, a bojarzy bezbo/ni ]kato-liccy\ wiezachysja inuda. nie chotiaszcze lica ego widiti. ]pojechali inn' drog' nie chc'c widzie: “lica ego” – twarzy jego\.gdy przyjecha= do Halicza – wys=a= pos=a do brata, kniazia Wasylki& p[jd{ ty na Oleksandra. Oleksandr za> wybieg= ]zbieg=\ }z Be=za| do Przemy>la, ku doradcom swoim, a ]i\ Wasylko przej'= Be=z. Iwana za> pos=a= siedlniczego swego ]¯ siod=o\ za niewiernymi ]katolikami\ molibogowiczami i za wo=drys', i uj"to ich ]literami\ 20 i 8 ]28\ Iwanem Micha=kowiczem. i ci >mierci nie przyj"li ]nie >ci"to ich\, lecz mi=o>: po=uczyli ]przebaczenie otrzymali\. odt'd knia{}Dani=o| nigdy nie weseli= si" na uczcie. jeden z tych bezbo/nych ]katolickich\ bojar[w lice zali emou czaszeu ]w twarz mu chlusn'= ciecz' z czaszy, pewnie winem\, i to >cierpia= ]wytrzyma=\ }Dani=o|.

taki Halicz Dani=y by=.inogda /e. da Bog im wozmezdye ]innym razem B[g to odem>ci ¯ mest\ ‡

wyprzedzenie& ju/ w[wczas wie, co si" stanie z Haliczem.

WYPISY


1229Szelew swoboden ]zdj"ty drzewcem\, k(Przemy>la ]n(Sanem\, przy starciu woj[w Dani=y z Aleksandra – zgin'=, lecz /yje dalej, a/ do 1246, gdy zn[w sboden bys n(Sanem w starciu z W"grami i Lachami.Sam Dani=o sozwawszu wecze ]wezwa= na wiec\ pozosta=ych ]literami\ 18 otrok ]pazi[w\ wiernych, z demianem tysi"cznikiem, i rzek= im& chcecie by: wiernymi mi – da izydou na wragy moa ]to wyruszcie na wrog[w moich\. oni za> }od|krzykn"li& wierni jeste>my Bogu i tobie, gdnou ]panu\ naszemu. izydi ]wyruszajmy\ z Bo/' pomoc'# sockyj ]setnik\ Mi=u=a za> rzek=& gsne ]gospo-dinie, panie\, nie pognietszi pcze= miedou nie jasti ]nie zabronisz pszczo=om je>: miodu\. pomodli= si" Bogu, i >w. przeczystej B-cy ]Bogurodzicy\, Micha=owi archanio=owi – Bogiem, ustremi=sja ]wybra=, dos=. nakierowa= si" na\ wypraw" z ma=' liczb' wojak[w. i Miros=aw przyszed= jemu na pomoc z ma=om otrok ]z nieliczn' liczb' pazi[w\. niewierni wi"c wszyscy na pomoc jemu id'cy, mniemali ]s'dzili\, /e wiernymi s'. i z nimi wi"c swiet sotworisza luti bo byli na nie ]z nimi wi"c urz'dzili narad", bo srodzy byli na nich\.

swiet to sowiet ]rada\, s=owo tak nagminnie psute przez autora pisz'cego Ipatiewsk', /e wydawcy Ipatiewskiej przeoczyli wstawi: odno>nika w tym miejscu. Ipat. ltps 1428(32 nieudaczn' kopi' wo=. 1288(89.

doci'gn'= Dani=o do Przemy>la – nie >cierpia= ]nie wytrzyma=\ alexandr ]z gr. liter' ksi\, zbieg=. w tej/e gonie ]gonitwie\ ...w tom /e gonja szelew sboden bys, bie bo chrabor. i w welici czsti umret ]zgin'=; Szelew /yje dalej, a/ do 1246, gdy zn[w sboden bys n(Sanem w starciu z W"grami i Lachami\;

gon, gonia, gonitwa – pojedynek jezdnych.Rosjanie 1997 nie dojrzeli lapsusu podw[jnej >mierci Szelwa.

niewierny ]katolik\ za> Wo=odis=aw Jurjewicz z nim }z Aleksandrem| sowiet sotwori, gonili ich oli ]a/\ do Sanoka i wr[t W"gierskich.

wrota W"gierskie – prze="cz w Karpatach, na drodze do W"gier, dzi> Dukla na granicy polsko-s=owackiej.

i go<znouwszusja Oleksandrou ]oderwa= si" od pogoni\, zostawi= swoje imienie ]mienie, dobytek\, i tak przyby= na W"gry, do Sudis=awa. Sudis=aw tak/e by= na W"grzech.Walk z W"grami ci'g dalszy. Sudis=aw do kr[la Andrzeja ]1205–†1235\, kr[l Andrzej wzwi[d= Andrzeja w"gierskiego }swego syna|. przyci'gn'= kr[l Andrzej z synem swoim Bel' i drugim synem – Andrzejem, do Jaros=awia }n(Sanem|. bojarzyn Dawyd Wyszaticz zatworzy= ]zaryglowa=\ }Jaros=aw| z polecenia kniazia Dani=y, i Wasilij Gawri=owicz.

struktura zdania& Dawyd Wyszaticza i Wasil Gawri=owicz zaryglowali....Bili si" W"grzy a/ do zachodu s=o<ca, gr[d odbi= ich ]odpar= atak\.Dalej w skr[cie& Dawyd Wyszaticz chcia= podda: gr[d, Wasilko by= przeciwny. Czak powr[ci= z w"gierskich po=k[w z doniesieniem& nie mog' was przej': ]zdoby:\, bo pobici s' wielce. Wasilko krzepko ]silnie\ by= za obron'. Trwoga na nich pad=a, wyszli }z grodu| ze wszystkimi wojami. Kr[l przej'= ]zdoby=\ Jaros=aw i st'd ruszy= do Halicza.Klimata z Go=ych g[r zbiega ]zbieg=, przeszed=\, od kniazia Dani=y do kr[la, a za nim, wszyscy bojarzy haliccy predaszasja ]poddali si"\.

fa=sz za fa=szem& W"grzy pobici wielce, byliby Jaros=awianie obronili si", gdyby nie pad=a trwoga na obro<c[w; Klimata zbieg= do kr[la, wi"c wszyscy kniaziowie za nim poddali si" – nie poddali si", bo nigdy Dani=y nie byli; Dani=o – prawnie, bo po te>ciu – lecz gwa=tem by= u w=adzy w Haliczu, jak Mstis=aw – po W=odzimierzu †1288 – w Brze>ciu Lit.

St'd kr[l }Andrzej| poci'gn'= do W=odzimierza }Wo=.|. doci'gn'wszy, dziwi= si", rzecz'c& takiego grodu nie izobretoch ]nie znalaz=em, dos=. nie wynalaz=em iz ̂ wy\ w niemieckich stronach. tako suszczu zbrojni stali na nim, b=yszcza=y si" tarcze i zbroja, podobne s=o<cu. Miros=aw by= w[wczas w grodzie, nie-gdy> dzielny }czyt. dzisiaj nie|. B[g – widocznie – smuci= si" umom ]my>l'\.sotwori ]zawar=\ pok[j z kr[lem bez rady kniazia Dani=y i brata jego – Wa-silki.rz"dem ]kolejno\ odda= be=z i Czerwen alexandrowi ]z gr. liter' ksi\.

a gdzie Dani=o z Wasylk' w[wczas byli$ co z=e – to nie my, to Miros=aw.kr[l osadzi= syna swego – Andrzeja – w Haliczu, rad' niewiernych ]katolickich\ Haliczan. Miros=aw za> zapar= si" ]sic\& czrwniane nie preda= esm ]Czerwe<c[w nie sprzeda=em\. porok ]wstyd\ /e imouszcze emou welik ot obou bratou.poczto mir sotwori suszczu ti s welkimi woi ]maj'c wielkie wojsko, dlaczego zawar=e> pok[j$\. kr[l sta= we W=odzimierzu, knia{ za> Dani=o przej'= ]po-chwyci=\ wielkie =upy oko=o be=za wojuj'c.

wo=. oko=o be=za ]wok[= Be=za\ ̆ Ipat. Bozkou ]oko=o Buska\ ̆ Rosjanie 1997& oko=o Bu/ska }n(Bugiem|.pobity kr[l w"gierski sta= we W=odzimierzu, oczekuj'c dzielnego Dani=y, ale nie stawi= si" – wojowa= wok[= Be=za, by odci'gn': si=y w"gierskie.

Kr[l }w"gierski| wr[ci= do siebie, do W"gier.W"grzy nie mieli ambicji zagarni"cia i w=adania odleg=ym i prawos=aw-nym Wo=yniem, a Rusini, pobliskim, lecz katolickim Haliczem – tak.

gdy wo=odimer pos=a= Danile rzecz'c& idzie ]wyruszy=\ na mnie Michai=,

pom[/ mi bracie – Dani=o wi"c przyszed=, stworzy= mir mi"dzy nimi ]zawarli ugod"\. z ruskiej ziemi wzi'= sobie cz">: torczeskyj ]Torczyna\, i odda= z pow-rotem dzieciom Mstis=awa – szurjatom swoim, rzecz'c im& za ojca naszego dobre dzie=a i uczynki, post"powanie\ przyjmijcie i dzier/yjcie torceskyj gorod]posiadajcie Torczyn gr[d\.

1230,Po tych/e latach, d{wign'= ra: Andrzej kr[lewicz na Dani=" i przyci'gn'= do Bia=obrzeg[w. Wo=odis=aw wi"c wyjecha= ze stra/ami od Dani=y, z Kijowa. spotkali si" w Bia=obrzegach, i bili si" o rzek" S=ucz, i gnali }W"gr[w| do rzeki Drewnej. z lasu Czertowa nadesz=a wie>: do kyewa ]Kijowa\, wo=odimerowi ]tak#\ i Danile, od Wo=odis=awa. rzek= Dani=o kniaziowi wo=odimerowi& bracie, wiedauczi oboju naju idut na. ]ja wiem, id' na nas obu\. pu>: mnie, ja zajd" im od ty=u. oni }W"grzy|, gdy ujrzeli – wr[cili do Halicza.

W"grzy mieli dobry wzrok..., by: mo/e, wr[cili z innego powodu. Dani=o, sniemszusja ]po zjednoczeniu, po='czeniu\ z bratem }Wasilk'| do>cig-n"li }W"gr[w| u szumska i powiestowali ]prowadzili uk=ady\ z nimi u rzeki weli ]Wela\ }dop=yw Gorynia|. z kr[lewoczem by= alexandr ]gr. liter' ksi\ z Gle-bem zeremiejewiczem i inni kniaziowe bo=ochowstyj z wieloma W"grami flwidzia= si" Dani=o z kr[lewiczem nad rzek' Wel', i niekoe s=owo pochwal-no rekszu ]nazwa= go s=owem “pochwalnym” – wulgarnym\, jego/e }tego s=owa| B[g nie lubi }ale Dani=" – tak|. nazajutrz przekroczy= rzek" Wel", w szumsku, i – pok=oniwszy si" Bogu i >w. Semeonowi – ispo=cziw po=ki swoje ]kaza= dosi'>: koni\ }wyruszy=| do Torczyna. gdy ujrza= Andrzej kr[lewicz, ispo=czy= po=ki swoje, i wyszed= naprzeciw, sirecz ]to jest\ na siekanin". szed= po r[wninie, Dani=o za> i Wasilko zjechali z wysokich g[r.inni za> braniachu ]byli przeciwni, mieli zastrze/enia, zabraniali\, by sta: na g[rach broni'c schodu. Dani=o za> rzek=& jako /e Pisanie ]skr[tem\ g=agolet]jak Pismo m[wi\& m=ody na bra< ]bitw"\ – straszliw' dusz" ma.

wg Rosjan 1997, cytat z biblijnej Ksi"gi Jezusa Sirachowa. ponudiw ich ]ponudzi= ich... mow'\, uskori ]przy>pieszy= ¯ skoro\ zej>: na<.Wasilko wi"c iduszczu protiwou Ougrom ]natar= na W"gr[w\, a Demjan ty-si"cznik iduszczu ]natar=\ innymi po=kami wieloma oszouju ]z lewa\. Dani=o za> idasze ]natar=\ po=kiem swoim posredi ]>rodkiem, dos=. po >rodku\ – wielkim po=kiem, oustrojen ]ustrojonym...\ dzielnymi lud{mi i >wietnym uzbrojeniem. gdy oni }W"grzy| ujrzeli – nie chcieli soraziti s nim ]zrazi: si", zetrze:\, no]lecz, ale\ k=oniachusja ]k=aniali si"... zboczyli\ na demjana i na inne po=ki. pryemszim /e soko=om strelcem ]gdy przyj"li strzelc[w-soko=[w\, nie >cierpieli ]nie wytrzymali\ ludzi }Dani=y|, wybili ich i rozproszyli.

strzelcy-soko=y – oddzia= strzelc[w strzelaj'cych z =uk[w wysoko w g[r", jednocze>nie; w ten spos[b zwi"kszali szans" trafienia naje/d/a-j'cego na koniach wroga; wysoko – dla wi"kszego zasi"gu.wg Rosjan 1997& soko= ̂ taran; nie widz" sensu u/ycia tarana w bitwie konnych na otwartym polu; taran u/ywany przy obl"/eniu grod[w.

gdy demian zrazi= si" ]star= si"\ z Sudis=awem – knia{ Dani=o zajecha= im ty=.Demjan i Sudis=aw – wojewodowie, stali na czele wielu, st'd po liczbie pojedy<czej nast"puje liczba mnoga ]im\.

demjan za> miema= ]s'dzi=\, /e to wszyscy ratnyj ]wrodzy\ przed nim, i wo-zbiegosza pred nim ]i zbiegli przed nim\ }przed Dani=' na ty=ach wroga|.

by= to pocz'tek kl"ski, kt[r' pisiec zatai=.Dani=o za> wbode ]wbi=\ kopi" swoj' w ratnego, iz=omiwszu ]z=ama= iz ̂ wy, z\ wi"c t" kopi" i obna/y= miecz sw[j. rozejrza= si" tu i tam i ujrza= >ci'g Wasilkowy stoaszcze i dobre borouszcz i Ougry goniaszczu ]stoj'cy i walecznie, bohatersko, zmagaj'cy si", i W"gr[w goni'cy\.

gonitwa – pojedynek rycerski na konie, kopje i tarcze.obna/aj'c miecz sw[j, ruszy= bratu na pomoc. wielu rani=, inni od miecza jego oumrosza ]umarli... zgin"li\, sniem /e sja ]zjednoczy= si"\ z Miros=awem i ujrza=, /e W"grzy sobirajutsja ]zbieraj' si", skupiaj'\ – pojechali na nich we dw[ch. oni }W"grzy| nie >cierpieli ]nie wytrzymali\ i poskoczisza ]uskoczyli\ – drudzy przyjechali i starli si", i ci }tak/e| nie >cierpieli. gonili wi"c ich roz='czaj'c si" }Dani=o od Miros=awa|. potem za> ujrza= brata dobre boruszczu ]walecznie zmagaj'cego si"\, i sulica jego krwaw' by=a. i osczepaky / issieczenou ot oudarenja mieczewego ]a oszczep za> nacinany od uderze< miecza\ fl

po czym rok 6740, b"d'cy przed=u/eniem opowiadania o tym/e boju, czyli ci'giem dalszym, widzianym z innej perspektywy.

Gleb zeremieicz zebra= W"gr[w i najecha= na >ci'g Wasilka ]zaci'g\. dani=owi / ]gdy Dani=o\ przyjecha= ku nim ]zbli/y= si"\, i ponu/aszczu ich ]by ponag-li:, wyzwa: na b[j\ – nie zobaczy= woj[w, lecz otrok[w ]pazi[w\ trzymaj'cychkonie. gdy poznali go – chcieli zar'ba: mieczami konia jego }Dani=y|. =askawy B[g bez jazwy ]rany\ izniesszu ]wyni[s= iz ̂ wy\ iz ratnych, jako/e ]jednak/e\ od ko<ca ostro>ci mieczowej ]ko<cem ostrza miecza\ szer>: przeci"li na >ci"gnie konia jego ]przy kopycie; Rosjanie& na biodrze\.Dalej w skr[cie& Wasilki po=k gna= W"gr[w do stan[w, i >ci'g kr[lewicza podci"li ]wyr'bali cz">ciowo\, wielu innych W"gr[w zbieg=o, a/ w Haliczu stanowiszasja ]zatrzymali si"\. stojaszczim /e sim na gorie }Dani=o| ]sta= na

WYPISY


g[rze\, i sim na oudol }W"grzy| ]na dole, nizinie\, Dani=o i Wasilko ponaglili swoim najecha: na nich }na W"gr[w|. B[g za> tak izwoli= ]pozwoli= iz ^ po\ za grzechy – nawr[ci=a si" dru/yna Dani=y na bieg, oni }W"grzy| za> nie >mieli goni: ]>ciga:\. nie by=o pakosti ]strat, szkody, ujmy\, razwie ]z wyj'tkiem\ tych pi"ciu zabitych }imiona ich opuszczone w tym miejscu|.gdy Dani=o nazajutrz zebra= si" ]pozbiera= ocala=ych\ – nie wiedzia= o bracie, gdzie on i z kim jest. Kr[lewicz za> zawr[ci= do Halicza, zane ]albowiem\ uraz ]straty\ wielkie }by=y| w po=ku jego. inni W"grzy zbiegli, a/ w Haliczu stanowiszsja ]zatrzymali si", w stanach\ }bo tam ich siedziba|.

fa=sz, Dani=o pobity tak, /e nie wiedzia= gdzie brat, a W"grzy – po wygranej – poci'gn"li do Halicza, bo c[/ innego im pozosta=o.

by=a bra< wielka ]wielki b[j\ w dzie< ten. tych pad=o wielu W"gr[w, a Dani=owych– ma=o bojar[w. imiona ich by=y& Rastis=aw Jurjewicz, moisi, Stepan – brat jego }Moiseja|, jurej Janiewicz }czyli czterech|.gdy potem Dani=o ujrza= brata swego przy zdrowiu – nie poprzesta= stroi: na nie ra: ]d{wiga: na nich – na W"gr[w – konnych\.

w wojowaniu Dani=o by= wy>mienity, nie potrafi= /y: w pokoju.

1231By= b[j u Torczyna, w sobot" wielk' ]przed niedziel' wielkanocn'\. potem przys=a= Olexandr ]z gr. ksi\ ku braciom Danile i Wasylce& nie lepiej ]gorzej\ mi jest by: procze ]bez\ was. oni przyj"li jego z lubo>ci' ]zgod'\.trawa wyros=a }wiosna|. Dani=o wyruszy= z bratem }Wasilk'| i z aleksandrem, przyci'gn'= do Ple<ska }ko=o miasta Brody|, pod jarbuzowiczami pochwyci= =up[w wiele i wr[ci= do W=odzimierza }Wo=.|.Kr[lewicz }Andrzej| za> i Sudis=aw nawi[d= dyanisza ]Dianisza\ na Dani=".

dyanisz, Dianisz, danisz – w"g. Dionizy OA, SSz ¯ gr. Dionysus.Dani=o wi"c pojecha= do kyewa ]Kijowa\ i przywi[d= po=owc[w z Izas=awem przeciw nim. i z Izas=awom wodisja u bo/nicu, i z Wo=odimerom ]poprzysi"gli sobie$\.

Rosjanie 1997 przet=umaczyli bo/nic" na cerkiew, katolickie ko>cio=y – na cerkiew. je/eli Izas=aw przewodzi= Po=owcom – by=a to bo/nica.

Poci'gn"li przeciw daniszowi. Izas=aw za> le>: stwori ]zdrad" uczyni=, zdo-by= si" na ni'\ – poleci= wojowa: ziemi" Dani=ow'. wzi"li Tichoml i wr[cili, zostawiaj'c wo=odimera z Dani=' i Kotjanem odinomou ]samym sobie\.o le>:, z=a le>:, jako /e Omir pisa= ]Homer, nieme H, EI\& s=odka do ob-liczenia ]rozrachunku\, a po obliczeniu – gorzka; kto w niej chodzi – koniec z=y przyjmie; o {le z=a z=o jest.St'd wi"c ruszyli do Przemy>la. Andrzej kr[lewicz, danisz z W"grami bili si" o most z w=odzimierzem i Dani='. i odbili si" im ]Dani=o odbi= most W"grom\. W"grzy wi"c wr[cili do Halicza, porzucaj'c poroki ]wyrzutnie kamieni\. wo-=odimer za> i Dani=o poszli po nich ]>cigali\. Wasilko za> i alexandr ]z gr. ksi\ doci'gn"li do brata }Dani=y|, sniaszasja ]zjechali si"\ u Bu/ska. Wo=odimer za> z Kotjanem i Izas=aw wr[cili }do swych dom[w, grod[w|.

1232.Zmaga< Dani=y o Halicz ci'g dalszy; walki z niewiernymi W"grami.W to/ wremja ]w tenczas\ otstupi ]odst'pi= Gleb Zeremiejewicz od kr[lewicza, ku Danile. Dani=o za> z Wasylk' odinako ]jednak/e, mimo to\ wyruszyli do Halicza. spotkali ponad po=ow" Haliczan. Dobros=aw i Gleb, innych bojar[w wielu. przyszed=wszy sta na berezie Dniestra ]zatrzyma= si" na brzegu Dniestru\ i przej'= ziemi" halick'. rozda= grody bojarom i wojewodom. karmy by=o u nich wiele, kr[lewicz za> i danisz z Sudis=awem izniemogachu g=adom w gradie ]przymierali g=odem w grodzie\. stojasze ]oblegali – liter'\ 70 tygodni, wojuj'c w oczekiwaniu na l[d, donde/e ]/eby\ przej>: na nim.

niedoci'gni"cie pisca& 9 tygodni; s=aw. liter" O ]70\ nie przekre>li= by oznacza=a F ]9\; rok ma 52 tygodnie, a tu 70 tygodni oblegali....

Sudis=aw wi"c le>ci' ]podst"pnie\ pos=a= do olexandra ]z gr. ksi\ rzecz'c& dam tobie Halicz, odejd{ od brata. on }Aleksander| poide procz ]poszed= precz\. Haliczanie za> doumachou ]zastanawiali si"\ }by| chwyta: Haliczan wyje/d/aj'cych z grodu do Dani=y.

nie by=o to przej"cie Halicza przez Dani=", jak chcia=by widzie: pisiec. Dani=o sta= na brzegu Dniestru, i – symbolicznie – rozdawa= grody swoim, gdy Haliczanie siedzieli zamkni"ci w grodzie.

Wydarzenia roku 1232 ko<czy& wkr[tce kr[lewicz }Andrzej †1235| umar=, wys=ali Haliczanie po Dani=" Siemionka Czermnego }tego, kt[ry podpali= most 1227|, a }katolik| Sudis=aw wyjecha= na W"gry.

1233wiosna. z nastaniem wiosny... Aleksander uboja= si" z=ej swej dzia=alno>ci, w drodze do Kijowa – uj"ty w =uzie Chomorskim; wyprawa Dani=y po rz. Desna& Chorobor, Sosnica i Snowesk zdobyte ]nie>ci>le w lokalizacji\; b[j u Czernihowa.Aleksander uboja= si" z=ej swej dzia=alno>ci, wyruszy= do te>cia swego, do Kijowa. gdy Dani=o dowiedzia= si" – wyruszy= na niego z Halicza, dop"dzi= go w Po=onie i uj'= w =uzie Chomorskim ¯ rz. Chomora. Dani=o nie spa=}w[wczas| trzy dni i trzy noce }w drodze do miejsca|, tak i woje jego.

B[j u Czernihowa; taran postawili miotaj'cy kamienie na p[=tora przestrza-=u, a kamie< tak ci"/ki /e czterech silnych ludzi zdo=a go podnie>:. B[j z Po=owcami u Torczyna, ko< gniady Dani=y ustrzelon. Haliczanie podnosz' bunt pod nieobecno>: Wasylki, Dani=o zbieg= na W"gry, czyli wyjecha=. Z nastaniem zimy, Wasylko z pomoc' Lach[w ruszy= do Halicza, Dani=o po>pieszy= mu na pomoc, wracaj'c z W"gier, wojowali nie doszed=wszy do Halicza i wr[cili do domu. W >rodku opowiadania znak fl

co> z=ego sta=o si", nie po my>li, ale pisiec zatai=.

1234Doci'gn"li Haliczanie si=' pod Kamieniec, i wszyscy bo=ochowcy ]Wo=o-chy BW\. Wojowali po Chomorze. ...z nastaniem lata Michai= i Izas=aw wys=ali pos=[w gro/'c& daj naszym bratom lub najdziemy ciebie wojowa:.

1234, koniec roku, lub 1235, pocz'tek roku.letu nastawszu ]z nadej>ciem lata lub roku\...zmagania o Halicz, Ru> wojowa=a ko=o Zwenigorodu.

1235, koniec roku, lub 1236, pocz'tek rokuwiesnie /e bywszi ]wiosn'\..., wyprawa na Jatwie/; przyszli do Bere>cia, rzeki wezbra=y i nie zmogli i>: dalej.kri/ewnik Tepliczem rekomyj ]Krzy/ak Tepliczem zwan\, miesjaca marta starejszi-nu ich Bruna jasza ]w marcu uj"li ich starszego stopniem, zwierzchnika, Bruna, w ziemi Dobrzynia ˘ Bracia Dobrzy<scy& Chrystian †1246 % 15 rycerzy\.

technicznie, marzec nale/a= do 1235, ale przeczy wiosna 1236;mogli uj': w ostatnich dniach marca 1235, tj. wiosn' 1236.Tak/e, pisiec pisa= na podstawie dokument[w – w archiwum jeden m[g= by: prze=o/ony, bo oba bliskie sobie w czasie, ˚1263.By=oby& marzec 1235, wiosna 1236 ˘ wiosna 1236, marzec 1235.

1236Po tym/e roku }1235| Dani=o nawi[d= Litw" na Kondrata.Dani=o udzieli= pomocy kr[lowi w"gierskiemu, bo car }caesar| Fridrich wyprawi= si" na herzoga ]ksi"cia\, a oni chcieli pom[c herzogowi.

niem. herzog }hercog| ZC ˘ wo=. hercik GK.Fridrich – Frederick ™ Hohenstaufen ur. 1194, 1215–†1250.

Jaros=aw Suzdalski zdoby= Kij[w pod W=odzimierzem, lecz nie mog'c utrzyma:, osadzi= w nim syna swego – Michai=a, a Rostis=awa – w Haliczu, odebra= tak/e Przemy>l Danile. Czasem /yli w pokoju, a czasem wojowali. W czasie gdy Dani=o by= w Cho=mie, nadesz=a wie>:, /e Rostis=aw wyprawi= si" na Litw" ze wszystkimi bojarami. Dani=o p"dem do Halicza, z Cho=ma, i na trzeci dzie< by= ju/ na miejscu. Ale Haliczanie nie przyj"li go, prowadzi= wi"c z nimi dialog pod parkanami grodu. Pyta= si"& dok'd chcecie cierpie: innople-miennych ]obcych\. Oni odpowiedzieli& dier/atel nasz Bogom dannyj ]w=a>ciciel nasz od Boga dan\ }Rostis=aw|. I rzucili si" jak dzieci do ojca, pszczo=y do swej matki, jak spragnieni wody – do {r[d=a, widz'c, /e nie utrzymaj' grodu }os=abionego wyjazdem bojar[w|, wyszli z zap=akanymi oczyma, bladymi licami, li/'c usta }ze strachu przed odwetem| – przyjmij Dani=o gr[d. Dani=o wjecha= do grodu swego, przyby= do }o=tarza| przeczystej >wi"tej Bogurodzicy, przej'= stolec ojca swego, okaza= zwyci"stwo }#| i postawi= na niemieckich wrotach chor'giew swoj'. Nazajutrz przysz=a wie>:, /e Rostis=aw, s=ysz'c o przej"ciu Halicza – zbieg= na W"gry, drog' na Borsukow die= ]prze="cz we wsch. Karpatach\ i dotar= do Bani zwanej Rodna. Znak fl

1237Najazd Tatar[w na ziemi" Rezania i kraje zaleskie&Pry<sk, Suzdal, Kozielsk; opisy okrucie<stwa Tatar[w.Roku ]literami\ 1237. Naszli bezbo/ni Ismai=tanie, uprzednio bij'cy si" z kniaziami Ruskimi na Ka=kach. Najpierw naszli ziemi" reza<sk', wzi"li gr[d Reza< podkopem. ...itd.Kniazia Jurija powiedli do Pri<ska, gdzie by=a jego kniagini, i zabili obojga, ca=' ziemi" wybili, do niemowlak[w ss'cych mleko. Kir ]pan\ Michai=owicz zbieg= do Suzdala. Jurij wys=a= syna swego – Wsewo=oda. Wsewo=od po-bity w boju z Tatarami na Ko=odnie. Sam Jurij wyjecha= z W=odzimierza }na Kla{mie| na spotkanie z Tatarami – zabity przez Burondaja. Baty oblega= W=odzimierz, przem[wienie biskupa Mitrophana do grodzian, zagrzewaj'ce do obrony. Widz'c wzmagaj'ce si" obl"/enie ]strzelanina, rusztowania\, m=ody knia{ Wsewo=od wyszed= z grodu z darami, w nadziei na oszcz"dze-nie mu /ycia, on ]Baty\, jak drapie/ny zwierz, nie oszcz"dzi= jego m=odo>ci, poleci= przed sob' zareza:, grodzian wybi=, a zbieg=ych do cerkwi kniagini z dzie:mi – poleci= ogniem spali:.St'd, z W=odzimierza, ruszy= do Kozielska. M=ody Wasilko i Ko{lanie, po naradzie postanowili nie podda: si" /ywcem. Wypadli z grodu ]wycieczk'\ na Tatar[w, wysiekli procarzy, i napad=wszy na po=ki – wybili 4 tys., lecz sami polegli. Batyj wzi'= gr[d, wyci'= wszystkich w pie<, do osesk[w ss'cych mleko. Z tego te/ powodu, Tatarzy nie zwali gr[d Kozielskiem, lecz z=ym, albowiem bili si" 7 tygodni, tu poleg=o trzech syn[w ciemniczego kt[rych nie

WYPISY


mogli znale{: pomi"dzy mas' trup[w ]tatarskie tma, mi"kkie, s=awia<skie T& t;ma ̆ ciemniczy – w[dz 10 tys. woj[w ̆ pol. :ma ̂ niezliczona liczba czego\.Z Kozielska Batyj naszed= ziemi" Po=owieck'. Zdoby= Perejas=awl podko-pem, wybi= wszystkich, cerkiew obrabowa= z naczy<, z=ota i drogich kamieni, episkopa Semeona – zabi=.

1238W leto 6746. Pskowianie wybili Litw" na Kamnie, zasad', oktabra 25.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.

1239W leto 6747, oktabra w 16, wybili Niemcy pod Izborskiem Pskowian 600 m"-/[w, i tak, przychodz'c, wzi"li Psk[w, i siedzieli w Pskowie 3 lata ]w=adali, byli na tym miejscu\.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.

1239w to /e wremja pos=a= }Batyj| na Czernihow }niejako ci'g dalszy 1237, bo tekst zszyty, przerwy nie ma|. Obst'pi= gr[d w sile ci"/kiej. Mstis=aw Gle-bowicz – s=ysz'c – wyszed= z grodu ]wycieczka\, napad= na Tatar[w, ale zniesiony zosta=, gr[d wzi"ty, spalony, episkopa zostawili /ywym i powiedli do G=uchowa.Mengu-chan doci'gn'= do Kijowa, sta= w gr[dku Piaseczno, widz'c gr[d}Kij[w| – dziwi= si" pi"kno>ci jego. Znak flMichai= zbieg= przed Tatarami, za synem swoim na W"gry, a Rostis=aw, syn Mstis=awa Smole<skiego zasiada w Kijowie. Dani=o pochywyci= go, w Kijowie zostawi= swego Dymitra. Tatarzy uj"li kniagini" Michai=a i bojar[w jego, i Kamieniec wzi"li. ...itd.Michai=, widz'c przej"cie Kijowa, zbieg= z synem swoim do Lach[w, do Kondrata. Gdy Tatarzy poci'gn"li w t' stron" – nie wytrzyma= i wyjecha= do ziemi Wroc=awskiej. przyjecha= do miejsca niemieckiego zwanego Sereda ]Íroda\, ujrzeli Niemcy /e towaru ]dobytku\ wiele jest – wybili jemu ludzi, towar zabrali, wnuka jego zabili. Z wielkim /alem, /a=ob', zbieg=, bo Tatarzy gotowali si" do boju z Andrichowiczem. Michai= powr[ci= do Kondrata }na Mazowsze| fl

1240zima. Pierwszy najazd Tatar[w. Przyci'gn'= Baty do Kijowa w sile ci"/kiej ]tatarskie baty ^ bicz ˘ pol. baty, w liczbie mnogiej ˘ bat\. G=osu nie s=ycha: od skrzypienia teleg, bekania wielb='d[w, r/enia koni stad jego. Pochwycony Tatarzyn o imieniu Towru= wyjawi= Rusinom si=" ich. Ci byli bracia jego}Batego| silni ]rodzeni\ wojewody& Urdu, Bajdar, Biruj kadan }Kojdan|, Be-czak, Me<gu, Ku=uk; wr[ci= si" uwiedaw ]zwiedzaj'c si"\ o >mierci chana }wOrdzie| – sam zosta= chanem. Wojewod' pierwszym Sebiedaj bohater, i Burundaj bohater bo wzi'= Bu=garsk' ziemi" i Suzdalsk', innych – bez liku, nie gdzie ich spisa:. Batyj przystawi= poroki ]wyrzutnie kamieni\ u wr[t Ladskich. Tatarzy wybili wy=om w >cianie, nazajutrz zdobyli gr[d.Ludzie, w pop=ochu schronili si" do cerkwi, z dobytkiem swoim. Obci'/one >ciany powali=y si" }do >rodka|. I tak Tatarzy zdobyli gr[d. Broni'cego Dmitra i rannego, nie zabili, z powodu m"stwa fl W ten czas Dani=o zbieg= na W"gry, czyli wyjecha=, bo wstyd przyzna: si" do ucieczki bohatera. Bola=o pisca, wi"c dla pozbawienia w'tpliwo>ci, Da-ni=o& ªjeszcze nie s=ysza= naj>cia pogannych Tatar[w na Kij[w.” od zgie=ku ich – g=osu s=ycha: nie by=o, t"tni=a okolica.

wy>mienity s=uch zawi[d= go tym razem, ˚1220, wyprawa na te>cia.Baty zdoby= Kij[w. S=ysz'c /e Dani=o na W"grzech jest – ruszy= do W=o-dzimierza. Doci'gn'= do grodu Ko=odnia/nego, przystawi= poroka, nie m[g= rozbi: >ciany, s=odk' namow' sk=oni=, by poddali si", a gdy to uczynili – wy-siek=. St'd ruszy= do Kamie<ca Izas=awa, i zdoby=. Ale pod Krzemie<cem, widz'c /e nie zdob"dzie – odszed=. Przyszed= do W=odzimierza Wo=. – wzi'= podkopem. To/ i Halicz. Innych grod[w wiele.

1241, kwietnia 09, kl"ska wojsk wielkopolskich i >l'skich pod Legnic'.wyprawa na Polsk" kierowana przez Pajdara }Bajdara| sz=a dwoma zagonami& jeden – wzd=u/ Wis=y, na Krak[w i Íl'sk ]Krak[w spalili, ocala= tylko ko>ci[= >w. Andrzeja, wg Ba=abana\, drugi – przez +"czyc" i wschodni' Wielkopolsk", na Wroc=aw, kt[ry zosta= spalony przez na-je{d{c[w ]mieszka<cy Wroc=awia nie usi=owali stawi: czo=a Tatarom, podpalili tylko miasto i uciekli w lasy, wg Ba=abana\. Pr[by rycerstwa ma=opolskiego stawienia Mongo=om oporu pod Chmielnikiem i Tarczkiem ]Turskiem wg Ba=abana\ zako<czy=y si" kl"sk' Polak[w.Pod Legnic' po='czone oddzia=y rycerstwa wielkopolskiego i >l'skiego usi=owa=y stawi: op[r przeciwnikowi. Z pomoc' po>pieszyli Krzy/acy. Panika oddzia=[w opolsko-raciborskich spowodowa=a kl"sk" Polak[w. Na polu bitwy pad= Henryk Pobo/ny, syn Henryka Brodatego i >w. Jadwigi. Tatarzy odci"li mu g=ow", i zatkn'=wszy na dzid", obnosili po pobojowisku. 0065-00-131, W=. Czapli<ski – Zarys dziej[w Polski, 1985.z Polski Tatarzy udali si" na Morawy, gdzie pod O=omu<cem ponie>li

kl"sk", a stamt'd na W"gry, sk'd uszli szybko – je>li wierzy: Polakom – na wie>:, /e ich w[dz najwy/szy – d/yngischan – umar=, o czym na pocz'tku ]/e Ku=uk wr[ci= na wie>: o >mierci chana\, bo na W"grzech stali trzy lata, wed=ug wo=y<skiej ]mo/e trzy lata to szybko\, a wie>: o >mierci dotar=a do nich, gdy stali pod Kijowem, na pocz. grudnia 1240.

Dmitrei – tysi"cznik Dani=y, poradzi= Batemu, by ruszy= na W"gry. Batyj po-s=ucha=. Na W"grzech, kr[l Bela }1235–†1270| i Koloman starli si" z Tatarami u rzeki So=onoi, podali ty=y, Tatarzy >cigali ich do Dunaju. Po zwyci"stwie stali na ziemiach przez trzy lata }1241–1243, w 1245 wezwali Dani=" na Wo=g"|.Dani=o pr[bowa= nawi'za: przyja{< z W"grami – bez skutku }przyczyna nie wyjawiona; katolicki Halicz by= prawdopodobnie ko>ci' niezgody|. W drodze powrotnej zatrzyma= si" w monasterze Sinewodsko. Nazajutrz wsta= i ujrza= wielu zbieg[w przed Tatarami. Wr[ci= wi"c na W"gry. Nie m[g= przejecha: przez ruskie ziemie }wr[ci: do domu|, bo zbyt ma=o woj[w mia= ze sob'. Na W"grzech zostawi= syna swego }Lwa| oddaj'c go w r"ce Haliczanom, wiedaa niewierstwia ich ]wiedz'c o katoliczestwie ich – katolicy{mie\. Gdy Dani=o us=ysza=, /e Tatar[w na Rusi ju/ nie ma – nasz bohater wr[ci= na Mazowsze, przez Bardejow ]w S=owacji\ i Sandomierz, i tu przeczeka=, w Wyszogrodzie, do wiosny 1241, wr[ci= do ziemi swojej na wie>: /e Tatarzy opu>cili Ru>. Dalej opis roku 1241, bez charakterystycznego znaku.

Boles=aw †1247, syn Kondrata †1247 i Agathy, c[rki Swiatos=awa, da= mu Wyszogr[d nad Wis='.

1241wiosna. Dani=o wr[ci= do Drohiczyna; w Brze>ciu nie m[g= wyj>: w pole smrada rad ]z powodu smrodu rozk=adaj'cych si" cia=\, we W=odzimierzu cerkiew pe=na trup[w; st'd uda= si" do Pi<ska.Z bojarami halickimi, Lew wr[ci= z W"gier do W=odawy n(Bugiem.Nazwy w=asne do ko<ca 1241& Dobros=aw, Sudicz, Bakota, Ponizie, Grigorij Wasilewicz, Jakow, bojarzy Czernihowa, Ko=omyja, =azar doma/irec i Iwor Molibo/icz – dw[ch z=oczy<c[w& bezako<nika z plemienia smrodija. Znak fl

1242kwietnia 1. W leto 6750. Knia{ Aleksander }Newski| pomoc' >w. Tr[jcy, wybi= Niemc[w w Pskowie, i tak ]w ten spos[b\ wybawi= gr[d Psk[w od inno-plemiennych Niemc[w. i bi= si" na lodzie i odolie ]przem[g=, pokona=\, m-ca apriela 1; jednych wybi=, innych zwi'zanych ci'gn'= bosych po lodzie.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.

1242Rostis=aw zebra= kniazi[w bo=ochowskich i ostatki Haliczan – przyszed= do Bakoty.Nazwy w=asne& Kury=o piecz"tnik, Kij[w, +uck, Bakota, Kalius, Rostis=aw, Ha-licz, Wo=odis=aw niewierny }katolik|, Szczekot[w, Artemij episkop halicki, Tatarzy opu>cili ziemie w"gierskie, Konstantin rezenaskyi, s=awny >pie-wak Mitus, obdarty i zwi'zany bo nie chcia= s=u/y: Danile.Wasylko z bratem Dani=' wys=ali swych woj[w i zabrali Litwie Derewicza – Gubin, a Kobuda – Kode< grodziec, Bo/skyi Diadkow.

t=umaczenie przedmiotem interpretacji, bo [wcze>ni wiedzieli kt[re nazwy s' nazwami ludzi, a kt[re – grod[w. Tekst brzmi& ...i pochwyci= grody ich. Derewicz Gubin. i Kobud. Kudin grodziec. Bo/skyi diadkow.Odmiana przez przypadki by=a wielce ograniczona& Derewicz ̂ Derwi-cza, Kobud ̂ Kobuda, ̊ s=awia<ski j"zyk nr 1680\ i nie jestem zupe=nie pewien, czy Kobud to imi" w=asne, czy te/ nazwa grodu ]przyrostki& `bud, `but, nale/' do imion w=asnych& ?iwinbud, Korybut\.

Naszed= wi"c Kuri= piecz"tnik kniazia Dani=y, z trzema tysi'cami pieszych i trzystu konnych, i da= mu wzi': Diadkow gr[d. St'd za> plemi= ziemi" Bo=ochowsk' i po/eg= ]popali= ¯ /ga:\. Zostawili ich Tatarzy. Da= im orut ]>rut[w\, pszenicy, i prosa.Dworski Dani=y – Andrej, wyprawiony zosta= do Przemy>la, na Konstantina reza<skiego sprawuj'cego tam w=adz" z polecenia Rostis=awa, i spiskuj'-cego z w=adyk' przeciw Danile. Konstantin zbieg= noc', Andrej nie zasta= go w grodzie, lecz w=adyk" i s=ugi jego ograbi=, a s=awnego >piewaka – Mitus", za hardo>:, /e nie chcia= s=u/y: Danile, obdartego i zwi'zanego – przywiedli. Koniec cytatem z biblijnej Ksi"gi Jezusa Serachowa o bobrze, wilku, i... fl

1244Tatarzy rozegnali ]rozp"dzili\ Ro>cis=awa w Borku ]ok. 10 km E od Stepa-nia n(rz. Hory<, Gory<, S od Sarn\, wojowali a/ do W=odawy n(Bugiem, wiele z=a czyni'c.Rostis=aw zbieg= na W"gry i kr[l w"gierski wyda= za niego c[rk" swoj'.Dani=o by= w Cho=mie, gdy przybieg= goniec – Po=owczyn Aktai, z wie>ci', /e Batyj wraca z W"gier, i od='czy= dw[ch bohater[w by szukali ciebie& Manmana i Ba=aja. Dani=o zamkn'= }bramy| Cho=ma, a sam z metropolit' Kuri=em pojecha= do Wasylki }do W=odzimierza Wo=.|. Tatarzy wojowali do W=odawy, wiele z=a czyni'c fl

Dani=o nie chcia= by: w grodzie obleganym przez Tatar[w....

WYPISY


1245S=uchaj'c kr[la }w"gierskiego|, Michai= }kn. Czernihowa; ¯ Wsewo=od Czermny ̄ Swiat.| odda= c[rk" sw' za syna jego }Rostis=awa| i wyjechali na W"gry. Ale Rostis=aw nie z=o/y= jemu czci, Micha= rozgniewa= si" na syna]zi"cia\, powr[ci= do Czernihowa a st'd uda= si" do Batego }w Ordzie|.Tam zosta= zar/ni"ty z bojarzynem swym Fedorem ]Theodorem\, za to, /e odm[wili kudeszom tatarskim zwyczajowego ich obrz'dku& przej>cia przez ogie<, k=aniania si" s=o<cu i krzakowi – obiektom ich kultu. Wg wo=., Baty rzek=& pok=o< si" ojcze wed=ug praw naszych. Michai= odrzek=& aszcze ]p[ki\ B[godda= w=a>: ]w=adz"\ nasz' z powodu naszych grzech[w, w r"ce wasze – tobie k=aniamy si" i cze>: przynosim, a prawom ojca twego i twemu nieczystemu Bogu – nie k=aniamy si". Baty, jak drapie/ny zwierz, zaogni= si", po=eci= zad{ga: ich. Wykonawc' polecenia Batyja by= Doman Putiwilec ]z Putiwila\.

rze{ w lato 6753, miesi'ca sentabra, w 20 dzie< ]1245.09.20\.Kudesz ]u Ugro-Fin[w& kude>nik\ – rodzaj tatarskiego szamana& osobnik maj'cy pos=uch, wzbudzaj'cy strach jako kap=an, czarownik, znachor; ros. szaman ¯ j. tunguskiego. Istnieje d=uga opowie>: o tym wypadku, na potrzeby cerkwi – d=ugie dialogi, dorobione p[{niej, dlatego jedynie sedno jest wiarygodne, tu opisane. Wed=ug dorobionych dialog[w, Michai= mia= powiedzie: tatar-skim kudeszom, m.in. ª...nale/y k=ania: si" tylko stw[rcy wszystkiego – Ojcu i Synowi, i Duchowi Íwi"temu.º Niby odpowied{ Tatarom, a w zasadzie lekcja czytelnikowi, s=uchaczowi.Tak te/ w 1258, przy zdobyciu Sandomierza – niby przekaz, a w zasa-dzie lekcja post"powania& najpierw do Boga, p[{niej – lament.Istnia=a bariera j"zykowa mi"dzy Tatarami i Rusi' ]by dok=adnie wszystko wys=awia:\. Z powodu bariery, Dani=owi przypomniano, /e b r a t tw[j, Jaros=aw, k=ania= si" krzakowi, to i tobie nale/y. 0001-02-807 I nikt – po tygodniach i strasznym prze/yciu, trwodze – by ich nie pami"ta= a/ do takich drobiazg[w.

Dani=o, po zadarciu z Boles=awem ]bez szczeg[=u tym razem\, najecha= polskie ziemie czterema drogami& Dani=o – ko=o Lublina, Wasylko – po Izwoli i po +adzie, oko=o Bia=ej, za> dworski Andrzej – wzd=u/ Sanu, a Wyszata wojowa= Podgorie ]Pog[rze\.

por[wnaj zadarcie 1278 r., elementy& ludzi, =odzi i zbo/a.Potem wojowali ziemi" Lubelsk', do Wis=y i Sanu; przyjechali do Zawichostu – nie mogli przekroczy: bo nawodni=a si" ]wysokie stany w[d, wezbranie\, zawr[cili }do dom[w| z wieloma =upami.Na to ma=o wremini minuwszu, Lachowie wojowali ko=o Andrejewa.W odwet, Dani=o z bratem Wasylk' wyprawili si" na Lublin. Dostroili procarzy i sosudy ]naczynia z ciecz' zapaln'\. Jednego dnia przybyli pod gr[d, z Cho=-ma. Pociski lecia=y na gr[d jak deszcz. Przel"kli si" Lachowie, zacz"li prosi: o lito>:. Na to Dani=o& nie pomagajcie kniaziowi waszemu. Oni przyrzekli. Dani=o zawr[ci=, wojuj'c te strony.

czyli nic nie wsk[ra=, nie by=o przyrzeczenia skoro siedzieli na murach i Dani=y do >rodka nie wpu>cili; z=y – wojowa= dalej.naiwne& /'danie ]w jakim celu$\ i ca=y koniec opowiadania.

Pozosta=e nazwy w=asne& Rostis=aw do Przemy>la, m=ody Lew }Dani=owicz|, Wsewo=od – synowiec ]bratanek, w rzecz. syn Aleksandra, stryjecznego brata\ Dani=y, Andrej }dworski|, Jakow ]Jakob, BW\, bili si" }z Rostis=awem| u rz. Siecznicy, stronnictwo Dani=y pokonane przez Rostis=awa. Znak fl

Najecha=a Litwa Peresopnic"; Dani=o z Wasylk', b"d'c w Pi<sku, ruszyli w po>cig; Litw" wybili, sam Ajszwno Ruszkowicz zbieg=, =upy odbili, B[g im pomaga fl

1246potom /e minuwszim letom..., bardzo d=ugi rok w opisie zdarze<. wojowa=a Litwa ko=o Mielnicy ]28 km SEE od Kowla, 45 km NWN od +ucka\; =up odebrany, Longkweni boden ]ugodzony\ – uciek=. Po>cig za nimi wyruszy= z Pi<ska, Dani=o z Wasylk', i dworskim }Andrejem|. Michai= doni[s= im }Litwie|, osiekli si" w lesie, ale nie wierzyli Micha=owi – wyszli ze stan[w swoich i Bo/' mi=o>ci' pobici zostali, =up ca=y odebrany. Zapis zako<czony znakiem fl

ta sama Mielnica wojowana b"dzie w 1262; kodwi/ad tudnaminowicz.

Wojowa=a Jatwa ko=o Ocho/e i Busowna ]k(Cho=ma\, Cho=m nie by= jeszcze postawiony. Dani=o w po>cigu, Wasylko z W=odzimierza Wo=. dotar= na trzeci dzie< – Rusini ugonili Litw" u wr[t Drohiczyna; sroga siekanina, gnali Litw" przez wiele popryszcz }dwie lub wi"cej|, zabili kniazi[w czterdziestu }wielu,˚czterdzie>ci|, zabili Skomanda i Borut" – dw[ch z=ych wojnik[w. Skomand – w=ochw ]czarownik\ i koniarz, szybki jak zwierz, pieszo id'c wojowa= ziemi" Pi<sk', w innych stronach zabity zosta=, bezczestny, g=ow" jego wbito na ko=. Zapis zako<czony znakiem fl

Rostis=aw powiedzia= te>ciowi swemu kr[lowi, by pos=a= Dani="...Rostis=aw – zi"ciem kr[la, gdy pod 1245 – synem& ª...kr[l za> w"gierski, i syn jego – Rostis=aw, czci jemu }Michai=owi| nie stworista ]oddali\.

Obl"/enie grodu Jaros=aw }n(Sanem|, wielki b[j }zapewne przegrana Rusi|, bo turniej W"grzy i Lachowie urz'dzili przed grodem i chwalili si" przed swymi& dowiedzcie si" gdzie Dani=o i Wasylko, pojechaliby>my na nich dziesi"cioma wojn ]konnych\. Pogardzaj'c, urz'dzili igr" ]turniej rycerski\ przed grodem, on }Rostis=aw, bo o nim opwiadanie| star= si" z laszskim Worszem ]Warszem, OA\, pad= ko< pod nim, urazi= sobie plecy, i nie na dobro z='czy=a si" blizna ]nie zupe=nie, nie na dobre, OE\.Dani=o i Wasylko wys=ali po pomoc od Mindoga ]Mindowga\, lecz nie doci'g-n"li si" oboje ]nie po(z-='czyli si"\. Dani=o wys=a= Andreja }dworskiego|, gr[d nad rzek' San, Po=owcy Dani=y ujrzeli stada Lach[w, Lew – dzieckiem, Rostis=aw, jego stronnictwo& Ru> i W"grzy, i Lachy – chwycili za or"/; ci"/-ki b[j, wielu pad=o po obu stronach. Dani=o wys=a= 20 m"/[w na pomoc& Wasilija Glebowicza, Wsewo=oda Aleksandrowicza, Mstis=awa – nie zdo=ali pom[c Andrejowi, cofn"li si" ku Sanowi. Andrej, z ma=' dru/yn', mocno bi= si". Dani=o, widz'c /e Lachy mocno nacieraj' na Wasylk", koreles >piewaj'c ]Kyrie eleison\, silen g=as rewuszcze w po=ku ich ]wydaj'c z siebie silny g=os, >piewaj'c silnym g=osem; rewuszcze – dos=. wyrywa= si", wydobywa= ̆ pol. wy(rwa:\, ujrza= w pobli/u boju Rostis=awa i Filj" na ty=ach po=k[w, z cho-r'gwi'. Natar= na nich z Jakowem ]Jakubem\ Markowiczem i z Szelwem. Szelew zn[w sboben z konia, w starciu z W"grami i Lachami nad Sanem ]˚1229\. M=ody Lew z=ama= kopi".Rostis=aw i W"grzy – zbiegli. Dani=o >ciga= W"gr[w i Ru>. Hardego Filj" pochwyci= Andrej dworski, przywiedziony do Dani=y – zabi= go Dani=o.Ziros=aw za> przywi[d= z=ego miate/nika ]buntownika\ Wo=odis=awa, i tego te/ zabi=, i W"gr[w wielu za gniew. Lew }lat ok. 14| sta= na miejscu ]na placu boju\ po>r[d trup[w, okazuj'c swe zwyci"stwo. B[j na kanon ]w wigilj", przeddzie<\ >w. Fro=a i +awra ]Flora i Laura\.Dani=o podpali= gr[d i wr[ci= do Cho=ma.Litwa doci'gn"=a ]ju/ po bitwie\ z Lachami Kondrata – wr[cili tak/e. Rosti-s=aw zbieg= do Lach[w }krakowskich$|, zabra= /on" i wyjecha= na W"gry. Chcia= zaw=adn': Haliczem, B[g za wysokomy>le ]zarozumia=o>:, wysokie mniemanie\ nie stworzy= tego ]nie urzeczywistni=\ ‡

Litwini zawieraj' pok[j z Dani=' – akt przesuni"ty o 30 lat ]do 1215\.Bo/' wol', przys=ali kniaziowie litewscy wielkiej kniagini Romanowej, Dani=owi i Wasylkowi mir daj'c ]oferuj'c pok[j\; imena litowskich kniazej se starszij/iwinboud dowjat dowsprounk. brat ego Midog. brat dowja=ow. Wilikai=. a/emoitskyj knia{ Erdiwi=. wykynt. a rouszkowicz Kintibout wonibout. boutowit wi/eiw. i syn ego wiszli. Kitenii. Plikosowa. a se bulewiczi. wiszimout ego/e ubi= ]zabi=\ Mindogo. i /on" jego poj'=, i braci jego pobi=. ediwa=a. soproudiej-ka. a se kniazi iz =otwy. judky poukyjk. Bikszi. likiejk. ci ju/ wszyscy mir dali kniaziowi Danile i Wasylkowi, i ziemia jest spokojna. Lachom nie przestaj'cym paskstiaszczim ]na Lach[w nie przestaj'cych rzuca: potwarze\ – Dani=o nawi[d= Litw". I wojowali Lach[w, wiele zab[jstw czyni'c ‡

ten wa/ny akt dla stosunk[w litewsko-ruskich przytoczy=em w ca=o>ci i rozwa/a=em o nim od samego pocz'tku docieka<, i dzi>, wahaj'c si", zamieszczam go pod rokiem 1246. Dwa aspekty wskazuj' na jego staro>:, /e pisany przed 1246 ]mo/e jestem jednak w b="dzie\&• /y=a kniagini Romanowa ]m'/ jej – Roman – zgin'= w 1205\,• brakuj'ce kropki mi"dzy imionami, imiona pisane ma=ymi i du/ymi literami, na przemian – rzecz charakterystyczna dla pierwocin ]lecz w p[{niejszym okresie te/ tak by=o, bez wyra{nej r[/nicy\.Z drugiej za> strony – kilka os[b tu wymienionych /y=o po 1246, i jest omal fizycznie niemo/liwe, by bra=y udzia= w tak donios=ym wydarzeniu, roku 1215 ]30 lat to szmat czasu\&– Wiszimut zabity pod Twerimentem, 1249, przez Mendouga,

/on" jego poj'=, braci – pobi=, – Wikint, Wykynt, Wykonot – /yje 1250, w=ada ?mudzi',– Lygeyke – w akcie darowizny Mendouga dla Krzy/ak[w, 1260,– Mendoug, Mendog, Midog, Mindogo, Mindowg – zabity 1263,– w 1215 Dani=o mia= lat 14, Wasylko – 12; byli wielce m=odzi,– tak samo Mendoug – ur. ok. 1200 ˘ syn Wojsze=k – ok. 1230.Natomiast wdowa po Romanie mog=a nadal /y: w 1246, w starczym wieku, ok. 65 lat, ur. ok. 1180, w 1200 zasz=a w ci'/", urodzi=a Dani=" 1201, jej m'/ – Roman zgin'= m=odo ]1170–†1205\....by=y wi"c imiona litewskich kniazi[w, «se starszij» – «se» zosta=o zrozumiane jako «wse» ]wszyscy\, i – konsekwentnie – powsta= pro-blem, czy wszyscy wymienieni w traktacie, czy te/ kilku pierwszych. Ja, polegaj'c na renomie badaczy, przez lata rozmy>la=em, dot'd, a/ ujrza=em b='d – «se» to obecne polskie «oto»& se jaz knia{ ]oto ja knia{\, w testamencie W=odzimierza †1288.12.10, syna Wasylki, ˚1288 r. Wi"cej o imionach os[b w tym/e traktacie ˚nr 402.

Dani=o wezwany do Tatar[w na Wo=g"; pi= tam wino i k=ania= si" krzakowi; Tatarzy przypomieli mu& brat tw[j Jaros=aw k=ania= si", to i tobie k=aniatis]i ty pok=o< si", i tobie nale/y\.

WYPISY


Jaros=aw i Dani=o byli dalekimi krewnymi, w 3-cim i 4-tym stopniu pokrewie<stwa od W=adimira Monomacha ]1053–1125\& Jaros=aw ]1191–†1246\ – trzecie, Dani=o ]1201–†1264\ – czwarte pokolenie od W=. Monomacha; bariera j"zykowa przyczyn' «brata».

Jaros=awa, wlk. kniazia Suzdala – otruli, a Micha=a, kn. Czernihowa, kt[ry nie pok=oni= si", ze swoim bojarzynem Theodorem – no/em zak=uli, 20 wrze>nia 1245& Byst /e ubijenie ieju w leto 6753, mesiaca septabria, w 20 de<.0002-05-162 B="dnie& 1246.Przys=a= moguczej ]Mauci, tatarski wojewoda\ pos=[w swoich do dani=y i wasilka b"d'cych ]przebywaj'cych\ w dorogowsku ]Dorohusku, 23 km E od Cho=ma\& daj Halicz. }Dani=o| by= zmartwiony wielce zane ]albowiem\ utwierdzi= by= grody w ziemi jego ]wzmocni= ¯ twierdza ¯ tward\. i duma= ]zamy>la=\ z bratem swoim. pojecha= do Batego, rzecz'c& nie dam po=u ]skr[tem\ ojco-wizny swojej ]nie oddam po=owy jej\. no ]lecz\ }po|jad" do Batego sam. wyjecha= w >wi"to >w. dmitrya }z Solunia, 26 oktabra|. pomodli= si" Bogu i przyby= do kyewa, }dos=.| utrzymuj'c Kyew Jaros=awa bojarzynem swoim – Dmitrem Eikowiczem.

Jaros=aw, wlk. kn. Suzdala i Kijowa ¿1191–†1245 ¯ Wsewo=od Bolszoe Gniezdo ¿1054–†1212.04.15 ̄ Jurij Do=gorukij †1157.05.15, zosta= zielem ]piwem z chmielu\ otruty w Ordzie 1245, i Dani=o – najwyra{niej – ju/ o jego >mierci wiedzia=, skoro w drodze do Ordy postawi= namiestnika.

i wszed= do domu ]cerkwi\ archanio=a Michai=a, zwany Wydobicz ]Wydubicki monaster\ i wezwa= ka=ugier[w i mniszeskyj czin ]monach[w\. i rzek= igumenom i wszej braci, by modlili si" za niego. i stworisza ]pocz"li\, to od Boga mi=o>: po=uczy ]przebaczenie\. i bys tako ]i tak sta=o si"\. i pad= przed archanio=em Michai=em. wyszed= z monasteru, }wsiad=| do =odzi, }prze|widuj'c bied" straszn' i groz". i przyby= do Perejas=awla ]do granicy z Tatarami\.

Perejas=awl ̄ pereja ]przep=ywa\ ̄ pere ]prze\ % reja ]p=ywa\ % s=aw % l ]land, ziemia\; nazwy niekt[rych grod[w i rzek wskazuj' na granic".

napotka= Tatar[w, st'd pojecha= do Kuremsy ]tatarski wojewoda, o nim kilkakrotnie w dalszej cz">ci\. i wide jako niet ou niech dobra ]i ujrza= /e u nich nic dobrego\. ottuda /e nacza bolma nacza skrobiti ]odt'd wi"c pocz'= wielce martwi: si"; skro skor ̆ skrobitiskorbet\. dusz' ujrza=, /e ow=adani }s'| diab=em. skwierna ich koudeszskaja bladenia ]spro>ne ich kudeszskie kurestwa\. i czigyzakonowa miecztanja skwiernaa ego. krowipitya ]czyngis-chanowe marzenia spro>ne jego\, krwiopicie, wiele jego wo=o/by ]wr[/b\. przychodz'cych }ku niemu| car[w, kniazi[w, i wielmo/y – s=o<cu i =unie ]ksi"/ycowi\, diab=u, i zmar=ym w ade ]tatar. niebie$\ ojcom ich i dziadom, i matkom, wodzili ko=o kusta ]krzaku\ – pok=oni: si" im ]by pok=onili si" im\.o skwiernaja prelest ich ]o spro>ne ich obchodzenie si", maniery\. s=ysz'c to, pocz'= wielce martwi: si".odt'd wi"c przyszed= ]dotar=\ do Batyja na Wo=dze, chc'c pok=oni: si" jemu.

...na Wo=dze, s=owo nie bez znaczenia, bo by=a to nowa siedziba Batego, rodzaj stolicy, po powrocie z najazdu na Ru>, Polsk", i W"gry 1240; uprzednio byli w Worone/u n(rz. Worone/, dop=ywem Donu, sk'd przeprowadzili atak na kraje zaleskie 1237, a p[{niej – 1240.Dani=o – chrze>cijanin, zawzi"ty na pogan, chcia= pok=oni: si" Batemu.

gdy chcia= pok=oni: si", przyszed= cz=owiek ]t=umacz\ Jaros=awa – }Tatarzyn| Sonogur, rzecz'c& brat tw[j – Jaros=aw, k=ania= si" krzakowi }to| i tobie k=aniatis ]i tobie nale/y – pok=o< si"\. i rzek= }Dani=o| jemu& diabe= przemawia z ust waszych. B[g zagrodzi usta twoje, i nie s=yszane b"dzie s=owo twoje.wtenczas wezwany }zosta=| do Batego, zbawiony przez Boga od z=ego ich wieszczenia i kudeszstwa ]przepowiedni i kap=a<stwa\.

w sam' por" wezwa= go Baty, zapewne dialog z Sonogurem mia= miejsce w przedsionku, gdzie> w pobli/u, st'd i t=umacz tam by=.

i pok=oni= si" }krzakowi| po obyczaju ich, i wszed= do wie/y ]wiesy\ jego. i rzek= }Baty|& Dani=o, czemu esi dawno ]wcze>niej\ nie przyszed=e>$ a dzi> przyszed=e> – to dobrze. czy pijesz czarne mleko – nasze picie kobyle, koumouz ]kumys\$ on }Dani=o| za> odpowiedzia=& dosele esm nie pi= ]do dzi> nie pi=em\ – dzi> ty welisz ]polecasz, ka/esz\ mi pi:. on wi"c rzek=& ty ju/ jeste> nasz – Tatarzyn, pij nasze picie ]nap[j\. on nie wypi=. pok=oni= si" po obyczaju ich, izmo=wa ]wym[wi=, wypowiedzia=\ swoje s=owa, rzecz'c& id" pok=oni: si" kniagyni Barakczynowi ]Barak-czyn\. }Baty| rzek=& id{ }Dani=o| poszed= pok=oni: si" jej po obyczaju }tatarskim|.

interpunkcja& brak kropki, nowe zdanie od& poszed= pok=oni: si"....Barak-czyn, Rosjanie 1977 poja>niaj'& Barakczina ]Barakczin, Burak-czin, Borachd/in\ – starsza /ona chana Ugedeja. Po jego >mierci, gdy wielk' chanow' zosta=a druga /ona Udegeja – Turakin ]Toregene\, a nast"pnie wielkim chanem zosta= Kujuk lub Ku=uk – Barakczin zbieg=a do Batego ]Machowiec, str. 406\. 0002-05-505, komentarz do str. 254.UgedejUdegej – jeden z licznych b="d[w, nie>cis=o>ci.

i przys=a= }Baty| wina czum ]czerpak\ rzecz'c& nie zwykli>cie pi: mleka – pij-cie wino, o zleje z=a ]najgorsze z=o\ }to| cze>: tatarska# Dani=o Romanowicz, b"d'c wielkim kniaziem, w=adaj'cy Rusk' ziemi', Kyewom i wo=odimerom, i Haliczem, z bratem }Wasilk'| – innymi stronami, dzi> siedzi na kolanie i ch=opem

nazywajetsja ]nazwany\. i dani chc', }Dani=o| /ywota nie czajet ]obawia si" o/ycie swoje\. i groza nadchodzi. o z=a cze>: tatarska# jego ojciec }Roman†1205| by= carem w Ruskiej ziemi, pokorzy= Po=owieck' ziemi", i wojowa= inne strony – }a| syn jego nie prija czsti ]nie doznaje czci\. kto inny mo/e przyj':$ bo z=ej ich lsti ]innowierstwu, fa=szywej wierze\ ko<ca nie ma. Jaros=awa, wielkiego kniazia suzdalskiego zielem oumorisza ]piwem z chmielu otruli\ Micha=a, kniazia czernihowskiego }za to, /e| nie pok=oni= si" krzakowi, ze swoim bojarzynem – Theodorem, no/em zak=ana bysta ]zak=[li, zad{gali\.

interpunkcja, brak kropki po& umorisza, nowe zdanie od& Michai=a....obaj, Jaros=aw, wlk. knia{ suzdalski, i Michai=, knia{ czernihowski, zgin"li w Ordzie w 1245; Michai= †1245.09.20.z tekstu wynika, /e Jaros=aw zgin'= przed Micha=em. ale pisiec pisa= po latach, na podstawie archiwum, m[g= wi"c przestawi: fakty – prawda. lecz gdy – w czasie pobytu – Dani=o zetkn'= si" z t=umaczem Jaros=a-wa }kt[ry ju/ nie /y=, bo mu o k=anianiu si" Jaros=awa przypomnia=|, oznacza to, /e Jaros=aw zgin'= przed 26 oktobra, i mo/e wcze>niej – przed Micha=em, zabitym 1245, wrze>nia 20.inny aspekt, Tatarzy byli dla Rusi tym, czym Rusini dla podbitych narod[w. ale pisiec by= wysoce pobo/ny ]czyt. niezbyt rozgarni"ty, o ciasnych horyzontach my>lowych, bez konsekwencji\, wi"c nie m[g= znale{: s=[w dla Tatar[w, czego dopuszczali si", ale dumny by= z Romana, wojuj'cego Po=owc[w i inne strony; zgin'= k(Zawichostu.tak i dzi> pobo/ni Polacy& agresja niemiecka – z=o, ale agresja polska w kierunku wschodnim – wychwalani s' hetmani i marsza=ek.

jak uprzednio skaza=em ]m[wi=em\ – k=anianie ich }a raczej za niek=anianie si"| ju/ wieniec przyj"li m"czennicy. innych wielu kniazi[w wybito, i bojar[w.by= wi"c knia{ }Dani=o| u nich }w Ordzie| ]literami\ 20 i 5 dni ]25\, odpuszczen bys ]wypuszczony\ i por"czona by=a ziemia jego jemu, kt[r' mia=.i dotar= do ziemi swojej, i spotka= jego brat }Wasilko| i synowie jego, i bys p=acz ]p=akali\ o biedzie jego ]z=ym po=o/eniu\, i wielka rado>: o zdrowiu jego ]/e wr[ci= zdr[w\.

Tej zimy Kondrat przys=a= pos=a do Wasilka, m[wi'c& p[jd{my na Jatwie/. Zawr[cili z drogi, na rz. Nur, z powodu >ry/u na rzece i >niegu.

podczas wizyty Wasilka u Kondrata, ksi"cia ="czy<skiego, Wasilko spotka= Plano-Karpiniego, wys=annika papie/a, jad'cego do Ordy w poselstwie. W=och zach"ca= do poddania si" Rzymowi, ale ostateczna decyzja w[wczas nie zapad=a z powodu niebytno>ci Dani=y. Po powrocie z Ordy, Dani=o wys=a= do Rzymu pewnego opata, szukaj'c pomocy przeciw Tatarom. Papie/ zleci= spraw" Opizonowi, opatowi messe<-skiemu, wys=anemu do Polski, Pomeranii i Prus, oraz dominikanowi Krescentemu, obeznanemu z Rusi'. Lecz gdy ci d=ugo zabawi: nie mogli – papie/ wys=a= na jego dw[r franciszkanina Alberta, w 1246. Lecz i tego gdzie indziej powo=a=y sprawy, na dworze Dani=y zosta= dominikanin Aleksy z kilkoma mnichami. Tymczasem z Ordy powr[ci= Plano-Karpini. Dani=o dni osiem ugaszcza= go u siebie i o>wiadczy=,/e got[w uzna: papie/a za g=ow" Ko>cio=a. 0165-01-71, N. 103

Tego roku przys=a= kr[l W"gier wickiego } ¯ wici ^ wie>ci|, rzecz'c&wydam c[rk" sw' za twego syna – Lwa, boj" si" go.

Lew, ur. ok. 1232, na pocz. lat 1250-tych wdawa= si" w samcze pojedynki ]20-latek\, w tym zabi= Stenkinta(Stikenta z Jatwie/y 1253, tak i jego syn – Jurij Lwowicz ]awanturnicza wyprawa na zdobycie Lublina, 1288\; ojcem Lwa – Dani=o wo=y<ski ur. 1201. Zako<czenie bez znaku fl

1247W leto 6755. Wybi=a Litwa Pskowian na Kudepi, miesi'ca, ijula 3.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.

1247, sierpnia 31 Umar= ]zgin'=\ knia{ wielki polski – Kondrat mazowiecki, zabity przez Litwin[w\, potem umar= syn jego – Boles=aw knia{.Ru> wyprawiaja si" na Jatwie/; Dani=o i Wasylko pos=ali do Siemowita maz. by do='czy=, a od Boles=awa maz. wybra= si" Sud wojewoda ]pol. S'd lub S"d\ i Signaw ]Signiew w Ipat. ltpsi\; spotkali si" u Drohiczyna; przeszli b=ota, Lachy nie wytrzymali i podpalili pierwsz' wie>, daj'c sygna= innym, Dani=o i Wasylko byli {li. Dani=o wyprawi= si" do ?aka; dw[ch Warw[w zabili, trzeciego /ywcem uj"li; pose= Nebjast. Na ko<cu zapisu znak fl

1250Kr[l W"gier prosi Dani=" o pomoc, ziemia Rakuszska i Sztyrska;ksi'/" ju/ zabity }Frederick ™ Hohenstaufen ur. 1194, 1215–†1250\.Przys=a= kr[l ougorskyj }pos=[w| do Dani=y, z pro>b' by pom[c mu konnymi w boju z Niemcami. }Dani=o| ide ]ruszy=\ jemu na pomoc i przyci'gn'= do Po/gu ]dzi> Bratys=awa\. przyszli bo byli pos=y niemieckye ku niemu, bo by= caesar obdier/a= odin ]zaw=adn'= sam\ ziemi' Rakuszsk' i Sztyrsk' }gdy kilku spadkobierc[w|.

Sztyrska ¯ Styria, Rakuszska – problem& wg Rosjan 1997 – Ragoza]dzi> Dubrownik, w b. Jugos=awji, n(Adriatykiem\, ja s'dz"& w Austrii,

WYPISY


tak i S. Bogumi= Linde 1807, i inni.Gorzej dla Rosjan, bo Ragoza jest zmienion', w=osk' nazw' Dubrow-nika – Ragusa, nie tylko odleg=o>: od Wiednia i Budapesztu.

hercuk ]herzog\ ju/ ubitym by=. imiona pos=[w by=y& wojewoda cesarza i biskup ?a=osz ]Szalosz\ purski zwany solskim ]ziemskim\, Garich purunski, otagare ]Ottokar\ tenik, pietowskyj ]...tenik pietowski; kto, pozycja – sk'd\

interpunkcja& brak kropki& tenik pietowskyj wozjecha /e korol s nimi...\.wozjecha /e korol s nimi protiwou /e knizaiu dani=ou. dani=o ispo=czi wsja ludi swoja. Niemci diwjaszczusja orou/ju Tatarskomu ]wyjecha= kr[l }Bela| z nimi naprzeciw kniazia Dani=y; Dani=o ispo=czy= ludzi swoich – przygotowa= szyk marszowy do przegl'du, jak do boju. Niemcy dziwili si" uzbrojeniu tatarskiemu\. konie w lejcach i chomontach sk[rzanych, z lud{mi w jarcech ]w kolczugach\, >wiat=o>: wielka ]blask\ od zbroi b=yska=a. sam }Dani=o| jecha= obok kr[la }Beli| wg obyczaju ruskiego; ko< pod nim by= dziwnie podobny. i siod=o od z=ota – w p=omieniach, strza=y i szabla z=otem ukraszona, inkrustowana sztuk' – warte podziwu, ko/uch za> z greckiego o=owiru, kru/iwy z=atymi p=oskymi oszit ]tkaniny jedwabnej, koronki, lam[wki z=otymi paskami obszyte; ko/uch – bielizna osobista ¯ ko/a, sk[ra\, a sapogi ]buty\ z zielonej sk[ry, szyte z=otem Niemcy wi"c przygl'dali si" wiele dziwi'c si"

interpunkcja& brak kropki; nowe zdanie od& Niemcy wi"c..., rzek=....rzek= mu kr[l& nie wzia= bych tisjaczi serebra za to o/e esi prisze=, obyczajem ruskim ojc[w swoich ]w wolnym t=umaczeniu& nie wymieni=bym twego przyj>cia za tysi'ce srebra – srebrnych monet\. i }Dani=o| poprosi= u niego stan ]kwater" na noc\, zane ]albowiem\ znoi ]utrudzony\ by= wielce tego dnia.on }kr[l| j'= jego za r"k" i powi[d= jego }Dani="| do po=aty swojej ]pa=acu swego\. i sam sw=aczasze ]zwlek=, zdj'=, rozebra=\ jego i oblek= ]odzia=\}Dani="| w porty swoje. tak' cze>: mu uczyni=.

skutki pobytu Dani=y w Po/gu – dziwnie – dalej nie opisane.tak szczeg[=owy opis pocz'tku obrywa si" nagle. by: mo/e, utracone zosta=y karty z zapisami, lub pisiec zapomnia= wci'gn': je do latopisu.

i przyszed= do domu swego }na Ru>, do Cho=ma| fl

1251Mendoug zaczyna usuwa: ziomk[w; wygna= bratanka swego Tewtiwi=a i Ediwida, ci zbiegli do Dani=y.Wikint zbiera Jatw", ?mud{, i uprosi= Niemc[w w Rydze; Dani=o za> i Wasylko – do Nowogr[dka; tworzy si" koalicja.Mendoug zamyka si" w grodzie wrouta ]Wruss\; szwagier Mendouga }Dow-mont| roznosi Ru>, i – w po>cigu za rozbitkami – okr'/a zbieg[w w grodzie Wikinta – Twerimencie. Z grodu wypad=a Ru> na Mendouga ]wycieczka\, i Po=owczyn Kocz rani= Mendouga strza=' w nog".Wissimont ubijen pod tym grodem }˚1246, /on" jego poj'=, braci – pobi=; zabity zapewne przez jakie> niedopatrzenie|.Litwa nad jez. Zatie, gnana do rz. Szczara.Ze strachu, Mendoug zawiera pok[j z Rusi'.Tego roku izgna ]wygna= iz ^ wy\ Mindog ]Mendoug EI\ synowca swego tewtiwi=a i Ediwida, pos=awszy na wojn" z wojami swoimi, s wykonotom ]z Wikintem\, na Ru> wojewati ]rabowa:\, ku smolenskou. i rzek=& co kto przej-mie sobie – niech tym w=ada. wrogo>ci' i woro/stwem ]kradzie/'\ przej'= ca=' ziemi" Litewsk', a niezliczone mienie ich }obu| pritreno bie bogatstwo ich. i wys=a= za nimi swoich woj[w, chc'c oubiti ]zabi:\ ich.oni, gdy dowiedzieli si" – zbiegli do kniazia Dani=y i Wasylki. przyjechali do W=odzimierza }Wo=.|. Mindog przys=a= pos=[w swoich rzecz'c& nie czy< im mi=o>ci ]przebaczenia\. nie pos=uchali ich Dani=o i Wasylko, zane ]chocia/\ siostra jego by=a za Dani='.potem za> Dani=o zgada= si" ]porozumia=\ z bratem }bo Dani=o w Cho=mie, a Wasylko we W=odzimierzu Wo=.|, i pos=a= do Lach[w ku kniaziom ladskym rzecz'c, jako wremia est chrstyanom na poganya ]pora jest wyruszy: Chrze>-cijanom na pogan\, bo sami wojuj' ze sob'. Lachowie wi"c obiecali, no]lecz\ nie ispo=nisza ]wype=nili is ^ wy\ }obietnicy|.Dani=o wi"c i Wasylko pos=ali wykinta do Jatwie/y i w /emoit ]do ?mudzi\, do Niemc[w w Rydze. wykint ubiedzi= je ]przekupi= ich\ srebrem i mnogimi ]wieloma\ darami, Jatwie/ i p[= /mudzi. oniem }w Ipat. poprawiono& Niemcem| wi"c odpowiedzieli Danile& jakiego chcesz pokoju – uczynimy z wykyntom, zane ]chocia/\ braci naszych wielu pogubi= ]wytraci=\. obiecali wi"c niemieccy bracia p[j>: z pomoc' tewtewi=owi.Dani=o wi"c i Wasilko ruszyli do Nowogr[dka. Dani=o s bratom si wasylkom rozgadaw so synom brata – pos=a= na Wo=kowyesk, a syna na s=onim, a sam po-szed= do Zditowa }dzi> w Brzeskiej ob=asti – powiecie, okr"gu; Brze>: Lit.|.

interpunkcja poni/ej& brak kropek, my>lowy pocz'tek zda<& potem.przechwyci= grod[w mnogo ]wiele\ i powr[ci= do domu potem przys=a= wykent, rzecz'c, /e niemcy chc' powsta: ]d{wign': ̄ erect\ na pomoc Tewtiwi=owi i pos=a= Dani=o Tewtiwi=a i pomoc }od| siebie, i z nim Ru>, i po=owc[w, i mnogie wojowanie by=o mi"dzy nimi. odt'd wi"c ruszy= z po=onem Dani=owym ]ple-miannikami Dani=y\ w Rigou. przyj"li ri/ane z wielk' czci'. i chrzczony by=. gdy mindago zobaczy=, /e Bo/y dworzanie ]Teutoni\ chc' mu }Tewtiwi=owi|

pomaga:, z biskupem i wszystkimi wojami ry/skimi – uboja= si" ]wystraszy=\, pos=a= wtajnie ]potajemnie\ do Andreja mastera ]do mistrza Andrzeja\ Ry/-skiego, ubiedi ]przekona=\ darami wieloma, bo pos=a= z=ota wiele i srebra, i naczy< srebrzanych i z=otych, pi"knych, i koni wiele, rzecz'c& je/eli zabijesz lub /enieszy ]wygonisz\ Tewitwi=a – jeszcze wi"cej ich przyjmiesz. on }Andrzej von Stirland| za> odpar=& nie mo/esz by: izbawlen ]zbawiony, iz ̂ wy\, je/eli nie wy>lesz do papie/a i nie przyjmiesz chrztu. nie podo=asz wrogowi. dru/-bu imieju k tebe ]z przyja{ni', czyli& z pozdrowieniem – zapewne zako<czenie listu\. o {le z=a# z=otem o>lepi= oczy swoje. dzi> od nowa od nich bied"]k=opot\ przyjmuje.

interpunkcja poni/ej& brak kropki; my>lowy pocz'tek zdania, od& gdy.Mindog wi"c pos=a= do papie/a, i ochrzci= si". chrzest jego lestiwo bys ]fa=-szywym by=\. /rja / ]kap=amuje\ bogom swoim, potajemnie. pierwszemu – nonadejowi i Telaweli, i dewerikzou – zaj"czemu bogu, i medeinou gdy wyjedzie w pole i }z lasu| wybiegnie zaj'c na pole – nie wchodzi= do lasu, i nie >mia= r[zgi u=ama:, i bogom swoim kap=anuje, i martwe cia=a pali }na stosach|, i poga<stwo swoja jawnie uprawia.Tewtiwi=a za> biskup wyspowiada=, i preboszcz wir/an ]proboszcz Ry/an\ ubolewa= nad nim. wiedz'c, /e je/eli Tewtiwi=a nie wygnali, ziemia litowskya w r"ku ich – chrzest niewol' ]nie z w=asnej woli\ przyj'=.ten }Andrea| za> nie chrzci= ca=ej Litwy, wygnan zosta= sanu swego ]godno->ci\ przez braci }bo postrada= rozum; Andrea von Stirland, mistrz inflancki 1247–1253; A. Welwen|. Tewtiwi= przybieg= ]wr[ci=\ w ?emoit ]do ?mudzi\, ku ujowi ]do wuja\ swego, poj'= Jatwie/ i ?mud{ i pomoc Dani=ow', kt[r' by= da= jemu Dani=o – wyruszy= na mindoga.mindog za> zebra= si" by= ]przygotowa=\, i }lecz| zamy>li= sobie nie bi: si" z nim }Tewtiwi=em| po=kiem, no wnide ]wjecha=\ do grodu o nazwie wrouta}Wruss ST, w uj>ciu(delcie Niemna, z Niemcami po swej stronie|.wys=a= szurina swego ]szwagra\ }Dowmunda| noc' ]wycieczka\ i rozegna= Ru> i Jatwie/. nazajutrz wyjechali na nich niemcy z samostrza=ami ]kuszami\, a Ru> pojecha=a na nich, z Po=owcami ze strza=ami, i jatwiazie z sulicami, gonili si" ]gonitwa\ po polu podobnie igrze ]turniejowi rycerskiemu\.st'd wr[cili si" w ?emoit }Ru>| ]wr[ci=a do ?mudzi\ fl

pobicie jej przemilcza= pisiec.przyci'gn'= mindowg – zebrawszy si=" wielk' – do grodu Wykinta, imenem]zwanego\ twirement ]Tweryment EI\. wyjecha= tewitwi= z grodu ]wyciecz-ka\, Ru> z Po=owcami dani=owymi, z nimi /emoit, z wieloma pieszymi. gonili si"]zje/d/ali\, ustrzeli= Po=owczyn kocz Mindowga w >ci"gno. i wr[ci= mindowg do ziemi swej. mnogym /e ratnym bywszimsja me/i imi ]wiele potyczek stoczyli mi"dzy sob'\. Wisimont pod tym /e ratnym grodem uobye< bys ]pod tym grodem – w czasie obl"/enia – zosta= zabity\.

1251, zima. Pleniona ziemia Nowogr[dka. Jatwie/, wspomagaj'ca Dani=" nie mog=a dojecha: z powodu >nieg[w.Mendoug pos=a= syna swego }Wojse=ka|, wojowa= ko=o Turijska.

Wojsze=k, ur. ok. 1230, zabity wiosn' 1269, w 1251 mia= 21 lat, i – jak Lew w tym wieku – pr[bowa= swoich m"skich si=;tu pierwsza wzmianka o nim.tak te/ Jagie==o, ur. 1351, pierwsza wzmianka o nim 1370& Krzy/ak odnotowa=, /e Jagie==o ma 22 lat, Witoft – lat 20.

Potem za>. tewtiwi= przys=a= Rewba rzecz'c& p[jd{my do Nowogr[dka. Dani=o wi"c poszed= z bratem Wasilk', i z synem swoim – Lwem, i z Po-=owcami ze swatem swoim tegakiem. }Mstis=aw Romanowicz, syn Dani=y, o/eniony by= z c[rk' Tegaka|.przyci'gn"li do Pi<ska. kniaziowie pi<styj imieli le>: ]ocigali si", niech"tny-mi byli\, i poj'= ich z sob' niewol' na wojn" ]nak=oni=\.Litwa pos=a=a ]postawi=a\ stra/e na jeziorze zatie ]Íwita{\. i gnali }j'| przez b=ota do rzeki szczari ]Szczary\. zebrali si" wszyscy woje na narad", rekuszcze ]doszli do wniosku\, /e wie>: ju/ wys=ana jest, wyprosili si" ]wym[wili\ – nie chcemy i>: wojowa: }bo wiedz' ju/ o nas, dali>my im zna: o sobie|.Dani=o za> m'dro>ci' rzecz sotwori ]ujmie\, /e wstyd otrzymali>my od Litwy, i od wszystkich ziem, je/eli nie p[jdziemy i wr[cimy

interpunkcja& brak kropki, nowe zdanie od& nazajutrz... itd.nazajutrz – rzek= – naradzimy si". tej nocy wys=a= do wszystkich woj[w rzecz'c& tak, rozmy>lnie b"dzie wszem nie chc'cym i>: na wojn". i woje za> zrewszy ]patrz'cy, ogl'daj'cy si", niezdecydowani\ p[{niej ruszyli wszyscy flNazajutrz wi"c plenisza ]rabowali\ wsz' ziemi" nowogrodzk', st'd wr[cili do dom[w swoich. gdy Jatwie/ wyruszy=a na pomoc Danile – nie mogli dojecha:, zane ]albowiem\ >niegi }by=y| wielkie. odt'd }Jatwiagi| wr[cili do dom[w swoich, z pomoc' Bo/', przejmuj'c }od Rusi| plon welik ]=upy wielkie\ flPotem }Dani=o| pos=a= z bratem }Wasilk'| i z synem Romanem, ludzi swoich, i wzi"li Grodno, a sami worotistasja ot Bielska ]zawr[cili do Bielska; chyba pomy=ka pisca& ot ^ od, i przeczy& do; bez sensu& wr[cili od Bielska\.potem pos=ali wielu swoich pieszych i konnych na gr[d ich, i plenili wsz' stron" ich. Mindog za> pos=a= syna, i wojowa= ko=o touriska ]Turiska\.

WYPISY


Tego roku przys=a= mindowg }pos=a| do Dani=y, prosz'c pokoju, i chc'c lubwe ]zgody\, o swatstwie ]swatostwie\ }chcia= wyswata: sw' c[rk" za Szwarna – syna Dani=y|. w[wczas }i| tewtiwi= przybieg= do Dani=y, iz /emoiti i jetwiezej ]ze ?mudzi' i Jatwie/'\, rzecz'c& mindowg ubiedi= ]uprosi=\ jego srebrom mnogom. Dani=o za> gniew imiejuszczu na < ]gniewa= si" na<\ fl

1252,sierpie< ]Idus Augusti\. Chrzest Mendouga i darowizny z tej okazji&ªMyndowe z =aski bo/ej kr[l Lettowii, objawiwszy wszystkim wiernym, list jego ogl'daj'cym, swe pozdrowienie, powiada, i/ z natchnienia boskiego i uprzejmej rady mi=ych mu w Chrystusie mistrza i braci Zakonu Niemiec-kiego w Liwonii, otrz'sn'wszy si" z ba=wochwalczych b="d[w, powo=any zosta= do >wiat=o>ci wiary Chrystusa i przez chrzest odrodzony. ?e ojciec naj>wi"tszy i pan, Innocenty IV, kt[remu osob" sw', kr[lestwo i wszystkie dobra podda= w jurysdykcj" i opiek", powag' sw' zaleci= koronowa: go kr[lem ca=ej Lettowii, oraz wszystkich ziem... itd.ºDaruje mu nast"puj'ce ziemie& Denowe ca=', kt[r' te/ zowi' niekt[rzy Jetwesen, za wy='czeniem niekt[rych ziemeczek, jako to Sentane, Der-nen i Cresmen, oraz wsi zwanej Gubiniten i trzech wiosek w Welzowie, kt[re dla siebie zachowuje.Pr[cz tego, nada= rzeczonym braciom ca=' ziemi" Schlawen, Semeyten, za wy='czeniem z Semejty tych jedynie d[br, kt[re oddzielnym listem nada= biskupowi Lettowii. 0165-01-81, 82, N. 126

Orygina= pergaminowy z czerwonym jedwabnym sznurkiem, na kt[rym wisia=a oderwana piecz":, by=a w archiwum Kr[lewca, Nr 966. Krzy/acy wykonali z niego mn[stwo kopii, z r[/nymi datami i na r[/ne okazje spor[w z Litw'.Mendoug przyj'= wiar" pod naciskiem zewn"trznej sytuacji, musia= przez to darowa: Krzy/akom swe ziemie, a Rusini pisali&

Mendoug wi"c pos=a= do papie/a, i chrzest przyj'=; chrzest jego fa=szywym jest, ho=duje bogom swoim potajemnie; pierwszemu – Nonadiejewi i Telaweli, i Dewerikzu – zaj"czemu bogu i miodowemu; gdy wyjedzie w pole i przebiegnie mu zaj'c drog" – nie wchodzi w las i nie u=amie ga='zki. 0001-02-817

Tego roku, po up=ywie czasu. chronografowi przychodzi pisati wse ]opisa: wszystkich i wszystko\, co zasz=o. czasami wybiega wi"c naprz[d, a cza-sami odst"puje nazad ]cofa si"\. m'dry, czytaj'c – pojmuje ]rozumie\.

bo byli tacy, co czytali w obcych j"zykach, i nie rozumieli, jak dzi>.mo/e mia= na my>li m'drego czytelnika, /e b"dzie to pojmowa=.je/eli m[g= cofa: i wybiega: naprz[d, to latopis by= pisany po czasie – jedna z licznych przes=anek, zbyt wiele, przesta=em je rejestrowa:.

odliczania lat tu nie wpisali>my – potem wpiszemy& po antiochyjskym sobo-rom ]zbiorom\ }wed=ug odliczania systemu Syryjczyk[w z Antiochii|, alom-pyadam Greckym ]olimpiadom OA\ odliczanymi }co 4 lata|, rzymskim za> w y s i k o s t o m jak Ewsegnij i pamfi=owo }Numa Pompilius| i inyj ]inni\ hronografi spisasza. od Adama do chrstosa – wszystkie lata spiszem. rosczetsze w zadnja ]rozpis na ko<cu\ }wpiszem| fl

prze=o/y=em w miar" wiernie ca=' tre>:, bo ma ona daleko id'ce skutki dla wo=y<skiego latopisu, i latopisania w og[le. Mo/e powinienem nawet u/y: nawet cyrylicy do tego celu – nie transliteracji.z fragmentu wynika, /e to w[wczas – a nie wcze>niej – zastosowane zosta=o odliczanie lat kalendarza «od pocz'tku >wiata» ]od Adama do Chrystusa\, bo dalej, po Chrystusie – ju/ wiemy, znamy ich liczb".ale i tu pisiec da= upust zakamarkom my>lowym – celowo fa=szowa=, i – przez to – rzecz staje si", poniek'd, w'tpliwa, w ca=o>ci wydania.rzymskie wysikosty bowiem nie istniej' ]nie by=o takiej jednostki, wysi-kosty, wg moich docieka< to rzymskie indykty\, a style 5500, 5504, 5505 «od pocz'tku >wiata», czyli od Adama do Chrystusa, stosowane by=y uprzednio, ju/ w ochrzczonej Bu=garii – nie jest to rzecz nowa.mog=by w[wczas jedynie przej>: na styl 5508, opisuj'c sam pocz'tek Powie>ci wremiennych let, i nic wi"cej, lecz i to – wg mej opinii – zbyt wiele, bo zbyt p[{no.z tekstu pisanego przez chronografa wynika /e dane w sprawie ustalenia «od pocz'tku >wiata» zaniesiono&z Italii ]Pompilius\ i Grecji ]olimpiady i rzymskie indykty\ – do Szwajcarii, ze Szwajcarii, zaprzyja{niony z Dani=' Berenger ̄ Bern ]Verona\ – do Austrii, a z Austrii – na Ru>, w 1252 roku. Berenger Preusel wymieniony w zwi'zku z o/enkiem Romana i wybawieniem jego z obl"/enia w grodzie Ineperce, 1254. Nie przypadkowy zapis chronografa pod 1252.W cz">ci krzy/aciej zapis[w tak/e zamieszanie, by= to rok 1252, czy 1253$ Rozbie/no>ci te w zwi'zku z chrztem i koronacj' Mindowga.

1252, czerwca 27. Roman, syn Dani=y wo=., /eni si" z Gertrud', w Austrii.opowiadanie dotyczy zmaga< o w=adz" w Austrii i na W"grzech.Po >mierci Friedricha II Babenberg †1250, zwanego Wojowniczym]niem. der Streitbare, franc. belliqueux, ang. warlike\, i znanego tak/e jako Frederick II Hohenstaufen – austriackiego herzoga, ostatniego z dynastii – do dzielenia w=adzy i ziem, zosta=a siostra herzoga –

Margarethe, i nieletnia siostrzenica – Gertrud, c. Heinricha ur. 1208, zm. 1228.09.26. Margareta wysz=a za m'/ za Przemys=awa-Ottokara bohemskiego, i tym odda=a mu swe prawa do w=adania Austri'. Kr[l W"gier, Bela IV ]1235–1270\, maj'cy piecz" nad nieletni' Gertrud', tak/e wnosi= pretensje do cz">ci Austro-W"gier – ziemi Raguzkiej i Styrskiej. W tym celu wyda= Gertrud" za m'/ za Romana, syna Dani=y wo=., spodziewaj'c si" pomocy od Dani=y.Ale kr[l Bela wi[d= siebie wiaro=omnie – obiecywa= wiele i nie dotrzy-mywa= obietnic – Roman przegra= w ko<cu z Ottokarem, w 1254, i musia= zbiec do ojca ]opis pod 1254\.Zanim jednak, Dani=o wyruszy= do czeskiej Opawy, w Morawii, by najazdem os=abi: te strony, i tym samym – wesprze: Bel".Do pomocy wzi'= Boles=awa krakowskiego }Wstydliwego ¿1226–†1279|, kt[rego /ona, Kinga, c[rka w"gierskiego kr[la, nam[wi=a do wyprawy na Opaw", i W=adys=awa, syna Kazimierza }wnuka| Mieszki.Wyruszy= do czeskiej Opawy. W Krakowie po='czy= si" z Boles=awem. Przekroczyli Odr", w Ko{lu z='czyli si" z W=adys=awem, s. Kazimierza, }wnukiem| Mieszki Laskonogiego. Wyprawa by=a niezbyt udana – Opawy nie zdobyli; popalili okolice, >wi'tynie, ogrody i klepiska, ale Dani=o ca=y wr[ci= do Krakowa. Tu spotka= pos=[w papie/a, nios'cych wieniec i san ]godno>:\ kr[lestwa }dla Mindowga|.Z Krakowa do Sandomierza, a st'd do Cho=ma, z chwa='.Kr[l W"gierski }Bela| szuka= pomocy by przej': ziemi" Niemieck'. Wys=a= pos=[w do Dani=y rzecz'c& przy>lij mi syna – wydam za niego siostr" herzoga ]ksi"cia\, i dam jemu Niemieck' ziemi".ª?ona Romana nie by=a siostr' herzoga, lecz jego c[rk', jak Pray naucza. Wesele odby=o si" w Judenburgu w Styrii, z dan' nadziej', /e kiedy W"grzyn odzyska Austri", wtedy Gertruda z Romanem wejdzie w jej posiadanie. Da= posi=ki Daniel na zdobycie ksi"stwa opawskiego... itd. Zam">cie to mia=o miejsce w 1253, a nie 1254 jak chce r"kopism Ipatiewski.º 0165-01-82, N. 127W innym miejscu jest dok=adna data, nie jestem w stanie dzi> przytoczy:, sk'd zaczerpn'=em informacj"& 27 czerwca 1252.?ona Romana nie by=a siostr' herzoga, lecz jego c[rk', jak Pray naucza. Gdy o Friedrichu mowa, Friedricha$ B='d# Jego..., kt[rego herzoga$ Zdania bez imion s' niepewne. Przes=anki wyci'gni"te po>rednio s' cz"sto fa=szywe.Potomni Leopolda VI der Glorreiche, z Austrii ]1198–1230\ i Styrii ]1194–1230\& 1. Leopold †1216, 2. Heinrich †1228, /onaty z Agnes, c[rka& Gertrud ]o niej rzecz\, 3. Friedrich II der Streitbare ]Wojowniczy\, 4. Margarethe †1267, za dwoma& a\ Heinrichem VII von Hohenstaufen, b\ Przemys=awem-Ottokarem II z Bohemii, 5. Agnes †1226, 6. Konstanze †1243, 7. Gertrud †1241, za landgrafem Heinrichem Raspe z Thuringii.

Gertrud z dynastii Babenberg, ksi"/na Möldingu, tytularna ksi"/na Austrii i Styrii, ur. ok. 1228, †1299.04.24, c. Heinricha ur. 1208, zm. 1228.09.26, bratanica Margarety za Przemys=awem Ottokarem ur. 1233, zm. 1278.08.26, >lub 1252.04.08, rozw[d 1260(64, i bratanica Friedri-cha II der Streitbare ]Wojowniczego\, ks. Austrii i Styrii, m"/a dw[ch /on& a\ Sophii Lascariny, c. Theodora Laskarisa, cesarza Byzantium, Bizancjum ]rozw[d 1240\, b\ Anges z Meranien †1260(63.Mimo nieletno>ci, ma=/e<stwo Gertrudy z Romanem by=o trzecim&1246, z margrafem W=adys=awem z Morawii †1247.01.03,1248, z margrafem Hernannem VI von Baden †1250.10.04,1252, z kniaziem Romanem † ok. 1260, synem Dani=y wo=. †1264.Dane te >ci'gn'=em z genealogii Babenberg[w na internecie. wielce szczeg[=owa, z latami, miesi'cami, dniami, i miejscami zgon[w, zawiera r[/nice w latach ca=ych – wymaga przez to weryfikacji. i tak Friedrich II der Streitbare – o kt[rym mowa – ma dat" zgonu 15 czerwca 1246, gdy w latopisie informacja o jego zgonie nast"puje za zab[jstwem Konrada maz. 31 sierpnia 1247, czytaj& Friedrich Wojowniczy zgin'= p[{niej.

Po zab[jstwie herzoga zwanego Fridrichem }der Streitbare, Wojowniczym|, w walce, przez swoich bojar[w, bo miate/ ]zamieszki\ by=y o sched" herzoga }mi"dzy| silnymi ]bliskimi mu\ lud{mi, o ziemi" Rakuszsk' i Sztyrsk' – kr[l w"gierski riks }Bela †1270|, i czeski }Przemys=aw-Ottokar †1278| bili si" o ni' fl

silni bojarowie – bliscy spadkobiercy, rodze<stwo, tak te/ w 1280, w Kra-kowie, po >mierci Boles=awa Wstydliwego, i tak wojewodowie silni, 1240, i Ludowik lonokrabowicz 1208 ]Ludwig ¯ Hermann Landgrave\.

Kr[l wi"c w"gierski wys=a= pos=[w do Dani=y, rzecz'c& przy>lij mi syna Romana, wydam za niego siostr" herzoga }bratanic" jego, c[rk" brata|, i dam jemu niemieck' ziemi". Roman pojecha= do Niemiec }o/eni= si"|, otrzyma= obietnic – z powodu }wielkiej| liczbie – nie spisali>my ich }raczej& nie przepisali>my w to miejsce, do latopisu| fl

por[wnaj 1208, gdzie lista w"gierskich wojewod[w jest tak d=uga, /eich/e nie moszczno es pisati ]nie mo/na jest pisa:\. 0001-02-724

pisiec ma przed sob' akt – list" obietnic, cho: z tre>ci jasno nie wynika, /e na ich podstawie pisze. oka/e si" p[{niej, w 1288.

WYPISY


tak wa/ny krok nie m[g= odby: si" bez >ladu – decyzje podj"te jedynie na podstawie rozm[w z pos=ami. nawet na tamte czasy – musia= by: spisany akt, zw=aszcza gdy chodzi=o o posiadanie lub przekazanie znacznych po=aci kraj[w na w=asno>:.

Potem wys=a= do Dani=y, rzecz'c& u/ika mi jeste> i swat, pom[/ mi na Czechy. Dani=o ruszy= ku Opawie, pleni'c ziemi" Morawsk' i mnogie grody rasypa]zburzy=; wi"cej ni/ jeden\, wsie popali=, i wiele zab[jstw wyrz'dzi= ziemi tej.Dani=o sniemsja ]zjednoczy= si"\ z Boles=awem planuj'c jakby przej>: ziemi" Opawsk'. Boles=aw nie kwapi= si", jednak /ona jego }Kinga| pomaga=a Dani=owi, bo by=a c[rk' kr[la w"gierskiego, na imi" Ky<ka.Dani=o chcia= wyprawi: si" do Opawy owo korola radi, owo s=awy chotia ]troch"z powodu kr[la – pokaza: /e jest kr[lem, a troch" s=awy chc'c\. Nie by= w ziemi ruskiej }nikt| przedtem, co by wojowa= ziemi" czesk' – ni Swiatos=aw chrobry, ni wo=odimer swiatyj. Bog chotienie ego ispo=ni ]B[g spe=ni= jego pragnienie, /yczenie, zachciank"\.

pisiec nie zna= g="bszego sensu wyprawy – rozgrywek politycznych.gdyby Dani=o /y= w czasie pisania latopisu – pewnie by mu wyjawi= przyczyn" – jedna z licznych przes=anek, /e latopis pisany by= w 1288, tj. po >mierci Dani=y 1264.

Wzi'= syna swego Lwa i pomoc od brata Wasylki – tysi"cznika gjurgja ]Jurija-Georgija\. Po='czyli si" z Boles=awem, wyruszyli z Krakowa.Doci'gn"li do rzeki Odry, do grodu zwanego Ko{le, to do='czy= Boles=aw – syn Kazimierza }wnuk| Laskonogiego Mieszki, z konnymi i pieszymi. St'd doszli do rzeki Psiny. Tu, Dani=o, Lew i W=adys=aw naradzili si", k"dy by wojowa:.W=adys=aw nie powiedzia= im prawdy i da= wo/ na lsti ]fa=szywego przewod-nika – wskaza= fa=szyw' drog"\.

Polacy, by: mo/e, nie chcieli zadziera: z s'siadami – najecha: ich bez przyczyny ]dla Polak[w\. I p[{niej – nie kwapili si" do boju.

Pos=a= wi"c knia{ Lwa, Tewtiwi=a i Ediwida, i dworskiego, i wszystkich woj[w, a sam zosta= z ma=' }liczb'| ze starszymi bojarami, z gjurgjem ]Jurijem-Georgijem\ tysi"cznikiem. Gdy Lew poszed= wojowa: – zobaczy=, /e przewod-nicy =/'. Nie s=ucha= ich, poszed= w lesiste g[ry i tam pochwyci= wielkie =upy.Gdy Dani=o z Boles=awem szli ku Opawie, Lachy pos=ali swe stra/e }nie wiadomo gdzie|. Wyjecha= Andrej z Opawy, z Czechami, }przeciwnicy| spotkali si" i zderzyli }ze sob'|.

Andreas z Kravar≈ ]Andrzej z Krawar/\ – czeski wojewoda.Zwyci"/y= Andrej, bo Lach[w by=o ma=o. Jednych wybi=, drugich pochwyci= – strach wielki wnijde w Lachy ]pad= na Lach[w\ ‡Przyjecha= Dani=o i wyg=osi= mow" }zapewne do konnych|& czego boicie si"$ czy nie wiecie, /e wojna bez pad=wszych ]poleg=ych\ i martwych nie bywa$ czy nie wiecie /e jeste>cie m"/ami na wojnie, a nie na /onach$ je/eli m'/ zabity na wojnie jest – to rodzaj cudu. drudzy w domu umieraj' ]gin'\ bezs=awy, a ci ze s=aw' umrosza ]zgin"li\. pokrzepcie serca wasze, poddzwi-gnijcie bro< sw'. Tymi s=owy pokrzepi= ich, i wiele innych wyg=osi=, i ruszy= ku Opawie.Ujrza= /e okoliczne wsie zbiegaj' do grodu, w wielkiej liczbie, a jemu nikogo pos=a: }na gr[d|, rzek= wi"c W=adys=awowi& ok=ama=e> mnie, a siebie straci=e>. Je>liby Lew i moi ludzie byli tutaj, to wielki uraz ]cios\ zadaliby>my ziemi tej i gr[d by=by przej"ty ]przechycony\. On }Dani=o| /a=owa=, /e odes=a= syna Lwa i woj[w. Nalega=, by Lachy jechali do grodu, jednak/e oni nie chcieli.

Polacy nie chcieli walczy: o zdobycie grodu Kalisz, ˚1227 rok.Powiedziano, by wsp[lnie wszyscy woje podjechali pod gr[d.Dani=o wi"c rzek=& je/eli nie chcecie – id{cie precz, ale ja zostan" sam z ma=' dru/yn' i b"d" oczekiwa= woj[w moich. Pos=ucha= Boles=aw i Lachowie – stali poni/ej grodu, na rzece Opawie, nie >miej'c od='czy: si". Tego wieczoru przyjecha= Lew wiod'c wielu je<c[w z sob'. Tego wieczoru naradzili si", by jutro przekroczy: rzek" i obejrze: gr[d. Po/gut wsja wniesznjaa chramy. i ogrady i gumna ]popal' wszystkie ko>cio=y wewn'trz, ogrody i klepiska\ fl Nazajutrz tak te/ sta=o si".Boles=aw nie przekroczy= rzeki, lecz sta= w g[rach, ispo=cziwsja ]got[w do boju\. W=adys=aw za> podszed= pod pierwsze wrota i spali= je. Podeszli do drugich – wyjechali z nich Czesi ]wycieczka\, i kilku ich }Lach[w| zabili, innych – przegnali. Benesz sta= przy wrotach z chor'gwi'. Ko=o drugich wr[t popalili okrestnjaja grad ]podgrodzie, najbli/sz', przyleg=' okolic"\. Przy trzecich, knia{ Dani=o poleci= zej>: z koni i pali: okolic". Trzecich wr[t grodzianie nie zamkn"li....

ja my>l", /e celowo – pu=apka na oblegaj'cych.Rusi wydawa=o si", /e nie zd'/yli zamkn': wr[t za zbiegaj'cymi do grodu lud{mi z okolicznych stron.

Rusini mieli nadziej" wtargn': do grodu tak/e, za zbiegami, wykorzystuj'c nag=' okazj". Ale tu zostali wybici w bramie, reszta zbieg=a.Z ruskim po>cigiem Dani=o chcia= wtargn': do grodu tak/e. }wierzy:, lub nie| Nagle zabola=y go oczy, i nie widzia= co si" sta=o w bramie. Widz'c swoich uciekaj'cych – obna/y= miecz sw[j, odegna= }grodzian, >cigaj'cych tym razem Ru>, zbieg=|, i tym nie prija grodu ]nie przej'=, nie przechwyci=; EI\.

Potem widz'c w czym rzecz ]zobaczy=, u>wiadomi= sobie\, ubolewa=, /e nie zdobyli grodu. }naiwne| Bole{ni' znu/ony ]z=o/ony chorob'\, utrudzony, rzek= synowi swemu& popal okolice grodu, az /e poidou w ko=ymog swoi. reksze w stan ]ja wracam do ko=ymag swoich zwanych stanem – stanic'\.Wielu nak=ania=o go do powrotu, no on /e nie stwori togo ]lecz odm[wi=, dos=. nie stworzy=, nie urzeczywistni=\ ‡

naiwno>: pisca zdradza fa=sz w tym miejscu – by= to b='d Dani=y.Nazajutrz wi"c z='czyli si", ruszyli w g[r" }rz.| Opawy, pleni'c i pal'c. Sta]zatrzymali si" na noc\ w pobli/u grodu zwanego Nasile }dzi> Nasiedle, 23 km W od Raciborza, 17 km SE od G=ubczyc, 12 km NE od Opawy|. S=ysz'c,/e Ru> i Lachowie uj"ci s' w grodzie tym, nazajutrz ispo=cziwsja ]wsiedli na konie\, ruszyli ku niemu, }grodzianie| widz'c wielk' liczb" po=k[w, nie wytrzy-mali, poddali si". Wzi'= gr[d, wypu>ci= ko=odnik[w ]zak=adnik[w\ i postawi= chor'giew swoj' na grodzie. Obliczi pobiedou ]okaza= zwyci"stwo\. Odcho-dz'c, sta na wesi niemieckoi ]zatrzyma= si" na(w niemieckiej wsi, na noc\.Dani=o dowiedzia= si", /e Benesz pojecha= do G=ubiczyna ‡Nazajutrz wi"c, z Boles=awem ispo=czyli si" ]przygotowali do boju\, ruszyli do G=ubiczyna, pleni'c i pal'c. Pos=a= za> W=adys=aw pali: wsze okolice, zwane okolna, i tym z=o stworzy= bo nie wzi"li grodu. Doci'gaj'c do grodu, Dani=o i Boles=aw chcieli wzi'c gr[d primietom ]przymiotem..., przerzutami ¯ prze % miota:, rzuca:\.

przerzuty zwane by=y najcz">ciej sosudami ]naczyniami wype=nionymi materia=em zapalnym. Rosjanie 1997 na domys=& zapalne& chrust, brewiona, kt[re mo/na by=o zapali: i ciska: na gr[d; tak/e, wype=ni: nimi fos". Moja uwaga& chrust by zgas= w drodze.

Wiatr silnie wia= na gr[d, a gr[d za> elinou stworen ]jod=ami budowany\ i grobla ma=a. Szukali woje drzewa i smo=y, je/d/'c tu i tam, by przyci'gn': do grodu, nie znale{li, bo W=adys=aw popali= okolice i pobliskie wsie, i tym }samym| nie podpalili grodu.

ach, te Lachy, wszystko co z=e – ich wina. Dani=" tylko nagle oczy zabola=y, gdy trzeba by=o dogl'da: sytuacji.

Tego wieczoru dumali, gdzie i>: – ku }rz.| Osobo=odze, na Herborta ]Herberta OE\, czy wr[ci: do dom[w swoich. Gdy Herbert przys=a= Danile miecz i pokor" swoj', zgada= si" ]upewni= si"\ Dani=o z Boles=awem, /e ca=' ziemi" poplenili – nazajutrz wracamy do swoich }postanowili|.

fa=sz, jeden z wielu. miecz by= zawsze wyzwaniem do walki, nie upo-korzeniem. tak te/ by=o w bitwie pod Grunwaldem, 1410. walczy: po do>wiadczeniach w Opawie$ dlatego postanowili wr[ci: do swoich.

Przekroczyli Odr", weszli w ziemie W=adys=awa.W[wczas w Krakowie by=y pos=y od papie/a, nios'cy od papy wieniec i san ]godno>:\ kr[lestwa }dla Mindowga|. Chcieli widzie: kniazia Dani=". On za> odpowiedzia= im& nie podoba mi si" widzie: z wami na cudzej ziemi – lecz potem.St'd za> pojecha= do ziemi sandomierskiej, dotar= do grodu Cho=m, z czci' i s=aw'. W domie ]w cerkwi\ Przeczystej sk=oni= si", i wys=awia= Boga, za wszystko ubieg=e, bo jeszcze /aden ruski knia{ nie wojowa= ziemi czeskiej.Widzia= si" ]spotka=\ z bratem swoim, i by=a rado>: wielka. Przybyli do domu >w. Ioanna w grodzie Cho=m, z weso=o>ci'. S=awa Bogu i przeczystej jego matce, i >w. Ioannowi Z=otoustemu fl

1253Mendoug otrzymuje koron" od papie/a Innocentego IV.

wzorem Íredniowiecza, syn Mendouga – wojowniczy Wojse=k, oddany na Ru> w gwarancj" pokoju. Dani=o postanowi= uczyni: z niego... mnicha, jak ojciec Dani=y – Roman – Ruryka kijowskiego †1215, syna Ro>cis=awa M>cis=awicza smole<skiego, prawnuka W=adimira Monomacha, kt[rego Roman – gromi'c Kij[w 1203 – zmusi= do takiego stanu, by pozby: si" konkurenta do w=adzy. Po >mierci Romana †1205, Rurik zrzuci= szaty mnisze i pocz'= zmaga: si" o halicki stolec. 0002-05-486 Tak i Wojse=k – zbieg= po 3-ch latach, w 1255, i natychmiast sta= si" wrogiem dla Rusin[w, bo by= nim od pocz'tku.Rusini zataili ucieczk" ]ujma\ dot'd, a/ rzecz nie da=a si" ukry:.

Pos=y od papie/a Innocentego IV }†1254| nios' wieniec, skipetr, i koron";Dani=o wo=. koronowany w Drohiczynie n(Bugiem przez Opizona – opata Messeny ]Messene, na p=d. Peloponezie, w Grecji\, Dani=o nie chcia= przyj': godno>ci, nak=oniony przez Boles=awa i Siemowita, /e gdy przyjmie – my na pomoc przeciw poganom;Lew zabija Stenkynta vel Stikenta mieczem; wyprawa Rusi na Jatwie/.Dani=o koronowany w cerkwi >w. Aposto=[w, od sto=u ]o=tarza\ >w. Piotra, i od ojca swego – Innocentego, kt[ry wyda= kl'tw" na tych, co gani' wiar" greck' prawowiern', i chcia=by sob[r tworzy: o prawej ]w=a>ciwej, s=usz-nej\ wierze, o zjednoczeniu ko>cio=[w. Dani=o od Boga przyj'= wieniec w grodzie Drohiczyn.}Dani=o| wyprawi= si" na wojn" z synem Lwem i z Somowitem }Siemowitem OE| kniaziem ladskim. Brat jego }Wasylko| wr[ci=, bo mia= ran" na nodze,

WYPISY


}w zamian| pos=a= wszech woj[w swoich z bratem.Dani=o naszed= ziemi" Jatwie/sk' i wojowa= j'. Gdy Lew ujrza=, /e Sten-kynd }Stikent| w lesie osiek= si" a z nim inni Jatwiagi – izgna na< ]pogoni= za nimi\ – poj'= }swych| ludzi i podszed= do osieka. Jatwie/ wyciek=a z osieka ]wycieczka\. B"d'cy z nim snuznicy ]konni, je{d{cy\ rozbiegli si". Jedynie Lew zszed= z konia ]tak#\ i krzep' bi= si" z nimi.Gdy ujrzeli /e Lew jeden bije si" z nimi, zawr[cili mali ]niekt[rzy, ma=o\ na pomoc jemu. Lew za> d{gn'= sulic' sw' w tarcz" jego }Stikenta|, i nie m[g= tuli: si" ]os=ania:\ – Lew Stikenta mieczem zabi=, i brata jego probode ]przebi=\ mieczem. Oni }Jatwie/| pogybosza ]pogibli, zgin"li\, Lew pieszo goni= za nimi, a drudzy >cigali na koniach, bili i siekli ich ‡

wniosek& Lew musia= by: szybki jak ko<. nie, nie by= – szed= za konnymi i dobija= tych, kt[rych konni ranili.

Gdy Dani=o-kr[l sta= ]zatrzyma= si"\ w domie Stekynta }Stikenta|, przyni[s= jemu Lew bro< Stekynta i brata jego i obliczy= pobied" swoj' ]ukaza= zwy-ci"stwo swe; obliczy= ̄ lico, twarz\, }przynosz'c| ojcu swemu rado>: wielk' z m"stwa i wytrzyma=o>ci syna swego.Komat od Jatwie/y przyjecha= przyrzekaj'c im w rabocie by: ]s=u/y: ¯ rab ^ s=uga\. A Lachy, wype=nieni zawi>ci' i oszustwem – pocz"li pomaga: poga-nom. Widz'c to, Dani=o kr[l poleci= wojowa: ziemi" jatwie/sk' i dom Stekynta pogublen bys ]w perzyn" obr[cony, zatracony\, jeszcze do dzi> pusto stoi.Dani=o kr[l, id'c po ezeru ]wzd=u/ jeziora\, zobaczy= przy brzegu g[r" pi"kn' i gr[d na niej, pre/e ]uprzednio\ zwany Raj }dzi> Rajgr[d|.St'd wr[ci= do domu swego }Cho=ma| fl

1254Burondaj z Rusi' w sile ci"/kiej wojuj' Litw".Tego roku ]przedtem albo potem\. Przyjechali Tatarzy do Bakoty i przy='czy= si" do nich Milej. Dani=o poszed= na wojn" – na Litw", na Nowogr[dek. By= roskal ]by=a odwil/, ocieplenie\. Pos=a= syna – Lwa, do Bakoty, a Lew wys=a= dworskiego przed sob' ]by jecha= przodem\. Wyjechawszy, uj"li Mileja ba-skaka i przywi[d= Lew Mileja do ojca swego }Dani=y|. W ten spos[b, Bakota sta=a si" w=asno>ci' kr[la }Dani=y| – ojca jego. Nast"pnie, po naradzie z synem, wypu>cili go, za por"czeniem Lwa, /e baskak b"dzie wierny }Danile|. I zn[w przyjechali Tatarzy, bo Milej z=ama= przysi"g", i zn[w }Dani=o| od-da= Bakot".Potem Kuremsa doci'gn'= do Krzemie<ca i wojowa= okolice grodu.Andrej }namiestnik Krzemie<ca| dwulicowym by=; czasami m[wi=& kr[la jes-tem ]kr[lowi s=u/"\, a czasami – Tatarom; nieprawdu ]nieprostolinijnym\ w sercu by=. B[g odda= go w r"ce Tatar[w, gdy rzek=& Batyja gramota u mnie jest. Oni }Tatarzy| jeszcze bardziej zaognili si", zabili go, i serce jego wyci"li }z piersi|. Lecz niczego nie zyskali u Krzemie<ca i tak wr[cili do stan[w swoich. Itd.

wo=y<ska& wo stany swoja ˘ Ipat.& wo strany swoja }strony|....Dalej nazwy w=asne& Izas=aw, Halicz, Roman – syn Dani=y, Lew, Hrubiesz[w, >w. Nikola ]pol. Miko=aj\, Ougry ]W"grzy OU ^ U\, Fedor ]Theodor\, solem.Zapis zako<czony znakiem ‡Potem za> Wojsze=k zawar= pok[j z Dani=' i wyda= siostr" sw' a c[rk" Mindowgow', za Szwarna, przybyli do Cho=ma, do Dani=y.}w rezultacie chrztu 1253, Wojsze=k...| Zostawi= kniaziowanie swoje i zosta= mnichem. Romanowi – synowi kr[la }Dani=y| da= Nowogr[dek ot Mindoga, a od siebie – S=onim i Wo=kowysk i wszystkie grody. }wyprzedzenie& 1255 r.| Sam chcia=by uda: si" do >w. G[ry }Athos, w Grecji|, kr[l znalaz= jemu drog" u kr[la w"gierskiego ]da= mu opis dr[g do >w. G[ry – nie by=o w[wczas map\. I nie m[g= dotrze: – zawr[ci= w Bu=garii fl

w dalszej cz">ci pe=ny opis okoliczno>ci ucieczki.Wyprawi= si" Dani=o na Jatwie/ z bratem }Wasylk'|, synem Lwem i Szwar-nem – m=odym by= }Lew ok. 22 lata, Szwarno ok. 16 lat|.Pos=a= po Romana do Nowogr[dka. Ten nadci'gn'= z wszystkimi grodzianami i ctem }te>ciem| swoim Glebem, i z Izas=awem wis=oczeskim ]¯ rz. Swis=ocz\, a z tej strony nadci'gn'= Somowit z Mazowszanami, i pomoc od Boles=awa z Sandomiercami i Krakowianami.Woj[w by=o tak wielu, /e mo/na by=o nimi nape=ni: b=ota Jatwie/y.Zebrali si" na narad", kniaziowie Ruscy i ladscy, postanowili m"/owie bra<nii ]broni\& ty, kr[lu }Danile|, jeste> g=ow' wszem po=kom; je>li po>lesz naprz[d kogo> z nas – nie pos=ucha si"; wiesz ]znasz\ wojenn' s=u/b", wojenne zwyczaje znane ci s', wszelki inny zawstydzi si" ciebie i wystraszy; wyjd{ na czo=o.Dani=o przygotowa= po=ki, przykaza= komu z jakim po=kiem w"drowa:, sam wyszed= na czo=o. I strzelc[w pu>ci= na prz[d, a drugich ]innych\ po obu stronach drogi. Dworskiemu poleci= i>: za sob'.

Andrej by= dworskim w 1245, Oleza – w 1255.Sam jecha= z kilku uzbrojonymi otrokami ]paziami\. Lew przyby= do niego, rzecz'c& nikogo z tob' nie ma – ja nie jad" z tob'. Rzek= mu kr[l& niech tak b"dzie. I szed= swoj' drog'.

}Jatwie>| Ankad przewodnikiem by=. }Dani=o| obieca= mu, /e }za to| wie> jego spalona nie b"dzie. Przyjecha= do niego Roman – syn odin }jedyny; lapsus, jak pisiec >mia= taki b='d zrobi:$ Musi by:& jeden z syn[w|, przyjechali do wsi zwanej Boldikiszcza. Wys=a= }Dani=o| Lwa z bratem. Lew za> cicho objecha= wie> – wyr'ba= wszystkich. Jednego za> przywi[d=, kr[l wypyta= go. On}pojmany| zezna=, /e we wsi zwanej Priwiszcza zebra=a si" Jatwie/. Kr[l, s=ysz'c, wys=a= pazia Andreja, m[wi'c dworskiemu& je>li ujrzysz /e goni' za nami ]>cigaj' nas\ – skorie po nas po/eni ]szybko >cigaj nas\; rozpu>cimy po=k – kto mo/e niech goni ]>ciera si" w wrogiem\. Wasylko knia{ za> }mia= inny pomys=, dowodzi=| innym po=kiem, rzek=& id{my cicho na grunach ]jak rysie\, i nie pozwoli= po=kowi rozpu>ci: ludzi ]rozlu{ni: szyku\. Znak flDalej obszerny opis najzadu na wie> Priwiszcza. Jeden Jatwie> przebi= si" z Olydikiszcz ]Boldykiszcz, opuszczone B\, najwyra{niej – przez starcie, i zaalarmowa= zebranych we wsi Priwiszcza. Uzbroili si", lecz woje Dani=y przegnali strzelc[w ]=ucznik[w\ zebranych na ko<cu wsi. Natarli na nich Dani=o z Lwem, krzycz'c gromkim g=osem& biegnij, biegnij za Jatwie/'.Gdy Jawiesie ujrzeli nag=y najazd – nie wytrzymali i zawr[cili na bieg. Lecz w >rodku wsi, nagle, zawr[cili }wykonali zwrot ku Danile|. Dani=o jednak napiera= na nich, ciskaj'c kopie – nie wytrzymali, i nawr[cili na bieg ]zn[w zacz"li pierzcha:\. +ucznicy Jatwie/y strzelali, ale woj[w z nimi nie by=o, a kiedy dobiegli do wr[t – powsta=o zamieszanie& jedni je przebiegli, a drudzy zawr[cili. Wielu pada=o jeden na drugiego, bo l[d by= >liski. Dani=o i Lew napadli na nich we wrotach. Wi"cej nie wykonywali zwrot[w.Tego dnia by=a mi=o>: ]mieli =ask", zapewne Boga\, kr[l i jego woje, z tak' dru/yn' pobi= hardych Jatwies[w& Zlinc[w, Krismienc[w i Pokienc[w. Jak pisano w ksi"gach& ªNie w sile brani ]bitwy\, lecz od Boga zale/y zwyci"stwo.º

Zlin ]dzi> August[w\ ¯ z ]granica\ % lin ]ciecz w ruchu\.Kr[l Dani=o chcia= ich >ciga: dalej – zabroni= mu Lew rzecz'c& po>lij mnie za nimi ]daj mi p[j>:\ – ojciec nie pu>ci= go. Jeden woj prawic' wyj'= oszczep zza pasa swego, cisn'= nim daleko, srazi= ]urazi= – trafi= nim\ kniazia jatwie-skiego, i spadaj'c z konia na ziemi" wyzion'= ducha z krwi' w ad ]z brzucha ciekn'c'; z % ad ˘ zad\.Dani=o i Lew, jednych wi'zali, pleni'c, drugich – wyci'gali z krzak[w i sie-czachut je ]siekli, r'bali ich\ ‡Nadjecha= dworski z po=kiem. Kr[l Dani=o wi"c rzek= mu& {le post'pi=e>. Dworski odrzek=& nie ja, nie moje chcenie ]wola\ – pose= nie iznies prawa s=owa nam ]nie wyni[s= – nie przekaza= – nam w=a>ciwie s=[w\.

nie jest dla mnie jasne o co tu posz=o, w czym dworski zawini=, co> jest niedopowiedziane, jaki> aspekt wyprawy opuszczony, zatajony.z fragmentu wynika, /e przyjecha= pose= Jatwie/y, ale Dani=o – gdy zorientowa= si" o b="dzie – gani= dworskiego, a ten pos=a.i nic nie wiadomo, jak post'pi=a, zareagowa=a, koalicja, jad'ca za Dani='. nast"pne zdanie potwierdza, /e mo/e zbytecznie wysiekli.

Potem kr[l i Lew izoima ]oswobodzili\ zak=adnik[w i wr[cili do Wasylki i Semowita. Zje/dzaj'c si", uradowali si" wielce z pogibieli poga<skiej.?gali wsie ich. Stoj'c na Prawiszczich na noc, przej"li imienia ]mienie, doby-tek\ ich, palili domy, a nazajutrz za> wyruszyli na niszczenie ziemi ]okolic\ i /ganie. Podpalili Tajsewicze, Burala, Rajmocze, Komata, Dora, i grody pleni'c. Dom Stenkynta }vel Stikenta| za/gali ]podpalili\. Stali ]zatrzymali si" na noc\ we wsi Korkowicze. Widocznym by=o, /e wszelaka liczba woj[w mog=a nasyci: si", konie i oni sami, na dw[ch dworach. Czego nie mogli zje>:, i konie ich – wszystko spalili flNazajutrz przyjecha= od Jatwy Jundi=, rzecz'c& tak, Dani=o, dobr' dru/yn" masz, i wielcy po=ki ]konni woje\ twoi. Nautria ]nazajutrz, tj. nast"pnego dnia, trzeciego z kolei\ plenili i palili ziemi" ich. }Jatwie/$| za> bez z=o>ci, jedynie dzielnymi byli. W=o/y= B[g strach w serce ich.Tej nocy stali na b=otach w Ostrowiach.Nazajutrz ]nast"pnego dnia, czwartego\ przyjechali Jatwiesie, z danin' i ofert' pokoju, i by }Dani=o| nie wybi= zak=adnik[w.Potem }Dani=o| Bo/' wol', wr[ci= do ziemi swej z czci' i s=aw', pokonuj'c wrog[w swoich.Chcia= nadal wyruszy: }na Jatwie/|, na b[j, zbiera= woj[w swoich. Dowie-dzia=a si" Jatwie/ – wys=a=a pos=[w swych, i dzieci swe, da=a danin" i przyrzek=a rabami mu by: ]s=ugami ¯ rab\ przy zak=adaniu grod[w w ziemi swej }Dani=y| fl

Dani=o wys=a= pos=a Konstantina, zwanego Po=o/yszyd=o, by pobra= na nich }na Jatwie/y| da<. Pojecha= wi"c Konstantin, pobra= da< }w formie sk[rek| czarnych kun i bia=ek, srebra. Z dani da= dar Signiewu wojewodzie, by zwie-dzia=a si" wsza ziemia ladska, /e da< p=acona jest. itd.Po >mierci Romana }†1205| nikt z ruskich kniazi[w nie wojowa= Jatwie/y, z wyj'tkiem syna jego – Dani=y. Bogiem wi"c dana jemu da<.Pos=uszstwo ]pos=uch\ stworzy= w Ladskiej ziemi pos=owiem na pami'tk" dzieciom swoim, /e od Boga m"stwo swe pokaza=.Zapis zako<czony znakiem ‡

WYPISY


ci'g dalszy zmaga< o w=adz" w Austrii i na W"grzech.Gertruda z dynastii Babenberg, c. Heinricha ¿1208–†1228, wnuczka Leopolda VI, siostra Margarethy, jako nieletnia, pod opiek' kr[la w"g. Beli IV 1235–†1270, z polecenia papie/a Innocentego IV †1254, wydana 1252.06.27 za Romana, po>lubiona w Styrii.Uprzednio, roku 1252, Dani=o wo=. najecha= Opaw" w Morawii do spo=u z ksi'/"tami polskimi& Boles=awem krakowskim i W=adys=awem, synem Kazimierza, ˚1252 rok. Obecnie o wiaro=omno>ci kr[la Beli i w jaki spos[b Roman wydosta= si" z Austrii – przegra= z Ottokarem i musia= zbiec do ojca.

Roku 1254. Kr[l w"gierski }Bela IV 1235–1270| zostawi= Romana w grodzie Ineperce, obiecuj'c uprzednio, a teraz nie pomagaj'c. Zaklina= si" przed Bogiem i kniagini' }Gertrud', /on' Romana|, /e gdy zdob"dzie ziemi" Niemieck' – da j' wsz' Romanowi.Herzog }Ottokar, ks. Bohemii| nachodzi= cz"sto na Romana. W jedno /e wremja ]w ten czas\ nadci'gn'= z si=' wielk', bili si", }obozem| sta= przed grodem }w odleg=o>ci| popryszcza. Nie m[g= wzi': pochlebstwem, m[wi'c mu }Romanowi|& zostaw kr[la w"gierskiego, jako u/ika mi jeste> i swojak. Ziemia Niemiecka rozdzielona b"dzie z tob' ]z udzia=em ciebie\. Kr[l w"-gierski wiele obiecuje, lecz nie wype=nia, Ja za> m[wi" prawd" – dam ci p[= ziemi Niemieckiej. On }Roman| za> odrzek=& s=owo da=em jak ojcu, kr[lowi w"gierskiemu – nie mog" s=ucha: ciebie, bo wstyd mi i grzech nie wype=ni: obietnicy. Itd.Roman przekaza= Beli s=owa herzoga, prosz'c go o pomoc. Ale Bela nie wys=a= mu pomocy, w zamian – obieca= mu inne grody w w"gierskiej zie-mi. Kniagini zrozumia=a jego le>: ]katolicyzm, fa=sz\ }Beli$| i rzek=a& syna mi poj'=e> dla c[rki u tali }nie rozumiem koligacji; tal – zak=ad(nik|, a dzi> chcesz naszych grod[w$ My za nie cierpim i g=odem wymieramy. By=o tak, /e baba ]babka\ chodzi=a i potajemnie kupowa=a karm" w grodzie Wiede< i przynosi=a im, tolik ]taki\ by= g=[d, /e konie chcieli je>:.Rzek=a }Romanowi|& kniaziu, wracaj do ojca. Lecz Roman nie m[g= wyjecha:, bo by= obl"/ony. Widz'c jego dobro:, podtrzymywa= go Werenger prirokom proswe=, bo z nim by= }uprzednio| na wojnie. Zlitowa= si" nad Romanem, przyci'gn'= si=', i wywi[d= Romana z grodu.

na internecie, najwyra{niej Ukrai<cy b'd{ Rosjanie, zamie>cili infor-macj", /e to Dani=o przyci'gn'= do Austrii i wybawi= Romana z opresji& Roman was then besieged with his wife, Gertrude, in the castle of Himberg and Daniil had to march to relieve the siege. internet nie jest wiarygodnym miejscem do czerpania informacji, nawet publikacje Ro-sjan, je/eli nie zawieraj' cytat[w, czy chocia/by odno>nik[w.Werenger BW ̄ Berengar, przezywany proswel ̄ Preusel, Preussel OE, UW; nieznany dot'd w genealogii Babenberg[w&Berengar von Aibling, syn Gebelharda I von Sulzbacha † ok. 1080, Be-rengar II † von Sulzbach † 1125, Berengar von Sulzbach III †1167. Bern, w centralnej Szwajcarii. Zgodnie z tradycj', za=. 1191 przez Berchtolda V von Zähringena. W 1218 cesarz Frederick II Hohenstaufen ]¿1194–1230–†1250\, uczyni= wolym miastem, gdy Berchtold zmar= bezpotomnie. Bern – niemiecki przek=ad italskiej Werony ¯ Verona. Roman zostawi= za sob' brzemienn' Gertrud" i ju/ wkr[tce widzimy go zi"ciem Gleba, m"/em Heleny ]wesele 1255\.

Uprzednio powiedzieli>my, /e Wojsze=k da= Nowogr[dek Romanowi. Po wojnie krzemienieckiej z Kurems', Dani=o d{wign'= ]zebra=\ woj[w przeciw Tatarom. Zm[wi= si" z bratem i z synem, pos=a= Denisa Paw=owicza, wzi'= Mi"dzybo/e }k(rz. Boh|. Potem, ludzie Dani=y i Wasylki wjowali Bo=och[w, a }ludzie| Lwa – Pobo/e i ludzi Tatarskich ]wojsko ich\. Bez znaku fl

1255wiosna. Dani=o wys=a= Szwarna na Gorodok i na Siemocz.Zdoby= Gorodok i Siemocz, i inne grody siedz'ce za Tatarami& Gorodesk, i po }rzece| Teterew do ?ediczewa. Wozwaglanie za> so=gasza ]zeg=agi\ Szwarnowi – poj"li ]przyj"li sobie\ tiwuna, i nie dali jemu – Szwarnowi – ci-wunowa:. Szwarno wi"c przej'= wszystkie grody. Po nim przyszli do Dani=y Bia=oberezcy, Czerniaty<cy, i wszyscy Bo=ochowcy. Mindowg przys=a= do Dani=y& wy>l" ci Romana z Nowogrodzianami, aby ruszy= do Wozwagla, a st'd – do Kijowa.Dani=o z bratem }Wasilk'| do Wozwagla, w sile ci"/kiej. Czeka na wie>ci od Romana i Litwy, i stoi na Korecku. Szwarno objecha= gr[d – nikt nie uciek-nie. By=o z nim woj[w 5-set. Grodzianie – widz'c ma=o woj[w z kniaziem – >mieli si" stoj'c na grodzie ]na parkanach\. Nazajutrz przyci'gn'= Dani=o, na grodzian pad= strach, poddali si", gr[d spalony, ludzie podzieleni mi"dzy Lwa, Szwarna. Litwa, po namy>le, wojuje Ru> ko=o +ucka flÍcigali ich Rusini – s=udzy Dani=y i ludzie Wasylki& Jurij, Oleza dworski }i| inni.

w wo=. 1288 i Ipat. 1428& Oleza; Rosjanie 1997, cytuj'c Ipat. zamienili na& Oleksa i przet=umaczyli na j. ros.& Aleksa.

Litwini zatrzymali si" u strugi }ko=o Prypeci|, Rusini natarli, Litwini nie wytrzyma-

li, pocz"li pierzcha:, wegnani do jeziora – gin"li; nape=ni=o si" jezioro trupami, tarczami i he=mami; Sirwid Ruszkowicz uciek=, a Chwal – zabity fl

Zapis /e Cho=m spalony przez Tatar[w ]ale za czas[w wojny z Kurems', bez daty\, obszerny opis grodu i jego za=o/enia – w zwi'zku ze spaleniem.Kuremsa naszed= na Dani=" i Wasilk". przyjecha= wi"c Wasilko }i| zbiera= }wojsko| we w=odzimierzu, a dani=o w Cho=mie. Wys=ali }te/| po Lwa aby przyby= do nich.Kuremsa nie przekroczy= }rzeki| Styr. wys=a= ludzi do w=odzimierza. z grodu wypadli zbrojni i natarli na nich piesi grodzianie i bili si" krepko ]krzepko\.

wycieczka, metod' Íredniowiecza – wypad znienacka, nagle, konno.}Tatarzy| uciekaj'cy od grodu donie>li kuremsie, /e grodzianie krzepko bij' si" z nami.

ale co> nie powiod=o si" Rusinom w tym wypadzie, bo zatai=; piesi grodzianie ]wolni\ – jakby dla usprawiedliwienia pora/ki – wskazuj', /e chyba straty by=y po obu stronach, bo...

Dani=o i Wasilko odinako ]jednak/e, nadal\ zbierali si", chc'c bi: si" z Tatarami.Zdarzy=o si" tak, za grzechy, /e Cho=m zagorza= ]sp=on'=\ od przekl"tej baby.

pisiec wiedzia= wi"c kto podpali=, /e by=a to kobieta, nielubiana przy tym, lecz nie wyjawi= jej imienia – musia=a to by: znaczna osoba w rodzie Dani=y.

potem opisz" za=o/enie grodu, upi"kszenie cerkwi, i jego }grodu| wielkiej pogibieli ]wielkim zatraceniu, ruinie, stracie\ dla wszech ubolewaj'cych. takie ]tak wysokie\ by=y p=omienie /e wsz' ziemi" }mo/na| by=o widzie:.

po/ar zapewne noc'. relacja naocznego >wiadka z pobliskiej Lubomli.a/ z Lwowa ogl'daj'cy }je| widzieli,

niemo/liwe, zapewne pisiec pisa= z polotem, do=o/y= dla podkre>lenia.z G[ry Grabowieckiej 35 km S nie wida: Cho=ma; krzywizna Ziemi nie pozwala widzie: a/ tak daleko, 150 km.

po be=zeckich polach }z powodu| silnych p=omieni. ludziom za> widiasz-czym ]widz'cym – s'dzili, my>leli\, /e to Tatarzy podpalili – rozbiegli si" po lasach i tym }samym| nie mogli zebra: si". Dani=o zjecha= si" z bratem, pociesza= jego m[wi'c& od Boga bywszej biedzie nie imieti /e= poga<skiej ]dla danego nieszcz">cia od Boga nie miej poga<skiego /alu\ }poganie bowiem lamentowali, zanosili si" p=aczem, zawodzili g=o>no|. Bogu ufamy i na niego z=o/ym smutek. i tak by=o.

B[g kara= dobrego Dani=", a ten nadal wierzy= w Boga.tacy S=awianie ]Wierni\ s' – my>li kr[tkiej, hipokryci, bardziej pobo/niod innych, drudzy po Arabach, od kt[rych pochodz'.

potem pojechali do W=odzimierza i zebrali nieco dru/yny i modlili si" Bogu, by wybawi= ich od naszestwia Tatar[w ]od najazdu ich\.

nieco dru/yny – niedobitki, po kl"sce wskutek nieudanej wycieczki,modlili si" – s=abymi byli przy takim obrocie sprawy.

tak ich B[g wybawi=. nie mogli zebra: dru/yny, posy=aj'c tu i tam. ludzie Wasylki wyjechali }z grodu| na spotkanie z Tatarami – }Tatarzy| wybili ich i zak=adnik[w wzi"li.

a wi"c zn[w przes=anki o pora/ce wycieczki, brn'= w wyja>nianiu oko-liczno>ci, dlaczego to obaj bracia nie mogli odeprze: najazdu Tatar[w.Tatarzy wybili te/ Nowogrodzian, po kl"sce wojsk lit.-ruskich nad Worskl', 1219, gdy Nowogrodzianie wyszli im naprzeciw z grodu, z krzy/ami.

Potem kuremsa oblega= =uck ]+uck\. stworzy= B[g cud wielki. =uck nie by= utwierdzony i nie ura/ony ]nie obwarowany i nie obsadzony razi<cami, tj. strzelcami\. wiele ludzi ]wielu\ zbieg=o do<, i po zimie wielkie by=y }stany| w[d. onomu ]gdy Kuremsa\ podci'gn'= pod +uck – nie m[g= przekroczy:, chcia= most przechwyci:. grodzianie wi"c odr'bali most. }w[wczas| przy-stawi= poroki ]katapulty kamieni\ chc'c ich odegna:. B[g za> cud stworzy=, i >w. Iwan, i >w. Nikola – wiatr wi"c by= taki ]tak du/y\, /e powali= poroki, a rzucane kamienie obraca= na samych Tatar[w, i powali= Bo/' si=' poroki ich. i nie uspieszyli niczego ]nie dokazali, nic nie zyskali\. wr[ci= do stan[w swoich, m[wi'c ]to jest\ – w pole ‡Jako/e drewle pisachom ]jak wi"c dawno pisa=em, tu& wcze>niej, uprzednio\ w wojnie kuremesnej o po/arze w grodu Cho=m. Cho=m gr[d by= sozdan]zbudowany\ Bo/' wol'. gdy Dani=o kniaziowa= we W=odzimierzu }wo=., tj. za jego tam czas[w|, zbudowa= gr[d ugrowesk }dzi> Uhrusk n(Bugiem|. i ustanowi= w nim biskupa. je/d/'c po polu ]po znacznym obszarze, terenie obje/d/anym konno\, na =owach, ujrza= miejsce pi"kne i las na g[rze.

«pole» – jednostka administracyjna, od niego ladskie «opole».obje/d/aj'c jego pole, zapyta= tuziemc[w, jak zwie si" miejsce to. oni za> odpowiedzieli mu – Cho=m mu na imi".

istotnie, wzg[rzyste miejsce, poro>ni"te lasem zwano «cho=m», maz.che=m, niem. kulm ¯ =ac. culminatus; CKCh, oraz OE, L+.w takim miejscu odbywa=y si" wiece okolicznej ludno>ci, wiec ̆ powiat.

i polubi= miejsce to. i zamy>li= zbudowa: na nim gradec ma= ]gr[dek\. obieca= Bogu i ioannowi z=otoustemu zbudowa: cerkiew jego imienia. i postawi= gr[dek, widz'c /e B[g mu pomaga, i ioann spieszyciel jemu jest ]Ioann na-

WYPISY


lega na po>piech, pop"dza\, i zbudowa= gr[d inny. jego wi"c Tatarzy nie mogli przej':. }lecz| gdy Baty pojma= ]poj'=, tu& podbi=\ ca=' Rusk' ziemi", w[wczas i cerkiew >w. Tr[jcy zaz/ena bys ]zgorza=a, sp=on"=a po/arem\.

i B[g pozwoli=, by bezbo/ni Tatarzy palili cerkwie chrze>cijan.I tak dalej; opisy cerkwi i grodu.Cerkiew o czterech rogach }prostok't lub kwadrat|, 4 komary ]wi'zania stropu, id'ce z ka/dego rogu ku >rodkowi\, z ka/dego rogu =uk opieraj'cy si" na ludzkich g=owach, rze{bionych przez pewnego chytryka ]mistrza w sztuce ozdobnej\. trzy okna upi"kszone szk=em rzymskim. obok o=tarza dwie kolumny }po obu jego stronach|, ca=e z kamienia, a nad nimi wi'zania i kopu=a, wierzch ukraszen ]kopu=a ozdobiona\ gwiazdami z=otymi na lazurze]kolorze niebieskim\. wewn"trzny za> pomost ]podwy/szenie\ odlany z miedzi i czystego o=owiu, b=yszcza= si" jak lustro. drzwi ukraszone kamieniem halickim bia=ym, i zielonym ciosanym – che=mskim. izritie ]uzory, tj. wzory, ornamen-ty\ r[/nokolorowe i z=ote }wykonane przez| pewnego chytryka ]grawera\zwanego Awdiejem. napredi ]na zachodnich\ wrotach – }wizerunek| Spasa]Zbawiciela\, na p[=nocnych – ioann >wi"ty, tak, /e wszyscy ogl'daj'cy dziwili si". ukraszone ikony kamieniami drogimi i bisiorem z=otym ]per=ami, wisiorka-mi\ – z Kijowa. ikony Spasa i przeczystej Bogurodzicy kt[re da=a mu siostra Theodora z Theodorowskiego monasteru, ikony }te| przyni[s= z Owrucza, i ikony ustretenia – od ojca swego. dziwu podobne ]warte by=y podziwu\. ikony te sp=on"=y w cerkwi >w. ionanna. jedynie Michai= osta= si" ]ocala=\ z cudow-nych tych ikon. dzwony przywi[z= z Kijowa, a inne tu odlane ]na miejscu, w Cho=mie\. i wszystkie ogie< popali=.po >rodku grodu – wysoka wie/a by widzie: z niej okrest ]okolice\ grodu, podzdana kamieniem ]podmurowana, posadowiona na kamiennnym funda-mencie\, wysoko>ci na }literami| 15 =okci, sama wykonana z drzewa ciosa-nego, i ubielona jak ser ]na bia=o\, b=yszcz'ca na wszystkie strony. studnia zwana “k=adez” blisko niej, g="boki na }literami| 35 s'/ni.

k=adez ]do zwierciad=a wody\ ̄ k ]do\ % =ad-e ]=ada, woda\ % z ]granica\.chramy ]budowle\ by=y przepi"kne, a mied{ od ognia jak smo=a pe=z=a.

na uwadze po/ar o kt[rym uprzednio. relacja >wiadka z Lubomli.posadzi= sad i postawi= cerkiew >wi"tym bezmieznikom }Ku{mie i Demja-nowi|, na ich cze>:, maj'c' }liter'| 4 sto=py ]filary, s=upy\ ca=e z kamienia ciosanego podtrzymuj'ce wierzch ]kopu="\. z takiego te/ kamienia i drugi o=tarz – >w. Dmitreja }wizerunek kt[rego| stoi przed boczmimi drzwiami, pi"kny, przyniesiony z daleka.sto=p ]s=up, obelisk\ z kamienia za> postawiony }w odlego=>ci| popryszcza }ok. 1 km| od grodu. na nim orze= kamienny izwajan ]wyrze{biony w kamieniu\. wysoko>: obeliska – dziesi": =okci. za> z g=owami i podn[/kami – }literami| 12 =okci. widzia= ]by= >wiadkiem\ pagubu gradu ]zatracenia grodu\.

ca=y czas na my>li po/ar grodu. szczeg[=y bywalca w grodzie.}Dani=o| gdy wszed= do }spalonej| cerkwi i ujrza= pagubu – bardzo ubolewa=.

nie wyci'gn'= jednak wniosku, czy aby B[g istnieje, bo...pomodli= si" Bogu i odnowi= cerkiew, ustanawiaj'c tam biskupa ioanna.i zn[w, modl'c si" Bogu, zbudowa= i twier/isza ]mocniejsz'\ i wy/sz'.wie/y jednak takiej nie zm[g= zbudowa:. inne grody /i/dan ]zbudowa=\ przeciw bezbo/nym Tatarom, i z tego powodu nie zbudowa= jej ‡

za=ga= pisiec, albo nie wiedzia= dlaczego Dani=o nie m[g=.wie/a lub baszta by=a obiektem wojskowym, obronnym, i Tatarzy – kt[rzy trzymali Ru> w ryzach – nie mogli pozwoli: na taki krok, by Rusini byli w stanie broni: si", je/eli chcieli utrzyma: w=adz" nad wasalami.

zbudowa= wi"c cerkiew w grodzie Cho=m w imi" przeczystej niepokalanej Marii, po wielko>ci i pi"kno>ci – nie mniejszych by=ym drewnim ]starym, staro- /ytnym\, i ozdobi= je przecudnymi ikonami. przyni[s= te/ ziemi Ugrowskiej czasz" z purpurowego marmuru, rze{bion' m'dro>ci' cudn' – z g=owami /mij wok[=. i postawi= j' przed drzwiami cerkiewnymi, zwanymi “carskimi”, robi'c z niej chrzcielnic" – chrzci= wod' na >wi"te Bogojawlenie by= tam wizerunek b=ogos=awionego episkopa ioanna }Z=otoustego|, wytoczony z pi"knego drewna i poz=acany. dnie i wnie dziwnie podobny ]z zewn'trz i wewn'trz chram by= godny podziwu\ fl

Po 3-ch latach, Wojse=k ucieka od Rusin[w, pod pretekstem wyjazdu do >w. G[ry ]Athos\. Rusini wymy>lili naiwn' opowie>: /e Wojsze=k zabija= po trzech–czterech ludzi ka/dego dnia, a gdy nie zabi= – smutnym by=. strach Bo/y wszed= w serce jego; pomy>la= sobie by przyj': chrzest. i ochrzci= si" tu, w Nowogr[dku, i pocz'= by: ]/y:\ w Chrze>cija<stwie. i potem poszed= do Halicza, do Dani=y kniazia i Wasylki, chc'c przyj': mnisi czyn ]zosta: mnichem\. w[wczas Wojsze=k ochrzci= Jurija Lwowicza. potem poszed= do Po=oniny, do Grigorija do monasteru. postrzyg= si" w czer<ce, by= w monasterze 3 lata, st'd uda= si" do Íwi"tej G[ry }Athos, w Grecji|. przyj'= b=ogos=awienie od Grigorija. Grigorij by=/e cze=owiek swiat ]>wi"tym\, jakiego nie by=o przed nim i nie b"dzie. Wojsze=k za> nie m[g= doj>: do Íwi"tej G[ry, albowiem zamieszki by=y wielkie w tych ziemiach. i wr[ci= z powrotem do Nowogr[dka, i zbudowa= monaster na rzece na Niemnie, mi"dzy Litw' a Nowogr[dkiem. i tu /y=. 0001-02-859

Wyjecha= od Grigorija, ale do niego nie wr[ci=, gdy nie m[g= dojecha: do celu....

1256Czasu up=yn"=o..., Burundaj zmusi= Dani=" do wyprawy na Litw"; w Wo=ko-wysku szukaj' ª...wroga swego Wysze=ka i tewitwi=a, i nie zastali ich w grodzie.º W ko<cu – po bitwie – przyci'gn"li do Mielnika n(Bugiem.

Wojsze=k sta= si" wrogiem po wyje{dzie do >w. g[ry Athos.Ale Mendoug zni[s= }z pola; pobi=| Tatar[w pod Mogiln', wg Barabana 0065-00-138, pora/ka, kt[r' Rusini zataili.Nigdzie nie ma daty bitwy, nawet roku, ale nazwa miejscowo>ci wska-zuje, /e taka by=a, =atwo wi"c przypisa: j' r[/nym na dekady czasom – w='czy: do r[/nych okoliczno>ci, zamie>ci: w r[/nej chronologii.Ale – je/eli Kronika Litewska m[wi, /e pobito tam Burondaja – to rok jest 1256, bo – ani wcze>niej, ani p[{niej – by=a to jego jedyna wyprawa.

Wremieni /e minuwszu, przyci'gn'= burondaj, bezbo/ny z=y z wieloma po=kami ]hufcami\ Tatar[w, w sile ci"/kiej i sta= ]zatrzyma= si"\ na miejscu kuremsyniech }kuremsynowym|.Dani=o /e der/asze ra: ]Dani=o za> wojuje, w stanie wojny\ z kurems' i nigdy nie ba= si" kuremsy, bo nie m[g= jemu }Danile| z=a stworzy: ]wyrz'dzi:\, donde/e ]p[ki\ nie naszed= Burondaj z si=' wielk' }wielkim wojskiem|.pos=a= }Burondaj| wi"c pos=[w do Dani=y, rzecz'c& ruszam na Litw"; je/eli jeste> }mi| miren ]sprzymierzony\ – ruszaj ze mn'.zasiad= wi"c Dani=o z bratem i z synem, w strachu b"d'c, wiedz'c, /e je/eli Dani=o pojedzie – nie b"dzie dobra ]nic dobrego nie wyniknie\. zgadawszy }si"| wszyscy ]po naradzie\ – pojecha= Wasilko za brata. i przewodzi= brat }Dani=o| do Bere>cia }n(Bugiem, Brze>: Lit.|, wys=a= z nim ludzi swoich, i pomodli= si" Bogu – >w. Spasowi ]Zbawicielowi\ wybawcy – jest taka ikona w grodzie mielniku }Mielnik n(Bugiem|, w cerkwi >w. bogurodzicy, i dzi>}tam| stoi w wielkiej czci obieca= jemu Dani=o kr[l upi"kszy: j' fl

interpunkcja& brak kropki, pocz'tek zdania& obieca= jemu Dani=o, itd.Wasilko wi"c pojecha= po burondaju ]po Burondaja przykazaniu; po ¯ podle ^ pod=ug, zgodnie z, r[wnolegle; wg Rosjan 1997& za Burondajem\ odinomu ]sam, bez Dani=y\ po Litewskiej ziemi.obriete niegde ]napotka= gdzie>\ Litw", wybi= j' ]wysiek=\ i przywi[d= saigata Burondajowi ]trofeum, pami'tk" po pobitym wrogu& he=m, tarcza, sulica\. pochwali= burondaj Wasilka& aszcze ]gdyby\ brat tw[j nie jecha=

my>l nie sko<czona, albo tak by=o, z powodu bariery j"zykowej.mo/e mia= na my>li& gdyby brat tw[j jecha= – wi"cej wysiekliby>my ich.

i }Wasilko| wojuj'c, je{dzi= z nim }Burondajem| szukaj'c synowca ]bratanka\ swego Romana }syna Dani=y|, wojuj'c ziemi" Litewsk' i nalszcza<sk'.

Roman, po powrocie z Austrii 1254, o/eni= si" z Helen' – c[rk' Gleba i przebywa= na ziemiach Litwy.

bo kniagini" }sw'| zostawi= u brata i syna swego Wo=odimera.zdanie nie na miejscu – powinno by:& Wasilko wi"c pojecha= sam...po Litewskiej ziemi; kniagini" zostawi= u brata i syna swego.

potem za> Dani=o kr[l jad'c – wzi'= Wo=kowyesk i Gleba kniazia }pochwyci= i| odes=a= go z czci', jako bolma ]dlatego\, /e jecha= do wo=kowyska =owia njati ]=owi'c\ wroga swego Wysze=ka i tewitwi=a i nie udosi ]nie zasta=\ ich w grodzie. szuka= po stadach, posy=aj'c ludzi swoich, i nie napotka= ich.

i tu jest zakodowany los Romana – co sta=o si" z Romanem.Wojsze=kowi, w drodze do >w. G[ry ]Athos, w Grecji\, uda=o si" obezw=adni: Romana, i z nim wr[ci= do domu, na Litw". St'd strach Dani=y, gdy przysz=o mu szuka: tam syna przy pomocy Tatar[w. A gdy pojechali – Roman znikn'= z widowni dziejowej, czyt. zosta= w[wczas tam zabity. Ucieczk" Wojsze=ka pisiec zwie “wielk' le>ci'”.

zdobyli si" na wielk' le>: ]wielki podst"p\& j'= wysze=k syna jego – Romana.i paky ]i zn[w\ }Dani=o| pos=a= Michai=a i wojowa= po }rzece| zelwie szukaj'c jego. i nie napotka=. potom mysla iti ]zamy>li= wyruszy:\ na Grodno tworia eu tam ]s'dz'c, /e on tam\. Wys=a= wi"c po Lwa syna i po ludzi swoich. przyjechali do grodu Mielnik. chcia= }Dani=o| wyruszy: do Grodna – wszyscy martwili si", i by=a wie>: od Lach[w u kr[la Dani=y, /e tatarowie na jatwia-ziech s'. Lew za> rzek=, /e woje twoi g=odni s' i konie ich. on }Dani=o| wi"c odpowiedzia= rzecz'c jemu& po>lemy stra/e do Wizny. da= wi"c Dani=o kr[l braszna ]jad=a\ wojom do dosytka ]do syta\ i koniom ich.wys=ani byli dwaj pos=owie do Jatwie/y uwiedati ]by dowiedzie: si"\ o bracie }Lwa – Romanie|. Tatarzy za> przyje/d/aj'c do Jatwie/y, pochwycili pos=[w i pytali& gdzie jest Dani=o$ oni odpowiedzieli& w Mielniku jest. oni wi"c rzekli& to nasz sprzymierzony, brat jego wojowa= z nami – idziemy tam }do Mielnika|. Stra/e izminuwszimsja ]min"li si"\ z nimi }Tatarami|, oni przyci'gn"li do Drohiczyna.nadesz=a wie>: }o tym| Danile – pos=a= Lwa i Szwarna won ]wynie>li si" z grodu\, i Wo=odimera }syna Wasilki|, m[wi'c im& je/eli wy b"dziecie u mnie – wam jezditi u stany k nim ]przyjdzie si" jecha: wam do stanu ich\, a je>li ja b"d"

WYPISY


zdanie nie zako<czone.Tatarzy ponie>li w[wczas kl"sk" w bitwie pod Mogiln' n(Niemnem – wydarzenie tu zatajone, i ledwo przebija co si" w[wczas sta=o& Dani=o by= bardzo zaniepokojony ju/ przed sam' wypraw' na Litw" z Tatarami ]Dani=o o/eniony z siostr' Mindowga, siostra Wojsze=ka za Szwarnem\, zmartwienie z powodu los[w Romana – rzecz zrozumia=a, i matrwili si", gdy Dani=o chcia= poci'gn': do Grodna, a niedobici Tatarzy szukali Dani=y ]chyba by wzi': wet za unik w wyprawie – przyczynek do kl"ski\, tak/e, ich wypowied{ omal wskazuje, /e by=o ich niewielu, gdy spotkali po drodze stra/e; }o Danile|& to nasz sprzymierzony, brat jego wojowa= z nami – idziemy tam }do Mielnika|; jakby ucieszyli si", szukali przytu=ku.Gro{ny Burondaj znikn'= ze sceny opowiadania, pojawi si" w 1258.Dani=o kaza= wynie>: si" swym synom z grodu i powie>: nie zako<czona – w ca=ym opowiadaniu co> z=ego sta=o si", nie po my>li.O Romanie, synie Dani=y, wi"cej wzmianek nie ma – o jego losach.Wg W=. Dworzaczka ]0190\, mia= umrze: po 1260 a przed 1288 ]w testamencie W=odzimierza – w[wczas pisanego – Romana nie ma\.

1258Po tym min"=y dwa lata..., wesele by=o u Wasylki we W=odzimierzu;oddawa= sw' c[rk" – Olg", za Andreja kniazia, Wsewo=odowicza, do Czer-nihowa. Nadesz=a wie>:, /e Burondaj idzie. Przyj"ty z darami i piciem; kaza= rozmieta: ]rozrzuci:\ grody& Dani=ow, Sto/ek, wys=a= Lw[w rozrzuci:, a Wasylko wys=a= by rozwali: Krzemieniec i +uck. Burondaj kaza= spali: W=odzimierz Wo=. – gr[d sp=on'= poprzez noc. St'd, z Pi"ciudni }k(Buga|, Burondaj ruszy= do Cho=ma, Lublina, i Zawichostu.

Rusini byli lennikami Tatar[w, wi"c, z logicznego punktu widzenia, im lepiej wiod=o si" Rusi – tym wi"cej zysku mieli Tatarzy; Tatarzy nie powinni wi"c burzy: grod[w. Ale grody na Rusi by=y dla Tatar[w zagro/eniempodleg=o>ci, wi"c kazali je zburzy:.Grody to rodzaj obiekt[w wojskowych& do obrony, ale i do ataku.

zima. Drugi najazd Tatar[w; Lublin, Sandomierz, +ysa G[ra w G[rach Íwi"tokrzyskich; szczeg[=owy opis zdobycia Sandomierza i traktowania je<c[w.Burondaj, z Lublina }kt[ry spali=|, skierowa= si" do Zawichostu. Tatarzy przeszli Wis=" i pocz"li =upi: ziemi" Ladsk' po tej stronie rzeki ]zachodniej\. Nast"p-nie podeszli pod Sandomierz i otoczyli gr[d. I poroki ]wyrzutnie kamieni\. Z wyrzutni strzelali dzie< i noc, nie s=abn'c ]w sile ostrza=u, bez ustanku, bez wytchnienia\, tak, /e strza=y nie dawa=y wyjrze: zza >cian grodu ukrytym w jego >rodku. Strzelali tak przez cztery dni. Czwartego dnia wybili zaborol z grodu ]zrobili wy=om w >cianie, pewnie w g[rnej jej cz">ci\. Tatarzy zacz"li przystawia: drabiny. I tak wle{li na gr[d ]wdarli si" do<\. Najpierw wdarli si" dwaj Tatarzy ]dwaj wojewodowie tatarscy, z wojami\, z chor'gwi' i poszli wzd=u/ jego >cian, jeden w jedn' stron", drugi w drug'. Siekli wszystkich, nie tylko bojar[w i szlachetnych, lecz i prostych ludzi. Pewien Lach, z tward' tarcz' star= si" z Tatarzynem i zabi= go. Lecz drugi Tatarzyn nadci'gn'= z ty=u, podci'= Lacha i zabi= ]rani= go i nast"pnie zabi=\.Ludzie, na widok Tatar[w, rzucili si" w kierunku dziedzi<ca. I nie mogli pomie>ci: si" we wrotach, most za nim zbyt w'skim by=. I dusili si" sami]tratowali\, a drudzy spadali z mostka w r[w, jak snopy. R[w g="boki by=; wype=ni= si" martwymi tak, /e mo/na by=o chodzi: po trupach jak po mo>cie. W grodzie by=a stanica; s=oma zapali=a si" sama, od ognia, i gr[d zacz'= si" pali:. Cerkwie ]ko>cio=y\ by=y w grodzie. Jeden wielki, kamienny; przedziw-ny, >wiec'cy pi"kno>ci'. By=/e wykonany z bia=ego, ciosanego kamienia]obrobionego\. Pe=en ludzi. Dach jednak/e pokryty by= drewnem. Zapali= si" i tak sp=on'=. Z nim niezliczone liczba ludzi. Ledwie dw[ch konnych zdo=a=o uciec z grodu.Nast"pnego dnia igumeni z popami i z diakonami ]duchowni\ og=osili kri=o>: ]pokut"\, od>piewali obiedni" ]msz" w obiad, sum"\ i zacz"li rozdawa: komuni" >w. Najpierw sami sobie, potem bojarom z ich /onami i dzie:mi, od ma=ego do wielkiego ]doros=ego\.

ju/ od tej cz">ci rzecz nie jest wiarygodna – wyobra/enia bogobojnego, jak powinno by:, lekcja dla pokole<& najpierw do Boga, p[{niej – lament. Pisana przez pobo/nego – podpiera ide", kt[rej s=u/y=. W obliczu tragedii na tak' skal", wyj'tkowe opanowanie i porz'dek w>r[d pozosta=ych przy /yciu, by w prawdziwo>: wierzy:.Tak' lekcj" dawa= czytelnikowi przy opisie mordu Michai=a – kniazia czernihowskiego, i jego bojarzyna – Fedora, 1245; niby przekazywa=, a w zasadzie – poucza=, ˚1245, opis roku. Jest to tw[rczo>: pisarska, bo przeczy sobie. Tatarzy wyci"li wszystkich w grodzie, nawet ludno>: cywiln', ledwie dw[ch konnych zbieg=o, lecz dalej, na kartach latopisu, zostawi= garstk" obro<c[w i pokaza= na ich przyk=adzie jak powinno by:.Ko>ci[= spalony, r[w pe=en trup[w...

I nie by=o komu zlitowa: si" nad nimi – dodaje jakby na potwierdze-nie – gniew Boga ograniczy= si" do nich }do Polak[w|. Zapomnia=, /e niesko<czenie dobry B[g zadaje ludziom cierpienia w pod=y spos[b.

Tatarzy okuli w dyby }z=apanych| wzd=u/ Wis=y i siedzieli z nimi dwa dni, po czym pocz"li pozbywa: si" ich. Wszystkich, m"skiej po=owy i /e<skiej. I nikt nie ocala=. Nast"pnie zwr[cili si" ku +y>cu ]+ysej G[rze\, twardo nie bronionemu; zdobyli go i wysiekli w nim wszystkich, od ma=ego do wielkiego. St'd Burondaj zarz'dzi= odwr[t do swoich wie/. i taki by= koniec Sandomier-skiego wzi"cia ]zdobycia\. Bez charakterystycznego znaku fl

tak wygl'da=y skuteczne obl"/enia z nast"pstwami, bardzo cz"sto.Ludzie tratowali si" sami w bramie ]...\, s=oma zapali=a si" sama ]...\, i dach na ko>ciele zapali= si" – najwyra{niej – sam. Mog=o i tak by:. Musimy jednak pami"ta:, /e pisa= to Rusin, a Rusini bili si" z Polakami, byli bezwolnymi sprzymierze<cami Tatar[w i r[wnie z nimi brali udzia= w obl"/eniu i mordzie. We wszystkim, zgania= win" na Tatar[w, i – lepiej – na samych Polak[w, gdzie tylko m[g=, i nie omieszka= Boga wci'gn':.Tak te/ w zdobyciu katolickiego Halicza, 1217, przez prawos=awnych pod wodz' Mstis=awa – wysiekli resztki obro<c[w& taka by=a mi=o>: od Boga Ruskiej ziemi ]przebaczenie, ̄ mi=owa:\. W Sandomierzu... Ukrai<cy mordowali tak/e, Rusi jednak nie ma w tym opisie....R[w nie m[g= wype=ni: si" zabitymi, /e mo/na by=o chodzi: po nich jak po mo>cie, bo nie mogliby gin':, gdy poziom wysoki – k=[ci si" z prost' logik'. R[w w tym miejscu pewnie pe=en by= trup[w w ci'gu nast"pnych dni, bo byli to ludzie wybici mieczami, wyniesieni z dzie-dzi<ca, za bram".Ka/de obl"/enie poci'ga=o straty w ludziach, po stronie oblegaj'cych i obl"/onych, dlatego po zdobyciu grodu, sfrustrowani zwyci"zcy brali odwet na jego ]ocala=ych\ mieszka<cach, morduj'c ich, lub uprowadzaj'c w niewol", rabuj'c, a zabudowania w grodzie podpalali. Podobnie po wygranych bitwach – >cinali je<c[w.

Po zdobyciu Sandomierza nast"puje 4-letnia przerwa w opisie wydarze< a/ do 1262, gdy ªWyprawi=a si" Litwa na Lach[w...º i w Jezdowie n(Wis=' uj"li Siemowita maz. i zabili go, 1262.06.23.

przyczyna nie opisana. Perejas=awa – c[rka Dani=y, by=a za Siemowitem mazowieckim ]zwi'zek zawarty 1248\, a Mazowsze wspar=o Krzy/ak[w w tym czasie – ujma dla Mazowsza i – po>rednio – dla Rusi.Ale taka przerwa by=a te/ w latach 1209–1212, nic nowego, z t' r[/-nic', /e tamte lata by=y wielce odleg=e dla pisz'cego w 1288, i os[b kt[rym dzie=o po>wi"cone – dzieci<stwo Dani=y i Wasylki.Trzy lata opuszczone.

1261Poganie wygrywaj' bitw" nad jez. Durbe. Wybuch=e w konsekwencji powstanie }w okolicach Memla, w Samlandii$\ – upada, Mazowszanie pomagaj' Krzy-/akom. Wydarzenia nie odnotowane w latopisach.

1262,czerwiec. Mendoug – w odwecie – wyprawia si" na Mazowsze.

czerwca 23. Siemowit, ks. Mazowsza, ginie w Jazdowie n(Wis='.Wyprawi=a si" Litwa na Lach[w, wojowa:. i Ostafij Konstantinowicz z nimi przekl"ty i bezzakonny ]przest"pca\ by=, bo zbieg= z rezania. Litwa wi"c wygoni=a jezdow na kanon ]w wigili"\ >w. joanna. tu wi"c somowita kniazia ubili. a syna jego Kondrata j"li. i =up[w wiele pochwycili, i tak wr[cili do swoich ‡ w Ipatiewskiej& na kanon Iwana dnia, na samego kupa=y, tj. w sam dzie< poga<skiego bo/ka Kupa=y – >wi"to obchodzone 23 czerwca; >wi"tego Jana – 24 czerwca ˘ >wi"tojanki.

Ostafij Konstantinowicz... nie wiedz'c kim on by= dla pisz'cego – mu-sia= by: Rusinem, wynika z logiki, ju/ poza samym nazwiskiem, bo gdyby by= Litwinem – nie by=oby sensu wymieniana go, skoro Litwa wybra=a si" na Lach[w.Tak samo Trid, przy zdobyciu Drohiczyna przez Trojdena, 1274 – te/ Rusin; Trid ¯ trident ]tr[jz'b\. Wg Rosjan 1997& Litwin z Drohiczyna.Reza: ]rzeza:, r/n':, ci': ostrzem no/a, miecza lub szabli\ ˘ Reza<, po rzezi grodzian przez Tatar[w 1237 ̆ dzi> Riaza< n(Ok', 180 km SE od Moskwy ]dawny Perejas=awl\, odleg=y od Rezania o 50 km.

Wspomnianu Mindowg ]przypomnia= sobie Mendoug\ /e Wasilko knia{ z bohaterem ]wojewod' Tatar[w\ wojowa= ziemi" Litewsk' }1256| – wy-s=a= ra: ]woj[w\ na Wasilk", i wojowa= ko=o kamiena ]Kamienia Koszyr-skiego\. knia{ wi"c Wasilko nie jecha= po nich ]nie wyruszy= w pogo< za nimi, nie przejecha= si" po nich, nie nasiad=\ albowiem mia= nadziej"]spodziewa= si"\ innych woj[w.

wym[wka, Wasilko by= tch[rzliwy.wys=a= wi"c po nich ?elis=awa }i| Stepana Miedusznika. gonili ich a/ do Jasio=y, i nie ugonili ich, bo woj[w }litewskich| ma=o, nabrali =up[w i tak uchodzili szybko.

WYPISY


druga za> ra: wojowa=a tego tygodnia oko=o Mielnicy.ta sama Mielnica wojowana przez Longwena w 1246; na Wo=yniu,28 km SEE od Kowla, 45 km NWN od +ucka, 9 km NE od Ho=ob[w.

by= z nimi wojewoda kodwi/ad tudnaminowicz. nabrali =up[w wiele. knia{ wi"c Wasilko pojecha= po nich ]nasiad=\ z synem swoim wo=odimierzem, z bojarami i ze s=ugami, polegaj'c na Bogu i na przeczystej jego Matce, i na sile czystego ducha. i ugonili ich u Nebla grodu.

dzi> Nobel n(Prypeci', 60 km NE od Kamienia Koszyrskiego.Litwa za> sta=a przy jeziorze i widz'c po=ki ]hufce Wasylki\ – izradiwszesja do boju ]uporz'dkowa=a si" ̄ rad ̂ rz'd\, siedz'c ]kryj'c si"\ w trzy rz"dy za tarcza-mi wed=ug swego zwyczaju. Wasilko wi"c uporz'dkowa= swoje hufce, i poszed= przeciw nim. i star=y si" obie }strony|. Litwa nie wytrzyma=a, ustremiszesja na bieg ]rzuci=a si" do ucieczki\. lecz nie by=o gdzie im ucieka: – wok[= by=o jezioro.i tak pocz"li siec ich ]r'ba:\, a inni w jeziorze uton"li. i tak wybili ich wszyst-kich. i nie osta= si" z nich ani jeden. ci za> s=ysz'c – kniaziowie pi<scy& Theodor, i Demid, i jurij ]Jurej\ – przyjechali do Wasylki z napojami. i pocz"li weseli: si", widz'c swoich wrog[w wybitych, a swoja dru/ynawsza ca=a. jedynie jeden zabity z hufca Wasylki – preibor, syn Stepana, ro-dowicz ]Preibor Rodowicz, syn Stepana\. potem kniaziowie pi<scy pojechali do swoich, a Wasilko wr[ci= do W=odzimierza }Wo=y<skiego|, zwyci"ski, i z czci' wielk'. s=awa i chwa=a Bogu. tworz'cemu przedziwne, ukorzaj'cego wrog[w pod nogami Wasilki kniazia. }Wasilko| wys=a= wi"c saigat ]trofeum\ bratu swemu, kr[lowi }Danile|. kr[l w tym czasie by= w drodze na W"gry. i dogoni= go Boris u Telicza ]na Prze="czy Tylickiej, w Karpatach\. kr[l ju/ by= martwi= si" o bracie swoim i o synowcu swoim ]bratanku, synie brata\ – wo=odzimierzu, albowiem m=odym by=.

Dani=o wiedzia= o tch[rzostwie Wasilki, zmartwienie uzasadnione.niekto ]pewien, jaki>\ s=uga wszed= }do pomieszczenia| i pocz'= m[wi:&ªO Bo/e, ludzie jacy> jad' z tarczami i sulicami, a konie z nimi prowadzone.º kr[l wi"c z rado>ci podskoczy=, podni[s= r"ce chwa=" oddaj'c Bogu, m[wi'c& ªs=awa tobie Gospodzinie – tot ]to jednak\ Wasilko pobiedzi= ]pobi=\ Litw".º

po wielkim zmartwieniu – wybuch rado>ci, naturalna reakcja.«to jednak» wyjawia opini" Dani=y o Wasylce, /e sam nie wierzy=.

Borys za> przyjecha= i przywi[d= saigat kr[lowi& }zdobyczne| konie w siod=ach, }litewskie| tarcze, sulice, he=my. gdy kr[l pocz'= wypytywa: o zdrowie brata i synowca – Borys odpowiedzia=& ªobaj zdrowi.º kr[l by= wielce rad. Borysa odprawi= do brata swego

interpunkcja – brak kropki. a/ konie wiedli do Telicza w dow[d....Potem za> by= sniem ]sejm, zjazd\, Ruskim kniaziom, z Ladskim ]Laszskim\ kniaziem – Boles=awem. i zjechali si" w Ternawie ]Tarnowie, w po=owie drogi mi"dzy Krakowem a Rzeszowem, 8 km E od Dunajca\

interpunkcja – brak kropki.Dani=o knia{ z obu synami swoimi – z Lwem i ze Szwarnem, i Wasilko knia{ z synem swoim – W=odzimierzem. i po=o/yli rz'd ]zrobili porz'dek, uporz'dkowali\ mi"dzy sob' w sprawie ziemi Ruskiej i Ladskiej. utwierdzili ]zawarowali\ ca=owaniem krzy/a i tak rozjechali si" ku swoim ‡

1263jesie<. Mendoug zabity przez Trojnata z Dowmundem, wo=. Trenat".

1262. By= sniem ]zjazd\. ruskym kniaziem z ladskym kniaziem, z Boles=awem, i zjechali si" w Ternawie ]Tarnowie\ Dani=o knia{ z obiema synoma swoima ze Lwem i ze Szwarnem. ...itd. Znak ‡

1263. Po tym/e zje{dzie minuwszemy letu odinomu ]po up=ywie roku\, jesieni' zabito wielkiego kniazia litewskiego Mindowga. samow=adc' by= w ca=ej ziemi litewskiej. zab[jstwo jego tu opowiemy.

Po czym d=uga opowie>: o Wojsze=ku, kt[rej obszerny fragment uprzednio cytowa=em, pod 1255, jak wyjecha= do >w. G[ry, w 1255, i nie dojecha=, bo zamieszki by=y – opowiadanie nie na w=a>ciwym miejscu.

Dalej, zmar=a /ona Mindowga. Na pogrzeb zaprosi= jej siostr" i zatrzyma= pod pretekstem, by inna nie bi=a jego dzieci.Siostra zmar=ej by=a /on' Dowmonta, kniazia Nalszczan. Gdy ten us=ysza= – w /a= wielki wpad=, my>l'c jakby zg=adzi: Mindowga. Lecz nie m[g=, albowiem si=a jego ma=a, a tamtego wielka. Szuka= z kim by zabi: i znalaz= Trenat", siostrze<ca Mindowga. Trenata by= w[wczas w ?mudzi flWys=a= Mindowg ca=' si=" sw' za Dniepr, na Romana na ˚debria<skiego kniazia. Dowmont z nimi wi"c poszed= na wojn". upatrzy= sobie dogodny czas i zawr[ci=, m[wi'c& “kob” mi nie daje z wami i>:. wr[cili wi"c nazad ]do ty=u\, i pognali p"dem. dopadli Mindowga, tu i zabili obu jego syn[w& Rukl" i Repskeja. i taki by= koniec ubijstwa ]zab[jstwa\ Mindowga.

znaczenie s=owa «kob» sta=o si" obiektem domys=[w& duch i inne, bo znajomo>: obcych j"zyk[w s=aba u tych, co mog' czyta: teksty cyrylic' – s=awia<skim liternictwem Wiek[w Írednich.przez to te/, Rosjanie cz"sto fa=szuj' tre>: latopsi[w, i – na tej pod-stawie – wdaj' si" w dysput" z badaczami na Zachodzie, maj'cymi odmienne zdanie, zdaj'c sobie spraw" z trudno>ci samego odczytania tekst[w; bariera j"zykowa jest nast"pn' przeszkod'.

W rzeczonym roku zab[jstwa Mindowga }1263| wesele by=o u Romana knia-zia, u drobenskiego }z Bria<ska|. oddawa= mi=' c[rk" sw' o imieniu Olga, za Wo=odimiera kniazia, syna Wasylki, wnuka kniazia Romana halickiego. w ten czas nadci'gn"li Litwini na Romana. on bi= si" z nimi i zwyci"/y= ich. sam, ranny, nie ma=o dokaza= m"stwa swego – wjecha= do Bria<ska z chwa=' i czci' wielk', nie zwa/aj'c na ran" na ciele swoim, za rado>:. i odda= c[rk" sw'. by=y u niego trzy, a ta – czwart' by=a, najmilsza ze wszystkich. ...itd.Mia= te/ syna Micha=a i bojar[w wielu fl

w opisie lat 1262–1264 – drobna gmatwanina& wesele 1263 w='czone do opisu roku 1264; ucieczka Wojsze=ka 1255 pod 1262; tak te/ w 1235 – >wiadectwo, /e latopis pisany “za jednym zamachem”, na podstawie archiwum&1262& zjazd ruskich kniazi[w i polskich ksi'/'t w Tarnowie,

po tym zje{dzie, po up=ywie roku zabito Mindowga }1263|,naiwne opowiadanie o ucieczce Wojsze=ka }1255|,umiera kniagini Mindowgowa.

1263& okoliczno>ci zab[jstwa Mindowga.1264& Wojsze=k pocz'= w=ada:,

cofni"cie akcji& w rzeczonym roku zab[jstwa Mindowga }1263| wesele by=o u Romana z Bria<ska ]opis zdarzenia\. My wracamy do kniaziowania Wojsze=ka }1264|, /e Szwarno mu pomaga=.

Ja zamie>ci=em teksty w kolejno>ci – zrobi=em porz'dek.

Trenata u w=adzy }Trojnat ¯ niem. treu % nat ¯ Natangia|; zabija Towtiwi=a.Po zab[jstwie Mindowga, Wojsze=k wystraszy= si" i zbieg= do Pi<ska, i tu /y=. Trenata pocz'= w=ada: ca=' ziemi' Litwy i ?mudzi. I pos=a= po brata swego – po Towtiwi=a, do Po=ocka, m[wi'c tak& bracie, przyjed{ – rozdzielimy ziemie i dobytek Mindowgowy. Ten przyjecha= i pocz'= rozmy>la:& chcia= zabi: Trenat", a Trenata sobie rozwa/a= tak o Towtiwile. i doni[s= zamiar Towtiwi=a bojarzyn jego – Prokopij, Po=czanin. Trenata uprzedzi= i zabi= Towtiwi=a, i pocz'= sam kniaziowa: ]w=ada:\.

Trenata }Trojnat| zabity kijami przez s=ugi Wojse=ka, w drodze do =a{ni.Potem za> pocz"li duma: koniuszi Mindowgowi, 4 parobci, kako bys lzie im ubiti trenatu.

koniuszy by= marsza=kiem dworu, pierwotnie za> s=ug' i parobkiem; jest to niezdarne t=umaczenie wysokiego tytu=u na j. wo=y<ski; niezoriento-wani wpadaj' w pu=apk", /e zab[jcy Trenaty parobkami byli; ja te/ tak my>la=em na samym pocz'tku, daj'c wiar" s=owu drukowanemu.

onomu }Trenata| gdy szed= do myjni my: si", oni upatrzyli sposobny moment, zabili Trenat" i taki by= koniec zab[jstwa Trenaty.

1264Wojsze=k pocz'= w=ada: Litw'; wybija wrog[w swych w Dziewa=ciei Nalszczanach, przy pomocy Szwarna. Po zab[jstwie Trenaty... to s=ysz'c, Wojsze=k ruszy= z Pinianami do Nowogr[dka. Litwa przyj"=a z rado>ci' swego hospodiczicza ]panicza\.Wybi= ich niezliczon' liczb", inni rozbiegli si" gdzie tylko oczy ponios=y}jednym z takich by= Dowmont – zbieg= do Pskowa i ochrzci= si"|.I tego Ostafia }Wojsze=k| zabi=, cholernego i przekl"tego, bezzakonnego ]prze-st"pc"\, o nim uprzednio pisa=em }1262, w wyprawie Litwy na Mazowsze|.

W rzeczonym roku zab[jstwa Mindowga }1263| wesele by=o u Ro-mana kniazia... przesun'=em tekst we w=a>ciwe miejsce, pod 1263.

Umiera Dani=o wo=. ]ur. 1201\, syn zabitego Romana †1205.Wojsze=k kniaziowa= w Litwie. i pocz'= jemu pomaga: Szwarno i Wasilko. Kr[l w tym czasie w wielk' chorob" zapad= i w niej/e sko<czy= /ywot sw[j.Szwarno i Wasilko wys=ali Wojsze=kowi wszystk' si=" }bojow'|.Wojsze=k zwa= Wasylk" ojcem swoim }zapewne dlatego|, i z ich pomoc', w sile ci"/kiej, wyprawi= si" do Dziewa=ty i Nalszczan, zdobywaj'c grody i wybijaj'c wrog[w. I tak wr[cili do swoich ‡

1265W leto 6773. Knia{ Domont przyby= do Pskowa i ochrzci= si".z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.Dowmund zbieg= z Nalszczan w Litwie, ˚1264 rok, ochrzci= si", Timothy – chrzeste imi" jego, i posadzili jego na knia/enie.

o/eniony powt[rnie z Mari', c. Dymitra Aleksandrowicza, wnuczk' Aleksandra Newskiego †1266; zwi'zek zawarty 1268.

Gwiazda }kometa| pojawi=a si" na wschodzie.Jawi=a si" gwiazda na wschodzie, ogoniasta, obrazem ]wygl'dem\ strasznym. ispuszczajuszczi ]wypuszczaj'ca is ̂ wy\ od siebie =uki wielkie. za to zwie si" w=osat'. od ogl'dania wi"c tej gwiazdy strach obejmuje wszystkich ludzi, i trwoga. chitrieci /e smotriasze ]chytrzy... biegli w fachu, tutaj& astrologowie, ogl'daj'c\ orzekli& miate/ ]zamieszki, rozruchy\ b"d' wielkie w ziemi. lecz B[g zbawi= wol' swoj' i nie by=o nic ]nic nie zdarzy=o si"\ fl

kometa ze stycznia 1266, nowego kalendarza, 1265 – starego.

WYPISY


1266Zmar=a Olena – kniagini Wasilki.Tego za> roku prestawisja ]zmar=a\ wielka kniagini Wasilkowa, imieniem Olena. z=o/yli cia=o jej w cerkwi >w. Bogurodzicy w biskupstwie W=odzi-mierskim fl

Olena, ksi"/na zas=awska, ma=/e<stwo w 3-cim i 4-tym stopniu pokr.

Dowmont dokonuje odwetowego najazdu; ginie Hogort ]Hogarth\.Dowmont pochwyci= /on" Gerdena z dzie:mi. Gerden, Hogarth, Lumbij i Lugai=o byli poza domem. Gdy wr[cili i ujrzeli ca=' ziemi" wyplenion' – zebrali woj[w i w >lad za Dowmontem. Do starcia dosz=o nad rzeczk' Dwinoss', b="dnie& D{win'. Woje Dowmonta przekroczyli ju/ Dwinoss", zatrzymali si" we wsi Czysty B[r, odleg=ej o 5 wi[rst ]5 km\ – gdy nadesz=a wiadomo>: o po>cigu. W[wczas wr[cili si", i starli si" z Litw', przekraczaj'c' rzek" w tym momencie. Hogartha zabili i wielu innych }wi"cej ni/ jeden, zwykle 2–3|, Gerden zbieg= z ma=' dru/yn'. Trupy wyp=yn"=y na wysp" Hojd[w. Z Pskowian zgin'= tylko jeden – Anton Loczkow. Bitwa mia=a miejsce w dzie< >w. Leontija.na podst. Nowogrodzkiej ¡, Rogo/skiego, Nikanor., Sofijskiego, W=adimir. 1523, Patry-jarszej 1553, Letopisnego swodu 1497, szczeg[=y ˚nr 1053, pod 1266 rokiem.

Czysty B[r w odl. 5 wi[rst od Dwinnossy – rzeczki NW od Mi<ska.Herden zwany Hurd' ¯ hurdle ]p=ot(ek\, to/samy z Gerden, GH; anglosas. hyrdel ˘ >redniow. ang. hurdel, hirdel ˘ lit. gerd ^ gird ^ hird, np. Olgerd, Olgird, Olhird;Dowgerd, Dowgird, Dowhird, Do=gird, Do=girt, Do=giert, itp.,wyspa – p[=wysep, cypel przy uj>ciu jednej rzeki do drugiej.

1267Zamieszki u Tatar[w, pobili si" mi"dzy sob'. Wybili si" sami mi"dzy sob', niezliczon' liczb", jak piasku morskiego fl

W leto 6775. Knia{ Domont ze swoimi m"/ami Pskowianami wyruszy= ku Rakoworu. I byli si" z Niemcami, i pokonali ich. Tego roku, miesi'ca apriela 23, knia{ Domont wybi= Niemc[w 8-set na rzece Miropownie. Potem, tego roku knia{ mistrz }mistrz inflandski| zebra= woj[w wielu i podszed= pod Psk[w, i knia{ Domont pobi= ich. i tak zbiegli poha<bieni, m-ca ijula 8, na pami'tk" >w. m"czennika Theodora Strati=ata.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 10.

1268Litwa wojuje ko=o Skaryszewa, w odwet Polacy..., Ru>... i nawzajem.Kniaziuj'cemu Wojsze=kowi w Litwie i Szwarnowi wyprawi=a si" Litwa na Lach[w, wojowa:, na Boles=awa kniazia. Przeszli obok Drohiczyna, s=ugi Szwarna poszli z nimi wi"c wojowa: ko=o Skaryszewa i ko=o Wis=osze, i Tor/ka. i nabrali po=ona mnogo ]=up[w wiele\.Na zapytanie pos=[w Boles=awa, dlaczego wojowali bez jego winy, Szwar-no odpowiedzia= na zasadzie& to nie ja ci" bij" – to moja r"ka; zapar= si" m[wi'c& nie wojowa=em ciebie – to Litwa }kt[rej przewodzi= do spo=u z Wojsze=kiem, s=ugi jego te/ byli ˚wy/ej|. Boles=aw na to odpowiedzia= na-jazdem ko=o Cho=ma, jego wojewodami byli& Signiew, wor/ ]Warsz, OA, Sz?\, i Su=ko niewstup.

linijka do mapy; na linii Drohiczyn – Skaryszew ]obie miejscowo>ci dzi> znane, pod tymi nazwami\, na tej prostej le/' Wis=osze, dzi> Kozienice n(Wis='. Tor/ek ]Targ[wek\ to pierwotna nazwa gr[dka obok dzisiej-szego Radomia, dzi> dzielnica tego miasta. Tor/ek najechany przez Tatar[w ˚1287, zima, trzeci najazd Tatar[w.

Litwa wojuje ko=o Skaryszewa, w odwet Polacy& Signiew, Warsz, Su=ko Niewst'p, wojuj' ko=o Cho=ma, na to Szwarno – ko=o Lublina a W=odzimierz – ko=o Bia=ej ]Podlaskiej\, Polacy – ko=o Czerwna.Gdy Rusini um[wili si" na zjazd w Ternawie w celu zawarcia rozejmu – Po-lacy nie udali si" na um[wione spotkanie, lecz ruszyli do Be=za i pocz"li tam wojowa: i wsie /eczi ]/ga:, pali:, niszczy: po/og'\. Wasilko, b"d'c w[wczas u Grabowca, ujrza= dymy palonych wsi, ruszy= do Czerwna ze Szwarnem, gdzie ujrzeli ogie< – p=on' wsie, a Lachowie wojuj'.

urodzi=em si" w Horyszowie, i tam wzrasta=em, 5 km S od Grabowiec-kiej G[ry – znam dobrze te okolice; 258 m n.p.m. G[ra Grabowiecka, 281 m n.p.m. – 1,5 km E od Grabowca, 267 m n.p.m. w Horyszowie; daleka widoczno>: w stron" Werbkowic ]i Czerwna\, a na po=udnie – a/ po Przewale ¯ przez wa= ziemny, odleg=e o 17 km od wzniesienia w Horyszowie; Horysz[w ¯ wo=.-ukr. hora ]g[ra\.

Pu>cili si" w pogo< za uchodz'cymi, ale ponie>li kl"sk" w starciu we Wrotach ]na Roztoczu\, przez nierozwag", bo nie mogli w ciasnym miejscu rozwin': szyku bojowego, z g"siego w marszu.Tu zgin"li obaj synowie tysi"cznika ]wodza tysi'ca woj[w\ – +awrentaj i Andrej, zgin"=o wielu bojar[w i prostych ludzi fl

zima. Wojsze=k oddaje kniaziowenie swe Szwarnowi. Potem Wojsze=k odda= kniaziostwo swoje Szwarnowi, a sam – zn[w – chcia= wst'pi: do zakonu.

czyli fa=sz – Rusini odebrali mu w=adz", skoro pierwszym razem nie chcia= by: mnichem, a pisali w[wczas, /e chcia= – dobrowolnie ochrzci= si" ]lecz p[{niej zbieg=\. Tak i tym razem z jego dobrowolno>ci' by=o... mnichem chcia= ponownie zosta:. Koniecznie# Szwarno nie m[g= go uprosi: – tylko wierzy: wo=y<skiej w tym miejscu.Wojsze=k nie mia= poparcia w>r[d swoich – Litwin[w, jak s'dz".Si"gn'= po stolec ojca w 1264 dzi"ki silnemu wsparciu Rusi, a gdy ci wr[cili do swych dom[w – zmuszony by= dzieli: w=adz" ze Szwarnem, kt[ry – z kolei – mia= armi" woj[w, czyli to, co potrzeba.

1269Wielkanoc. Lew Dani=owicz zabija Wojsze=ka we W=odzimierzu Wo=y<skim,mieczem, w monasterze >w. Micha=a Wielkiego.W ten czas – ci'gnie wo=y<ska letopis – przys=a= Lew }pos=a| Wasylkowi rzecz'c tak& chcia=bym sniatisja ]spotka: si"\ z tob', i by tutaj Wojsze=k by=. strstnoe nedli ]w Wielkim Tygodniu; tydzie< przed Wielkanoc' – wielkie dni& wielki pi'tek, wielka sobota – dni podczas kt[rych Jezus Chrystus wisia= na krzy/u\. Wasilko pos=a= po Wojsze=ka tak m[wi'c& przys=a= do mnie Lew by>my spotkali si", ale nie b[j si" niczego. Wojsze=k za> ba= si" Lwa i nie chcia= jecha:, lecz pojecha= na Wasilkowe por"czenie. I przyjecha= }tego/e| Wielkiego Tygodnia do W=odzimierza }Wo=y<skiego| i zatrzyma= si" w mona-sterze >w. Micha=a Wielkiego. Markolt za> Niemczyn zwa ]we(zwa=, zaprosi=\ do siebie wszystkich kniazi[w na obiad& Wasilka, Lwa, Wojsze=ka. I pocz"li obiadowa:, pi: i weseli: si". Wasilko wi"c napi= si" i pojecha= do domu spa:, a Wojsze=k – do monasteru, gdzie zatrzyma= si". I potem Lew przyjecha= do niego, do monasteru, i prosi=& kumie, napijmy si". Pocz"li pi:, diabe= za> nie chce dobra rodowi ludzkiemu – w=o/y= w serce Lwa& zabij Wojsze=ka, zawi>-ci' kierowany, /e Wojsze=k da= Litw" bratu jego – Szwarnowi.

nie tyle zawi>: za oddanie Litwy bratu, co za zab[jstwo Romana w 1256 roku, gdy uprowadzi= go “wielk' le>ci'” ]podst"pem\, s=owem nie wyjawionym, na czym [w podst"p polega=, bo wstyd, ujma dla Rusi.opuszczone& Lew ci'= Wojsze=ka mieczem – na m[j domys=, J.D.

i taki by= koniec zab[jstwa. Cia=o jego z=o/yli w cerkwi >w. Micha=a Wielkiego flUmiera Szwarno, syn Dani=y wo=. †1264 ]zabity z odwet za Wojsze=ka$\.Kniaziowa= po Wojsze=ku w Litewskiej ziemi lat niemnogo }znaczy& jeden rok| i tak zszed=, i po=o/yli cia=o w cerkwi >w. Bogurodzicy ]skr[tami\, w pobli/u grobu ojca ]Dani=y †1264; w Cho=mie\ fl

1270 ]mo/e i 1271, lecz w'tpliwe\Trojden z Rajgrodu zaczyna w=ada: Litw', w=ada= lat 12;bracia jego& Borza }r-z|, Sirputij, Lesij, Swilkeli.pocz'= kniaziowa: w Litwie okaannyj, bezakonnyj ]cholerny i bezzakonny – przest"pca, ang. outlaw ̄ zakon ̂ prawo\, przekl"ty, niemi=o>ciwy trojdeni. jego za> bezprawia nie mo/em spisa: z powodu wstydu, takim by= z=oczy<c' jak Antioch sourskij, Irod ierslimskyi. i Neron Rimskyj. inni wiele gorszego bezprawia cziniasza ]dopuszczali si"\. }knia|/y= lat ]literami\ 12. i tak zmar=, bezako<nik. byli u niego bracia& Borza }r-z|, Sirputij, Lesij, Swilkeli. /yli w >wi"tym chrzcie ]po chrze>cija<sku\, lecz pocz"li przestawia: si" ]umiera:\ przy /yciu Trojdena. Bez ko<cz'cego znaku fl lub ‡

• Antioch syryjski, Herod jerozolimski, i Neron rzymski – charakterys-tyczny zestaw imion, znany p[{niej piscowi rosyjskiej ga="zi kronik,

• Trojden nie «/y= lat 12» – w=ada= lat 12 ]1270–1282\,wyprzedzenie& ju/ w 1270 zna liczb" lat w=adania,

• Trojden nie zmar= – zosta= zabity w 1282, a jego braci pobili Rusini;z Lwem /y= w przyja{ni, a z W=odzimierzem nie, bo Wasylko }ojciec W=odzimierza| zabi= mu ]liter'\ trzech braci, mo/e akurat nie tych, skoro Wasylko zmar= 1271.

1271Zmar= Wasilko ]ur. 1203\, brat Dani=y wo=. †1264, ˚1205 rok.W to / wremja ]wtenczas\ Przestawi= si" ]przeni[s=\ b=ogowierny knia{, christolubiwy wielikyj Wo=odimerskyj, o imieniu Wasilko, s. wielkiego kniazia romana. i z=o/yli cia=o jego ]skr[tami\ w crkwi s-tya. b-ca w epskpj Wo=odimerskoi ]w cerkwi >w. Bogurodzicy episkopatu w=odzimierskiego\.

Nacza= ]roz(pocz'=\ kniaziowa: na jego miejscu syn jego – wo=odimer. prawdolubiem swiatas ]prawdom[wno>ci' >wieci=, b=yszcza=\ ku wszej swej braci, i ku bojarom, i ku prostym ludziom ‡a Lew pocz'= kniaziowa: w haliczu i w Cho=mie, po bracie swoim – po Szwarnie. Bez charakterystycznego znaku fl lub ‡ ko<cz'cego zapis.

1272Ru> zawar=a pok[j z Boles=awem, obie strony wyprawi=y si" na ksi"cia Wroc=awia ]bez imienia\; z nadej>ciem zimy – wyruszyli na Jatwie/.Po sem /e ]potem za>\ }Lew| umiri= si" ]ugodzi=\ z Lachami i z Boles=awem kniaziem Boles=aw /e ]gdy\ zarati=sja ]zadar=, wpad= w konflikt\ z worots=aw-skym kniaziem i }Lew| poszed= jemu z pomoc'.

WYPISY


interpunkcja – brak kropki, pocz'tek zdania od nowej my>li& Boles=aw.Mstis=aw a ]i\ wo=odimer sami nie poszli, lecz pos=ali swoje racie z ?elis=a-wem, pro ]za\ to nie poszed= sam ]osobi>cie\, bo zaraci= si" z Jatwie/'.

posem ]potem ST\ zdumali ]zamy>lili\ kniaziowie p[j>: na Jatwie/.prispiewszy /e zimie ]z nadej>ciem zimy, dos=. gdy nadesz=a zima\, sami kniaziowie nie poszli, no ]lecz\ pos=ali wojewod[w swych wojowa:. Lew /e ]wi"c\ pos=a= }ze| swoj' raci' Andreja poutiwilca, a wo=odimer pos=a= ze swoj' raci' ?elis=awa, a Mstis=aw pos=a= ze swoj' raci' wo=odis=awa =omonosego. chodziwszy ]w wyprawie\ wzi"li Zlin }dzi> August[w|. Jatwie/ zebra=a si", }lecz| nie >mia=a bi: si" z nimi. i tak prijdosza z pobied' ]wr[cili zwyci"sko\ z czci' wielk', ku swoim kniaziom.i posem ]potem\ przyjechali kniaziowie jatwiastyj& Mintela, Szurpa }tylko w Ipat.& Moudejko ^ Mudeyko|, Pesti=o, do Lwa, W=odzimierza i Mstis=awa, pokoju prosz'c. Oni /e ]wi"c\ odwa ]ledwo\ dali im mir. radzi ]zadowoleni\ byli }pos=owie| Jatwie/y o mire ]z pokoju\ i tak pojechali do swej ziemi ‡

1273Trojden wojuje z W=odzimierzem ca=y rok.Proidenewi ]w latop. Pogodina du/e P przeprawiono na T\ – Projden jesz-cze ]nadal\ kniaziuje w Litewskiej ziemi. z Lwem /y= w wielkiej lubwi]zgodzie, przyja{ni\, a z W=odzimierzem nie, pro ]za\ to i/e ]/e\ Wasylko}ojciec W=odzimierza| zabi= mu ]liter'\ trzech braci. Trojden pro to / i ]za to wi"c i\ nie /y= z nim w lubwi, no ]lecz\ wojowa= z nim, no ]ale\ nie wielkimi ra:mi Trojden wiec pos=a= pieszych tatem wojowa= Wo=odimera, a Wo=odi-mer pos=a= tako /e wojewaszet, i tako wojowali lato ca=e ]ca=y rok\.

interpunkcja – pocz'tek zdania od nowej my>li& Trojden wi"c pos=a=.tat, ta: ]z=odziej\, w tym wypadku& ukradkiem, nie otwarcie.

1274Wielkanoc. Trojden zdobywa Drohiczyn n(Bugiem, zwo=ana krucjata prze-ciw Litwie rozpada si"& Tatarzy, kniaziowie Zadnieprza }wzd=u/ Dniepru|, Roman debria<ski }debr ^ d'browa ˘ D'browski, Bria<sk| z synem Ole-giem, Gleb – knia{ Smole<ska, i inni.potom /e ]gdy\ Trojden zaby= lubwi ]zapomnia= zgody\ Lwowi – pos=a= Grodzian z zadaniem wzi"cia dorogyczina ]Drohiczyna n(Bugiem\. i Trid z nimi by=. ten za> wiedzia= o grodzie jak mo/na }go| wzi':. izlez ]wylaz=, iz ^ wy\ }na gr[d| noc' ]wdar= si"\, i tak wzi"li na sam wielki dzie< ]Wielkanoc\.izbisza ]wybili, iz ^ wy\ wszystkich, od ma=ego do wielkiego.

Trid ¯ trident ]tr[jz'b\ – Rusin, zdrajca, por. 1262 Ostafij Konstantin.wg Rosjan 1997& Litwin z Drohiczyna; Trid – znacz. wo=y<skie ¯ =ac.

s=ysz'c to, Lew w wielki /a= wpad=. po namy>le, pos=a= po Tatar[w, do wielkiego cara ]chana\ mengoutimera ]Mengu-temira, OU ^ U, EI\, prosz'c sobie u niego pomocy na Litw". mengoutimer wi"c da= mu ra:, i jagourajna ]Jagurajna\ z nimi wojewod", i zadnieprskya kniazi[w wszyst-kich da= jemu do pomocy. Romana debrianskiego }z Bria<ska|, z synem Olegiem, i Gleba – kniazia smole<skiego, i inech knjazei mnogo togda biachou ]i wielu innych kniazi[w w[wczas by=o. w woli tatarskiej.

wola ]lenno, lennik; len ^ ziemia\ ˘ Wola ` ]pospolita nazwa wsi\.zimie /e prispiewszi ]gdy nadesz=a zima, z nadej>ciem zimy\ pocz"li pristro-iwati ]przygotowywa: si"\ kniaziowie rustyj& Lew, i Mstis=aw i Wo=odimer. poszli z nimi kniaziowie pinstyj ]pi<scy, z Pi<ska\ }w Ipat.& i Tourowcej; zepsuta odmiana w j. s=awia<skim|, przeszli mimo ]obok\ tourow ]Tur[w, dzi>& Turowa\ ku ]w kierunku\ s=oucka ]S=ucka\. tu, gdy snjasta ]z='czyli si"\ z Tatarami, u s=oucka, i tak poszli wszyscy wborzie ]bystro, p"dem\ do Nowogr[dka. nie doszed=wszy do rzeki sirjaczi, tu /e ]wi"c\ stali na noc, a zaoutra wostawszi rano ]nazajutrz, wstawszy nad ranem\ poidosza ]ruszyli dalej\ i przeszli rzek" do >witu – tu te/ do/dasza ]doczekali\ >witu.

linijka do mapy; S=uck–Kopyl–Nowogr[dek, trasa d=ugo>ci 135 km w linii prostej; zatrzymali si" na noc we wsi pod obecn' nazw' Mir, odleg=ej NW od S=ucka o 90 km ]dzie< drogi ko<mi\, przed przekroczeniem rzeki sirjaczi; pozosta=e 45 km pokonali do po=udnia nast"pnego dnia.

gdy s=o<ce wzesz=o, naczasza izra/iwati po=ki ]pocz"li ustawia: w szyk kon-nych\, i tak doidosza ]doszli\ do grodu. tatarowie / idachu po prawej stronie, a od nich Lew szed= swoim po=kiem }w >rodku|, a ot ilwa ]a od Lwa\ – Wo-=odimer szed= swoim po=kiem po lewej.tatarowie przys=ali do Lwa i Wo=odimera tako rekouczi ]rzecz'c tak, z donie-sieniem\& dzieci nasze ]m=odzi woje\ widzieli a/e ]/e\ ra: stoi za g[r' – para idzie z koni. po>lijcie ludzi dobrych z naszymi Tatarami a: usmotriat szto budiet ]niech ujrz' co b"dzie – co si" dzieje\. oni /e ]wi"c\ pos=ali ludzi dobrych, pojechali, ujrzeli o/e ]/e\ raci nie ma, no ]lecz\ para idzie ]wydostaje si"\ ze {r[de= }rzek| ciekn'cych z g[r, zane ]albowiem\ mr[z by= wielki.i tak przyszli do grodu }Nowogr[dka|. i stali oko=o niego. Mstis=aw za> nie przyci'gn'=, lecz szed= od Kopyla wojuj'c po Polesiu. }tak/e nie przyjechali| ni Roman, ni Gleb tin kniazi zadnieprstyj ]kniaziowie zadnieprza<scy\, tylko Oleg, syn Romana }z Bria<ska| przyci'gn'=. przyszed=, bo }jecha=| na

przedzie Tatar[w. Tatarzy wielce /adachu romana ]/'dali od$, naciskali$\ Romana aby przyci'gn'=.Lew za> le>: uczyni= ]podst"p, zmy=k"\ mi"dzy braci' swoj'. utajwsja ]po-tajemnie, skrycie przed\ Mstis=awem i Wo=odimerem wzi'= okolny gorod]podgrodzie\ z Tatarami, a dietiniec ostasja ]dziedziniec, twierdza, osta=a si"\ zautra /e ]nazajutrz wi"c\ po wzi"ciu grodu ]podgrodzia\, nadszed= Roman i gleb z wielk' si='.

interpunkcja – brak kropki, pocz'tek zdania od& zautra /e....i gniewali si" wszyscy kniaziowie na Lwa& Mstis=aw i wo=odimer i te>: jego – Roman dewrianskyj ]Debria<ski, BW\ }Wo=odimer o/eniony z Olg', c. Romana z Bria<ska, wesele 1263|, i Gleb Smolenskyj, i innych kniazi[w wielu – wszyscy gniewali si" na< pro to i/e nie potwori ich ludmi protiwou sebie ]za to, /e nie potraktowa= ich lud{mi r[wnymi sobie – Lwowi\.sam wzi'= gr[d z Tatarami. my>leli, /e wszyscy wezm' udzia= w zdobyciu Nowogr[dka, }a| tak/e – potem p[jd' w litewsk' ziemi". no nie idosza gniewom pro Lwa ]lecz nie poszli z powodu gniewu na Lwa\.i tak wr[cili do swoich od Nowogr[dka. przyjecha= Oleg do w=odzimierza ku swej siostrze }Oldze, /onie Wo=odimera|, Wo=odimer w[wczas wezwa= te>cia swego }Romana z Bria<ska|, m[wi'c tak& ]skr[tami\& gspe ]gospodinie ^ panie\ ocze ]ojcze\, przyjed{ }do W=odzimierza Wo=.|, pob"dziesz w swoim domu, i c[rki swej zdrowie }b"dziesz| widzia=. Roman za> odpar= jemu, rzecz'c tak& synu m[j, wo=odimere, nie mog" od raci swej odjecha:. se cho-/u w zemli ratnoi ]oto, nachodz" – znajduj" si", w ziemi wojennej – obj"tej wojnami\. a kto mi doprowadzi ra: moj' do domu$ oto, syn m[j – Oleg – na moim miejscu pojedzie z tob' }do W=odzimierza Wo=.|. uca=owali si", i tak pojechali do swoich }do Bria<ska; rozjechali si" ko=o Nowogr[dka Lit., Oleg pojecha= z W=odzimierzem, do siostry we W=odzimierzu Wo=.| fl

z wielce szczeg[=owego opisu wynika, /e wyprawa do Nowogr[dka odby=a si" z inicjatywy Lwa, kt[ry pos=a= po Tatar[w, ale pozostali nie byli zainteresowani, i skorzystali z ka/dej nadarzaj'cej si" okazji, by ponios=a fiasko&• nie przybywaj'c na miejsce z='czenia si" ]Roman i Gleb\,• od='czaj'c si" po drodze ]Mstis=aw, ko=o Kopyla\,• Oleg, syn Romana przyjecha=, bo musia= – jecha= na przedzie Tata-

r[w, nie spuszczali z niego oka, i naciskali ]/adachu Romana\,• a gdy Lew zadzia=a= na swoj' r"k" ]zdobywaj'c podgrodzie\ – wszyscy

skorzystali z okazji, by pogniewa: si" na niego, i wr[cili do swych dom[w, nie sil'c si" na zdobycie grodu.

Pisiec w 1288 waha= si" otwarcie tak napisa:, za /ycia Lwa.Nie ma zwyk=ego zako<czenia o =upach i czci wielkiej.Jedna z licznych przes=anek& pisiec by= s=ug' W=odzimierza, z Lubomli, Brze>cia, nawet nie z W=odzimierza Wo=., a tym bardziej – nie z Halicza.St'd zna= daleko id'ce szczeg[=y wyprawy od uczestnik[w powraca-j'cych z niej, by: mo/e, od samego W=odzimierza ]wiedzia= co te>:, Roman z Bria<ska, powiedzia= W=odzimierzowi\ ˚nr 762.

1275Trojden osiedla zbieg=ych Prus[w w Grodnie i S=onimie, uciekaj'cych przed niemieckim jarzmem.Wo=odimir zak=ada gr[d Kamieniec na rz. Le>na.Potem za>. Przyszli ]dotarli\ Prusacy do Trojdena i ]ze\ swojej ziemi, przed niewol' Niemc[w. on }Trojden| wi"c przyj'= ich do sobie, osadzi= cz">: w Grodnie, a cz">: osadzi= ou s=onimie ]w S=onimie, OU ^ UW\.Wo=odimer wi"c zduma= so lwom ]zamy>li= z Lwem\, bratem swoim – po-s=ali ra: sw' do s=onima. wzi"li ich ]przechwycili\, by nie osiedlali si".

po co przechwycili$ by nie osiedlali si"$ wym[wka& je<c[w chcieli mie: – na =atw' zdobycz poszli; nic z=ego z osiedleniem.

troideni pos=a= brata swego, sirpoutja – wojowa= ko=o kamena ]Kamie<ca\. wo=odimer za> przeciw niemu pos=a=, wzi'= u niego Tourijsk na niemnie, i wsie wok[= niego poj'= ]Turijsk nad Niemnem\, inny Turijsk nad rz. Turja, 16 km S od Kowla, 34 km N od W=odzimierza Wo=.; Turijsk ¯ tur % sk ]ziemia\.posem umiristasja ]potem ST pogodzili si"\, i pocz"li /y: w wielkiej lubwi ]zgodzie\. potem w=o/y= B[g w serce my>l b=og' kniaziowi wo=odimerowi, aby gdzie> za Bere>ciem postawi: gr[d.

w dalszej cz">ci zmy>lenia pobo/nego, jak W=odzimierz wzi'= ksi"gi prorok[w, jak my>la= i modli= si"& Panie Bo/e, silny i wszechmocny, s=owem swoim buduj'cy i burz'cy, co ty – mnie, Panie, projawisz]przejawisz\ grzesznemu rabowi ]s=udze\ swemu – na tym stan" ]tak i zrobi", wykonam\ ...itd.

knia{ wi"c wo=odimer od tego proroctwa urozumia= mi=o>: Bo/' ]zrozumia= =ask" Bo/'\ dla siebie, posz'= szuka: dogodnego miejsca, aby gdzie postawi: gr[d. ziemia opustie=a ]opustosza=a, wyludni=a si" ¯ pust ^ lud\ w ]liter'\ 80 lat po Romanie }†1205; pisiec pope=ni= 10-letni' omy=k"& o ̂ 70, p ̂ 80; rok 1275 jest w=a>ciwy w opisie – nie ma 10-letnich przesuni": opisu lat|.pos=a= wo=odimer m"/a chytrego ]obeznanego w sztuce danej dziedziny,

WYPISY


bieg=ego w rzemio>le, mistrza cechu\, o imieniu olexa ]z gr. liter' ksi\, kt[ry by= zr"bowa= mnogie grody przy ojcu jego }Romanie †1205|.

zr"bowa= ]za=. zr"by ¯ zr'b\; mnogie ]wi"cej ni/ jeden, zwykle 2–3\.}Alexa| s toziemcy ]z tuziemcami, miejscowymi\, w cze=noch ]czu=nami\ }po-p=yn"li| w wierzch rzeki lsny }Le>nej|, aby gdzie iznale{: takowo miesto, gorod postawiti ]szukaj'c takiego miejsca, by postawi: gr[d; iz ^ wy\.ci znale{li takie miejsce, przyjechali ]wr[cili\ do kniazia, i pocz"li powiada:. knia{ za> sam ]osobi>cie\ pojecha= z bojarami, i s=ugami, polubi= miejsce to, nad brzegiem rzeki lestny ]Le>nej\, i otrebi= ]wytrzebi=, wykarczowa=\ je.potem sroubi= na niem gorod ]zr'ba= ¯ zr'b; za=o/y= zr'b grodu\ na mim i nada= mu imi" kamieniec, zane ]albowiem\ ziemia by=a kamienna. Bez fl

1276zima. Tatarzy z Rusinami pobici ko=o Grodna, wycieczk'; ranny Tujma na saniach wieziony, Ro>cis=awko nagi i bosy ]zim'\ wraca do swoich.Przys=a= okajany i bezzakonny Nogaj ]przekl"ty i z=oczy<ca\ pos=[w swo-ich Tegiczaga, kot=ubug", i Eszimuta do Lwa i Mstis=awa, i Wo=odimera, rzecz'c tak& wsegda mi /a=ujecie na Litw" ]zawsze mi narzekacie na Litw" ¯ /a=o>:\. ose /e wam da= esm ra: ]oto da=em wam ra:, i wojewod" z nimi mamszeja, p[jd{cie z nim na wrogi swoje.zimie /e prispiewszi ]z nadej>ciem zimy\ tak i poszli kniaziowie ruscy na Litw". Mstis=aw, wo=odimer, a Lew nie poszed=, lecz pos=a= syna swego – Jurija. i tak poszli wszyscy ku Nowogr[dku. gdy przyszli do Bere>cia, nadesz=a wie>:, /e Tatarzy poprzedzili do Nowogr[dka. kniaziowie nasza ]w Ipat. poprawione& naczasza ̂ pocz"li\ duma: sobie. Mstis=aw i wo=odimer, i Jurij tako rekuszcze& o/e ]je/eli\ p[jdziem ku Nowogr[dku – tam ju/ Tatarzy izwojowali wszech ]wywojowali, iz ^ wy\. p[jd{my ku ce=omu miejscu ]ca=emu, nie rozbitemu na kawa=ki, nie naruszonemu, dziewiczemu\.i tak, po namy>le, poszli ku Grodnu. min"li Wo=kowysk z dala.

linijka do mapy; ci'gn"li przez Brzostowic", Brestowic" – z dala....stan"li na noc. tu Mstis=aw i jurij, i utaiwszy si" Wo=odimera, pos=ali =uczszych ]lepszych\ swoich bojar[w i s=ugi swoje wojowa: }do spo=u| z tujm'.

z ^ za ]do spo=u z `\, lub przeciw, w zale/no>ci od kontekstu.Tujma – wojewoda ruski, z Cho=ma, ale Rosjanie utrzymuj', /e halicki; w latopisie nigdzie nie ma, /e rodem z Halicza, b'd{ /e tam przebywa=; to st'd, /e latopis wo=y<ski zw' halicko-wo=y<sk' letopisi' ̆ wojewoda wo=y<ski – wojewod' halickim; fa=sz.• 1281& Wo=odimer przyci'gn'= do Bere>cia, Cho=mianie przyszli]doci'gn"li\ do niego, wojewoda z nimi Tujma. 0001-02-884• Dalej& ?elis=aw ze swoim po=kiem, Kondrat knia{ z Lachami – ze swoim po=kiem, a toujma – swoim po=kiem. i tak ruszyli... do Socha-czewa. 0001-02-885 a/ z Halicza$ nieprawdopodobne.• Lew pos=a= ze swoj' raci' toujm" i Wasilk" bel/anina, i Rabc". 0001-02-889 W 1271 Lew w=ada= w Haliczu i Cho=mie, po Szwarnie;w 1289, Lew w=ada= Haliczem, Przemy>lem, i Be=zem.Wracaj'c do rusko-tatarskiej wyprawy do Grodna, w Brestowicy stan"li ]zatrzymali si"\ na noc, a grupa oddzieli=a si" na rabunek....

gdy powojowali ]pograbili\ tako ]sic\, i legli na noc, ku raci swej nie id'c ]kukonnicy swej\, bez stra/y i dospiechy swoje zdj"li ]odzie/ woja, bez broni\, togda ]w[wczas\ uciek= od nich bieglec ]zbieg\ do grodu.

prawie pewne& jeniec, z=apany.i nacza powiedati ]pocz'= opowiada:\ grodzianom tak& onamo ]tam\ ludzie le/' ]legli na noc\ we wsi bez radu ]bez porz'dku, w nie=adzie\ Prusy wi"c i bortowie wyjechali z grodu ]wycieczka\, uderzyli na nich }tej samej| nocy, i wybili wszystkich, a drugich izomasza ]innych pochwycili, dos=. wychwytali,wy=apali\, i do grodu powiedli.

interpunkcja. nie ma kropki pomi"dzy bez radu i Prusy wi"c....Tujm" na saniach wie{li bo ranny wielce. zautra po=ki ]nazajutrz konnica\ doci'gn"=a do grodu }do Grodna, ci, kt[rzy nie od='czyli si" na rabunek|, przybieg= }do nich| Rostis=awko ku raci Mstis=awowej, nagi i bosy, i pocz'= powiada: o bywszym ]co zasz=o\, /e wybici wszyscy bojarowie mstis=awa, i lwa s=ugi wszyscy izbici ]wybici, iz ^ wy\, a inni pojmani. i pieczalni bysta]smutek, /al\ wielki }ogarn'=| Mstis=awa i jurija za swoje bezumie ]bezmy->lno>:\. a wo=odimerowi za> lubo by=o, /e utaili si" ]skryli si"\ i tak sta=o si".pocz'= sobie my>le: o wzi"ciu grodu. sto=p kamienny sta= przed wrotami grodu ]wie/a kamienna\. w nim zaparli si" Prusacy. nie by=o jak przej>: obok niej do grodu, bo strzelali ze sto=pu tego. i przyst'pili ku niemu – wzi"li. strach wielki i trwoga pad=y na grodzian. jak martwi stali na zaborolach ]parkanach\ grodu, po wzi"ciu sto=pu, zane ]albowiem\ by= oupowaniem ]nadziej'\ ich.}oblegaj'cy| pocz"li duma: o swoich }pochwyconych bojarach, w grodzie|, jak by mo/na by=o ich doby: ]wydosta:, wyci'gn': stamt'd\, lecz ni jak nie mogli. Mstis=aw wi"c i Wo=odimer z Jurijem dokonczasza z goro/any ]doga-dali si" z grodzianami\ tak& grodu nie wezm', ale wyimaj' ]odbior'\ swoich pojmanych. grodu nie wzi"li i tak wr[cili do swoich. Bez znaku fl

1277Trojden wysy=a brata Sirputa z Jatwie/' na wojowanie Lublina.Gdy Projdeni }Trojden| jeszcze kniaziowa= w Litewskiej ziemi – pos=a= ra: wielk' na Lach[w, i brata swego Sirputja pos=a= }z nimi|. wojowali oko=o Lublina po ]liter'\ 3 dni, wzi"li niezliczon' liczb" =up[w, i tak prijdosza]wr[cili\ z czci' wielk' }do| dom[w fl

w nast"pnej wyprawie rabowniczej do Lublina, 1282, zginie sam Trojden, dop"dzony ko=o Drohiczyna, przez Leszka Czarnego.

1278G=[d by= we wszystkich ziemiach& w Rusi, w Lachach, Litwie i Jatwie/y. W=odzimierz wys=a= /yto =odziami, z Brze>cia Lit. do Pu=tuska, Bugiem i Narwi'; gdy ludzie legli na noc – zostali wybici, /yto sprawcy przechwycili, =odzie potopili.

czyli >ladu nie ma, /e wyprawa taka by=a.Zapis z oznakami prowokacji – po to by zadrze: z Mazowszem i na-jecha: te strony. Pomijaj'c problem zbytku /yta w g=odzie, ciekawe, /e =odzie potopili, w jakim celu, po co$ Zwykle rabusie u/ywaj' zrabo-wanych przedmiot[w. Trup[w nie ma, ani ich imion – nikt nie ocala=, to inna ciekawostka.Uczciwie, co s'dz" – nie by=o ludzi, =odzi, i /yta, ˚nr 772.

W=odzimierz wys=a= pos=[w do Kondrata z oskar/eniem& pod twoim grodem wybici moi ludzie, lubo twoim poleceniem, albo innego; ty przewodzisz, w twojej ziemi pos=uch.Kondrat zapar= si". I o to chodzi& Wo=odimer wi"c pos=a= na Kondrata ra: swoj', i wojowa= po tej stronie Wis=y, i j'= po=onu mnogo ]=up[w wiele\. Potem Kondrat poprosi= o pok[j – W=odzimierz przysta= na<. Znak fl

1279Umiera Boles=aw ]Wstydliwy, ur. 1226, syn Leszka Bia=ego 1186–†1227\.Tego lata ]roku\ przestawi= si" ]przeni[s= si"\ wielikyj knia{ krakowskyj Bole-s=aw. dobry, i cichy, krotkyj i smirennyj ]uprzejmy i pojednawczy\, niez=obiwyj, bratolubiwyj.po/y= lat wiele, i tak, w staro>ci odszed= spokojnie do Boga. cia=o jego spriatawsze ]u=o/ywszy, dos=. zebrawszy\ po=o/yli ]pochowali\ w cerkwi ]w ko>ciele\ >w. Franciszka, w grodzie i Krakowie fl

1280Leszek }Czarny – wysoki| pocz'= w=ada: w Krakowie.

maj'c na my>li >mier: Boles=awa V Wstydliwego †1279, latopis wyliczy= {le jego synowc[w ]bratank[w\, najwyra{niej mieszaj'c Boles=aw[w& Wstydliwego †1279 – z Maz. †1247, dla kt[rego czterech – z pi"ciu – wyliczonych by=o synowcami; pi'ty – Ziemomys= by= bratem, i stry-jecznym bratem dla Boles=awa V Wstydliwego †1279. Do zepsutego wyliczania, Rosjanie do='czyli r[wnie zepsuty komentarz, opuszczaj'c Ziemomys=a ]jak co> niewygodne, to opuszcza si"\. Gdyby zatrzymali si" na Ziemomy>le, prze>ledzili na schemacie kim by= dla Boles=awa V Wstydliwego ]stryjecznym bratem, nie synowcem\, jak i pozostali – wykryliby pomy=k" pisca pomieszania i uto/samienia Boles=aw[w.

Za> po >mierci wielkiego kniazia Boles=awa, nie by=o komu kniaziowa: w ladskiej ziemi, zane ]albowiem\ nie by=o u niego syna.Zachcia= sobie Lew ziemi }ladskiej|, lecz bojarzy byli silni i nie dali jemu ziemi.

silni – prawowici spadkobiercy, bliscy do tronu; tak te/ silni ludzie 1252 w zmaganiach o w=adz" po Fridrichu Hohenstaufen, silni wojewodowie u Tatar[w, w opisie roku 1240, gdy podeszli do Kijowa.

by=o u Boles=awa synowc[w ]liter'\ pi"ciu& Siemowitowicz[w ]liter'\ – dw[ch& Kondrat i Boles=aw, a Kazimierowicz[w trzech& Lestko, Ziemomys=, Wo=odis=aw ]W=adys=aw +okietek †1333\.

komentarz jak uprzednio& Ziemomys= – bratem Boles=awa maz., i stryjecznym bratem Boles=awa krak. ]Kondrat maz. †1247 i Leszek Bia=y †1227 byli bra:mi; Kondrat maz. – ojcem Boles=awa maz. 1247 i Ziemomys=a, a Leszek Bia=y †1227 – ojcem Boles=awa Wstydliwego †1279\ – st'd pomieszanie Boles=aw[w. Stryjecznych braci cz"sto zwano bra:mi, a, tym bardziej, przyrodnich, /ona dalekiego krewne-go – szwagierk'; jedna z wielu przyczyn pomy=ek w pokrewie<stwie i genealogii; terminy nie by=y >cis=e.

Ladstyj ]Polscy\ wybrali sobie jednego z nich – Lestka }Leszka Czarnego †1288.09.30|. i posadzili ]osadzili\ w Krakowie, na stole ]na stolcu\ Boles=awa, i pocz'= kniaziowa:. Bez charakterystycznego znaku fl lub ‡

1281zima. Lew z Tatarami pokonany pod Sandomierzem.Leszek }Czarny| zdobywa Przeworsk.Posem ]potem ST\ Lew zachcia= sobie cz">ci ziemi ladskiej – grodu na ukrainie ]na skraju ¯ ukraj ^ pogranicze; b="dnie w Ipat.& na Wokraini – na Ukrainie, bo rzecz o Sandomierzu, za Wis='\.pojecha= do Nogaja, oka<nego i proklatego ]cholernego i przekl"tego\, pomocy

WYPISY


sobie prosz'c u niego na Lach[w. on }Nogaj| da= jemy pomoc& cholernego Konczaka, Kozieja, i Kubatana.zimie /e prispiewszi ]z nadej>ciem zimy, dos=. gdy nadesz=a zima\, tak po-szli. Lew rad ]ochoczo\, wyruszy= z Tatarami i z synem swoim – Jurijem, a Mstis=aw i Wo=odimer, oraz syn Mstis=awa – Dani=o poidosza niewoleju Tatarskoju. ]jako lennicy Tatar[w, pod przymusem\.tak wyruszyli wszyscy, do sandomierza. i przyszli do Sandomierza, przeszli na on' ]tamt', drug'\ stron" Wis=y, po lodzie, pod samym grodem. najpierw przeprawi= si" Lew ze swym po=kiem ]konnic'\, i synem swoim – Jurijem, po nim Mstis=aw z synem swoim Dani=', a po nich – Tatarzy.przeszed=wszy, stali ko=o grodu nie ma=o czasu, nie biszas ]bez boju\.potem Lew poszed= }ze| swymi po=kami }w Ipat.& do Kropiwnicy ]w g[r" Wis=y\, z hardo>ci' wielk'|, chc'c i>: do Krakowa. Wo=odimer za> by= nazad stoj'c ]by= nadal\ u grodu swoim po=kiem. donie>li mu o osieku w lesie }dzi> wie> Osiek|, pe=nym ludzi i towaru ]dobytku, d[br\, nie wziman ]nie pochwy-cony\ /adn' raci', zane twierd bjasze welmi ]albowiem bardzo broniony, dos=. utwardzony\. Wo=odimer wi"c odradzi= ]odrz"dowa=, tj. odprawi= ̄ riad ̂ rz'd\ ludzi dobrych – Kafi=ata z nimi /e selezenci ]Kafi=ata Seleze<ca ^ kaczora\.

Kafi=ata z nimi /e selezenci – struktura powoduj'ca dzi> niepewno>:, ale w[wczas czasem u/ywana.

podeszli do osieku, bili si" z Lachami krzepko, ledwo wzi"li, z wielkim potem, i pochwycili w nim mn[stwo ludzi i towaru ]dobytku, d[br\.jak uprzednio pisa=em o Lwie – id'c ze swymi po=kami, zacz"li rozchodzi: si" wojowa: ]rozprasza: dla wojowania\. B[g uczyni= nad nim wol" sw', bo Lachowie wybili wielu bojar[w z po=ku jego, i s=ug dobrych. i Tatar[w cz">: wybili. i tak wr[ci= Lew nazad ]z powrotem\ z wielkim bezczesciem ]z wielk' nies=aw', ha<b'\. Koniec zapisu bez znaku fl

kl"ska wojsk rusko-tatarskich pod Go>licami, zadana przez Leszka Czar-nego, ksi"cia sieradzkiego, kr[la w Krakowie 1279–†1288.09.30.

Protiwu / semu. ]zatem, wi"c, przeto, tedy\ Lestko idzie ]wyruszy=\ na Lwa, i wzi'= od niego gr[d Pereworesk ]Przeworsk\. wysiek= ludzi w nim wszystkich, od ma=ego do wielkiego. gr[d za/eg= i poszed= nazad w swojasi ]ku swoim\ fl

1282Leszek Czarny dop"dza litewskich rabusi[w uchodz'cych do swych dom[w; w wynik=ej walce ko=o Drohiczyna mieli polec wszyscy, ='cznie z dowodz'cymi.

Je/eli Trojden w=ada= lat 12 ]1270–1282\ i rezydowa= w Rajgrodzie – obie te przes=anki doprowadzi=y mnie do wniosku, /e tu poleg= Trojden, bo miejsce le/y dok=adnie na prostej Lublin – Rajgr[d.Najwy/szy czas sko<czy: z naiwnymi, licznymi parafrazami >mierci Mendouga 1263& Mendog–Trojnat–Trojden–Dowmund–Narymunt ]zabity 1347\, powsta=ymi w XV w.Trenata–Trojnat pomylony z Trojdenem, i tak do dzi> we wszystkich publikacjach – wyk=adnik czym historia jest& jeden zmieni=, i wszyscy za nim, w owczym p"dzie; z materia=u {rod=owego nikt nie korzysta; o XIII w. pisz' na podstawie XV-wiecz-nych ]dopuszczalne, z braku innych, lecz nie w tym wypadku\.

Trojden } ¯ niem. treu – wierny % Denowe| ginie k(Drohiczyna n(Bugiem, w powrotnej drodze do domu z wyprawy na Lublin ]wniosek J.D.\.

Dw[ch Siemowitowicz[w& Kondrat i Boles=aw wojuj' ze sob'.Sochaczew i Gostynin najechany; opis bohaterskiej >mierci Racha.Potem w=o/y= diabe= nienawi>: w dw[ch Siemotowicz[w – w Kondrata i w Boles=awa. pocz"li woro/estwowa: mi"dzy sob' i wojowa: ]wro/estwowa: ̄ wrog\. Kondrat /y= z bratem swoim – W=odzimierzem za jedno ]w jedno>ci\, a Boles=aw /y= z Leszkiem }Czarnym| i z bratem jego – Wo=odis=awem }+okietkiem| za jedno.

W=odzimierz nie by= bratem Kondrata, lecz wujem.W=odzimierz bratem Perejas=awy – /ony Siemowita i matki Kondrata.B='d nie wykryty przez Rosjan 1997; brat w miejsce wuja kilkakrotnieu/ywany, tym samym przeoczenie wykluczone.

Boles=aw wi"c sowkupi= ]skupi=, zebra=\ ra: swoj' i poj'= sobie pomoc od Wo=odis=awa, i poszed= na brata swego – na Kondrata, do grodu Jezdow]Jazd[w n(Wis='\. Kondrata nie by=o w grodzie, i tak, przyst'piwszy – wzi"li gr[d. zakon ]prawo\ za> by=o u Lach[w takie& czeladzi nie ima: ]nie chwyta:\, nie bi: =upi'c ]podczas grabie/y\. gdy gr[d wzi"li – pojmali w nim towaru]dobytku\ wiele, ludzi po=upili, i jatrow swoj' ob=udzi= ]seksualnie zgwa=ci=\ – kniagini" Kondratow', i synowic" ]bratanic"\ swoj' ob=upi=, czyni'c tym wielki wstyd bratu swemu – Kondratowi. potem Kondrat wys=a= pos=a swego do brata swego Wo=odimera }wuja, jak uprzednio|, pomocy prosz'c. synowiec ]bratanek\ za> rzek= mu tak& stryju m[j, rad bym i sam z tob' i>:, no niekoli mi ]w wolnym t=umaczeniu& lecz nie wolno mi waha: si" ¯ koli ^ gdy, je/eli, jak\, jad", gospodzinie ]panie\, do suzdala /eni: si". z sob' wezm" niewielu. a wszyscy moi ludzie i bojarzy Bogu na r"ku i twoim. a koli ]je/eli\ tobieb"dzie lubo – w[wczas z nimi id{. Wo=odimer wi"c naradzi= ra: ]nasiod=a= konie; rad ̂ 1. siod=o, 2. siedlisko, osiedle, 3. siedziba\ i poszed= do Bere>cia. Tu zebrali si". i Cho=mianie przyszli do niego, wojewoda z nimi Tujma.

Tujma nie by= z Halicza, lecz z Cho=ma – potwierdzenie, /e Rosjanie s' w b="dzie, fa=sz – jeden z wielu; wojewoda wo=y<ski – nie halicki.

i poszed= wo=odimer do Mielnika }n(Bugiem| z liczn' }liczb'| woj[w. z Mielnika za> odradzi= ]odprawi=\ wojewod" Wasilka – kniazia s=onimskiego, wo=odimerowi, i /ilis=awa, i Dunaja.

zagmatwany styl zdania, powoduj'cy niezrozumienie& z Mielnika, Wo=o-dimer odprawi= woj[w pod wodz' wojewody Wasilka, kn. s=onimskiego, ?elis=awa i Dunaja; drugie wo=odimerowi – zbyteczne.

a z Jurija raci' by= wojewoda Tujma. i tako poidosza ]wyruszyli\ na Lach[w.wo=odimer, gdy odradzi= ra: }w Mielniku|, pojecha= ]wr[ci=\ do Bere>cia.przed wypraw' pos=a= pos=a do brata swego Kondrata – byli u niego bojarzy niewierni ]katolicy\, by nie dali wie>ci Boles=awowi. pose= za> W=odzimierza, przyjechawszy do Kondrata, pocz'= jemu m[wi: przy wszystkich bojarach ]w obecno>ci wszystkich\& tak tobie m[wi brat }wuj| tw[j wo=odimer, rad bym pom[c tobie, za twoj' sromot", no nielzja zamjali nami Tatarowie ]w wolnym t=umaczeniu& lecz nie wolno mi prowokowa: Tatar[w, czyli sta: w sprzeczno>ci z nimi\. po tym, pose= uj'= kniazia }Kondrata| za r"k", s/a= ]>cisn'=\ j'. knia{ zrozumia=, wyszed= z nim won ]na zewn'trz; won ^ iz\. pose= powiedzia= mu& brat }wuj| m[wi ci tak – nara/aj si" sam ]got[w si" sam\ i gotuj }prze|wo{nik[w na Wi>le, ra: dotrze do ciebie jutro. Kondrat rad by= wielce. poleci= wborzie ]bystro, natychmiast\ naradzi: =odzi... itd.Dalej, w skr[cie& Wasilko, ?elis=aw, Dunaj, Kondrat, Tujma – ka/dy ze swoim po=kiem przeprawili si" przez Wis=".Nie dochodz'c do Sochaczewa, dumali ]zastanawiali si"\, czy aby nie wzi': grodu, by nie wchodzi: g="boko w ziemi". Kondrat im zabroni=, i poprowadzi= do Gostynina, bo by=o mi=ym miastem Boles=awa.podeszli pod gr[d, przygotowali si" do wzi"cia. Kodrat przem[wi=& bracia moi mili, Ru>, poci'gnijcie za jedno serce. i tak pole{li pod zaborola, a inne po=ki stali niedwi/imo, ]w rozsypce, rozproszeni ̄ d{wiga: ̂ zbiera:\ strzeg'c od wnieznanego ]niespodziewanego\ najazdu Lach[w }wycieczki|.Lachowie pu>cili na nich ]ciskali\ kamienie jak grad silny. lecz strza=y ratnych nie dawa=y im wyjrze: zza zaborol. pocz"li pobodywatisja kopyj ]b[>:, d{ga: ich kopiami ̄ bodzie\, wielu rannych by=o owy od kopii, owy od strza=, spadali martwi z zaborol jak snopy. i tak wzi"li gr[d. pojmasza ]pochwycili\ w nim towaru niezliczon' liczb", a poroky issiekosza ]wyrzutnie kamieni wysiekli, is ^ wy\, i tak wr[cili do swoich, z pobied' i czci' wielk'.Kondrat wr[ci= do grodu swego, pozby= si" wstydu, pomoc' brata swego }wuja| – W=odzimierza, Wasilko wr[ci= do Bere>cia z wielk' liczb' =up[w. wys=a= przed sob' wie>:, /e wszyscy dobrzy zdrowi, wracaj' z czci' wielk'.

{li zgin"li; przeciwie<stwo tych, o kt[rych m[wi= Dani=o przy obl"/eniu Opawy 1252& chwa=a gin'cym na raci ]na wojnie\.

W=odzimierz martwi= si" o swoje po=ki, nic o skutkach wyprawy nie wiedz'c. rad bys po weliku ]w wielk' rado>: wpad=\ na wie>:, /e dru/yna wsza ca=a, a sromowi ]wstydowi\ brata swego }siostrze<ca| podo=a=. tylko dw[ch biest[w ]diab=[w\ zgin"=o od po=ku jego. nie pod grodem, lecz w izgonie ]w wygonie, iz ^ wy\. Jeden – rodem Prusak, a drugi – dobry jego s=uga, lubiany, syn bojarski, Michai=owicz, imieniem Rach. Rach Michai=owicz, syn bojarski ]s. bojarzyna Micha=a\, ulubieniec Wo=odimi-ra, zgin'= wraz z Prusakiem B=usem; wo=. ltps zwie ich diab=ami, dos=. biesami ]dva b≠sta\, zabitymi nie pod grodem, lecz w izgonie ]pojedynku\....Wo=odimir z po=kiem wyprawi= si" do Sochaczewa. Laszski ksi'/" Bole-s=aw wyjecha= z grodu. Wo=odimir nakaza= swoim wojewodom, Wasilkowi, ?elis=awowi i Dunajowi nie rozpuszcza: swych woj[w, lecz p[j>: wszem ku grodowi. Ci nie us=uchali i skrycie pojechali do wsi, z trzydziestu lud{mi. Jad'c drog', ujrzeli czelad{ uciekaj'c' ze wsi do lasu. Pojechali po nich. W tym czasie uderzy= na nich Boles=aw z Lachami }zapewne ukryty w lesie, uderzenie znienacka|. Dru/yna jego nie wytrzyma=a i zacz"li pierzcha: ]na bieg\, wszyscy, z B=usem. Ci dwaj nie pobiegli, Rach z Prusinem. Utworzyli dzie=o dostojne ]godne\ pami"ci. Zacz"li bi: si" m"sko. Prusin zjecha= si" z Boles=awem. Tu zosta= zabity od wielu. A Rach zabi= bojarzyna Boles=awa, a Rach oubi bojarina dobra, tu i sam prija koniec, podobnie, umar= z m"stwem, sercem zostawiwszy po sobie s=aw".

s=awa tym, co na koniach gonili za bezbronn' m=odzie/', z zamiarem mordowania jej. Zapis ko<czy bez charakterystycznego znaku fl

1283, 1284, lub 1285Nogaj, Telebuga; wyprawa na W"gr[w. Ru> wojuje okolice Wyszogrodu.Przyszli ]naszli\ cholerni z=oczy<cy Nogaj z Tebebug' z nim, na W"gr[w, w sile ci"/kiej, z niezliczon' liczb' }woj[w|.

Telebuga – chan w Ordzie, o nim tak/e w 1286, 1287, 1288.wielesza ]polecili, czyt. rozkazali\ wi"c wyruszy: ze sob' ruskym kniaziom& Lwowi, Mstis=awowi, wo=odimerowi, jurijowi lwowiczowi.wo=odimer by= w[wczas chrom nog', tak# ]kula=\ – tym nie wyruszy=. lecz pos=a= ra: swoj' z Jurijem, synowcem swoim ]bratankiem\.togda bo biachu. kniazi roustyj. wo woli Tatarskoj ]w[wczas kniaziowie ruscy

WYPISY


byli w woli tatarskiej; wola ^ ziemia, len ˘ lennik; lennikami byli\.i tak poszli wszyscy, tylko jeden wo=odimer osta= si" zane bys chrom.Boles=aw }maz.| jeszcze gordasja swoim bezoumiem ]nadal hardy sw' bezmy->lno>ci', zawzi"ty w niej\, upatrzy= }dogodny| czas }gdy Rusini wybrali si" z Tatarami, na W"gry|, najecha= w }sile| dwustu }woj[w|, wojowa= okolice Szczekarewa ]na Wo=yniu\, wzi'= dziesi": wsi, i tak poszed= nazad ]wr[ci=\, z wielk' hardo>ci', s'dz'c, /e wsz' ziemi" wzi'= ]powojowa=\.potem, gdy Lwa odpuszczono w W"gierskiej ziemi, }i| wr[ci= do domu – ubo-lewa= o bywszem ]o zasz=ym\, /e Boles=aw wojowa= jego ziemi". pos=a= do brata swego – wo=odimera, rzecz'c jemu tak& bracie, z=[/my z siebie srom]pozb"d{my si" wstydu\ – wy>lij }pos=a, by| nawi[d= Litw" na Boles=awa.wo=odimer wi"c wys=a= pos=a Dunaja. Litwa obieca=a mu rzecz'c tak& wo-=odzimierzu, prawdziwie dobry kniaziu, mo/em za tja go=owy swoa s=o/iti ]mo-/emy za ciebie g=owy z=o/y:\ – je>li chcesz – my esmy ]jeste>my\ gotowi.

«prawdziwie dobry kniaziu» m[g= tylko rzec pisiec z nim ci'gle w kon-takcie, tj. przebywaj'cy w Bere>ciu czy Lubomli na sta=e, nie Litwini.mo/emy za ciebie g=owy z=o/y: – charakterystyczny zwrot powt[rzony b"dzie w 1289& mo/em gospodinie, go=owy swoa po=o/iti za tja, i w “1290” ]opis roku niepewny\& mo/em i go=owy swoa s=o/iti za tja.

Lew wi"c i wo=odimer naradzili swoj' ra: ]nasiod=ali swych konnych ¯ rad\, byli przyszli }przyci'gn"li do Lubomli, st'd| poidosza ]udali si"\ do Bere>cia oczekuj'c Litwy. Litwa /e nie prispie na rok ]za> nie przyby=a na czas\.Lew i wo=odimer sami nie poszli ]nie wyruszyli na wypraw"\, lecz pos=ali wojewod[w. Lew pos=a= ze sw' raci' toujma ]Tujm"\, i Wasylk" be=/anina z Rabc', a wo=odimer pos=a= ze sw' raci' Wasylk" kniazia, z ?elis=awem, i O=owia<ca z Wiszt'.

struktura armi wyjawiona& wojewodowie i im podrz"dne jednostki&Tujma i Wasylko knia{ – wojewodami; Wasylko z Be=za, Rabca – po-mniejszymi u Lwa; ?elis=aw, O=owianiec, Wiszta – u W=odzimierza.

i tak poszli ]wyruszyli\ na Boles=awa. pocz"li wojowa: ]rabowa:\ ko=o Wy-szogrodu }n(Wis=', gdzie schroni= si" Dani=o w 1240|, pochwycili czeladzi niezliczon' liczb", skota ]byd=a\ i koni.potem przyci'gn"=a Litwa do Bere>cia }za p[{no, Ru> w drodze na Boles=awa|. pocz"li m[wi: kniaziowi W=odzimierzowi& ty nas wozwe= ]wezwa=e> OE\, to prowad{ nas kouda ]gdzie nieb'd{\, my na to gotowi, po to przyszli>my. knia{ zamy>li= si", aby kouda ]gdzie by\ ich poprowadzi:. bo swoja ra: usz=a by=a daleko ju/ na Boles=awa. a rzeki ju/ rozciekaj' }marzec|.wspominaj'c, wo=odimer }przypomnia= sobie| /e uprzednio, Lestko wys=a= Lublinian by wzi"li u niego wie> na wokrainici ]na skraju\, zwan' Wojn. i napomina= jemu }Boles=awowi| wo=odimer o tym mnogo, aby jemu wr[ci= czelad{. on }Boles=aw| nie wr[ci= za> czeladzi jego. za to wi"c wys=a= na< Litw" i wojowali ko=o Lublina ]rabowali\, i pochwycili czeladzi mn[stwo.opo=onili si", i tak poidosza nazad ]obci'/eni =upami, wr[cili\ z czci'. potem wr[ci=a ra: Lwa i Wo=odimerowa, z czci' wielk', bior'c =up[w mnogie mno-/estwo, i tak przyszli, ka/de do swoich fl

tak Wojn na ukrainie, jak i Sandomierz dla Lwa Dani=owicza, w 1281.wie> Wojn, dzi> Wojny, 22 km NE od Bugu, 6 km NW od rz. Nurzec,14 km N od Ciechanowca, 13 km S od Wysokiego Maz., 18 km NWW od Bria<ska – klarownie w mazowieckiej ziemi; dlatego – by: mo/e – wo=odimer zamy>li= si", bo zastanawia= si", czy mo/na tak to uj':.natomiast Rosjanie 1997, nie znaj'c po=o/enia wsi, na>wietlili&Ukrainica – ob=a>: ]okr"g\ w Wo=y<skiej ziemi, pograniczna z Polsk', w >rodkowym biegu p=n. Bugu, dzi> Bia=o-Podlaskie, Che=mskie i Zamoj-skie wojew[dztwa w Polsce. 0002-05-513 Czyli metoda cyganki.

1283, ci'g dalszy, lub 1284W pre/reczna leta. koli Lestko wzia Pereworesk. gorod. i Lwow]w rzeczony rok gdy Leszek }Czarny| zdoby= Przeworsk i Lw[w\,tak/e Lachowie wojowali ko=o Brze>cia }Lit.|, po Kro>nie, wzi"li ]zdobyli\ wsi dziesi": i wracali nazad ]z powrotem\. Bere>cianie zebrali si" i pu>cili si" w pogo<. Lach[w by=o dwustu, a Brze>cian ]liter'\ 70, i by= z nimi wojewoda Tit, wsz"dzie s=awny z m"stwa na wojnach i na =owach. Gdy ugonili ich – bili si" z nimi. Bo/' wol' pobili Brze>cianie Lach[w. Zabili ich ]liter'\ 10, innych pojmali, po=on swoi otpo=onisza ]=upy odebrali\ i tak wr[cili do Bere>cia z czci', s=awi'c Boga i przeczyst' jego matk" fl

1283, 1284, lub 1285Nogaj i Telebuga wojuj' ziemie w"gierskie, ˚1283, gdzie pocz'tek.My na poprzednie wracamy. wyruszyli cholerni i z=oczy<cy Nogaj i Telebuga z nim, wojowali ziemi" W"giersk'. nogaj poszed= na Braszew, a Telebuga poszed= w poprzek g[r, kt[re przeszed= trzema dniami ]w ci'gu trzech dni przeczesa= rejon, rabuj'c i gwa=c'c\, i chodzi= po ]liter'\ 30 dni gwa=c'c w g[rach, wiedziony gniewem Bo/ym.i byst w nich go=od welik ]najazdem trafi= na g=[d wielki\, pocz"li ludzi je>:, potem za> sami izmirati ]wymiera:, iz ^ wy\, zgin"=a ich niezliczona liczba. samowidci ]naoczni >wiadkowie ¯ sam widzia=, w=asnymi oczami\ – >wiad-

kowie tak rzekli& wygin"=o ich sto tysi"cy. za> cholerny i z=oczy<ca Telebuga wyszed= ]powr[ci=\ pieszo ze sw' /on' o jednej kobyle, posramien ]zawsty-dzony, poha<biony\ od Boga fl

gdyby Telebuga mia= wstyd – nie by=oby najazdu, i gwa=t[w.gdyby B[g to widzia= – unicestwi=by ca=y r[d ludzki, ='cznie z pi>cem, za grzech fa=szu, /e tak na>wietla przyczyny i skutki, za obelg", /e B[g gniewa si" ]pewnie i tabak" :mi, w[dk" popija\, /e ka/e ludzi mordowa: – gorzej, bo poganom chrze>cijan daje rzeza:, a zw=aszcza unicestwi=by kap=an[w wszystkich wiar i wyzna<, przelewaj'cych krew, ludzk' i zwierz"c', na o=tarzach, dos=ownie i w przeno>ni.

1286Ru> zdobywa Sochaczew.Po tym ]po powrocie Telebugi do domu o jednej kobyle\, knia{ Boles=aw dope=nia= swego bezumia ]swej bezmy>lno>ci\, nie przestaj'c z=a tworzy:. wo=odimir knia{ i Jurij pocz"li ra: swoj' gotowa: na Boles=awa. wo=odimer wi"c pos=a= }pos=a| i wezwa= Litw". i tak poszli wszyscy, i Jurij knia{ z nimi poszed= na Boles=awa. gdy byli w Mielniku przys=a= do niego ojciec Lew rze-cz'c tak& synu m[j, nie chod{ sam z Litw', zabi=em ja kniazia ich Wojsze=ka. z ch"ci' zechc' mes: ucziniti ]zemst", odwet\. Jurij nie poszed= po s=owie ojca, lecz pos=a= ra: sw', poszli i wzi"li Sochaczew. pochwycili w nim towaru ]dobytku\ wiele, a poroki ]wyrzutnie kamieni\ por'bali. i tak, obci'/eni =u--pami, poszli ku swoim fl

fragment [w wprowadzi= w b='d I. Dani=owicza 1860, bo wyci'gn'= st'd wniosek, /e ªPod=ug tej kroniki musia=o zab[jstwo Wojsze=ka >wie/o ko=o roku 1282 nast'pi:, kiedy Jerzy o niem jeszcze nie wiedzia=.º 0165-01-118, N. 228 Wojsze=k zgin'= 1269, i by=o to przypomnienie. Wnioski wyci'gane po>rednio s' cz"sto fa=szywe, i ten takim by=.

1287Chcia= p[j>: na Lachy przekl"ty z=oczy<ca Telebuga – zebra= si=" wielk'. tak/e nadci'gn'= Nogai. by=o nielubie ]niezgoda\ wielka mi"dzy nimi. Tele-buga wi"c pos=a= po zadnieprskich kniazi[w i do wo=y<skich – do Lwa, do Mstis=awa, i do W=odzimierza, polecaj'c im i>: z sob' ]Telebug'\ na wojn". w[wczas wszyscy kniaziowie byli w niewodzie Tatarskiej ]ich lennikami\. i tak poide ]ruszy=\ Telebuga na Lach[w zebrawszy si=" wielk'. doszed=w-szy do Gorynia – spotka= Mstis=awa z piciem i darami. st'd poszed= obok Krzemie<ca do Przemy>la. i tu spotka= Wo=odimera kniazia z piciem i da-rami, na Lipie. potem do>cign'= Lew knia{ k Bou/kowiczem ]u Bu/kowicz\ z piciem i darami.

linijka do mapy; }z Kijowa, przez ?ytomir| ...doszed=wszy do }rzeki| Gory<... – dzi> blisko Szepietowka;...poszed= obok Krzemie<ca do Przemy>la – Busk n(Bugiem,i tu Telebug" spotka= Lew z piciem i darami, u Bu/kowicz[w;Busk, Bu/sk ¯ rz. Bug ]=uk\, G?S; Bu]g\ % sk ]ziemia\ ˘ Busk.

na Bu/kowskim polu dokonali przegl'du po=k[w, maj'c nadziej" na wybijanie }wroga| i branie grod[w. st'd poszli do W=odzimierza }Wo=.| i stali na ?ytani ]dzi> rz. +ug ˘ Usti=ug n(Bugiem ^ uj>cie rz. +ug\.Telebuga pojecha= obejrze: gr[d, a drudzy m[wi', /e w samym grodzie by= – lecz to }mi| nie wiadomo. w tydzie< min"li gr[d po niekolicy dniu ]Nikolas, po >w. Miko=aju, 6 grudnia\. nazajutrz B[g wybawi= wol' sw' – nie wzi"li grodu, lecz gwa=t wielki w grodzie sprawiali, pograbili dobytku wiele, i koni, i tak bezzakonny Telebuga wyruszy= na Lach[w.drudzy zostali we w=odzimierzu by karmi: lubime konie. ci wi"c uczynili pust' ziemi" w=odzimiersk'. nie dawali z grodu wyj>: w za/ycie ]wg mnie& za ̂ po, /yt ̂ syt, ?S – po/ywienie; Tatarzy nie dawali Rusi z grodu wyj>: w celu po-/ywienia, nasycenia si", posilenia, i tak w 1290, gdy wg Rosjan, na domys=& wojenna operacja w celu uzyskania zadowolenia i grabie/y; satysfakcja z opanowania wrogiego kraju – b="dnie – dot. Tatar[w, na podst. nast"pnego zdania\. gdy kto wyjecha= – zabili, a drugich – pojmali, jeszcze innych =upili i konie odbierali; w grodzie zmar=a niezliczona liczba gniewem Bo/ym.

B[g by= na miar" pisz'cego – gniewa= si", i zadowolony by= z ludzkiej >mierci; kara= ludzi za grzechy, jedynie ukaza: si" im nie chcia=, a raczej – nie m[g=, i do dzi> nie potrafi.

1287, grudzie<. Trzeci najazd Tatar[w; Ru> przyjmuje ich darami i piciem; Telebuga na Tor/ek ]Targ[wek, dzi> Radom\, Nogaj – na Krak[w; Sando-mierza nie zdobyli, Nogaj pobity pod S'czem.Poszed= Telebuga do Lach[w, a z nim – wszyscy kniaziowie niewol' Tatarsk'& Lew knia{ z synem swoim Jurijem, Mstis=aw ze sw' raci', i Wo=odimer ze sw' raci', i tak doszli do Zawichostu. doszli do rzeki Wis=y – rzeka nie sta=a}lodem| i nie mogli przekroczy:. poszli w wierzch jej, do Sandomierza, przeszli rzek" San, po lodzie, tu za> na Sanie, Wo=odimer zawr[ci= od nich nazad ]z powrotem; podw[jne& zawr[ci= i nazad\. Wis=" przeszli po lodzie, powy/ejSandomierza, i obst'pili gr[d ze wszech stron. lecz nic nie wspiesza ]nie wsk[rali\. i pocz"li wojowa: ziemi" Ladsk', stoj'c na niej ]liter'\ 10 dni.

WYPISY


Telebuga chcia= poci'gn': do Krakowa. nie doszed= tego grodu, zawr[ci= ku Tor/ku ]Targ[wku, dzi> przedmie>cie Radomia\ – wie>: nadesz=a, /e Nogaj uprzedzi= go planach. by=a mi"dzy nimi wielka niezgoda, w ten spos[b nie po='czy= si" z Nogajem i wr[ci= nazad na ziemie Lwa – na gorodok na Lwow ]do grodu Lwa, dzi> Lw[w\, stoj'c tam ]liter'\ 2 tygdonie, kormiaczes, nie wojuj'c, i – zn[w, jak we W=odzimierzu Wo=. – nie daj'c wyle{: z grodu w za/ycie.kto za> wyjecha= – owy ]owych, jednych\ wybili, drugich – pochwycili, a innych, wy=upiwszy – puszczali nagich. ci od mrozu izmorosza ]wymierali\, albowiem zima by=a wielce sroga. i uczynili ziemi" pust' wsz'. se ]oto\ wi"c nawi[d= na nas B[g z powodu grzech[w naszych. ...inni wymarli we wsiach wychodz'c z grod[w, po odej>ciu bezako<nych Agarian.Nogaj za> przekl"ty nie ci'gn'= z Telebug' na Lach[w jedn' drog', albo-wiem mi"dzy nimi by=o wielkie nielubie ]niezgoda\. lecz ci'gn'= swoj' drog' na Przemy>l. przyci'gn'= do Krakowa i nie wsk[ra= niczego. tak i Telebuga u Sandomierza. wojowawszy ziemi" Ladsk', nie snimasja ]nie zjechali si", nie z='czyli\, albowiem bali si" jeden drugiego. i tak te/ wr[cili nazad do swych wie/ ]wies, legowisk\. Telebuga poszed= swoj' drog' opia:, a Nogai poci'gn'= swoj' drog' fl

najazd zim' 1287 by= bardzo >wie/y dla pisz'cego w 1288 i 1289, relacje przekazane przez Rusina bior'cego udzia= w wyprawie. Nie ma w niej wiadomo>ci o kl"sce Batego pod S'czem, w drodze powrotnej od Krakowa, bo jecha= z Telebug'.

1287, zima.• Tej zimy by= wielki m[r u Lach[w. izmore ]wymar=a\ ich niezliczona liczba fl• po odej>ciu Telebugi i Nogaja, Lew knia{ zoczte ]obliczy=, dos=. zczyta=\ kolko pogib=o woj[w ]ilu straci=o /ycie\ w jego ziemi, ilu pojmano, izbito ]wybito\, i ilu ich Bo/' wol' izmier=o ]iz ^ wy\. p[= trzecia nadziesi": tysi"cy ]p[=- trzecia ^ 2,5 ^ trzy bez p[=, plus nadziesi": ^ 2,5 % 10 ^ 12,5 tysi'ca, dos=. trzy tysi'ce bez po=[wki i dziesi": tysi"cy\ fl• u Jurija kniazia, u Lwowicza, umar= syn Michai=o, w m=odym wieku, pocho-wany w Cho=mie, zbudowanym przez pradziada Dani=" – syna Romana fl• tej zimy by= tak/e m[r u Tatar[w, wymar=y konie, byd=o hodowlane ]skoti\, i owce, wszystko wymar=o, nic nie osta=o si" fl• m[wi', /e w Niemczech wysz=o morze i potopi=o ziemi", ponad 60 tys. dusz zaton"=o, a cerkwi kamiennych jedena>cie i sto ]111\ flLeszek Kazimierowicz wojowa= Konrada Siemowitowicza. W boju zwyci"/y= Kondrat Bo/ym posoboem ]pomoc'\, zabijaj'c Lestkowi bojar[w i prostych ludzi, i wojewod" zabi= – sira/skogo matfieja. swoje =upy odebra=. Znak fl

Mateusz z Sieradza ¯ =ac. Mathaeus ¯ gr. Matthias ¯ hebr.Wyprawi=a si" Litwa wsza i ?mud{ na Niemc[w w Rydze. oni – na wie>: – zbiegli si" do grod[w. gdy }Litwini| nadci'gn"li – nie wspiewsze w niego niczto/ ]bez zysku, p=onny wysi=ek\. st'd ruszyli do +atygo=y. i dochodz'c do grodu Nied{wiedzia G=owa ]Otepia, eston. Otepää\. nie wspiewsze w niego niczto /e ]bez sukcesu\, i tak wr[cili do swoich, zdobywaj'c ma=o po=ona.toru<scy niemcy, gdy ?mud{ wsza posz=a na Ryg" – Niemcy wi"c na ?mud{, pomagaj'c swoim Niemcom. i pochwycili ich }Litwin[w| niezliczon' liczb", a innych wybili, i tak wr[cili do swoich, z mn[stwem po=ona ]=up[w\ fl

1288wrze>nia 30. Zmar= wielki ksi'/" Leszek }Czarny| Kazimierowicz.episkopy, igumeni, popy, diakony, przygotowuj'c cia=o i spiewaj'c pie>ni – pochowali cia=o jego w Krakowie, w cerkwi >w. Tr[jcy. P=akali po nim wszyscy ludzie, bojarzy i pro>ci, p=aczem wielkim fl

ca=a terminologia prze=o/ona na j. s=awia<sko-wo=., obrz'dku wsch.

1288 i 1289Najd=u/sze w opisach lata, wskazuj'ce – po>rednio – /e w tych latach /y= pisiec, a raczej – m[g= /y: ]przes=anki po>rednie s' cz"sto fa=szywe\. W tym wypadku, przekazywa= drobiazgi, atmosfer", kt[r' m[g= zna: tylko naoczny >wiadek& objawy choroby W=odzimierza i opis jego pogrzebu ]1288. 12. 11\.

1288W tym roku, 1288, w Ipatiewskiej znajduje si" opuszczenie znacznego fragmentu, uzupe=nionego 1843 przez wydawc[w z latopisu Chebnikowa. 0001-02-923Tak w Ipatiewskiej pisanej 1428 jak i jej wersjach& Chlebnikowa oraz Pogodina, zapisy od 1288 do ko<ca, tj. do 1292, s' rwane i mieszane, ='czone 1843 przez wydawc[w Ipat. ltpsu w logiczn' kolejno>:& 0001-02-923 przypis k, 925 przypis 4, 927 przypis a, 932 przypis 47, 935 przypis 33, 938 przypis 30.

Pos=a= B[g na nas miecz sw[j, s=u/'cy gniewowi jego, za pomno/enie grzech[w naszych. Szed= wi"c Telebuga i Alguj z nim w sile ci"/kiej, a z nimi ruscy kniaziowie& Lew i Mstis=aw, i wo=odimer, i Jurij lwowicz, i innych kniazi[w wielu. w[wczas wszyscy kniaziowie w woli Tatarskiej pokorzeni gniewem Bo/ym.

wola, len ]ziemia\ ˘ wola ]lennik\ i szereg wsi Wola ` ]ziemia\.

i tak poszli wszyscy wkupie ]razem\ do w=odzimierza }wo=y<skiego|. W=o-dzimierz za> knia{ chorym by=, albowiem rana pos=ana na< od Boga nie zagoi=a si" }ranionym zosta= w kt[rej> z licznych bitew, w 1284, pisiec nie wyjawi= – w kt[rej; by: mo/e, ko=o Brze>cia|.ruszyli na Lach[w, doszli do rzeki zwanej San. }w=odzimierz jednak nie po-jecha=, J.D.| W=odzimierz knia{ so:snuwsi ]oci"/a=y\ niemoc' cia=a swego – wys=a= po brata swego, Mstis=awa, m[wi'c tak& bracie, widzisz m' niemoc, ju/ nie mog" ]jam ju/ bez si=\, nie mam }te/| dzieci; daj" wi"c tobie – bratu swemu – ziemi" sw' i grody po swoim /ywocie ]po swej >mierci\. i daj" ci to przy cesarzu i jego radcach. Mstis=aw za> uderzy= czo=em }o ziemi"| ]pok=oni= si" do ziemi, raczej do pasa\ przed bratem swoim W=odzimierzem.

wielka staranno>: s=[w pi>ca ]stopnie pokrewie<stwa\, j"zyk prawnika ]jasno>:\, przy przekaza: jak bardzo prawnie Mstis=aw naby= prawa do schedy po W=odzimierzu.

i pos=a= Wo=odimier po brata swego – po Lwa }i| po synowca – Jureja z tymi s=owy& ªoto wam powiadam, da=em bratu swemu Mstis=awowi ziemi" sw' i grody.º Lew za> rzek= ]odpowiedzia=\ W=odzimierzowi& ªi tak wiele da=e> mi. czego/ mi wi"cej szuka: po twej >mierci$ wszyscy chodzimi pod Bogiem. daj mi B[g si=y w=ada: swoim }swoimi posiad=o>ciami| w te czasy.º

teraz kolej na spadkobierc"&A posem ]potem, nast"pnie\ pos=a= Mstis=aw do brata, Lwa i do synowca swego ]bratanka\ }Jureja| m[wi'c tak& ªoto wi"c bracie m[j. Wo=odimer da= mi ziemi" swoj' wsz' i grody, a czego ty chcesz$ czego }zamierzasz| szuka: ]doszukiwa: si", domaga: si", dochodzi:, ro>ci:\ po /ywocie brata mego i swego$ osie /e ti carem – a sie car ]w dowolnym t=umaczeniu& je>li wi"c chcesz zosta: “cesarem” – cesarzem – to b'd{ nim\. a oto ja, rozmawiaj ze mn', czego chcesz$º Lew nic na te s=owa nie odpowiedzia=

czyli, zn[w, j"zyk prawnika, zabezpieczaj'cy przed ewentualnymi /'daniami w przysz=o>ci ze strony Lwa i jego syna – Jureja. po ustnym przekazaniu posiad=o>ci, Mstis=aw – spadkobierca, w do>: nieprzyjaz-nych s=owach domaga si" od Lwa, by ju/ teraz wysun'= jakie> /'dania, je/eli takie ma. Lew nic na te s=owa nie odpowiedzia=.Ca=o>: z uwag' by Mstis=aw by= prawowitym spadkobierc'.interpunkcja – brak kropki& Lew ...nie odpowiedzia= potem za>...

potem za> wyruszy= Telebuga do Lach[w i Alguj z nim }tak/e|, i z nimi wszyscy kniaziowie }Ruscy| a wo=odimera wr[cili nazad ]do ty=u\, albowiem z /a=o>ci' ]z lito>ci', po/a=owaniem\ by=o patrze: na< – widz'c jego wielce chorym.i przyjecha= do W=odzimierza }Wo=y<skiego|, z rado>ci' ogl'dali ludzie swego gospodzina ]pana\ w zdrowiu ]tj. przy /yciu, bo W=odzimierz by= b. chory\. po niewielu dniach pocz'= m[wi: kniagini swej i bojarom, /e chcia=by dojecha: do Lubomli. ...itd.W=odzimierz pojecha= do Lubomli, z Lubomli do Bere>cia, po dw[ch dniach, z Be-re>cia do Kamie<ca, z zaleceniem, /eby zawie{: go do Lubomli gdy tylko poganie}Tatarzy| min' ]opuszcz'\ ziemie }Ruskie|.Gdy le/a= w Kamie<cu, przybyli do niego s=udzy, ci, kt[rzy byli na wyprawie Tatar[w do ziemi Lach[w. Na zapytanie, czy Telebuga opu>ci= ziemie – od-powiedzieli& ªopu>ci=º. A na pytanie o zdrowie Lwa i Mstis=awa, i synowca, czy zdrowi – odpowiedzieli& ªPanie, dobrzy wszyscy i zdrowi, i bojarzy oraz s=udzy.º }«zdrowi» – zapewne – «przy /yciu», J.D.|

nie by=o to prawd', jak si" oka/e w 1289, bo Lew wr[ci= do domu z osko-min' na twarzy ]jaki> rodzaj szramy, krwiaka po uderzeniu pociskiem\, a Tatarzy – zanim opu>cili ziemie Lach[w – ponie>li kl"sk" ko=o S'cza, kt[rej pisiec nie wyjawi=; wr"cz na opak – to Konczak “zni[s=” Su=".

W=odzimierz dzi"kowa= Bogu. O Mstis=awie s=udzy donie>li, /e poszed= z Telebug' na Lw[w.

od Krakowa na Lw[w – na tej drodze Tatarzy ponie>li kl"sk".}s=udzy| w[wczas donie>li, /e ªbrat tw[j }Mstis=aw| da= gr[d Wsewo=o/ bojarom, i wsie }ju/| rozdaje.ºW dalszej cz">ci& W=odzimierz wielce rozgniewa= si", /e brat Mstis=aw rozdaje ju/ dobra, tylko co otrzymane od W=odzimierza, jeszcze za /ycia W=odzimierza, nie czekaj'c na jego >mier:. M[g=by poczeka:.Wys=a= pos=a do Mstis=awa, z zapytaniem, dlaczego tak post"puje, ale otrzyma= odpowied{ z kt[rej by= zadowolony& Wo=odimeru /e luba recz ta.

nie t=umaczy=em tych “dyplomatycznych krok[w”. Potem W=odzimierz pojecha= z Kamienia do Raju. St'd wys=a= episkopa w=o-dzimierskiego – Ewsegnija, z a nim Borka /e O=owia<ca ]Borka i O=owia<ca\, do Mstis=awa, by przyby= rad ucziniti ]dla zrobiemia porz'dku, uzgodnienia\. A gdy Mstis=aw przyby=, W=odzimierz wypytywa= si" o Telebugu, jak by=o na wyprawie do ziemi Lach[w, i kt[r"dy opu>cili ziemie Lach[w. Mstis=aw – kt[ry jecha= z Telebug' – odpowiedzia= mu na wszystkie pytania po kolei, i o wielu innych sprawach powiadomi= go.

pisiec by= na miejscu rozmowy, relacja >wiadka, nikt inny nie m[g= zna: takich szczeg[=[w, je/eli nie zmy>la=. poza tym – d=ugich cytat[w wymienianych mi"dzy bra:mi za po>rednictwem pos=[w, kt[rych tu nie t=umaczy=em, bo bez substancji – potok s=[w, bez czyn[w.

WYPISY


w ko<cu W=odzimierz poleci= pi>cowi swemu pisa: gramoty ]pisma, tu& testament\.

W=odzimierz syn Wasilkow, wnuk Romanow poleci= piscu swemu – Chodorce }T|heodorkowi HCh ¯ Theodorek, pisa: gramoty ]pisma\ flChodorko by= autorem wo=y<skiego latopisu, ˚nr 768.Dwa testamenty W=odzimierza, dla brata Mstis=awa, i dla /ony – Olgi, c. Romana z Bria<ska, po>lubionej 1263, pisane przez Chodork"&• „Wo imja Otca i Syna i S}wia|togo Ducha. molitwami s}wia|tya B}ogorodi|ca i prisnodiewy m}a|ria s}wia|t}y|ch agg}e|=. se jaz knjaz wo=odimer. syn Wasilkow. wnouk Romanow. daju zemlu swoju wsiu i gorody po swoem /iwotie. bratou swoemu Mstis=awou. i stolnyj swoj gorod wo=odimer. drougouju gramotu napisach. bratou swoemou takouju /. choczu i eszcze kniagini swojej pisat gramotou tako /.ºIpat. ltps z niewielkimi zmianami w pisowni, 0001-02-903.• „Wo imja Otca i Syna i S]wia\toho Ducha molitwami prstya s}wia|tya. B}ogorodi|ca. i prisnodiewy m}a|ria. s}wia|t}y|ch agg}e|=. Se jaz knjaz wo=odimer syn Wasilkow. wnouk Romanow. pißou gramotou. da= iesm knjaginie swoei. po swoem /iwote. gorod swoi Kobry<. i z ludmi i s danju jak pri mnie dajali tako i po mnie. imat daati knjagini moiei. a/e da= jesm. jej sie=o swoie i horod=o. i z mytom a ludi jako na mja stradalie tako i na knjaginju moju. po mojem /iwote. a/e boudiet knjazju gorod roubiti. i oni k gorodou a poborom. ...itd.”Zostawi= kniagini tak/e wie> Berezowicze kupione od Juriewicza od Dawi-dowicza Chodorka, i da= jej wolno>: po swej >mierci – niech robi co chce& mo/e wst'pi: do zakonu& mnie nie sta=o patrze: co kto robi po moim /ywocie]po mej >mierci\. Ipat. ltps z niewielkimi zmianami w pisowni, 0001-02-903.

Nazwy w=asne& Lew, Mstis=aw, Wo=odimer – synowie Dani=y wo=.,Jurij Lwowicz – wnuk Dani=y, Tatarzy& Telebuga, Alguj; Lachy,Luboml, Mark jad'cy do Lubomli, Bere>: ]Brze>: Lit. n(Bugiem\, Ka-mieniec Lit., gorod Wsewo=o/ ]Wsewo=oda\, miejscowo>: Raj ]g[ra\, Olga – c[rka Romana z Bria<ska, /ona W=odzimierza †1288, Izas=aw, ewsegenij – biskup W=odzimierza Wo=., Borek i O=owianiec ]wys=a= do brata episkopa, a z nim ...Borka /e i O=owia<ca; dalej tylko Borko – O=o-wianiec opuszczony, nast"pnie& z Borkiem i z O=owia<cem\, “Chodorko” }T|heodorko Dawydowicz, pisz'cy gramoty ]testamenty i inne pisma\z polecenia W=odzimierza ]od niego W=odzimierz kupi= wie> Berezowicze\, Horod=o, Berezowicze, Rewicz, Niemcy, +uck, Duben ]na Wo=yniu\, Kondrat zwany bratem ]kuzynem by=, syn Siemowita maz. †1262.06.23 i Perejas=awy, c. Dani=y wo=. †1264, Wo=odimer i Mstis=aw – obaj byli stryjecznymi wujami dla Kondrata, ur. 1251(55, zm. 1294, skoro Perejas=awa – matka Kondrata – by=a ich stryjeczn' siostr'\, Kondrat maz. przyjecha= do Bere>cia, z Bere->cia do Lubomli, ]do chorego W=odzimierza\, st'd do W=odzimierza Wo=., i +ucka, miejsce Gaj ko=o +ucka, z przedziwnie pi"kn' cerkwi', Jartak – Lach z Lublina, Dunaj – s=uga W=odzimierza.

Po odje{dzie Kondrata przyjecha= Jartak – Lach z Lublina w wie>ci' /e knia{ Lestko zmar= }1288, wrze>nia 30|, lubli<cy ]Lublinianie\ do Kondrata by zosta= kr[lem w Krakowie. Kondrat p"dem do Lubomli po pomoc od W=odzimierza. Ten odmawia widzie: go }chory, szcz"ka mu gnije|, przez /on" – kniagini" Olen", powiada, /e Kondratowi nic tu do czynienia, dali mu s=ug" Dunaja. Z nim Kondrat uda= si" do Lublina. Lublinianie nie przyj"li Kondrata& ªmy ciebie nie przywiedli>my, i nie s=ali po ciebie, g=ow' nam Krak[w, tam nasi wojewody i bojarzy wielcy; je/eli za-w=adniesz Krakowem – to my gotowi tobie.º Potem Kondratowi doniesiono, /e nadci'ga Litwa – zbieg= od grodu z bojarami swymi i s=ugami, i Dunajem W=odzimierzowym. }Litewscy| woje, przyci'gn'=wszy do grodu – poznali rusk' ra:. Kondrat zapyta= si" ich }Litwin[w|, kto jest u nich wojewod' – od-powiedzieli& knia{ Jurij Lwowicz zachcia= sobie Lublina. Nadjecha= Jurij, ale grodzianie nie poddali jemu grodu, i gotowali si" do boju. Jurij pozna= ich le>: ]katolicyzm\, oni m[wili mu& kniaziu, s=abo je{dzisz }na koniu|, ra: }si=a, dos=. konni| z tob' ma=a, nadci'gn' Lachowie – wstyd ci b"dzie wielki.

Jurij, chrzczony 1254–1255 ]wtedy urodzony\, przez Wojsze=ka, w 1288 mia= 24–23 lata, i jak Lew w tych/e latach – dokazywa=. m=ody Jurij, najwyra{niej, us=ucha= dobrej rady Lublinian, bo...

Jurij, s=ysz'c to, rozpu>ci= dru/yn" sw' wojowa:. Nabrali =up[w, popalili /y-ta i wsie, nikt nie uchowa= si" w lasach, wszystko popalili i tak wr[cili do swoich, s mno/stwom po=ona& czeladzi, byd=a i koni. A Kondrat pojecha= ku swoim, z wielkim wstydem, lepiej by nie /y=.Potem zamieszki by=y wielkie u Lach[w fl

Przys=a= Jurij Lwowicz pos=a swego do stryja – kniazia W=odzimierza w sprawie zabranych mu grod[w& Be=za, Czerwena i Cho=ma, m[wi'c&Bo/e, i stryju m[j, kt[remu s=u/y=em, i kt[rego za ojca mam, B[g objawi= mi obecnie }Jurijowi|, /e grody mi odbieraj', kt[re mi da= a pozwoli= za> mi by: ]/y:\ w Drohiczynie i Mielniku.

odbieraj'... bezimiennie ]kto$\, jak s'dz" – Mstis=aw, pozosta=y z braci. Pose= Jurija zwr[ci= si" w imieniu swego mocodawcy&

Daj mi Bere>:, do spo=u }Drohiczyn, Mielnik, Brze>: – n(Bugiem|. W=odzimierz odm[wi=& nie dam, sam wiesz, nie na dwoje powiadam ]dwuznacznikami\, ni fa=szem, B[g widzi, i wszyscy podniebia<scy. nie mog" naruszy: porz'dku dokonanego z bratem swoim – Mstis=awem. da=em mu ziemie swe, i grody, i gramotami ]pismami\ zapisa=em. Z tymi s=owami odprawi= pos=a synowca ]bratanka\.Potem wys=a= W=odzimierz pos=a swego, o imieniu Ratsza, do brata Msti-s=awa, przekazuj'c Mstis=awowi pe=n' odpowied{ Juremu.Ratsza iznaide ]zasta=, dos=. znalaz= iz ^ wy, z\ Mstis=awa w Sto/ku.Mstis=aw wys=ucha= pos=a uderzy= czo=em }o ziemi", przeno>nia& sk=oni= si"|, po czym – obdarzaj'c – pos=a odprawi=. Potem Lew przys=a= swego episkopa z Przemy>la o imieniu Memnon. By W=odzimierz za pal'c' si" >wieczk" nad jego grobem, we W=odzimierzu Wo=. – odda= gr[d Brze>:. W=odzimierz da= odpowied{ episkopowi& bracie – Lwie, bez rozumu mnie czynisz, jakbym nie rozumia= tej chytro>ci; nie ma=o ci swej ziemi – jeszcze Bere>cia chcesz, a sam dier/ysz knia/enia trzy& Halickie, Przemy>lskie i Be=zeckie; czy tobie nie dosy:; ojciec m[j }Wasylko|, a tw[j stryj, le/y w biskupstwie W=odzimierza}Wo=.|, u >w. Bogurodzicy, przez wiele lat, czy postawi=e> mu >wieczk"; nie dam grodu, ani wsi nie we{miesz u mnie.

znak[w zapytania nie stawiano, st'd dzi> forma zda< wskazuje, gdzie powinny by:& bez rozumu mnie czynisz$ nie ma=o ci swej ziemi$ czy tobie nie dosy:$ czy postawi=e> mu >wieczk"$ Ko<czy znak fl

grudzie<. W=odzimierz zmar= w Lubomli, 10 dekabra, na >w. ojca Miny, pochowany w sobot", 11 dekabra, we W=odzimierzu Wo=.;

obszerny opis filantropii W=odzimierza – szczodro>ci, hojno>ci.Nadtytu= t=ustym drukiem& Knia{ Wo=odimer Wasilkowicz ju/ w wielkiej le/y bolesti 4 lata ]chorobie, bole{ni\, bole{< jego tu opowiemy.

Zacz"=a mu gni: dolna warga. Pierwszego roku – ma=o, a na drugie i trzecie lato – bardzo. Jeszcze nie chorowa= zbytnio – chodzi= }pieszo| i je{dzi= na koniu. Rozda= ubogim imienie ]mienie, dobytek\ sw[j& z=oto i srebro, i kamie-nie drogie i pasy poz=acane i srebrzane ojca swego, talerze wielkie srebrne, kubki z=ote... stada rozda= ubogim, ...itd.

d=ugi opis szczodro>ci W=odzimierza, rozmy>lania nad wiar', odskocz-nia do Konstantina Wielkiego }274–†337 A.D.| i soboru w Nikei }w Azji Mniejszej, 325 A.D.|, o tlennym /yciu >wiata tego ]marnym, pylnym\ – karty cennego pergaminu na wielko>: W=odzimierza pisiec przeznaczy=, i na tw[rczo>: literack'.

i potom nie wychodi won ]potem nie wychodzi= na zewn'trz; won ^ iz ^ wy\, choruj'c – pocz'= zaniemaga: i odpada=y mu mi">nie z brody, i ko>: brody przegni=a, i by=o wida: krta<, i nie jad= nic przez 7 tygodni, jedynie wod" i po skudu ]sk'po, ma=o\. w czwartek }9 grudnia| noc', zaniem[g= ...itd.W pi'tek o >wicie }10 grudnia 1288| zmar= W=odzimierz, syn Wasylki, wnuk Romana, w Lubomli; kniaziowa= po ojcu ]liter'\ 20 lat. Bez znaku fl

Wasylko zmar= 1271, wi"c niespe=na lat 20, mo/e zaokr'gli=.Gdyby jednak lat 20 okaza=o si" w=a>ciw' liczb' – to ma to dalekie konsekwencje w postaci przesuni"cia ca=ego okresu lat 1260-tych. Wasylko zmar=by w 1269, nie 1271, i – tym samym – zape=niona by=aby 3-letnia luka 1259–1261 ]po naje{dzie Tatar[w zim' 1258, starego kalendarza – Siemowit maz. zabity 1262\.Nie tylko ca=a dekada przesuni"ta wstecz o 2 lata – >wiadczy=oby to,/e wszystkie lata tego okresu opieraj' si" na jednym latopisie.Siemowit mazowiecki, zabity 1262.06.23 – data >cis=a, wzi"ta by=aby tak/e st'd. Rzecz musia=aby by: sprawdzona z innymi latopisami i materia=ami pisanymi tego okresu. Ja nie jestem w stanie, bez dost"pu do bibliotek, i ograniczony w czasie.Milowe kamienie wydarze<, jak >mier: Mendowga 1263, >mier: Woj-sze=ka 1269, itp., musia=yby by: naruszone – przesuni"te w czasie. Poza tym, dwa twarde orzechy do zgryzienia&• kometa w styczniu 1266, nowego kalendarza – rok 1265 w=a>ciwy,• rok 1270 jest w=a>ciwy& Trojden w=ada= lat 12, zabity 1282 ]w Lublinie za=o/ono klasztor 1282, na pami'tk" pobicia Litwy pod Drohiczynem\. Moje pierwsze odczucie ]zaokr'glenia\ zdaje si" by: prawid=owe.

grudzie<. Jeszcze tego samego dnia, po=o/yli zw=oki W=odzimierza na sanie i zawie{li, z Lubomli – do W=odzimierza Wo=y<skiego, gdzie zosta= pochowany nast"pnego dnia, w sobot", 11 dekabra 1288. ?ona – Olena, p=aka=a p=aczem wielkim. Wszyscy p=akali, Ewsegenij i wszyscy igumeni, i Ogapid – peczerski igumen. Popy ca=ego grodu >piewali nad nim, pach-n'ce kadzid=a, i z=o/yli cia=o w grobie ojca jego. P=akali po nim W=odzimie-rzanie, wspominaj'c serdeczno>:; i s=ugi jego. Cia=o jego z=o/ono do grobumiesi'ca dekabra w 11 dzie<, na pami'tk" >w. Dani=y Sto=pnika, w sobot" }nast"pnego dnia po >mierci|.P=akali nad nim wszyscy W=odzimierzanie, m"/czy{ni i /ony, i dzieci, Niemcy i Soro/cy }¯ Sura/, UOA|, i Nowogrodzianie, i ?ydowie. Znak fl

WYPISY


Niemcy byli ko=o +ucka i W=odzimierza Wo=., jednym z nich –Markolt 1269; s' tam do dzi>.

Dalej – opis fizycznego wygl'du& wzrostem – wysoki, w plecach – wielki, twarz' – pi"kny, w=osy – /e=ty ]rude\, k"dzierzawe, broda – strzy/ona, r"ce..., nogi..., czyta= jasno z ksi'g – kni/nik ]literat\, =owiec – chytr, chrobry, w obyciu – uprzejmy, nie k=ama= i nie pi=, ...itd. Zapis ko<czy znak fl

jakim by nie by= uprzednio – w pozytywach po >mierci.dalej zn[w rozwa/ania bez zwi'zku z wydarzeniami, by przej>:&

Knia> ]sic\ W=odzimierz, w kniaziowaniu swoim mnogie gorody zroubi }wi"cej ni/ jeden, zwykle dwa; za=o/y= zr"by, podwaliny|, zr"bowa= Berest }Brze>: n(Bugiem|, a za Bere>ciem – zr"bowa= gr[d na pustym miejscu zwanym Lestnia }rz. Le>na|, i nada= mu nazw" Kamieniec, albowiem ziemia by=a kamienna. W nim zbudowa= sto=p kamienny ]wie/"\, wysoko>ci ]literami\ 17 s'/ni }s'/e< ̂ 190 cm|, podoben udiwitielno wsiem zrjaszczim na < ]podoba=a si" wszem j' ogl'daj'cym\,

ale w[wczas, najwyra{niej, by=a to znacznie mniejsza jednostka, ok. 30 cm, stopa, ]pisiec wymieni= stop" na s'/e<$\. Rosjanie 1997 utrzymuj', /e budowane w ten spos[b wie/e mia=y do 30 m wysoko>ci, kamienne i drewniane. 0002-05-509, komentarz do str. 284 ]wie/a w >rodku grodu\bardzo w'tpi", bo – gdy dzisiejsze pi"tro ma 3 m – wie/e by=yby wyso-ko>ci do 10-ciu pi"ter; przesada jaskrawo rzucaj'ca si" w oczy.

i cerkiew postawi= B=ogos=awienia >wi"tej Bogurodzicy, i ukrasi= ]upi"kszy=\ j' ikonami z=otymi, i skowa= sosudy s=u/ebne srebrne, i Ewangelie oprakos okowane srebrem, Aposto=[w oprakos, i paramja, i sobornik ojca swego tam/e po=o/y=, i krzy/ wozdwizalny ]podnoszony\ po=o/y=. tak i w Bielsku, przystroi= cerkiew ikonami i ksi"gami. we W=odzimierzu }Wo=.| za> spisa= >w. Dmitrea ca=ego ]przepisa= “ca=' cerkiew” >w. Dmitreja\, i sosody s=u/ebne srebrzane skowa= ]wyku= ̄ kowa: ̆ kowad=o\, i ikony prze>wi"tej Bogurodzicy okowa= srebrem z kamieniem drogym }w wyko<czeniu|. i zawiesy ]zas=ony\ z=otem szyte, a drugie ]inne\ ozamitnye ]askamitne\ z drobnic' ]per=ami\, i wszemi uzroczπj oukrasπ j' ]ozdobi= j', dos=. urokami ukrasi= j' – cerkiew\. w episkopacie za> }we W=odzimierzu Wo=.| u >w. bogurodzicy obraz Spasa ]Zbawiciela\ wielkiego okowa= srebrem, ewangelie spisa= ]przepisa=\ i da= }je do cerkwi| >w. Bogurodzicy, i Aposto=}[w| spisa= oprakos, }i| >w. Boguro-dzicy da=, i sosudy s=u/ebne //enego ]palonego, dos=. /arzonego\ z=ota z kamieniem dragym Bogurodzicy da=. obraz Spasa okowa= zo=otom s dragym kamieniem postawi ]umie>ci=, powiesi=\ u >w. Bogurodzicy, ...itd.

d=uga lista przyczynk[w W=odzimierza dla cerkwi. zaledwie 1(3 tej listy tu zamie>ci=em. powtarzaj'ce si" terminy.W=odzimierz sam musia= zdobywa: si" na wk=ad – dobry B[g w ni-czym W=odzimierzowi nie pom[g= ]m[g=by uczyni: cud cho: w jednym wypadku\. w dalszej cz">ci&• grody& Peremyszl ]Przemy>l\, Czernihow, +uck, Luboml, Bere>:]Brze>: Lit. n(Bugiem\,• imiona& wielki m"czennik Chrystusa – Georgij, >w. m"czennik Gleb i Borys, cerkiew >w. Piotra w Kamie<cu,• ze s=[w& Sobornik ]Zbi[r\, Prolog, ochtai ]oktoichy\, ermoloi ]ermologi ¯ gr. eremites ̄ gr. eremia\, deisus ]ikona lub trzy ikony\, s finiptom ]z emali'\, o=owir ]tkanina jedwabna z=otem szyta\, ikona namiestna ]sama g=[wna, najg=[wniejsza w danej >wi'tyni, z wyobra/eniem >wi"tego kt[remu jest >wi'tynia po>wi"cona\, paw=oka bie=czatoja ]droga, bia=a tkanina, a tak/e wykonane z niej nakrycie u/ywane w cerkwi\, griwna]grzywna – szyte upi"kszenie z drogocennego materia=u z kamieniami\, p=atca ]narzuta, nakrycie, dla r[/nego celu w cerkwi\, idnitia ]narzuta na o=tarzu z drogocennej, jasnej tkaniny\, zawiesa ]katapetazma, zas=ona za boskimi wrotami – za zachrysti' – przy o=tarzu, zwykle z innej ni/ na o=tarzu tkaniny\, drobnica ]drobne per=y\. znaczna liczba u/ytych s=[w pisana skr[tami, wymagaj'cymi przy tym obja>nienia, bo dotycz'cych obrz'dk[w cerkiewnych&sosudy – naczynia u/ywane przez ksi"/y i pop[w podczas mszy.Ewangelie i Aposto=[w oprakos – Aprakos, ksi"gi w kt[rych czytanie tekst[w idzie zgodnie z biegiem roku, poczynaj'c od postu ]paschy\.paramja – Ksi"ga Paramejnik, zawieraj'ca teksty z Biblii, czytane podczas bogos=u/enja ]liturgii\.krzy/ wozdwizany – Krzy/, podnoszony podczas mszy na Wozdwi-/enie ]Podniesienie\ i w tygodniu Krestopok=onnym ]Wozdwi/enie czestnago kresta – Podniesienie krzy/a >wi"tego\.deisus, Deisis ¯ =ac. dei` ¯ =ac. deus ]B[g\ – ikona, lub trzy ikony, w wyobra/eniami Jezusa Chrystusa, Bogomateri ]Matki Boskiej\ i Ioanna Predteczi ]Jana Chrzciciela\.Prolog – cerkiewna ksi"ga, zawieraj'ca kt[tkie opisy /ycia >wi"tych i pouczenia; teksty roz=o/one w kalendarzowym porz'dku.skr[tami pisane&

e√gl∑e – Ewangelie; apsl= – Aposto=][w\;

st˛ya, st˛oa, st˛oi – >wi"ta, >wi"tej; Bc˛a – Bogurodzica;

prstya – prze>wi"ta; Sp˛sa – Spasa ]Zbawiciela\;

Xv˛a, Xa ̨– Christowa, Christa ]Chrystusa\;

cr˛kv= – cerkiew; mh˛nka – m"czennika;

oc˛=, øc˛a – ojciec, ojca; krst; – krzy/; ml˛tvy – modlitwy;

knœß; – knia{, s=sædy – sosudy, mn\gy – mnogie;1. spos[b zapisu cz">ciowo w pionie ]po='czenie poziomego z piono-

wym – nadpisanymi literami\,2. liternictwo kt[re wysz=o z u/ycia,3. tekst pisany skr[tami, i4. s=ownictwo dotycz'ce urz'dzenia, zwyczaj[w i obrz'dk[w cerkwi

– po='czenie czterech utrudnie< czyni odczytanie wyraz[w i uchwy-cenie sensu, zadaniem na miar" =amania szyfru.ale Rosjanie 1997 to zrobili, chwa=a Bogu ]nie Rosjanom\, do='czaj'c poja>nienia niekt[rych termin[w, sk'd i ja przytacza=em.

d=ugi tekst o wk=adzie W=odzimierza dla Prawowiernej Cerkwi ko<czy si"&i innych wiele dobroczynno>ci zdzia=a= w /ywocie swoim ]za /ycia swego\, ja/e ]kt[re\ s=awi' po wszystkich ziemiach. tu k=adziem koniec W=odzimie-rzowemu kniaziowaniu.

1289kwietnia 6, >roda, pierwsze dni roku ]wiosna\.Tego b=ogos=awionego kniazia W=odzimierza, na >w. chrzcie – Ioanna, syna Wasylki, w=o/ono do grobu, cia=o jego zamazano ]drzwi do grobowca zamu-rowano\, le/a= w grobie od ]literami\ 11 dnia m-ca dekabra, do 6 dnia m-ca aprila. kniagini jego nie mog=a wtoliti ]utuli:, uspokoi: si"\, lecz przysz=a z episkopem Ewsegenπem i wszem klerem, odkryli gr[b, i zobaczyli cia=o jego ca=e i bia=e, dobroduszno>: bi=a z grobu, zapach jak z wielce cennych aromat[w, i taki cud ujrzeli, pos=any od Boga. i zamazali ]zamurowali\ grobowiec jego m-ca apriela w 6 dzie<, w >rod" Strastnoi nedeli ]tygdzie< przed Wielkanoc'\.

stary rok ko<czy= si" 24 marca, nowy – zaczyna= si" 25 marca.technicznie, wydarzenie odkrycia grobowca mia=o miejsce 1289. Jednak nie zawsze Nowy Rok wypada= 25 marca – czasem by=y kilkudniowe r[/nice, a/ do pierwszych dni kwietnia.

apriela ]kwietnia\ 10. Pocz'tek kniaziowania wielkiego kniazia Mstis=awa we W=odzimierzu fl }na samyj welki de< ]w sam' Wielkanoc\|.Mstis=aw nie nadci'gn'= na pogrzeb brata swego – W=odzimierza, ale przys=a= pos=[w z bojarami swymi i s=ugami. Pojecha= z episkopem do >w. Bogurodzicy, gdzie z=o/ony zosta= brat jego Wo=odimer, i p=aka= nad grobem jego, p=aczem wielkim bardzo, jak po ojcu swoim, po kr[lu. Uspokoi= si" i pocz'= rozsy=a: za=ogi po wszystkich grodach. Chcia= pos=a: do Bere>cia, Kamie<ca i do Bielska, gdy nadesz=a wie>:, /e Jurij }Lwowicz| swymi za=ogami osadzi= te grody. Brze>cianie zbuntowali si". Jeszcze za /ycia W=odzimierza pojechali do Jurija, ca=owali krzy/ m[wi'c& jak nie stanie stryja twego – gr[d tw[j, a ty naszym kniaziem. Gdy Jurij dowiedzia= si" o >mierci stryja – wjecha= do Bere>cia i pocz'= kniaziowa:, za rad' bezmy>lnych Brze>cian, m=odych i buntowniczych. Bojarzy Mstis=awa judzili go m[wi'c, /e bratanek jego wstydu mu przysporzy=, tobie da= B[g, i brat }Wo=odimer|, oraz modlitwa dziada i ojca twego; mo/em za ciebie g=owy z=o/y:, i dzieci nasze, p[jd{ i najpierw zajmij jego gr[d Be=z, i Czerwen; tak/e – p[jdziemy do Bere>cia.

mo/em g=owy za ciebie z=o/y: – zwrot u/yty w 1283 i 1290.Mstis=aw wys=a= pos=[w do synowca }Jurija| m[wi'c& wszyscy s=yszeli, /e brat m[j – W=odzimierz da= mi ziemi" i wszystkie grody po jego >mierci. Sam zasiad=e>, lub za wiedz' ojca swego – nie wiadomo mi. Nie na mnie ta krew b"dzie, lecz na winnych, B[g pomaga prawym i Krzy/. Ja zamierzam >ci'gn': Tatar[w, a ty sied{. Je/eli nie pojedziesz dobrem – to z=o ci" wywiezie.Tak/e, Mstis=aw pos=a= episkopa w=odzimierskiego do Lwa z wiadomo>ci'& ubolewam – m[wi'c – Bogu i tobie, albowiem ty – rzecz'c – starszym bratem jeste> przed Bogiem. Powiedz mi prawd", bracie m[j, swoj' li wol' syn tw[j zasiad= w Bere>ciu, czy te/ twoim poleceniem. Je/eli tak post'pi=, za twoim poleceniem, to ja wys=a=em po Tatar[w; sam gotuj si" gdy B[g s'dzi: mnie b"dzie z wami, a nie ze mn' krew b"dzie, winnym b"dzie ten, kto kriwo uczyni= ]krzywd" wyrz'dzi=\. Lew wystraszy= si" bardzo, bo mu jeszcze nie zesz=a oskomina po wojowaniu Telebugi }1287, zima; trzeci, nieudany najazd Tatar[w|.

wo=.-ros. oskomina, pol. oskoma, maj' dzi> inne znaczenia&apetyt na co, ch":, ch"tka zjedzenia czego>, wypicia;dok=adne znaczenie u/ytego terminu mi nieznane, rodzaj skrzepu na ciele po uderzeniu czym, u Lwa – chyba na twarzy. Lew...

WYPISY


Odpowiedzia= Mstis=awowi& syn m[j }Jurij| – powiedz – post'pi= tak bez mej wiedzy, widzi B[g, swym m=odym rozumem tak post'pi=, dlatego – m[wi'c – bracie m[j, nie gor'czkuj si", ja wy>l" do niego, by wyjecha= z grodu.Episkop wr[ci= do Mstis=awa i przekaza=. Mstis=awowi bardzo podoba=o si". Mstis=aw natychmiast wys=a= go<ca, by zawr[ci= z drogi Jurija, kniazia porusskiego, kt[ry by= ju/ w drodze do Tatar[w. W[wczas Jurij porusskij s=u/y= Mstis=awowi, a wcze>niej – W=odzimierzowi.

porousskyj ]OU ^ U; G?S\ ¯ Porogy n(DnieprzeLew – ze swej strony – wys=a= Semena diadkowicza do Jurija z przykazem, by wyjecha= z grodu i nie gubi= ziemi, bo brat m[j pos=a= po Tatar[w. Je/elinie wyjedziesz, to ja b"d" pomaga= bratu swemu przeciw tobie. A po >mier-ci, brat m[j, Mstis=aw, dostanie ca=' ziemi", a tobie nie dam, bo mnie nie s=uchasz, ojca swego.Jurij wyjecha= z grodu z wielkim pozorom ]wstydem\, grabi'c wszystkie domy stryja swego, i nie zosta= kamie< na kamieniu w Bere>ciu, Kamie<cu i Bielsku.Mstis=aw pojecha= do Bere>cia, wjecha= do grodu, witany z rado>ci', a Brze>cianie, wiod'cy bunt, pojechali za Jurijem do Drohiczyna, bo ca=owa= krzy/ ]przysi"ga= na<\& nie wydam was stryjowi swemu.Mstis=aw, w Bere>ciu, rzek= bojarom swoim& jest li =owcze gdzie$ Odpo-wiedzieli mu& nie, panie, przez wieki }nie by=o|. Mstis=aw na to& obecnie na Brze>cian ustanawiam =owcze ]haracz\, bym nie ogl'da= przelewania ich krwi ]w zamian za krew\.I poleci= piscowi swemu pisa: gramoty ]akt\. Oto ja, knia{ Mstis=aw syn korolew, wnuk Romanow ustanawiam =owcze dla Brze>cian, na wieki, za ich bunt. so sta ]ze stanu, lub od setki\ po dwie =oknie miodu, po dwie owce, po pi":dziesi't dziesi'tk[w lnu, po sto chleb[w, i po pi": cebr[w owsa, i po pi": cebr[w r/i ]/yta\, i po ]liter'\ 20 kur, a po to=ku]z umiarem\ od wszelkiego sta ]stanu, inwentarza\; a z grodzian& ]liter'\ 4 grzywny kun.A kto moje s=owo naruszy – stanie ze mn' przed Bogiem.I wpisa=em w latopis bunt ich fl }##|

w latopis... kto w ten latopis wpisa=$przy tym, w istniej'cy ju/ – w duchu tamtych czas[w, bo nie nadmieni=, /e zacznie go od dzi> pisa:.I tym razem nie oby=o si" bez widocznego fa=szu. Okazuje si", /e nie wszyscy Brze>cianie byli buntownikami – {li wyjechali do Drohiczyna, za Jurijem. Pozostali witali Mstis=awa z rado>ci' – wg latopisu, cieszyli si", /e przez wieki nie byli karani... Gor'ce g=owy Mstis=aw pola= zimn' wod' – ustanawiam na was =owcze na wieki, po czym opisany, wysoki haracz; pozostali w grodzie Brze>cianie – najwyra{niej na< zas=u/yli, bo nie witali Mstis=awa s=odko. Nie ustanawia=by na ludzi mu przychylnych, promiennych na jego widok, czy tak$ Jedynie najgorsi zbiegli – wiod'cy, zajadli, czytaj& pomniejsi i milcz'ca wi"kszo>: pozosta=a.+owcze – w zamian przelewu krwi... odwetu na grodzianach za sprzeciw.Rado>: Brze>cian jest bajk' jak wyjazd Wojsze=ka do Íwi"tej G[ry, 1255, i pachn'ce zw=oki W=odzimierza, 1289.Rosjanie, 1997, skr[t «sta» przet=umaczyli na «sotnia» ]setka\. Skr[t «sta» u/ywany do stan[w, dom[w, siedlisk, oraz inwentarza; w wo=y<-skiej ltpsi termin wielokrotnie u/ywany, i ja tak u/ywa=em uprzednio, ˚nr 1680.«sotni» ]setce\ przeczy po sto chleb[w ]bez sensu& sto chleb[w od setki – 100@, wszystek chleb zabrany\. Najwyra{niej – oba terminy& sto i stan ]inwentarz\, u/yte s' w akcie pod skr[tem «sta».

Knia{ Mstis=aw zasiad= na stolcu brata swego W=odzimierza na sam wielki dzie< ]Wielkanoc\, m-ca aprila, w ]liter'\ 10 dzie<, i pocz'= knia/y: po bra-cie swoim. Popiera= prawo dla swych braci, bojar[w i prostych ludzi. I by=a rado>: wielka ludziom ]...\, we Wniebowst'pienie Pana, w[wczas i knia{ osiad=. Pok[j utrzymywa= ze wszystkimi okolicznymi krajami& z Lachami, Niemcami, i Litw'; w=ada= obszarami ziemi po Tatar[w, Lach[w i po Litw". W[wczas litewski knia{ Budikid }germ. Butegeyde| i brat jego – Bujwid dali kniaziowi Mstis=awowi gr[d sw[j Wo=kowysk aby pok[j z nimi dzier/y= ]mia=; /y= w pokoju\. Itd. Zapis ko<czy znak ‡

por[wnuj'c bogat' tre>: lat 1288 i 1289, w zestawieniu z poprzednimi, nie w spos[b nie zauwa/y:, /e w[wczas co> sta=o si".i tak by=o. ju/ poza samym Chodork', kt[remu W=odzimierz poleci= pisa: gramoty – Mstis=aw ]nast"pca W=odzimierza\ poleci= akt nadania =owczego Brze>cianom wpisa: do latopisu, i tu, w latopisie – nie przez przypadek, znajduj' si" testamenty W=odzimierza, pisane przez Cho-dork". wniosek& Chodorko pisa= testamenty i latopis. tak#

Po Leszku }Czarnym| w=ada w Krakowie Boles=aw Siemowitowicz, brat Kond -rata; wyprawa na Indricha }Heindricha 1288–†1290| – kniazia Wroc=awia.

Po trzecim naje{dzie Tatar[w, zim' 1287, wp=yw niemczyzny na losy krakowskiego tronu wielkoksi'/"cego wzr[s= do tego stopnia, /e miesz-

czanie krakowscy w poczuciu swej pot"gi, powo=ali na tron zupe=nie zniemczonego ksi"cia wroc=awskiego – Heindricha Probusa.Przeciw Probusowi wyst'pi= brat Leszka Czarnego ]†1288.09.30\ – ksi'/" sieradzki, W=adys=aw +okietek ]¿1260–†1333.03.02\, w=a>ciciel jednej z najmniejszych dzielnic w Polsce ]st'd nazwa& +okietek\. Po ojcu odziedziczy= Brze>: kujawski, a po bracie swym – Leszku Czarnym]Wysokim\ – Sieradz.Ksi'/"ta dzielnicowi Kujaw i Mazowsza poparli +okietka, mia= te/ posi=ki z Wielkopolski i z Pomorza – od Mestwina, za> ksi'/"ta >l'scy wraz z mieszcza<stwem niemieckim opowiedzieli si" po stronie Probusa. Pod Siewierzem, 26 lutego 1289 przysz=o do walnej bitwy, jednej z najkrwawszych owego czasu. Szcz"cie sprzyja=o +okietwkowi – odni[s= zwyci"stwo i zasiad= na tronie krakowskim.Ksi'/"ta >l'scy nie dali jednak za wygran'; nie mog'c +okietka poko-na: or"/em, postanowili – przy pomocy zniemczonego mieszcza<stwa krakowskiego – pozbawi: go tronu zdrad'. Podst'piwszy pod gr[d – zastali ju/ bramy otwarte. +okietek mia= zaledwie czas schroni: si" do klasztoru franciszka<skiego, z kt[rego – w habicie mniszym – przez tyln' furtk" wydoby= si" poza mury miasta.Probus – po jednorocznym panowaniu – umar= bezpotomnie, 1290.O zmaganiu stron prawi wo=y<ska letopis&

Po Leszku }Czarnym| zasiad= wi"c w Krakowie Boles=aw Somowitowicz ]s. Siemowita OE\, brat Kondrata. Naszed= Indrich }Heindrich, zwany literaturze polskiej Henrykiem Probusem|, knia{ wrots=awskyj ]wroc=awski\ i wygna= jego }Boles=awa|, chc'c samemu kniaziowa:. Boles=aw za> skupi= ]zebra=, >ci'gn'=\ ra: swoj', braci swoich& Kondrata i +okotka }W=adys=a-wa +okietka|, ruszyli na andricha }ku| Krakowu. Indrich nie >cierpia= ]nie wytrzyma=\ – wyjecha= won ]wy` ^ iz`\ do worotis=awla, a zasad" ]osad", za=og"\ posadzi= w Krakowie, co lepszym obiecuj'c dary wielkie i wsie. samych wi[d= krzy/owi ]by przysi"gali na >w. Krzy/\, by nie oddali grodu Boles=awowi. oni, ca=uj'c, rzekli& mo/em i go=owy swoa z=o/iti za tja ]mo/emi i g=owy z=o/y: za ciebie\.

charakterystyczny zwrot u/yty w 1283 i 1289, za> won w 1282, 1288.Indrich za> korm ]karmy, jad=a\ im zostawi= do izobila ]do woli, dos=. w obfi-to>ci\. Gdy Boles=aw z braci' swoj' doci'gn'= – wjecha= do miesta ]miasta, podgrodzia\, a do grodu nie m[g= ]murowanej cz">ci, Wawelu, kremla\, albowiem krzepko ]silnie\ bronili z porok ]katapult kamieni\ i samostrza=[w]kusz\. Tym }samym| nie mo/na by=o przyst'pi: ku niemu ]podej>:, szturmo-wa:\. Stali wodal ]w dali\ zje/d/aj'c sie=a ]sio=a, wsie\.edinoju ]razu pewnego\ pojechali w za/ycie wozdal ot goroda, miestniczi ]miej-scowi\ nie wojowali za Boles=awa ]sic\, z grodzianami ]przeciw grodzianom\, rzecz'c& kto zasiada w Krakowie – ten nasz pan. Stali tak ca=y rok, bij'c si" u grodu, bez powodzenia fl

za/ycie& za ̂ po; /yt ̂ syt, ?S ̆ paso/yt; pojechali po/ywi: si", nasyci:; Lew – sprzymierzony Lach[w – nie m[g= ich rabowa: i gwa=t czyni:, jak to wynika z b="dnej definicji za/ycia w przypadku Tatar[w ˚1287 ]2 x\, ustalonej na domys=, na podstawie nast"pnego zdania.

“1291”Opis wydarze< wymaga uzgodnienia z innymi materia=ami, bo ju/ 1289]Leszek w Krakowie\ opisany jest jako 1290 ]r[/nica roku\.Przy tym, walna bitwa z Heindrichem, ledwie nadmieniona pod 1290 ]Indrich nie >cierpia=\, mia=a miejsca pod Siewierzem 26 lutego 1289. Heindrich Pro-bus, po jednorocznym panowaniu umar= bezpotomnie 1290. 0065-00-143

“1291”Lew knia{, brat Mstis=awa, syn kr[la }Dani=y wo=. †1264|, wnuk Romana }†1205| sam ruszy= na pomoc Boles=awowi. Gdy przyci'gn'= do Krakowa, radowali si" Boles=aw i Kondrat i +okotko ]+okietek OE\, jak na widok ojca, albowiem Lew knia{ dumien ]my>l'cy\, chorobor ]dzielny\, i krzepki na raci]silny na wojnie konnej\, nie ma=o dokaza= m"stwa swego.Pocz'= Lew je{dzi: wok[= grodu }badaj'c wzrokiem| gdzie by mo/na by=o wzi': ]szturmowa:\, grodzianom groz" podawaja ]strachu daj'c\. Nigdzie nie by=o }s=abego miejsca|, wszystko by=o wykonane z kamienia, i silnie wzmocnione& porokami i samostrza=ami, ko=owrotami wielkimi i ma=ymi. Potem pojecha= do stan[w swoich.Nazajutrz, ze wschodem s=o<ca, pojecha= do Ty<ca, i bili si" u niego krzepko.

Tyniec 10,5 km SW od Krakowa, po po=udniowej stronie Wis=y.Odwa ]ledwie, OE\ grodu nie zdobyli, wybijaj'c wielu grodzian, inni ranieni, a swoi wszyscy cali.Wr[ci= ponownie do Krakowa, poleci= wojom swoim gotowa: si" do boju na zdobycie grodu. Ruszyli wszyscy ku }z|aborolom i bili si" krzepko. W ten czas nadesz=a wie>: do Lwa, /e wielka ra: nadci'ga na< ]odsiecz\. Poleci= zaprzesta: boju, i pocz'= nara/a: po=ki swoje ]gotowa: do boju konnego ¯ rat, TSZ\, Boles=aw z Kondratem – swoje po=ki, stra/e }za>| pos=a= na sogladanie ratnych ]dogl'danie, pilnowanie nadje/d/aj'cego przeciwnika\.

WYPISY


I nie by=o niczego ]nic si" nie zdarzy=o, fa=szywy alarm\. Wojewodowie ladscy sami po=oszachu ]p=oszyli, straszyli\, aby nie wzi': grodu.

fa=sz, niemo/liwe, skoro zainteresowani byli jego zdobyciem.Pisiec ujawnia ciemn' stron" swego charakteru& gani: Lach[w za wszyst-ko, co negatywne, cho:by zdarzy=y si" przez przypadek, a podkre>la: zalety Lwa i Rusi w udzielanej pomocy, wyolbrzymia: je.

Lew dojrza= ich le>: ]katolicyzm\. D=ugo rozmy>la= z bojarami swymi – wys=a= swoj' ra: ]konnych\ do wrots=awla wojowa: w indrychowej ziemi. Wzi"li besczi-slennoe mno/stwo ]niezliczon' liczb"\ czeladzi i skota ]byd=a\, i koni i towaru ]dobytku\, albowiem /adna dot'd ra: nie wchodzi=a tak g="boko w ziemi" jego. I wr[cili do Lwa z czci' wielk' i wielkimi =upami. Lew za> radowa= si" wielce a/e ]/e\ wszyscy dobrzy zdrowi }jedynie {li zgin"li| i =up[w wiele.St'd Lew pojecha= do Czech, na zjazd z kr[lem }Wenceslawem ¿1271–†1305.06.24, synem Ottokara, kr[lem 1278–1305|, albowiem lubow der/asze s nim welikou ]/yje z nim w wielkiej zgodzie\, i doko<czy= z nim mir do swego/ywota ]zawar= z nim pok[j na ca=e /ycie, dos=. do swej >mierci\.Kr[l obdarzy= Lwa wszelkimi darami, i tak odpu>ci= z wielk' czci'. I przyjecha= ]wr[ci=\ do swoich po=k[w, i radzi mu byli bojarzy i s=ugi jego, widz'c swego gsdna ]gospodina, pana\. U grodu Krakowa nie uspieli niczto/e ]nie powiod=o si", nie dobili si"\. I poszed= Lew ku swoim, z czci' wielk', wzi'=wszy nie-zliczone =upy, czeladzi, skota i koni, i dobytku, s=awi'c Boga i przeczyst' jego matk" pomagaj'c' jemu fl

Boga po='czy= z Jezusem Chrystusem maj'cego matk", Mari".

“1291” Tego roku w=o/y= B[g my>l w serce Mstis=awa, za=o/y= grobowiec kamienny nad grobem babki swojej – Romanowej, w monasterze >w. }imi" opuszczone, Wasila Wielkiego, we W=odzimierzu Wo=.$| flI >wi"ci= j' w imi" prawiednik ioakima i anny i s=u/bu w niej sotwori fl

Machnowiec nazywa – ze znakiem zapytania – Wasila Wielkiego, i przywodzi wyobra/enie kaplicy-rotundy Wasila ]Ioachima i Anny\ we W=odzimierzu Wo=y<skim. 0002-05-515

Tego roku w grodzie czartoryjsk za=o/y= sto=p kamienny ]wie/", baszt"\ fl

“1292”zima. Tej zimy zmar= pinskyj ]pi<ski\ knia{ Jurij, syn w=odzimierza, mi=y w obyciu, sprawiedliwy, i p=akali po nim, kniagini jego i brat Demid, i wszyscy ludzie, p=akali p=aczem wielkim flTej zimy zmar= stepa<ski knia{ Iwan, syn Gleba; i p=akali nim wszyscy ludzie, od ma=ego do wielkiego. i pocz'= po nim w=ada: syn jego – wo=odimer fl

autor latopisu m[g= wkr[tce podzieli: ich los; omal r[wnie d=ugie w opisie wydarzenia lat 1246–1254; /y=by ok. 1220–1295 ]opisy wydarze< lat 1246–1254 s' z perspektywy naocznego >wiadka, lub wiadomo>ci z pierwszej r"ki, tj. od uczestnik[w wypraw\.To wszystko – pe=ny tekst zapis[w roku 1292.Po opisach lat 1288 i 1289 tasiemcowej d=ugo>ci w zestawieniu z innymi ]w[wczas latopis by= pisany, wydarzenia na bie/'co\, lata “1290, 1291” s' kr[tkimi, b'd{ normalnej d=ugo>ci, a “1292” – lapidarny. Rok 1292 by= jubileuszowym& 6800 od pocz'tku >wiata.Na roku 1292 ko<czy si" Ipatiewska letopis i praktycznie ko<cz' si" moje dane z kserokopii ksi'/ek i innych latopis[w ]wybranych z nich stron\, wykonanych w Polsce przed wyjazdem do USA w 1981, na sta=e ]jest znaczna szansa opuszczenia istotnych informacji, dotycz'cych Litwy, z innych latopis[w – rzecz wymaga dopracowania\.

1299. W leto 6807. miesi'ca marta w 4, wygnali Niemc[w z posad ]podgrodzi\ Pskowa; i knia{ Domont ze sw' ma=' dru/yn' wjecha=, pobi= ich na brzegu u }cerkwi| >w. Aposto=[w Piotra i Paw=a. Tego roku przestawi= si" ]przeni[s= si"\ b=ogos=awiony knia{ Domont, miesi'ca maja w 20. Tego roku by= m[r z=y na ludziach w Pskowie.z Pskowskiej drugiej letopisi obejmuj'cej lata 6677–6801, str. 11.

1312.Roku od stworzenia >wiata 6820, a od narodzenia Chrystusa 1320-goo wzi"ciu stolnego rosyjskiego grodu Kijowa przez litewskiego kniaziaGedymina, i o przy='czeniu knia/enia kijowskiego do litewskiego.W dalszej cz">ci o boju si= litewskich z rusko-tatarskimi, w odleg=o>ci 13 wi[rst od Kijowa, nad rz. Irpie<. Na tym boju zabity zosta= Lew Dani=owicz =ucki i knia{ Oleg perejas=awski. 0001-31.1-82

ba=amutny Mazuri<skij letopisiec zamieni= wszystkie 5508 na 5500 – jeden z licznych jego b="d[w. Ale sama informacja o >mierci Lwa jest wiarygodna, przepisana z innego latopisu.Jedynie data jest w'tpliwa.

z innych materia=[wwypisy dotycz'ce >redniowiecznej Litwy i Rosji&

1306, maja 15. Wawel w posiadaniu +okietka. 0065-00-1481315. Umiera Witen ]lit. Witenes\.1335 i 1339. Dwa zjazdy Kazimierza Wielkiego z Karolem Robertem, kr[-

lem W"gier, w Wyszehradzie nad Dunajem, w celu uregulowania stosunk[w z Krzy/akami. Zosta=y zatwierdzone umowy co do Íl'ska, nadto, kr[l w"gierski z kr[lem czeskim wydali wyrok polubowny, na mocy kt[rego Zakon ma zwr[ci: Polsce ziemi" kujawsk' i Dobrzy<-sk', a Pomorze otrzyma od Polski tytu=em “ja=mu/ny” w czasowe posiadanie.

1340, kwietnia 07. Boles=aw otruty we W=odzimierzu Wo=. – syn Trojdena,ksi"cia maz. i Marii, siostry Andreja w=odzim. i Lwa II ]obu poleg=ych w walce z Tatarami\, ca=ej tr[jki – prawnuk[w Dani=y wo=. †1264, m'/ Eufemji, c[rki Gedymina †1341. 0065-00-156

1341, zima. Umiera Gedymin.1345. Jawnuta odsuni"ty od w=adzy.1347, luty. Bitwa nad rz. Strebe.1349. Kazimierz, kr[l polski zawojowa= ziemi" wo=y<sk' i cerkwie chrze>ci-

ja<skie przemieni= na =aci<ski obrz'dek, wg Latopisu Nowogrodzkiego, wydanego przez ksi"cia Obole<skiego 1836 r., p. 70.Dani=owicz 0165-01-191, N. 392.

1349. Przys=a= knia{ Lubart z Wo=ynia swoich bojar[w do wielkiego kniaziaSemena, bi: czo=em o zgodzie i prosz'c }by wyda=| siostrzenic" sw' za siebie, }N.N.| u kniazia Konstantina Rostowskiego.Semen zgodzi= si" i wyda= siostrzenic" w We=y< ]na Wo=y<; pierwsza /ona Lubarta by=a c[rk' W=odzimierza, ksi"cia wo=y<skiego\.

To/ i Olgerd, wielki ksi'/" lit. z pos=ami do wielkiego kniazia Semena o r"k" kniagini }j|Uljany, c[rki kniazia Aleksandra Michaj=owicza Twer-skiego. Ma=/e<stwo zatwierdzone przez Theognosta metropolit", poniewa/ Olgerd by= poganinem. 0165-01-191, N. 391Nie Aleksander Michaj=owicz, lecz Micha= Aleksandrowicz jest ojcem }j|Uliany – m"tlik prze>laduj'cy Rosjan. 0165-01-191, N. 394 ˚wicz.

1354. Togo/e leta /eni knia{ Konstantin Wasilewicz Suzdalski synaswoego kniazia Borisa u welikago kniazia Olgorda Litowskogo.Wremiennik Sofijski 0001-06-337; Dani=owicz 0165-01-194, N. 402Togo/ leta o/enisja knia{ Boris Olgirdowou Ogrippinou }Agrippin"|.Latopis Dani=owicza p. 175; 0165-10-194, N. 402

1361, marca 21. Kiejstut uj"ty ko=o jez. Wobel i /ywcem odstawionydo Marienburga. Przed Wielkanoc' 1361, zwalony z konia podczas polowania, przez rycerza Hanke von Ekersberg, i dostawiony /ywcem Henrykowi Karnichfeld. Mocno skr"powanego, odstawiono do Marien-burga i trzymano pod mocn' stra/'. Zbieg= na Mazowsze przy pomocy Alffa – s=ugi Winryka von Kniprode, wiernego pokojowca i ochrzczonego Litwina, z kt[rym Kiejstut prowadzi= d=ugie rozmowy.Ucieczka nast'pi=a 18 Novembra 1362, a zatem po 34 tygodniach wi"zienia ]Duisburg, Schuetz, D=ugosz, Wigand, Lindeblatt\, 16 pa{dziernika 1362 ]wg Detmara\, a stara kronika Zakonu oko=o >w. Micha=a ucieczk" naznacza. 0165-01-202, N. 422, przypis 1

1362. Zwyci"stwo Olgerda nad Sin' Wod' ]Siniuch'\. poz. lit. 0732-00-251362, jesie<. Kiejstut ucieka z wi"zienia w Marienburgu;

18 listopada, 16 pa{dziernika, >w. Micha=a ]29 wrze>nia\.1370, listopada 5. Umiera Kazimierz Wielki, kr[l polski. B"d'c zdr[w i

krzepki, w 60. roku /ycia a 37. panowania uleg= przygodzie. Poluj'c w Przedborzu, w woj. sieradzkim, spad= z konia i z=ama= nog". Bagatelizuj'c sobie chorob", d'/y= do Krakowa. W drodze wzros=a gor'czka, a gdy wr[ci= na Wawel – wyzion'= ducha. 0065-00-165

1377, maj. Umiera Olgerd, wlk. ksi'/" Litwy.1378. Schizma papieska – kardyna=owie wybierali dw[ch papie/y& jedne-

go – w Rzymie, drugiego – w Awinionie ]Avignon\, p=d. Francja.1382, sierpnia 15. Kiejstut uduszony w Krewie przez zausznik[w Jagie==y.1384, pa{dziernika 13. Jadwiga, c. Ludwika w"g. przybywa do Krakowa.1384, grudzie<. Po trzech miesi'cach, przybywa poselstwo od Jagie==y.1384, marca 2. Na zje{dzie w Radomsku postanowiono, /e koron" polsk'

otrzyma wielki ksi'/" litewski – Jagie==o }na chrzcie W=adys=aw|.1385, sierpie<. Uk=ady pan[w polskich z litewskimi, w Krewie ]¯ Krewo\,

w sprawie zawarcia zwi'zku ma=/e<skiego Jadwigi z Jagai='.1385, sierpnia 23. Dzie< planowanego wjazdu Wilhelma na Wawel.

Panowie ma=opolscy przerywaj' gody weselne Wilhelma z Jadwig'.1385, luty, marzec. Chrzest Jagie==y w Krakowie i >lub z Jadwig'.1386, wiosna. Andrzej po=ocki – syn Olgerda †1377, i przyrodni brat

Jagie==y – wojuje Litw" w czasie pobytu Jagie==y w Krakowie.Swiatos=aw smole<ski wojuje ko=o Mstis=awla, Orszy, Witebska.Skirgai=o z braci' sw' }rodzon', przyrodni', i stryjeczn'|& Witowtem,

WYPISY


Konstantinem, Korybutem, i Semenem-Langwenem pokonali Swiatos=a-wa w boju; rannego Jurija Skirgie==o odstawi= do Smole<ska, albowiem starsza c[rka siostry Skirgai=y by=a “za kniaziem” Jureja ]jego /on'\.

1386. Jagie==o wysy=a do Wilna Klemensa Moskorzewskiego –swego namiestnika. B"dzie broni= g[rnego zamku w Wilnie, 1390, obl"/onego przez Witowta posi=kowanego przez Krzy/ak[w.

1386. Wito=d – opr[cz Wo=ynia – otrzyma= Podole. poz. lit. 0732-00-131387. Jagie==o chrzci Litw", wydaje akty darowizny katolickiemu klerowi.1387. Henryk, biskup warmi<ski, specjalny wys=annik papie/a, pisze do

arcybiskupa Kolonii, oraz dalszych arcybiskup[w, biskup[w, poroch[w ]pleban[w\, kapelan[w w Niemczech, Szwecji i Norwegii, i gdzie tylko dojdzie obecne pismo, aby krzy/owcom d'/'cym do Prus i Inflant, przeciw Litwie i Rusi, nie przeszkadzali, jak to czyni' bezbo/nie Po-lacy. Wypisuje bull" dan' jednemu ze swych poprzednik[w, pisan' 1261, przez papie/a Aleksandra IV, w kt[rej otrzyma= rozkaz dzia=ania przeciwko tym, co by odwa/yli si" przeszkadza: lub miesza: sprawie nawracania przez Zakon Liwo<czyk[w i Prusak[w; i rzuci= kl'tw" na tych z polskich rz'dc[w, co si" odwa/yli krzywdzi: ci'gn'cych do Prus i Liwonii pielgrzym[w. Dan w Heilsbergu, 24 maja 1387.Polacy – rzeczywi>cie – po ochrzczeniu Litwin[w nie pozwalali ci'gn': na pomoc Krzy/akom. 0165-01-268, N. 543

1390. Powt[rna ucieczka Wito=da do Krzy/ak[w. Gdy Skirgie==o pojecha=do Po=ocka, Witowt przyby= do Wilna z zamiarem zaj"cia stolca. Lecz Wilnianie nie wpu>cili Wito=da, bo dali “prawd"” Jagielle i Skirgielle. W zwi'zku z tym, Witowt zbieg= do Krzy/ak[w i pocz'= naje/d/a: litewskie ziemie. poz. lit. 0732-00-29

1390. Bitwa u Ejszyszek. Kl"ska si= Skirgie==y w boju z si=ami Wito=da,wspomaganego przez Krzy/ak[w. poz. lit. 0732-00-16

1390. Obl"/enie Wilna. Ginie Korygie==o – brat Swidrygie==y, gdy pada“Krywyj gorod” – pierwszy pier>cie< obrony, i za=oga polska, broni'-ca g[rnego zamku, nie wpu>ci=a uciekaj'cych obro<c[w, by z nimi nie wtargn"li Niemcy do “wysokiego”, bronionego przez KlemensaMoskorzewskiego – namiestnika Jagie==y, wys=anego do Wilna 1386. poz. lit. 0001-17.5, 0001-17.7, 0001-35.4, 0732-00-16

1391. 01.19 >lub Zofii, c. Wito=da, z wlk. kniaziem moskiewskim WasilemDmitrowiczem, tj. w ko<cu roku 1391 kalendarza julia<skiego, w[wczas stosowanego, i 1392 – gregoria<skiego, wprowadzonego po 1582. poz. lit. 0190-tablica 4., 0732-00-18we wszystkich latopisach wydana za m'/ 1392, nie pierwszy to i ostatni taki wypadek, /e nie>cis=o>: lub wr"cz b='d we wszystkich latopisach.

1392 Jurij Swiatos=awicz otrzyma= od Wito=da gr[d Ros=awl ]“Zas=awl”\.Supra>l., S=ucki, Ody<c.; Kras., Racz. i inne “od Palemona”; poz. lit. 0732

1392, wiosna. Umiera Juliana. “Fedor Wiesna” – Theodor Wiosna, namiestnikJagie==y w Witebsku, zabity podst"pnie przez Swidrygie==", ˚1393.

1392, sierpie<. Pojednanie Witolda z Jagie==', w Ostrowie Lubelskim.1392. Nadanie Wlk. Ksi"stwa Witoldowi. poz. lit. 0732-00-181392. Bitwa pod Dokudowem, kl"ska Korybuta Olgierdowicza z si=ami Witowta.

poz. lit. 0732-00-181392. W=odzimierz kijowski – syn Olgerda i przyrodni, starszy brat Jagie==y,

odmawia z=o/enia ho=du Jagielle.1392, grudzie<. Traktat mi"dzy Jagie==' i Wito=dem, zobowi'zuj'cy Wito=da

do osadzenia Skirgie==y w Kijowie, na miejscu W=odzimierza.poz. lit. 0732-00-21

1393. Witowt ze Skirgie==', posi=kowani przez Swiatos=awa smole<skiegosi=' odbieraj' Witebsk Swidrygielle kt[ry zaw=adn'= grodem zabijaj'c “Fedora Wiesn"” ]Theodora Wiosn"\ – namiestnika Jagie==y.Swidrygie==o wyjecha= z grodu i “uderzy= czo=em” Wito=dowi.poz. lit. 0001-35.3, ]S=ucki\, 0001-35.4 ]Wile<ski\ i inne, bez daty, 0732-00-20

1393. Korybut i Swidrygie==o sk=adaj' ho=d Jagielle. poz. lit. 0732-00-201393, maja 05. Wito=d w +ucku. poz. lit. 0732-00-201393–1394 Hleb Swiatos=awicz smole<ski sta= si" niepos=yszny. Witowt wy-

prawi= si" do Smole<ska i osadzi= tam Jamonta i Wasila Borejkowicza.1394. Wyprawa Semena Lyngwenowicza na Olega Reza<skiego.

Togda ]w[wczas\ zima by=a wielce “luta” ]sroga\.1394. Poch[d Wito=da na Podolsk' ziemi". poz. lit. 0732-00-22, 251394, jesie<. Skirgie==o zasiada w Kijowie. poz. lit. 0732-00-221394, luty. Zaj"cie ?ytomierza i Owrucza, przez Wito=da. poz. lit. 0732-00-211394, lutego 18. Wito=d, Skirgie==o i W=odzimierz Kijowski por"czaj' za brata

swego Andrzeja ]Cod. ep. Vit. N. CIX\. poz. lit. 0732-00-211395, wiosna. Wasilij Dmitrewicz Moskiewski odwiedzi= te>cia – Wito=da

w Smole<sku. Wymienili dary i tak rozjechali si".1395. B[j Temirtuk=uja z Tochtamyszem. 0001-35.2, 0001-35.3, 07321397, stycznia 11. Skirgie==o umiera ]zatruty w czasie uczty w Kijowie$\.

Mnich “Foma Izufow” ]Thomas iz Uphow\ podejrzany o otrucie.iz ]od\ Ufow ¯ Zophij ¯ gr. sophistes ]m"drzec\ ¯ sophia ]m'dro>:\.

1399. lipca 17. Umiera 26-letnia Jadwiga, ur. 1373, kr[l Polski, c. Ludwika.1399, sierpnia 12. Bitwa wojsk litewsko-rusko-polskich z Tatarami n(rz.

Worskla, w kt[rej poleg=o “74” }wielu| ksi'/'t litewskich i ruskich, zosta=o startych prawie 80 tys. zbrojnych, a z polskich i krzy/ackich ochotnik[w zaledwie kilku wr[ci=o do domu. 0065-00-180wg J. Ba=abana 1922, zgin'= tak/e pan po=owy Podola – Spytek z Melsztyna, kt[ry by= kasztelanem krakowskim i bra= udzia= nad u=o-/eniu tekstu statutu wi>lickiego 1346, w 1438 sta= na czele kaliksty-n[w w Ma=opolsce i w 1438 lub 1439 ponownie zgin'= w bitwie pod Grotnikami, w kt[rej konfederacja biskupa Zbigniewa Ole>nickiego pokona=a kalikstyn[w. 0065-00-163, 180, 193, 196, 197

1399–1428. Wojna domowa w Smole<sku. poz. lit. 0732-00-131400. Jagie==o odnowi= uniwersytet w Krakowie

]za=o/ony 1364 przez Kazimierza Wielkiego\. 0165-01-321, N. 7191401. Wojna w Smole<sku, zamieszki, rozruchy. poz. lit. 0001-17.1, 0732

Knia{ Jurej Swiatos=awicz i knia{ Oleg reza<ski przyci'gn"li do Smo-le<ska, gdy w grodzie Smole<sku by=y zamieszki i bunt – jedni chcieli Witowta, gdy drudzy – kniazia Jureja, }na| ojca.

1403 ]sic#\. Bezskuteczny najazd Witowta na Smole<sk.W lato 6912 }1404| “Przychodzi=” ]naszed= i oblega=, przyci'gn'=\ knia{ Witowt, a z nim knia{ Semen, knia{ Szwitrygai=o, ze wsz' si=' swoj' do Smole<ska; stali pod grodem trzy miesi'ce, i “poszli precz” ]odeszli\.

1404. Bezskuteczny, drugi najazd Witowta na Smole<sk, poprzedni,na Smole<ski i Wiazm", 1403, przez Lyngwena.Witowt sta= ca=' wiosn", a grodu nie wzi'=, i “wo=o>ciom” ]wsiom\ wiele z=a wyczyniwszy, i “poszed=” do ziemi swojej.

1404, czerwca 26, czwartek. Witowt zdobywa Smole<sk gro{b' g=odu,podczas nieobecno>: Jurija Swietos=awicza, kt[ry, w tym czasie, by= w Moskwie, szukaj'c pomocy u wlk. kn. Wasila – zi"cia Wiotowta.

1405. Witowt przekaza= do Nowogrodu Pskowsk' “chrzestn' gramot"”]pismo u/ywane przy chrzcie\. Pskowianie “/a=owali si"” ]skar/yli\ Nowogrodowi na Witowta za litewskie wojowanie.

1406. Rozbrat Wito=da z zi"ciem – Wasilijem Dmitrejewiczem, za Pskowian.1407. Knia{ wlk. Wasil Dmitreewicz wojuje z wlk. kn. Witowtem,

i Litwa “wzi"=a” Odoew, a u grodu Wia{ma “sta=a” ra: moskiewska;i nie wzi"li Wia{my, i mir wzi'= kn. wlk. z Witowtem.

1407. Zwyci"stwo Krzy/ak[w nad Wasylem – ksi"ciem moskiewskim, nadrzeczk' Mod', w p=n.-wsch. Rusi, zwan' przez nich Watlandem, wilgotnym, podmok=ym ¯ anglosas. w≤t ]wilgo:\ ˘ >redniow. ang. wet; pokr. anglosas. w≤ter ˘ ang. water, niem. wasser ]woda\.W dw[ch nast"pnych latach posun"li si" Krzy/acy dalej na wsch[d i wkr[tce dotarliby do Pskowa, gdyby nie Polacy kt[rzy wreszcie postanowili przyst'pi: do rozprawy. 0065-00-182.

1409. Pskowianie “wzi"li mir pskowskim powieleniem” z wielikym kniaziem Witowtem i z Niemcami.

1409, wrze>nia 9. Wypowiedzenie wojny Krzy/akom. 0065-00-182,1410, lipca 15. Bitwa pod Grunwaldem ]Tannengergiem, dzi> St"bark\;

wojska polsko-litewskie pokona=y si=y Zakonu Niemieckiego.Ze strony krzy/ackiej chor'gwi 51, co czyni=o 16.000 koni, a ze strony polskiej chor'gwi 52 co czyni=o 15.600 koni, litewsko-ruskich chor'gwi 40, o 8.000 koniach, by= tak/e niewielki oddzia= Tatar[w, i posi=ki czes-kie pod wodz' Jana ?i/ki z Trocnowa. 0065-00-182, 183

1411, lutego 1. Pok[j z Krzy/akami w Toruniu, na mocy kt[rego Polskaodzyska=a ziemi" dobrzy<sk', Litwa – ?mud{, nadto Krzy/acy zap=acili 100 tys. grzywien kontrybucji wojennej. 0065-00-185

1412 zapis dotycz'cy Photeja-Focjusza, metropolity mosk. 1410–†1431.1412. Pok[j Zygmunta Luksemburczyka, kr[la W"gier, z Jagie==', w Bu-

dzyniu, w kt[rym umorzone zosta=y pretensje tego/ kr[la do Rusi Czerwonej. Przy tej sposobno>ci Luksemburczyk po/yczy= od Jagie==y 40 tys. k[p groszy praskich, daj'c za to w zastaw 13 miast na po=udniu Tatr w ziemi zwanej Spi/em. Ziemia ta nigdy wykupion' nie zosta=a i nale/a=a do Polski a/ do 1796. Zwr[ci= te/ Luksemburczyk koron" +okietkow', kt[r' Ludwik uwi[z= by= na W"gry. 0065-00-185

1413, pa{dziernika 02. Unia Litwy z Polsk' w Horodle.Nie by=a to unia na r[wnych prawach.Po >mierci Witolda }†1430| Litwini zobowi'zali si" obra: w[wczas wielkim ksi"ciem osob" wyznaczon' przez kr[la }Jagie==" †1434| za zgod' Polak[w. Chocia/ Litwini proponowali odwrotno>:& }a| w razie >mierci kr[la }Jagie==y| bez prawnych nast"pc[w, nowa elekcja zosta-nie przeprowadzona z Witoldem i Litwinami – Polacy nie zamie>cili punktu w dokumencie Unii.

1414. Po/ar Tweru z podgrodziem, Jaros=aw jedzie do Litwy.

WYPISY


1414. Pocz'tek soboru w Konstancji, przy granicy Niemiec ze Szwajcarj',n(jez. Bade<skim. By=o na nim 33 kardyna=[w, 5 patriarch[w, 47 arcybiskup[w, 228 biskup[w, oko=o 500 pra=at[w i ponad 5000 uczonych stanu duchownego. Polsk" reprezentowa= Miko=aj Tr'ba – arcybiskup gnie{nie<ski, Andrzej Laskorz – biskup pozna<ski, i Pawe= z Brudzewa – rektor Uniwersytetu Krakowskiego. 0065-00-186Nieco inne dane zawiera American Int’l Encyclopedia& niemiecki cesarz, papie/, 26 ksi'/'t, 140 wojewod[w, ponad 20 kardyna=[w, 7 patriarch[w, 20 arcybiskup[w, 91 biskup[w, 600 innych duchow-nych dygnitarzy i doktor[w, oraz ok. 4000 ksi"/y. Sob[r zwany Rad' z Konstancji ]Council of Constance\ trwa= do 1418.

1415, wiosna. Metropolita Photej uda= si" do Grodna i nie przyj'= go Wito=d. Tu/ po Wielkanocy by= ju/ w Moskwie, w drodze powrotnej przez Smo-le<sk. Moskwa i Smole<sk spali=y si". Za:mienie s=o<ca 7 czerwca. Wasil Dmitriewicz kniaziowa= w[wczas 26 lat. Akadem.

1415. Za:mienie s=o<ca; po/ar Moskwy i Smole<ska. 1415, lipca 06. Jan Hus, profesor teologii w Pradze, spalony na stosie,

w Konstancji, przez cesarza Zygmunta, kt[ry z=ama= przyrzeczenie bezpiecze<stwa. Ur. ok. 1371 w Husi<cu, w Czechach.

1416, nojabra 15. Wito=d ustanawia Gregorija Camwlaka – Bu=gara,metropolit' w Kijowie. Tego roku by= }po|m[r w Nowogrodzie,+adodze, i w Rusi ]¯ Russa\, i w Prochowie, Pskowie, Tor/ku,Twerze, i w Dmitrowie, i po wsiach. Akadem.

1416. Tatarzy wojowali ko=o Kijowa, monaster Peczerski ograbili i spalili.1416. M[r “silen /elezoju” w Nowogrodzie, i w +adodze, w Rusie }¯ Russa|,

Porchowie, Pskowie, Tor/ku, Twerze, i w Dmitrowie, “i po wo=o>ciach” ]okr"gach tych/e grod[w\.

1418. Witowt podst"pnie zdobywa Krzemieniec na Podolu.Dla Witowta, Daszko Theodotowicz Ostro/ski zdobywa Krzemieniec podst"pem przy pomocy Dmetreja i Dani=y; nad ranem odr'bali wzw[d i most po=o/yli.Uwolniony Swidrygie==o, w drodze na W"gry, pustoszy= ziemie i grody a/ po +uck; 250 koni wo=y<skich bojar[w uprowadzi= ze sob'.

1420. Z polecenia episkopa W=odzimierza Wo=y<skiego – Herasima, w Konstantynopolu pisany pierwowz[r Ipatiewskiego latopisu, r"k' Timofieja, w sk=ad kt[rego wszed= latopis wo=y<ski, w ko<cow' jego cz">: ]1205–1292\;w 1204 Konstantynopol zdobyty przez krzy/owc[w.

1424 i 1427. Cud# Jagie==o, lat 73 i 76, ma potomstwo p=ci m"skiej&W=adys=awa Warne<czyka ]¿1424.10.31 ÷ †1444.11.10\ iKazimierza Jagiello<czyka ]¿1427.11.30 ÷ †1492.04.07\,

1427. Z rozkazu episkopa W=odzimierza Wo=. – Herasima, powsta= r"ko- pis Litewskiego Latopisu, z przygotowanego w Konstantynopolu pierwowzoru Ipatiewskiej ˚1420 i Nowogrodzkiej IV ko<cz'cej si" na 1443 ]znajduj'cej si" r[wnie/ w Konstantynopolu\.W 1428 roku Herasim musia= by: we W=odzimierzu Wo=., bo wyruszy= do Konstantynopola dopiero 1432, tj. po >mierci Witowta †1430, pa{dz., za rz'd[w Swidrygie==y ]1430, listopad –1432, sierpie<\, przyby= z Konstant. do Smole<ska 1433, i spalony 1435, przez Swidrygie==".Po s=owach& ªz tej/e ksi"gi }1420| przepisana by=a ksi"ga ta w drug' ksi"-g" }Latopis Lit.| przy wielkim kniaziu Aleksandrze, zwanym Witowtemº nast"puje Pochwa=a Witowtu, prawdop. pierwowz[r Pochwa=y zawartej we wszystkich odpisach Latopisu Litwy, bo tekst jej kr[tki.

1428. Nieudana wyprawa Wito=da do Nowogrodu Wielkiego. poz. lit. 0732-00-101429. Na zje{dzie w +ucku, Witolda z Jagie==' i Zygmuntem Luksembur-

czykiem – Zygmunt zaoferowa= Witoldowi koron" kr[lewsk'. Witold, po pewnych wahaniach – z aprobat' pan[w litewskich – zgodzi= si" na jej przyj"cie. Panowie polscy zatrzymali na drodze wys=annik[w Zygmunta z koron', i nie przepu>cili ich na Litw", obawiaj'c si", /e Litwa w ten spos[b uniezale/ni si" od Polski.W=adys=aw Czapli<ski – Zarys dziej[w Polski do roku 1864, str. 100–101.

1430. Zjazd w +ucku, 1429 – wg W=. Czapli<skiego, patrz wy/ej.W /adnym latopisie nie widzia=em 1429, we wszystkich opisanych widnieje 1430 ]1430 nie musi by: – przez to – to prawd'\.

1430, pa{dziernika 27. Umiera Wito=d, w Trokach k(Wilna.1430. Po >mierci Wito=da, Swidrygie==o zasiada na stolcu w Wilnie;

kniaziowa= 2 lata bez dw[ch miesi"cy }do 31 sierpnia 1432|. Akadem.1430. Zab[r Podola przez Polak[w po >mierci Wito=da. poz. lit. 0732-00-251432. Herasim, Episkop Smolensky, pojde ko caru gradu na mitropoliu. 1432, wrze>nia 01. Litwa obiera Zygmunta wlk. kniaziem litewskim

]w Wilnie i Trokach\. Akadem.1432–1436. Wojna domowa Swidrygie==oZygmunt.1432, grudnia 8, poniedzia=ek. Kl"ska si= Swidrygie==y w boju z si=ami

Zygmunta, ko=o Oszmiany. Drugi najazd Swidrygie==y na Litw".

1433, lato. Swidrygie==o, wspomagany przez mistrza z Inflant, do Rudomi-na, Starych Trok ]gdzie sta= w dzie< Przemienienia Pa<skiego\, st'd do Ejszyszek ]gdzie sta= 4 dni\, i st'd na Ru> – do swej ziemi. Krewo oblega= przez dwa dni, spali= gr[d, ludzi uprowadzi=, st'd do Mo=odeczna. Na Kopaczach pobi= Litw" pod wodz' Piotra Montigirdowicza, Spali= te/ Zas=awl i Mi<sk. Ludzi uprowadzi= i po-szed= do swej ziemi }do Kijowa, J.D.|. }po drodze| W Borisowie uj'= Michai=a Iwanowicza Holsza<skiego, na rz. Berezina, odes=a= go do Witebska, z poleceniem utopienia go w Dwinie. Na mil" od +ukomli, rozeszli si" – mistrz poci'gn'= do Inflant, a Swigrygie==o do +ukom-li, gdzie rozpu>ci= swe si=y i wyruszy= do Kijowa. Akadem.

1433. Herasim Mitropolit wyjde iz Cara grada.1435, pa{dz. 26. >roda. Zygmunt oblega Mstis=awl, bezskutecznie.1435, jesie<. Swidrygie==o, wspomagany przez mistrza, do Bras=awla.

Wielkie opady deszczu pokrzy/owa=y wypraw" na Litw".W Akadem. “na lato” ]b='d, albo& ko=o lata, tj. w tym roku\. Akadem.

1435. Herasim, metropolita, spalony w Witebsku, “na trzecie lato” }od powrotu Herasima& 1433–1434–1435, J.D.|. Akadem., poz. lit. 0732.

1435. Swidrygie==o, wspomagany przez mistrza, od Witebska do Bras=aw-la, po Zawilejskiej ziemi do Wi=komierza. Sam Zygmunt nie wyruszy= przeciw; kr[l polski }Jagie==o| da= 800 konnicy, i syn Zygmunta – Micha-i=o – pokona= Swidrygie==" w boju “za Wi=komierzem na rzece” }____|, w “dzie< Semena letoprowodca” – dzie< kt[ry stanie si" przedmiotemszerokiej interpretacji& od 1 wrze>nia – do 1 stycznia. Tu zgin'= mistrz inflancki, oraz wielu komtur[w, i landmarsza=ek; tak/e go>ci& Ry/an, Íl"/an, i Czech[w. Wielu ruskich kniazi[w uj"to, lista uj"tych& Zygmunt Korybutowicz, Jaros=aw Lyngweniewicz,... i inni. Akadem.1 wrze>nia – /ydowski pocz. roku ze >wi"tem Rosz Haszana ]ang. Rosh Hashanah\, zmiennym, jak Wielkanoc, ale w wi"kszo>ci wypadk[w zdarzaj'cy si" we wrze>niu ]Latopis Jewreinowa ¯ jewrei, czyli /yd\; latopis Nikiphorowa poucza& jesieni' ]w wi"c, prawid=owo\.Ale Spisok grafa Raczinskago, 1515(18, /e 1 stycznia, jak dzi>.Odsy=am do problemu pocz'tk[w roku& martowski ]przypadaj'cy w marcu\ i ultramartowski ]przypadaj'cy we wrze>niu, tj. z 6-miesi"czn' r[/nic'\, ˚Kalendarz w Sprawach r[/nych ]nr 1200\.S=awianie u/ywali martowskiego – pocz'tek roku z wiosn', dzie< jako doba – od rana tj. przebudzenia si", a ?ydzi – ultramarowskiego.

1435, w trzy tygodnie po tym, tj. po bitwie ko=o Wi=komierza, Michai=o do“Rszi” }Orszy, J.D.|, Witebsk oblega bezskutecznie, przez 6 tygodni.Michai=o do Po=ocka; Po=ock oblega= tydzie< i nie doby=. Akadem.

1436. Po=occzanie i Witebczanie poddaj' si" Zygmuntowi. Akadem.1438. W tyj/e leta byst’ g=ad welik wo Smolensku, po lesom i po dorogam,

zwieri jadasze ludei, a w gorodie po ulicam psi jadachu ludej miertwych, g=awy, ruki i nogi wleczachu psi.

1438. To/ leta Car Machmet pobi= Moskowicz.1440. Zygmunt zabity ªw wierbn' ]palmow'\ niedziel" przed obiademº.

Szczeg[=owy opis t=a i rozruch[w w Smole<sku.Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c.

1440. Toj/e oseni, na Filipowy zapuski, prijdie wojsko Litowskoje koSmolensku. Ludzi por'bali, /ywych uprowadzili, i tak odeszli.

1443. Byst’ zima luta, i mietlica bez perestani s morozom.1443. Toie /e zimy powod }pow[d{| by=a welmi wielika, wo Smole<sku

wies posad ponia=a ]ca=e podgrodzie “zaj"=a” – podtopi=a\, ma=o nie dosz=a woda Pokrowskoi gory.

1444.11.10 Bitwa pod Warn'. Togo/ leta korolu Polskomu, W=ads=awubratu kazimrowu by=o poboiszcze so Turskim Carem i ubijen byst na tom poboiszczi korol Ugorskyj i Turskyj car }W=. Warne<czyk †1444|.

1445. Kazimierz, kr[l Polski “niemiren” ]nie w pokoju\ z wlk. kn. mosk.1445, maj. Wlk. kn. moskiewski bi= si" z Tatarami& Machmetem i synem jego

– Mamutakiem. B[j w Suzdalu, u >w. Spasa ]Zbawiciela\.1445. Moskwa wypali=a si" ca=a; /a=oba wielka u ludzi.

Trz"sienie ziemi.1446. Knia{ Dimitrej Juriewicz Szemiaka, izymasza ]pochwyci=\ brata

swojego starszego, kniazia welikogo moskowskogo Wasila Wasile-wicza, i wyjmasza jemu oczi, a sam siade na welikom knia/enii na Moskwie.Pom[r silny w Smole<sku.

1452, lutego 10. Umar= Swidrygie==o-Boles=aw – najm=odszy brat Jagie==y;/on' Swidrygie==y – Anna Zofia, c. Iwana, kniazia twerskiego.poz. lit. 0160-tablica 16

1453, maja 29. Turecki su=tan Mohammed ™ zdoby= Konstantynopol,Carogrodem zwany, k=ad'c kres przesz=o tysi'cletniemu istnieniu.Katastrofa w Konstantynopolu spowodowa=a d=ug' przerw" w latopisa-niu, bo do roku 1482 – luka w zapisach lat 1450–1480 wyja>niona.

Litwa, excerpt #06, pages 307-338

Documents

Transcript of Litwa, excerpt #06, pages 307-338