Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

...LITEWSKIMI1052 Letopisiec Litwy – chronologicznie –

charakterystyczne zwroty, nazwy, r[/nice, b="dy&

1. od Palemona ze staro/ytnego Rzymu do Giedymina †1341.naiwnej tre>ci, Palemon to rycerz Aleman ze ?mudzi, /yj'cy ok. 1254, za-czerpni"ty z Alnpeka – kronikarza niemieckiego, a Dowszprung i Zywibund, /yj'cy ok. 1246 – z wo=y<skiego latopisu obejmuj'cego dzieje 1205÷1292, przepisanego 1428 do Ipatiewskiej ltpsi; wg Kroniki, Dowszprung by= towa-rzyszem Palemona, przyby=ego ze staro/. Rzymu, po Chrystusie.

.100 cesarz August nie tylko Rzymem, ale i ca=emu >wiatu panowa=. Kras., Racz., Rumian, Jewrein., Chom.

.102 za cesarza Augusta syn Bo/y }Jezus Chrystus|– narodi=sja-narodzi= si"& Kras., Chom.– wop=oti=sja-wyp=odzi= si"& Racz., Archeolog., Jewrein., Rumianc.

.104 ...syn Bo/y z martwych wsta=, wzni[s= si" do nieba, u Boga siedzi. – na prawicy& Kras., Chom.– odesn'& Racz., Jewrein., Rumianc.

.106 Neron w=asn' r"k' “ku >mierci przyprawi=” swego doktora najwy/szego, – bezimiennie& Kras.– o imieniu Seneca& Racz., Jewrein., Rumianc., Chom.

.108 Neron kaza= podpali: Rzym– niekolko krot& Kras., Jewrein., Rumianc.– kilkokro:& Chom.– kolko raz& Racz.

.110 Palemon przybywa na Litw" na czele czterech rod[w, drog'– morsk'& Kras., Racz., Archeolog. Rumianc., Chom.

Poslesmon, bluknij – Jewrein.,– l'dow'& Spisok ks. Zas=awskich przed 1550, Spisok Bychowca.

.112 Dowszprung towarzyszem Palemona. Racz., Rumianc, Jewrein., nie istnieje& Kras., Chom., uszkodz. Archeolog.,

.114 przybysze z Rzymu, krewni Nerona, szlachta o czterech herbach&– Kitaurus, Kolumnus ]tylko dwa wymienione\& Chom.– Kitawrus }Pogo<|, Kolumny, R[/y, i Urgy }Ursyn-Nied{wied{|,

¯ jurgy ¯ bjarni ¯ björn& Kras.,– Kitawrusa – Dowsprung, Kolumn[w – Preszpor }Prosper, OE|,

Rusi-R[/y – Ulianus }Julian|, a Ro/ – Ektor }Hektor, nieme H|Racz., Archeolog.Kitawrus – Daweprunkg, Kolumn[w – Preszpor, Rusin – Iulianus, a z Ro/ – EktorKitawrucz – Dodepronkg, Preszpor, z Urusin – Iulian, z Ro/en – Nektor& Jewrein..

.116 rz. Szuma, morze Niemnowe, Skilia, Dubissa, Jura, Jurbork. Kras., Racz., Archeolog. Jewrein., Rumianc., Chom.

.118 Litwa ¯ lytus % tuba Ludzie osiedli nad rz. Welja grali na “trubach dybasnych” ]tr'bach z drewna d"bowego\, Kernus przezwa= ten brzeg swoim j"zykiem, po =acinie& Litus, gdzie si" ludzie jego mno/', a tr'b" – tuba. I nada= imi" po =acinie tym ludziom w swoim j"zyku, sk=adaj'c brzeg z tr'b'& Litusba. A pro>ci ludzie, nie znaj'c =aciny, pocz"li zwa: Litw'.Kras., Racz., Rumianc., Chom., nie ma& Jewrein.

.150 d=ugi ci'g genealogiczny od Palemona a/ do– Trojdena †1282& Kras.– Giedymina †1341, starannie opracowany ]nieprzerwanej linii\, pocz'wszy od trzech syn[w Palemona o imionach& Bork, Kunas, Spera&Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

.160 pi"ciu syn[w Romana&Narymunt, Domon }Dowmont|, Holsza, Gedrus, Droiden }Trojden|& Kras., Racz., Archeolog., Jewrein., Rumianc., Chom., Bych.

.170 parafrazy Mendoug–Trojnat–Trojden–Dowmund–Narymund.– nie istniej'& Kras., bo tre>ci kr[tkiej,– istniej'& Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

.180 Trojden ª...w Ruskiej kronice, i/ gorszy by= tym zemiom ani/eli An-tioch Sirskπj, i Herod Jerusalemskπj, i Neron Rimskij, /e tak by= okrutnyj i waleczny.º – imiona i ich kolejno>: charakterystyczne dla wo=. ltpsu, pisanego 1288–1289, i przepisanego do Ipat. ltpsi w 1428. zdanie ko<cz'ce Spisoka grafaKrasinskogo; Kras., Rumianc. Chom.,Troikgen& Jewrein.

.186 o wlk. kn. Witenie.Racz., Archeolog., Jewrein., Rumianc., Chom.

.188 o wlk. kn. Kgidiminie i o bitwie z kn. Wo=odymerem wo=odzimierskim.Racz., Jewrein., Rumianc., Archeolog. Chom.

.190 o Stanis=awlu kijowskim, wygnanym z Kijowa przez Kgidimina&Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

.192 o wlk. kn. Kgidiminie, jak Troki “zarubi=” ]za=o/y= zr"by\ i Wilnoopis legendy – klarownie – z ok. 1550, wskazuje s=ownictwo, i niemi=o-siernie d=ugie zdania, gadatliwo>: – ja skr[ci=em nieco&Giedymin, w czasie =ow[w, znalaz= w puszczy g[r" pi"kn', d'browami i r[wninami “obleg='” ]rozleg='\, }miejsce| spodoba=o si" jemu wielce, i za=o/y= gr[d Troki, gdzie dzi> Stare Troki, i z Kiernowa przeni[s= stolec sw[j do Trok[w. Po “ma=ych czasach” ]wkr[tce\ wybra= si" na =owy od Trok o 4 mile }22 km|, tam znalaz= g[r" pi"kn' nad rz. Welj', na kt[rej znalaz= wielkiego tura, i zabi= go – od niego zw' g[r' Tura. By=o wielce p[{no, by wraca: do Trok, zatrzyma= si" na ='ce Szwintroga ªi obno-cowa= tuº. Ípi'c, w czasie snu ujrza= na g[rze kt[r' zwali Krywaja, a dzi> +ysaja, stoi wilk /elazny wielki, w nim wycie, jak sto wilk[w. Budz'c si" ze snu, opowiedzia= swemu wr[/bicie, o imieniu Lizdejko, kt[rego znaleziono w “or=owym gnie{dzie”, i kt[ry by= najwy/szym wr[/bit', a potem popem poga<skim, a Lizdejko na to powiedzia= gospodarzowi& ªKniaziu, wilk wielki /elazny znaczy – gr[d sto=eczny tu b"dzie, a wycie wewn'trz – to s=awa jego b"dzie s=yn': na ca=y >wiat.º I Giedymin, odje/d/aj'c nazajutrz, wys=a= ludzi, i za=o/y= gr[d, jeden na Szwinto-rozie – Ni/nyj, a drugi na Krywoj g[rze, kt[r' dzi> zw' +ys', i nada= nazw" tym g[rom Wilna. Po zbudowaniu grodu, przeni[s= stolec sw[j z Trok[w, i “uczyni=” pierwszym wojewod' w Wilnie hetmana swojego Kgasztolta z }herbu| Kolumn[w, kt[ry by= “pojmany” przez Niemc[w “na Kunasowie” ]w Kownie\.I kniaziowa= kn. wlk. Kgidimin wiele lat na kniazstwie Litewskim, Ruskim, i ?mudzkim, ªi by= sprawiedliwy, i wiele walk miewa=, i zaw/dy zyskiwa=, i panowa= fortunliwie, oli / }a/| do wielikoe starosti swoee.ºRacz., Rumianc., Jewrein.ª...i bil spraviedlivem, i viele valk czinil i zawszdi ziskival, i fortunnie panoval asz do vielkiey staroscy.º Chom.Gastold, Gastowd, Gasztolt, by= dow[dc' Wielony 1348–1364, nie Kowna, zamordowany przez Krzy/ak[w 1364, gdy Wielona pad=a.Trzon opowiadania, esencja – w Latopisie Pancyrnogo i Awierki, dodaj'c, /e Wilno znaczy wycie wilk[w, a /e Lizdejko uradowa= go – nada= mu imi" i fortun"; radzi= mu Wilno wystawi: – nazwa= go Radziwi==em.Lekkiej tre>ci, omal /artobliwie, z przek'sem.kriwyj – 1. parzysty; pokrywa ]nad par'\ ¯ po ]nad\ % krywa ]para\, po-krzywa ]po-parzy:\, skrzyd=o ¯ s % krzy ]kry\ % d=o, 2. wynios=y ¯ kriw, krew, 3. fa=szywy; Krywiczanie, Krywko, Kriwyj Rog na Ukrainie, itp. ˚Skorowidz nazw nr 1680 ]Obja>nienia nazw i termin[w\.Krywyj gorod w Wilnie – obiektem bronionym przez Lach[w 1390, w czasie ataku Witowta z Krzy/akami; poleg= w[wczas Korygie==o – o tym wydarzeniu w dalszej cz">ci, przy wypisach z roczn. Smol., ˚.305.

.194 o wlk. kn. Kgidiminie i o siedmiu synach jegoB"d'c wielkiemu kniaziu Kgidiminowi przy staro>ci swojej, i sp=odzi= siedmi syn[w, a [sm' – c[rk", imieniem Hanna, kt[r' }wy|da= do Lach[w w ma=/e<stwo synowi Kazimierza – W=adys=awowi +okietkowi ªkoli }jak| pisano od bo/ego narodzenia tysiecza trysta dwadcatogo goda.º I b"d'c kn. wlk. Kgidimin u wielkiej staro>ci swojej, “przy swoim /ywocie ]za /y-cia\ rozdzieli= wszech syn[w swoich, i pi"ciu syn[w swoich ªposadzi= na udzia=ach, to jest, starszego syna Montiwida – na Koraczowie, “da” ]tak/e\ na S=onimie, a Narimunda – na Pi<sku, a Olgkirda – na Krewie, a “k tomu” ]w dodatku\ knia{ witebski syn[w nie mia=, tylko c[rk", i on}wy|da= za Olkgirda c[rk" sw' i przyj'= jego do ziemi Witebskiej.º itd.Odt'd tre>: schodzi si" z “Origo Jagyelo et Wytholdi...” Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

.196 rusko-rosyjski patronimik `wicz, dostawiany do litewskich imion,kt[rych Litwa nie u/ywa=a]Stryjkowski 1582, Patryjarszy spisok i Barku=abowskaja ltps – oba dzie=a z XVII wieku, Tobolskij spisok, Leningradskij spisok, Krasnojarskij spisok – wszystkie trzy z XVIII wieku\

.198 opowiadania zaopatrzone tytu=ami ]nag=[wkami\,od Palemona – do ko<ca kroniki, do wypis[w ]X\&O knia/ati Palemonie i o trech synow jegoO knia/ati litowskom Szwintrozie, synie UtenusowieO wielikom kniazie SkirymontieO mu/ach latygolskich, jak pryszli u ?omoitO piati synech RomanowychO wielikom kniazi WitenieO wielikom kniazi KgidimanieO wielikom kniazie Kgidiminie i o bitwie s kniaziem Wo=odymierem

wo=odimierskimO kniazi Stanis=awli kijewskom,

kotorogo wygna= knia{ Kgidimin s KijewaO wielikom kniazi Kgidiminie, jak Troki zarubi= i WilnoO wielikom knjazi Kgidiminie i o siemi }siedmiu| synech jego

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

1. A

kade

mic

ki

2. N

ikip

horo

w.

3. S

upra

>lsk

i

4. W

ile<s

ki

5. S

=uck

i

6. O

dy<c

ewic

za

7. K

rasi

nsko

go

8. R

aczi

nsko

go

9. A

rche

olog

.

10. R

umia

ncew

.

11. J

ewre

inow

.

12. C

hom

i<sk

ich

13. O

rigo

regi

s

14. W

o=y<

ski

.100

.102

.104

.106

.108

.110

.112

.114

.116

.118

.150

.160

.170

.180

.186

.188

.190

.192

.194

.196

.198

.200

.202

.204

.206

.208

.210

.212

.214

.216

.218

.220

.222

.224

.226

.228

.230

.232

.234

.236

.280

.281

.282

.283

.284

.290

.300

.302

.303

.304

.306

.308

.310

.312

.314

.316

.318

.320

.322

.324

.325

.326

1.

Aka

dem

.

2.

Nik

ipho

r.

3.

Sup

ra>l

.

4.

Wile

nski

5.

S=u

cki

6.

Ody

<c.

7.

Kra

sin.

8.

Rac

zin.

9.

Arc

heol

.

10.

Rum

ian.

11.

Jew

rein

.

12.

Cho

m.

13.

Orig

o

14. W

o=y<

.

.330

.332

.334

.336

.338

.340

.342

.344

.346

.348

.350

.351

.352

.353

.354

.400

.410

.412

.414

.416

.418

.420

.422

.424

.430

.432

.436

.438

.442

.446

.448

.450

.500

.502

.504

.510

.516

.520

.524

.526

.528

.530

.532

.534

.538

.540

.544

.546

.548

.552

.554

.556

.564

.566

.570

.572

.574

.576

.578

Ltps

.

Nr

Ltps

.

Nr

1

---------------------

7s00

mi%0

gurKre?e12060

WoioHjas000

jasProbM0

KuL?/on

pojJadRimAUzRs00

SHTrosslnujaIk

WKITLP

KK>Z••••••••••••

-----------------

••••••••••••••

metza:po/wlaTatm[r

•••••

rD0

2

---------------------

•••••••••••••••••••••••••

••••••••••••••••

•••••••••••••••

•••••••••••••••••

Sml0

Wor••

SmlskarozWDmirGruKopepiTwrmetza:po/wla000

Eu0•

7nrD0

3

---------------------

7s00

mi=prigurKreI/e12060

WoioHnja0

psuz=ypsuProbM0

KuL?/on

pojJadRimOUzOrsKnsKrbSLtrussl0

njaWeWKITLP

SK>Z00

wiopokwyinstnwRoBrjOrstuWm

%4sdrewygrogleiJadwiaotrFedNenikpieSpyPioDoDo

Sml0

WordomSml

0skaroz00

GruKopepiTwrmetza:po/wiliTatm[r

0EuDTpos7nrD0

4

---------------------

7s00

mi%0

gurKre?a12060

WoioHnjaradjas0

psuProBiel0

KuL?/on

pojJadRimAUpRsKns

0S,Ltru sslnujasWeWKITLP

KK>ZnDFWzimpokzwinstnw

•••••

•••••••••••••••••

•••••••••••••••••••••••••••

5

---------------------

••••••••••••••

psuwrajas0

psuProbM$

KuL?/on

pojJadRimOUzOrsKnsKrbsL0

sslnunjaWeHKIPLP

SS$

nDFWwiopokwzinstnwRoBrjOrstuWm

%4sdrewygrogleiJadwiaotrFedNenikpieSpyPioDoDo

Sml0

Wordom

00000000000

za:po/wlaTatm[rKopEuDT0000

6

---------------------

7s00

mi%wgngorKreI/e12060

WoiOHjas0

psu0

psuProbM0

KuL?/on

pojJadRimOUzOrs0000

sslnunjaWehKITlP

SK>Z00

wiopokwyinstnwRoBrjORstuWm

%4sdrewygrogleiJadwiaotrFedNenikpieSpyPioDoDo

---------------------------

7

Augnarpradnkm0KSzlytT5s0

As------0

7s00

mi%ugngur0

?e12060

WoiiHjaswrajasnpjasProbM0

KuL?/on

pojJadRimOUzOrsKnsKrbSL0

sslsmjas0

HKI

LP

SW>ZD

FWwiopok

•ins0

?oBrjOrlut

Wm

%4sdredagro000

ubiFedstanikpieSpyPioDoDo

0ProWordom

000000000000

po..wl..Ta..mr..

00

DT0000

8

AugwooddSkrm%

KDSzlytG5sparAsWitGeStaTro7s0%

7%1BirTymi=ugn000

12s06

†OWoiiAjaswrajasnpjasProbM0

KuL?/on

pojJadRimAUzOrsKnsKrbSL0

ssl$

jas0000

bSW>ZD

FWwiopokwzins0

?aBrsOrlut

Wm

%4sdredagro000

ubiFedstanikpieSpyPioDoDo

0ProWordomSmlSml

0000000000

po..wl..Ta..mr..

00

DT000

NW

9

•••••••••••

5sparAsWitGeStaTro7s0%

7%1BirTymi=ugngur00

12s060

WoiiA0•••

psuProbM0

KuL?/on

pojJadRimAzOrs0000

slpsmjas00IiL0

•W>ZD

FWwiopokwzins00

BrkOrlut

Wm

%••••••••••••••••

•••••••••••••••••••••••••••

10

AugwooddSnkm%

KDSzlytG5sparAsWitGeStaTro7s0%

7%1BirTymi%ugngur0012060

WoiiAjaswrajasnppsuProbM0

KuL?/on

pojJadRimAzOrsKnsKrbSL0

sslsmjas00IL0

0W>ZD

FWwiopokwzinstnw0

BrkOrlut

Wm

%4sdreda0000

ubiFedwo0

k[pSpy

0DoDo

0ProWordomSml

00000000000

po......

Ta..mr..

00

Dt..0000

11

AugwooddSnkm%

KDSz0G5sparAsWitGeStaTro7s0%

7%ABirTy00

gurKra$

12sDI6%†OWoiiAjasurajas%

psuProbM0

KuL?/on

pojJadRimAUzOrsKnsKrbSL0

slpskrjas00IL0

0W>ZDuFWwiopokotnins0

?eBrnOrlut

Wm

%4sdredagro000

ubiFedsta0

k[pSpyPio00

0ProWordomSmlSml

0000000000000000

Dt..000

NW

12

AugnarpradSkkrm0

%..SzlytG5sparAsWitGeStaTro7s0%

7%ABir0

mi%ugngur0

Ze12s060

WoiiAjasvrajasnppsuProbM0

KuLi

/on

pojJad%..

AVzOrsConKrbSL0

sslsmjas00IL0

bSW>ZD

CVwiopokodiins0

ZeBorOrtwaVm

%4sdreda0000

ubiFedwo0

k[pSpyPioDoDo

00

Wordom

00000000000$

po......

Ta..mr..

00

Dt..0000

13

---------------------

7s00

mi%ugngurKreZa12s070

VoyoSjasradjas0

jasProBilGKCLZ

/on

----------------

---------------

-----------------

---------------------------

14

---------------------

-------------------------

----------------

---------------

-----------------

Sml-

WordomSmlSml

----------

po/----------

Oznakowanie wzi"te z tre>ci opisanej tymi numerami, charakterystyczne,tj. r[/ni'ce jedne zapisy od drugich, by wy=owi: powi'zania, zwi'zki;• – r"kopis uszkodzony, dzi> nie ma tych zapis[w ]lecz pierwotnie by=y\- – nie ma tej cz">ci w r"kopisie ]w ca=o>ci, nigdy nie by=o\0 – cz">: jest, ale nie ma w niej tego, szczeg[lnego zapisu%.. – zapis jest, ale czego> brakuje& opisu rokiem, imienia; co> nie jest tak

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI...

1. dzieje od Palemona przyby=ego ze staro/. Rzymu

2. zatarg, czyli tre>: Origo regis Jagyelo et Wytholdi.....

3. Jagie==oWito=d, 1385÷1399

4. historia Litwy na Podolu

5. rocznik Smole<ski 1395÷1428

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

1.

Aka

d.

2.

Nik

iph.

3.

Sup

r.

4.

Wile

n.

5.

S=u

ck.

6.

Ody

<.

7.

Kra

sn.

8.

Rac

zn.

9.

Arc

he.

10.

Rum

c.

11.

Jew

rjn.

12.

Cho

m.

13.

Orig

o

14. W

o=y<

.

Ltps

.

Nr 1.

Aka

d.

2.

Nik

iph.

3.

Sup

r.

4.

Wile

n.

5.

S=u

ck.

6.

Ody

<.

7.

Kra

sn.

8.

Rac

zn.

9.

Arc

he.

10.

Rum

c.

11.

Jew

rjn.

12.

Cho

m.

13.

Orig

o

14. W

o=y<

.

Ltps

.

Nr

.600

.602

.604

.612

.620

.700

.702

.704

.706

.740

.800

.804

.808

.814

.816

.818

.826

.828

.830

.836

.844

.850

.852

.854

.856

.860

.862

.864

.868

.900

.902

.904

.906

.908

.910

.912

.914

.916

.918

.920

.922

.924

.926

.928

.930

.934

.936

.940

.942

.944

.946

.948

.950

.952

.954

.956

.9000

.9015

.9020

.9035

.9040

.9045

.9050

.9310

.9315

.6000

.6035

.6040

.6070

.6170

.6405

.6410

.6415

.6435

.6440

.6460

.6465

.6470

.6475

.6480

.6500

.6505

.6520

.6625

.6630

.6720

.6725

.6730

.6735

.6740

.6745

.6750

.6755

.6760

.6800

.6805

.6806

.6810

.6815

.6840

.6845

.6850

.6855

.6885

.6890

.6895

.6900

.6901

.6905

.6910

.6940

.7000

.7010

.7030

.7120

.7125

.7130∆

.8000

.8060

.8190

.8270

.8275

.8290

.8295

.8330

.8335

.8340

.8455

’316nd=1o23%

Skcar%

bBbw[d

SzZ8puJL%

We2dnntikHoloL%o26mw%8sSd$

sla%%%

Her?igOszHer%..Wi=%%

g=[MaZig%

zluPok

0No%..

KazsemMaSuzMokoliWaoczm[r

0

-------

--

•••••

••••••••••••

Alxwio

•••••••••••El

:maCam

0•

rDWitSzZtakg=[ZigzluPok

•KazSze

------

••••••

:maHerZig--

’317nd=1o23%

-----

SzZ8puJL%

We2dnntikHoloL%o26mw%8sSd0

sla•••

•••••••••••••••••••••••••••

-------

--

>wOlgpapSwigu

AlnBatWasAlx000000

%..Iwa0

AlxwioOlgsmlWor

•••••

7nra:TwEl

:maCam

•0rDWitSzZ

••••••••

%%%%

TatBat

RuriguBatWor

•7n

:ma----

•••••

-----

SzZ8puJL%

We••

HoloL%o26mw%8sSd–

sla•••

Her0

OszHerHerWi=%%

g=[MiZig%

zluPokAnoNo%..

KazSemMaSuzMokoliWaocz00

-------

--

>wOlgpapSwigu

AlnBatWasAlxcziMxs'

DanMiMiIwaDmAlxzimOlgmskWorMi

:maSmBraWia7nra:TwEl

:maCamDiom[rrDWitSzZtakg=[ZigzluPokVarKazSze

%%%%

TatBat

RuriguBatWorSm7n

:ma----

•••••

•••••

•••••••••••••••••••

•••••••••••••••••••••••••••

-------

--

•••••

••••••••••••••••••••••••••

••••••••••••••

••••••

-----------

’317nd=1o%

Pocar%

bBbw[d

SzZ8puJL%

Wo2dn<tikHolKi%o26mw%8sSd%

sla%%%

0000000000

Zig%0000%

Kaz0

MaSuzMokoliWaoczm[r

0

-------

--

000

Swigu

0BatKop

•••••••••••

Olg•

Wor••

Sm000000

:maCam%..00

%..SzZ

00

Zigo00

Kaz%..

••••••

RuriguBatWorSm

-:ma

-Zig--

’317nd=1o23%

Potai%

bBbw[d

SzZ8puJL%..We2dnnhirHolKi%o26mw%8sSd0

Slia%%%

Her0

OszHerHerWi=%%

g=[MiZig%

zluPokOnuno

WarKazSemMaSuzMokoliWaOcz

00

------

---

--------------------------

WitSzZtakg=[ZigzluPokVarKazSze

------

--------

Zig--

%..7nd=2o23%

Po0000

...7

uJL%Ie2tyntikHolSklo26md%8sSd0

sle%%%

0000

%..000

g=[0

Zi..%..zluPok

000

%..•••••••••

•••••••

••

--------------------------

%.....-

g=[Zi..zluPok

0%..•

------

-----------

%..7nd=2o23%

Po0000

SzZ18zJL%

Eis2dnnkgPo=Ki-s16md%8tja10

s=o0%%

0000

%..Wi=00

g=[0

Zi..%..zluPok

00

%..%..0

MaSuz

00

Wa000

ChoWie†JOpre†AlopaTab

KOjen

--------------

Sm-----------

%..SzZ

-g=[Zi..zluPok

-%..0

------

-----------

•••••

•••••

•••••••••••••••••••

•••••••••••••••••••••••••••

•••••••

••

---------------------------

SzZ--------

------

-----------

%..7nd=2o23%

Po0000

SzZ8

zJL%$

2dnnkgPa=Ki-s16md%8sSd0

s=o0%%

0000

HerWi=00

g=..0

Zig•

zluPok

000

%..0

MaSuz

00

Wa000

-------

KOjen-

-----------------0-0------

%..SzZ

-g=..ZigzluPok

-%..0

------

----------%

%..7nd=2o...%

po0000

SzZ18zJL%

Esz2dnnkkpo=Ki%s16md%8t

se10

s=o%%%

00000000

g=..0

Zig%..%..%..000

%..0

MoSuz

00

Wa00

z=y

%..Wie

00

%..0

Tab

-%..-

--------------0-----------

%..SzZ

-g=..Zig%..%..-

%..0

------

-----------

%..7nd=2o23%

po000

w[d

SzZ8

zJL%

Eyk4dnntigPolKi-o18md%

50tSiIu

0sli'%%%

00000000

g=..0

Zig%..zluPok

000

%..0

MaSuz

000000

-------

--

-----------------0-0--

%..---

%..SzZ

-g=..ZigzluPok

-%..0

------

-----------

-----

-----

-------------------

---------------------------

-------

--

------------------------------------

------

-----------

---

†Wi-

-----

-------------------

----------

Zig----------------

-------

-%..

---

Swigu

-Bat

------------

Olg-

Wor--

Sm--

7n---

:ma----

Wit---

Zig-----

------

RuriguBatWorSm7n

:maEufZigWW†K

cz">ci Y “staro/ytnej” nie ma w tychlatopisach – od Ody<cewicza do Origo, ale do innych rozdzia=[wLitewskiego Latopisu 1341÷1449&

3. Jagie==oWito=d, 1385÷13995. rocznik Smole<ski 1395÷14288. wojna Swd.Zyg. 1432–14369. rocznik Smole<ski 1432÷1446

przepisano tam poni/sze dziejez Akadem., Nikiphor., i Supra>l.

...LITEWSKIMI

Y. “staro/ytne” zapisy, 855÷1399÷1446

Z. “nowo/ytne” zapisy, 1482÷1550

9. rocznik Smole<ski 1432÷1446

8. wojna Swidrygie==oZygmunt, 1432÷1436

7. Pochwa=a Wito=da, 1431(50

6. zjazd w Trokach, 1430

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI...O kniazi Olkgirdie i o KiestutiO wielikom kniazi Kiestutu i o wielikom kniazi JakgieleO kniazi Andrieju po=ockomO kniazi Swietos=awli smolenskomO kniazi Skirgaile i o kniazi wielikom Witowtie,

jak poszli na kniazia Swietos=awla smolenskogoKnia{ Wotowt knie/ny swoju otda= za wielikogo kniazia moskowskogo

Wasila DimitrowiczaO kniazi Witowtie, jak korol polskij Jakgie=o pris=a= do niego,

prosieczy jegoJak knia{ Witowt poszo= k Podolu i Podole wzia=O Podolskoi ziemliO kniazi Witowtie, koli zasie= na wielikom knia/eni LitowskomO polskom koroli Jakgeile, jak prosi= PodolaO kniazi Witowtie, jak poszo= wojewati Mir-Tik=ujaO kniazi Daszku The}o|dorowiczu, koli Kremianiec wzia=

}wypisy 1404–1428|Pochwa=a o wielikom kniazi WitowtieO ?ikgimontie, jak Litwu dier/a=O kniazi Szwitrygaile, jak wojewa= LitwuO kniazi SzwitrygaileO kniazi Michaile, ?ykgimontowie synieO kniazi wielikom ?ykgimontie, jak jego zarezaliO radie panow polskich, jak sobie gospodara wziali

na Wiekikoje kniazstwo LitowskojeO moskowskom poboiszczi

}wypisy 1482 – 1547|Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.

2. Akademicki spisok i jego przek=ad na j. =aci<ski, pod tytu=em Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie, dzieje 1341÷1382.

.200 u wlk. kniazia Litwy – Giedymina siedmiu syn[w by=o, pierwszy....Akadem., Kras., Origo regis, Wile<skistarszy Monwid, potom Narimont, Oligord – korolew otec, potom Kestuti – otec wielikogo kniazia Witowta, potom Koriat, sedmyi Lubort.Montiwidu da= otec Koraczew, tak/e S=onim, Narimontu – Pinesk, Olgirdu, ojcu kr[la – Krewo, tak/e& knia{ witebski syn[w “nie dier/a=” ]nie mia=\ – przyj'= jego do c[rki, Witebsk “w zjati”, Ewnutia osadi= wo Wilni na wielikom knia/eni, a Kestutiu – Troki, Koriatu – Nowogorodok, a Lubarta prinia= ]porzyj'=\ wo=odimierskyj knia{ k doczce do W=odzi-mierza i +ucka, i na wsz' ziemi" Wo=y<sk'...Akadem., Supra>l., Wile<ski, Kras....siedem syn[w a [sma – c[rka, Hanna, kt[r' da= w ma=/e<stwoW=adys=awowi +okietkowi, synowi Kazimierza, r. 1320.Akadem., Racz., Rumianc., Chom.Anna, bez roku 1320& Jewrein.nie ma& Akadem., uszkodzony& S=ucki

.202 Kiestut pojmuje gwa=tem Birut" za /on"Panuj'cemu Kiestutowi na Trokach i na ?mudzi, us=ysza= o dziewce na Po=ondze, o imieniu Biruta, kt[ra to dziewka – pod=ug obyczaju poga<skiego – bogom swoim po>lubi=a czysto>: zachowa:, i sama by=a “chwalona” ]czczona\ przez ludzi za bogini". I przyjecha= tam knia{ sam, spodoba=a si" jemu wielce, bo by=a bardzo pi"kna, rozumna, i prosi= j', by by=a ma=/onk', i ona nie chcia=a przyzwoli:, odm[wi=a jemu& ªja po>lubi=am bogom swoim czysto>: zachowa: do ko<ca /ycia.º I knia{ Kiestutj wzi'= j' “moc'” z tego miejsca, }przy|prowadzi= do stolca swego, w wielkiej czci do Trok[w. I obos=awszy swoich braci, uczyni= wielkie wesele z braci' swoj', i poj'= t" pann" za /on" sw'.Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.Po=kga, Boruta& Jewrein., Poloczk, Biruta& Chom.nie ma& Akadem. Supra>l., Origo regis, Wile<ski, Kras., uszkodzony& S=uckiXVI-wieczny tekst, tak w d=ugo>ci j"zyka, jak i s=ownictwie.Za nim bezpo>rednio nast"pna legenda, takiego samego rodzaju&

.204 Legenda za=o/enia Trok, za=o/. ko>cio=a Zwiastowania pannyMarii, w Krakowie klasztor >w. Augustyna “na Styncu”Je/d/'c, za mil" }6 km| od Trok[w, wlk. kn. Kiestutowi spodoba=o si" wielce miejsce “podobne” ]u(do-godne\ mi"dzy jeziorami, tam osiad= i gr[d za=o/y=, i nazwa= je Nowe Troki, i przeni[s= stolec do Nowych Trok, ze Starych Trok. A syn jego – Witowt – urodzi= si" w Starych Trokach, i na tym miejscu, gdzie urodzi= si" Witowt, sam – po >mierci ojca swe-go – ko>ci[= za=o/y= “u” ]pod wezwaniem\ Zwiastowania panny Marii,“i mnichi ustanowi= zakonu togo” ]i stan zakonny mnich[w ustanowi=\, /e w Krakowie jest klasztor >wi"tego Awkgusztyna na Styncu ]Ty<cu\.Racz., Archeolog.

Awgustin, Tyniec& Jewrein.,Awgusztyn, Styniec& Archeolog.Augustin, bez }s|Ty<ca& Chom.jedynie wzmianka, /e w czasie =[w[w, r[wnina, Stare Troki, z Kiernowa przeni[s= stolec do Trok, w cz">ci pt. o vlk. xs. lit. Iediminie, iako zar'bi= Troki i Vilno, ]˚.192\, reszta legendy w opowiadaniu o wlk. ksi"dzu lit. Iediminie i jego siedmiu synach& Chom.nie ma& Akadem., Supra>l., uszkodzony& S=ucki, Tyniec dalej& Rumianc.XVI-wieczny tekst, tak w d=ugo>ci j"zyka, jak i s=ownictwie.Legenda o o/enku Kiestuta z Birut', i za=o/eniu Trok, wtr'cona do tekstu ok. 1550, rozrywa my>l “Origo...”

.206 Po >mierci wlk. kn. Giedymina Olgerd i Kiestut byli mi"dzy sob'“w wielkiej lubwi i mi=o>ci i w =asce”&Akadem., Supra>l., Wile<ski, Ody<c., Kras., Chom.“w wielkiej mi=o>ci”& Supra>l., Racz., Archeolog., Rumianc.nie ma& Jewrein.uszkodzony& S=ucki

.208 Lata 6873 }1365| a od narodzenia Chrysta 1365 wlk. kn. Olkgird z Witebska“borzo }r-z| prispie=”, a kn. wlk. Kiestutej “ugna= gorod Wilnu”... Supra>l., Origo, Wile<ski, Ody<c., Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.,nie ma& Jewrein.Fa=sz – Olgerdowi nie >pieszy=o si" do Wilna, skoro nie mia= szans na zostanie wielkim ksi"ciem Litwy; goniec go powiadomi= o obrocie sprawy, /e Kinstut(Keystut dokona= zamachu, dopiero w[wczas przyby=.Tak/e z=y rok 1365, gdy w rzecz. 1345; rok 1365 sta= si" podstaw' do obliczenia lat w=ada< Olgerda, gdy zmar= 1377 – /e w=ada= 12 lat.Wg zasad Íredniowiecza, Olgerd w=ada=by 13 lat, nie 12.

.210 usuni"ty nagle Jawnuta ucieka bosow gury ]fonet. g[ry\& Akadem., Supra>l., Origo regis, Wile<ski, Ody<c.,

Kras., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.w Ugry ]na W"gry\&uszkodzony& S=ucki, nie ma& Racz.

.212 goniec powiadamia Olgerda o zamachu, b"d'cego w[wczasw Krewie& Akadem., Supra>l., Origo, Wile<skiw Krakowie& Jewrein.nie ma& Kras., Racz. Rumianc., Archeolog., Chom.uszkodzony& Nikiphor., S=ucki

.214 Jawnuta otrzymuje?es=awl& Akadem., Kras., I/es=awl& Supra>l., Zaslawl& Origo regis?as=awl& Wile<ski, Zeslaw& Chom.uszkodzony& Nikiphor., S=ucki, nie ma& Racz., Archeolog., Rumianc.

.216 u wlk. kn. Olkgirda – 12 syn[w, a u wlk. kn. Kiestuta – 6 syn[w by=oliczba – jest, lecz bez imion& Akadem., Supra>l., Wile<ski, Ody<c.,

Kras., Archeolog., Rumianc., Chom., uszkodzony& S=uckiz imionami& od pierwszej /ony – 5, od drugiej, tweranki – 7&Andrej, Dmitrej, Konstantin, Wo=odimer, Fedor-Theodor; Korybut, Skir-gai=o, Jakgei=o, Korygai=o, Lykgweni, Szwitrygai=o... }zostawione czyste mniejsce na 10 liter; si[dmym synem by= Wigant, tu opuszczony|. Racz.od /ony z Witebska& W=adimer kij., Iwan ?edewicz podol., Semen Lynkgwenij trubcz., Konstantin czernih. i czertor., Nuszko Fedor-}Theodor| lubomelski ¯ Lubomla }czyli sze>ciu syn[w|;od Uliany z Tweru& Jakgai=o, Skirgai=o, Szwitrigai=o, Koribodr, Dmitrej Koreckij, Wasilej }te/ sze>ciu syn[w|& Jewrein. – od obu /on.

.218 Wyprawa Olgerda do Moskwy, 1368, na Demetreja IwanowiczaAkadem. pod 1368, Jewrein.nie ma& Supra>l., Ody<c., Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.uszkodzony& S=ucki

.220 A u wlk. kn. Kestutija syn[w by=o sze>: ]siedmiu& Origo\&liczba – jest, imion – nie ma&Akadem., Supra>l., Ody<c., Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.,pierwszy – Witowt, w ruskiej wierze, na chrzcie – Jurej, a w =aci<skiej – Aleksandr, drugi – Andriej Gorbatoj po=ocki, trzeci – ?ikgimont, zar/ni"ty w Trokach, i ci w m=odo>ci swojej “bez p=odu” i bez udzia=[w pomarli.Jewrein.

.222 Olkgird zmar= “w lato narodzenia bo/ego” 1377&Panowa= w Wilnie 12 lat&Racz., Jewrein.nie ma& Akadem., Supra>l., Archeolog., Rumianc., Wile<ski, Ody<c., Kras., Chom.uszkodzony& S=ucki

.224 Jagie==o wydaje siostr" – Mari" – za ch=opa o imieniu Wojdy=o&Wojdi=o& Akadem., Supra>l., Racz., Kras., Wile<ski, Voydilo& Origo regis, Chom., Woidi=o& Ltpsc wlk. kn. Lit., Woidi=o& Ltpsc Awraamki, Archeolog.,Woidim& Rumianc., Woidi=& Jewrein.Woini=o& Lit. rodou pocz., Woini=& Rodstwo, Woide=& Preds=.uszkodzony& S=ucki

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

...LITEWSKIMI.226 spisek Jagie==y zdradza Krzy/ak,

– komtur Ostr[dy, o imieniu Hunstein&Hunstein& Smydsten& Origo, Hounstyn& Ltpsc wlk. kn. Lit.,Hunstyn& Supra>l., Wile<ski,oszkrowskyi kuntar Hunstyn& Akadem., Ostrodski Hunstyn& Ody<c.ostrozkyi kuntur Hunstyn& Wile<ski

– liflandski ]inflandski\ kuntor Hunstin& Kras.,– inflancki kuntor Awkgusztyn-Augustyn& Racz.,

lifl. kuntar Awgusztyn& Archeolog.lifl. kuntar Awkgusztyn& Rumianc.lifl. kuntor Awgust& Jewrein.ifflantski kontor Augustin& Chom.rosyjska ga='{& Hnupyn& Rodstwo, Hunstyn& Preds=owie

.228 Po=czanie nie przyjmuj' Skirgie==y, mistrz niem. na pomoc jemu– jasno& Akadem., Origo, Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., Ody<c.– oni z Niemcami Po=ocka dobywaj'...

Supra>l., S=ucki, Wile<ski, Ody<c.– w'tek pomini"ty ]uszkodzony, brak stron\& Archeolog.

.230 wypuszczony na wolno>: Jagie==o uradowa= si", na widok Wito=da.Wile<ski, wielce uradowa= si"& S=ucki, Kras., Racz., Rumianc.vielmi si" vradoval& Chom., uszkodz.& Archeolog.nie ma «ucieszenia si" Jagie==y»& Akadem., Supra>l., Ody<c.

.232 Jagie==o zapewnia pos=usze<stwo Witowtowi i Kiestutowi “prawd'”]prawd"\ Witowtowi i diadi swojemu... Kiestutowi& Supra>l., Wile<ski, Ody<c.]prawd"\ Witowtowi i ojcu... Kiestutowi& S=ucki]prawd"\ Kerstutju i... Witowtowi& Kras., Jewrein.]przysi"g"\ Kiestutowi i synowi jego... Witowtowi& Racz., Rumianc.]wierzal\ Kiestutowi i synowi jego... Witowtowi& Chom.nie ma& Akadem.– jasny tekst&

“szto nikoli protiwu jego nie stojati, a wsie u woli jego byti so wsem.” Supra>l.,“szto nikoli protiwu jemu nie stojati, a zawsie u jego woli byti”& Wile<ski“szto nikoli protiwu jego nie stoja:, a za wsie u jego woli by: so wsimi.” S=ucki“szto nikoli protiwu jego nie stojati, a wsie u woli jego byti wo wsem.” Ody<c.“szto nikoli protiwu im nie stojati, a zaw/dy w ich woli byti wo wsiem”& Kras.“szto nikoli nie protiwitisja a ni stojati protiw ich, a zaw/dy u ich byti powolnosti w swoem domu”& Racz.“szto nikoli / nie protiwitisja a ni stojati protiw ich, a zaw/dy w ich byti po wolnosti u swoem domu”& Rumianc.i na tych miest kn. wlk. Jagai=o... Kestutiu i synu jego Witowtu& Rumian.“czto nikoli protiw im nie stoiati, a wsegda u nich woli byti”. Jewrein.ª...i zawszdi iem bi: povolni w swem domu.º& Chom.

– psuty, bo nie ma wiadomo co Jagie==o da= ]prawd"\wlk. kn. Witowtowi, i diadi swemu – wlk. kn. Kestutowi }co$, prawd"|,/e nigdy nie “protiwu ego nie stoiati, a wse u woli ego byti wo wsiem”.Supra>l., Ody<c.

– nie ma& Akadem., uszkodz.& Archeolog..234 ...i natychmiast z=o/y= }im& Kiestutowi i Witowtowi | przysi"g", /e...

Kras., Racz., Rumianc., Chom.,...na tym miejscu da= “prawd"”... Jewrein.,uszkodz.& Archeolog.nie ma& Akadem., Supra>l. ]jest, ale zepsuty\, S=ucki, Wile<ski, Ody<c.

.236 glejt bezpiecze<stwa; w napi"tej sytuacji, gdy strony Wito=da i Jagie==ystoj' naprzeciw siebie, gotowe do boju, Wito=d – by unikn': rozlewu krwi – chce uda: si" z ojcem na rozmow", prosi wi"c, by Jagie==o zapewni= “czysty” ]bezpieczny\ przejazd Kiestutowi, a nast"pnie, by Skirgie==o potwierdzi=;– jasny tekst& Jagie==o – daje, Skirgie==o – potwierdza&

Akadem. Origo, Kras., Racz.,– zepsuty& Jagie==o – daje, ale Skirgie==o – zapewnia taki przejazd

“ojcu swemu”& Wito=d& ª...jeszcze bracie przy>lij Skirgie==", /eby on i ja uczynili prawd", ojcu swemu...ºSupra>l., S=ucki, Wile<ski, Ody<c., Jewrein....ojcu naszemu... Archeolog., Rumianc. ...oyczu nassemu... Chom.

.280 imiona nasadzonych siepaczy, dusz'cych Kiestuta w Krewie&.280 • Proksa, co wod" podawa=& Proxa& Origo,

Proksza& Supra>l., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Racz., Kras., Archeolog.,Jewrein., Chom.,Proksze& Akadem.Prokoszko& Rumianc.Jaroszka& Lit. rodou pocz., Jaroszka& Rodstwo

.281 • Bilgeny – brat Mostewa& Origo, Bielik& Wile<ski}B. opuszczony| – brat Mostewa& Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz.,Archeokog., Rumianc., Jewrein., Chom.

Mesteew brat i Kuczok& Archeolog., Ody<c..282 • Gedko Krewlanin – z Krewy& Gedko& Origo,

opuszczony& Supra>l., Wile<ski, Kras., Racz., Archeolog., Jewrein., Chom..283 • Kuczyk Lisica& Cuczyk Lyszycza& Origo,

Kuczuk& Akadem., Supra>l., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Racz., Kras.,Archeolog., Rumianc., Jewrein., Kuczek, Lisicza& Chom.

.284 • ?ybinda lub Sybinda, ?SZ& Zibintha& Origo,Lisica ?ibentjaj& Supra>l., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Kras.,Lisica ?ebentjai& Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein.Lisica ?ibindaj& Akadem.

.290 Wito=d ucieka podst"pem z wi"zienia w Krewie –przy pomocy /onkiPo >mierci wlk. kn. Kestutija, Jagai=o osadzi= Wito=da w Krewie, i kaza= go mocno strzec... itd. ...do Marina gorodka. Akadem., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Kras., Racz. Jewrein....do Niemc[w do mistrza... do Nowogr[dka& Chom.

3. Jagie==oWito=d, zmaga< o w=adz" ci'g dalszy, 1385÷1397,i niedatowane wypisy z rocznika Smole<skiego.

.300 tymczasowe pojednanie Jagie==y z Wito=demWito=d wojowa= Litewsk' ziemi". Poselstwo Jagai=y przed=o/y=o mu plan powrotu do Litwy w zamian za posiadanie +ucka, ziemi Wo=y<skiej z Podolem, a w Litewskiej ziemi – “ojczyzna” jego }Troki|.Akadem., Supra>l., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Archeolog.,Rumianc., Jewrein., Chom.

.302 Jagie==o kr[lem w Polsce– Jadwiga ¿1373 – c[rk' Kazimierza Wlk. †1370, z b="dem,

ªsyn[w u niego nie by=o, tylko jedna c[rkaº& Akadem., Supra>l., S=ucki, Kras., Racz., Ody<c., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.,kr[l Kazimierz – W=adys=awem, Wladislav& Chom.

– Jagie==o przyj'= chrzest “Rzymskiej wiary”, “starego Rzymu”&Akadem., Supra>l., S=ucki, Wile<ski, Ody<c., Kras., Racz., Archeolog.,Rumianc. Jewrein., ...w ='czk' viar'...& Chom..

.304 Andrzej Po=ocki }syn Olgerda| i Swiatos=aw Smole<ski wojuj' Litw"wiosn' 1386, wkr[tce po >lubie Jagie==y w Krakowie, w marcu 1385....Antioch sirskyi, Ulian ]zakono\prestupnik& Akadem., Wile<ski...Onitioch sirskij, ]a\ ni Uljan zakonoprestupnyj& Supra>l., Ody<c., Kras....Onich osirskij i Ulijan zakonoprestupnyj& S=ucki...Antioch zakonoprestupnik& Rumianc., ]opuszczony Julian\...Antioch, ni u zakonoprestupnik& Archeolog.... ni Antioch sirskij, Ulian zakonoprzestupnik& Jewrein....Antyoch siryski, Vlyan, zakonuprzest'pcza& Chom.

.306 gr[d Orsza jako Rsza& Akadem., Wile<ski, nie ma& Supra>l., S=ucki,Kras., Racz., Ody<c., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

.308 Swiatos=aw smole<ski wojuje ko=o Mstis=awla, Orszy, Witebska;w tabeli pod numerem&.308 – Konstantin ]Kns\, .310 – Korybut ]Krb\,.312 – Semion Lyngweniewicz ]SL\; nie ma& Ody<c.Skirgai=o z wlk. kn. Witowtem, Konstantinem, Koributem i z “synem” Lykweniem pokonali Swiatos=awa w bitwie... }bezimiennie|& S=uckiSkirgai=o z braci' sw'& Witowtem i z Semenem Hugniwym }Lyngwe-nem|& Akadem.Skirgai=o z braci' sw'& Witowtem, z Kostentinom, Korbutom(Korybutom, i ]s\ Semenom Lyngweniem(Lynkgweniczom& Supra>l., Racz.ª...Swiatos=aw, s=ysz'c, /e idzie na niego Skirgai=o z braci' – “spo=czy= woj[w swoich” i wyruszy= przeciw nim.º& S=ucki, Wile<skiSkirgai=o, z braci' sw'& Witowt, i zebrawszy wojsko swoje...&Archeolog.Skirgai=o z braci' sw'& Witowtem, kn. Konstantinom, Korbutom, i Semenom Lynkweniczom& Rumianc.Skirgai=o, Witowt, Konstantin, Korybut i kn. Semionem Lykgweniewicz& Jewrein.Constantin, Koribut, Siemion Lingwieievicz& Chom. Skirgai=o z braci' sw'& Witowtem, Kostantinem, Semenem, Lokweniem. Wile<ski ]Semen – imi" chrzestne Longwena\W bitwie }bez miejsca| Swiatos=awa zabili, a syna jego – kn. Jureja, kn. wlk. Skirgai=o “isceli=” ]wyleczy=\ z ran, i oprzywi[d= do Smole<ska, matki Jureja – kniagini Swiatos=awowej, osadzi= go w Smole<sku, albowiem starsza c[rka siostry Skirgai=y by=a “za kniaziem” Jureja ]jego /on'\. Od Smole<ska Skirgai=o wyruszy= do Litwy, i pocz'= kniaziowa: w Trokach. W tym czasie kr[l polski przys=a= do Wilna starost" swego ladskiego. Witowt posiada= +uck i ziemi" Wo=y<sk', a w Litwie – ojcowizn" swoj'}bezimiennie, by=y ni' Troki zaj"te tu przez Skirgie=="|. Supra>l., S=uckiSwiatos=awa “ubili”, syna jego – Jureja – “ubili”, kn. Skirgai=o “wygoi=”

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI...jego z ran i przywi[d= do Smole<ska, do matki, osadzi= w Smole<sku, bez podania przyczyny& Kras....samego kn. Swiatos=awa zabili, syna Jureja – “zr'bali” ]ranili\& Racz....Swiatos=awa ubili, Jurja – zrubili, z ran wygai=& Archeolog.... Swietos=awa ubili, syna jego – Jurja Swietos=awicza, srubali......kn. Swiatos=awa ubili, syna jego, kn. Jurja ranili... izleczy= z ran&Jewrein....ot ran wygak=... Rumianc., wygoi=& Racz., vigoil& Chom.

.314 kn. Jurija Skirgai=o “obretie u trupiech }nie w Trokach| mnogoraniena, tolko /iwa”, isceliw ego ot ran i priwiezie...& Wile<ski...kn. Swiatos=awa “ubili”, kn. Jurija kn. wlk. Skirgai=o “obreti=sia” w Trokach, wielce rannego, ledwie /ywego... “isceliw ot ran”za Jurijem – c[rka starszej siostry Skirgai=y& Akadem.nie ma trup[w ani Trok, lecz “tylko “isceli= jego ot ran”&S=ucki, Jewrein., Chom.

.316 przy opisie wydarze< roku 1386...na ten czas przys=a= kr[l polski starost" swego, ladskiego pana&

Akadem., Supra>l., S=ucki, Wile<ski, Archeolog., Kras., Rumianc....starost" swego lackiego Jewrein....starost' swego laczkiego& Chom.Klemens Moskorzewski, wys=any 1386 do Wilna, namiestnik kr[la.

.318 Wito=d ponownie zbiega do Krzy/ak[w, 1390, i z nimi naje/d/a Litw",Witowtowi by=o “smutno wielmi i /a=o>: wielika i/ pered tym czu/ogo dier/awcy bie bywa=o” i wiele wsi jemu przys=ugiwa=o&Kras., Archeolog., Rumianc., Chom., nie ma& Supra>l.Witowtowi by=o ªnu/no, /e przed tym nie by=o w Litewskiej ziemi, stronom w=adanym wielikim kniaziem.º& Akadem., S=ucki, Wile<ski, Ody<c.skorbno welmi i /a=ost wlk& Jewrein.,...sm"tno i /alobno bilo barzo...& Chom.

.320 Po naradzie z lit. kniaziami i bojarami, Wito=d chcia= osi'>: w Wilnie.Gdy Skirgie==o pojecha= do Po=ocka – Wito=d uda= si" do Wilna ]/ona Wito=da – kniagini Anna, by=a w[wczas w Grodnie\. Ale Wilnianie Wito=da nie “pu>cili” ]wpu>cili\, bo kr[lowi Jagielle i Skirgielle “zdali prawd"” ]listzapewniaj'cy\. Wito=d nie zdoby= w[wczas Wilna, i zbieg= z /on', bo-jarami lit., do Niemc[w, do mistrza, i z nimi pocz'= naje/d/a: Litewsk' ziemi"; i poszed= kn. wlk. Witowt z niemieckimi si=ami do Wilna. jasne& to Wito=d z niemieckimi si=ami poszed= do Wilna&ª...knia{ Skirgie==o, nie mog'c stawi: czo=a Wito=dowi i litewskie ziemie utrzyma:. I poszed= knia{ wielki Witoft z niemieckimi si=ami do Wilna.º&Akadem., Wile<ski, Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.jasno>: wyra/ania my>li, proste, kr[tkie zdania – cech' Íredniowiecza,niejasne ]kto$\ ªz niemieckimi si=ami poszed= do Wilnaº&ªUjrzy kr[l i knia{ wielki Skirgie==o, jako ju/ im niemo/liwe jest utrzymanie litewskich ziem przed wielkim kniaziem Witoftem z niemieckimi si=ami, poszed= do Wilna.º& Supra>l., S=ucki, Ody<c.; ko<sko d=ugie, zagmatwane zdania, d=u/yzny j"zykowe, prowadz'ce do nieporozumie< – cech' Odrodzenia; M. Stryjkowski, 1582, te/ tak pisa=, /e nie wiadomo, Ry-/an czy Krzy/ak[w& ªTego roku Ry/anie oblegali Nowy M=yn zaj"ty przez Krzy/ak[w, gdzie ich wielu poton"=o.ºZ logiki – Ry/an, skoro oblegali i od nich pocz'tek zdania ]o nich rzecz\, ale «poton"=o» przy Krzy/akach – zamieszanie;w poprzednim zdaniu «poszed=» do='czony do ko<ca ]do Wito=da\, a tu «poton"=o» – do pocz'tku zdania ]do Ry/an\.Odrodzenie to chaos – =amanie wszelkich zasad, norm, styli.W Odrodzeniu nast'pi= upadek dobrych zwyczaj[w i obyczaj[w. Po wiekach «dla duszy» ]ascetyzmu& wyrzecze<, umartwiania si"\ – na-st'pi=y wieki «dla cia=a» ]ªZa kr[la Sasa – jedz, pij, i popuszczaj pasaº\, nast'pi=a rozwi'z=o>: w r[/norakim znaczeniu ]Zygmunt August zmar= 1572 na chorob" weneryczn', w wieku 52 lat, ˚.9240\.W potoku reform, w latach 1500–1600, zmieniono te/ zasady zapisu d{wi"k[w, i – po cz">ci – wymow", w wyniku tych/e zmian. Zmieniono te/ spos[b za='czania dopisywanego materia=u – do='czany do ko<ca dzie=a, za istniej'cymi, z ty=u, gdy w Íredniowieczu – na pocz'tku, bli-/ej pocz'tku, z przodu. I spos[b dodawania lat, niegdy> 1433 % 3 ̂ 1435]Herasim spalony w Witebsku, ale wydarzenie w>r[d wypadk[w 1436 – w Odrodzeniu wpisane, gdy 1433 % 3 ^ 1436\. Tytu=y kniaziowskie& Dani=o knia{ ]Íredniow.\ – knia{ Dani=o ]Odrodz.\.Spos[b uj"cia my>li, sk=adnia zda< wskazuje, kiedy tekst by= pisany.

.322 Skirgie==o przeciw Witowtowi, wspomaganemu przez Krzy/ak[ww bitwie u Wejszyszek ]Ejszyszki, Eisißkes\, 1390, lista je<c[w– nazwa opuszczona, bezimiennie& Racz., Chom.

na rzece Weli u gorodka ]gr[dka\...& Kras., Archeolog., Jewrein.na rzece na Wili u gorodka...& Rumianc.na rzecze Viely v horoda zamku& Chom.

– na rzece na Welij u gr[dka, w miejsc. zwanej Iksziszki& Akadem.Wejszyszki& S=ucki, Wejszczuszki& Supra>l., Ody<c., Wejkuliszki& Wile<ski

.324 lista je<c[w&.324 – Hleb lub Wasil Konstantinowicz, .325 – Iwan Teta lub Lwowicz.326 – Lew P=aksicz– nie ma& Racz.– jest& Konstantinowicz }nie Hleb|, kn. Iwan Teta, Lew P=aksicz&Akadem., Supra>l., Wile<skiSemen Jewdutiewicz, Hleb Swiatos=awicz smole<ski, Hleb Konstanti-nowicz, Iwan Peta, Lew P=aksicz& S=uckikn. Semen Ewnuteewicz, kn. Hleb Swiatos=awicz smole<ski, kn. Wasil kn. Semen Jewnuteewicz, kn. hleb Swietos=awicz Smole<ski, kn. hleb Konstantinowicz, kn. Iwan Teta, lew P=aksicz& Ody<c.Semen Jewnutiewicz, Hleb Swiatos=awicz, Hleb Konstantinowicz, Iwan, Lew P=aksicz& Kras.kn. Semen Ewnutiewicz, kn. Hleb Swiatos=awicz, kn. Iwan Ilwowicz&Archeolog.kn. Semen Ewnutewicz, kn. Hleb Swiatos=awicz, kn. Iwan Lwowicz&Rumianc., JewreinSemen Jewnutiewicz, Hleb Swiatos=awicz, Iwan Lwowicz& Jewrein.xs. Siemion Iewnucievicz, xs. Hleb Swi"toslavovicz, xs. Ivan Lwovicz& Chom.

.330 przy obl"/eniu Krzywego ]na wzniesieniu\ grodu w Wilnie, 1390, ginie– togda /e niemci ubisza kniazia Korgai=a Olgirdowicza&

Akadem., Wile<ski– brat Skirgie==y Olgerdowicza }Korygie==o, bezimiennie|&

ª...Skirgai=owa brata Olkgirdowicza ubili....º}dalej miejsce zostawione na 12–14 liter|& Racz., poprawnie,bez zostawionego miejsca& Chom....rozbiti puszkami Krywyj gorod Skirgai=owa brata Olkgirdowicza...Archeolog., Rumianc., ]co$ – zepsuty zapis z Racz.\

– sam Skirgie==o }†1397.01, otruty|& Supra>l., Kras., S=ucki, Ody<c.,z b="dem.

– nie ma wzmianki, kogo& Jewrein.Rozumiem, /e w Wilnie by=y dwa pier>cienie obrony; Kriwyj ]parzysty, podw[jny\. G[rn' cz">: obsadzili Lachowie i bronili, doln' dowodzi= Korygie==o. Gdy Krzy/acy wdarli si" do dolnej cz">ci – Lachowie nie wpu>cili zmykaj'cych obro<c[w do g[rnego zamku, ze wzgl"du bez-piecze<stwa – by Krzy/acy do< nie wtargn"li za uciekinierami. Tak zgin'= Korygie==o.

.332 a Ladskoj zastawie wo wysokom gorode togda suszczi, i nie pustiszawo grad kniazia Korgai=a& Akadem., Supra>l., Wile<ski, Ody<c. – prawda.A korola polskogo by=a zastawa ladska na Wyszszom gorodiei nie pustili kniazia Witowta u gorod – lapsus&Kras., Racz., Archeolog., Rumianc. Jewrein., Chom....nie pustisza u grad kniazia Skirgai=a – b='d& S=uckiZdanie z niewpuszczeniem Korygie==y w >redniow. sposobie uj"cia my>li – to Korygie==y nie wpuszczono do Krywego grodu, i tak te/ – by: mo/e – by=o pierwotnie w Spisoku grafa Raczynskago. Ale przepisy-wacz Spisoka w XVI w. “poprawi=”, zmieniaj'c Korygie==" na Witowta, zgodnie z logik' Odrodzenia, /e to Witowt par= do Wilna. Pope=ni= b='d, bo wiadomo przecie, /e je/eli Witowt bi= si" o ni/szy gr[d, to, tym bardziej, musia=by si" bi: o wy/szy tak/e, – o wpuszczeniu go nie by=o mowy; niedorzeczne, /e go nie wpuszczono, bo oczywiste, dlatego nie wymagaj'ce opisu, Korygie==y za> – tak.

.334 >lub Zofii, c. Wito=da, z Wasilim Dmitrewiczem, kniaziem Mosk., 1392Tego roku przyszli do wlk. kn. Wito=da pos=y od grodu Moskwy, od wlk. kn. Wasilja Dmitrewicza.Supra>l., Wile<ski, Kras., Racz., Archeolog., Rumianc. Jewrein., Chom.

.336 Jagie==o ze Skirgie==' wys=ali pos=[w do Wito=da, oferuj'c Wilno, 1392.Wito=d zgodzi= si", po naradzie z panami lit., i Juriem Narimuntowiczem. Przybyli do Wilna, ale kn. Korybut Olgierdowicz sta= si" niepos=uszny i pocz'= zbiera: swoich woj[w. Witowt pos=a= Wasila Boreikowicza i Kginiwi=a& Wile<ski. Obie strony – Wito=da i Krybuta – star=y si" 1392 w bitwie uDokudowa& Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom. – w=a>ciwie,Niedokudowa& S=ucki, Wile<ski, na Dulowie& Jewrein. – z b="dami.{le u wydawc[w, /e u Jewrein. Kulowanie ma& Supra>l., Ody<c.

.338 Fedor Wesna }Theodor Wiosna|, namiestnik Jagie==y, w Witebsku, 1393Potem kniagini Olgerdowa zmar=a }1392|, Jagie==o nakaza= Witebsk “dier/ati” ]utrzyma:\ sokolniczemu swemu – Fedorowi Wio>nie. A knia{ Swigrygie==o w[wczas m=odym by= }¿`1365|, i nie m[g= >cierpie:, /e Fedor Wiosna zarz'dza grodem i nie jest mu pos=uszny. Szwitrigaj=o zabi= Fedora, i Witebsk “wzi'=” ]zdoby=\.“By=a /e korolu Jakgai=u /a=o>: wielikaja” ]kr[l Jagie==o ubolewa=\ w

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

...LITEWSKIMIli>cie do Wito=da, i prosi= Wito=da o pomst". Wito=d – ze Skirgie==' – wyruszy= do Witebska, przez Druck i Orsz", i z pomoc' kn. Swiatos=a-wicza smole<skiego i Smolnian, pocz'= dobywa: Witebska. Szwitrigai=o wyjecha= z grodu i “uderzy= czo=em” Wito=dowi.Wito=d “osadzi=” gr[d }namiestnikiem| i wyruszy= do Wilna&S=ucki, Kras., Racz., Archeolog., Rumianc. Jewrein., Chwiedor Viosna, Odruczk& Chom.nie ma& Supra>l., Ody<c., nie ma “obsadzi= namiestnikami”, lecz zdoby= Witebsk i poszed= do Litwy& Wile<ski

.340 wyprawa Wito=da na Podole, 1394, nie w porz'dku chronologicznymTej /e wiosny na lato “idiet” ]wyruszy=\ Witowt na Podole,– jest& Supra>l., S=ucki, Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein.,

nie ma «na lato», ale zaraz «na jesie<»& Ody<c.– wiosny& Chom.– tej /e zimy }nie ma& na lato|& Wile<ski– nie ma bo uszkodzony& Akadem., Nikiphor.

.342 sprzeciw W=odzimierza z=o/enia ho=du Jagielle, 1392(93a kn. Wo=odimier Olgerdowicz, b"d'cy w[wczas w Kijowie, nie chcia= “pokoriti” ]upokorzy: si"\ kn. wlk. Witowtowi,Supra>l., Wile<ski, S=ucki, Ody<c., Racz., Kras., Archeolog. Rumianc., Jewrein.,vpokorzicz& Chom.

.344 pobyt Wito=da na Wo=yniu, 1394i kn. wlk. Witowt “wzi'=” gr[d ?itomir i Wruczij ]?ytomierz i Owrucz\. Tu przyby= do niego W=odzimierz – Witowt “wywi[d= go” ]odebra= mu\ Kij[w i da= jemu Kopyl.dobrze – “odebra=”& Supra>l., Racz., Archeolog., Rumianc., S=ucki,zepsuty – Kras., otnia=& Jewrein., odi'l, bez Owrucza& Chom.zwi[d= }W=odzimierza| z Kijowa& Wile<ski, wywi[d=& Ody<c.

.346 Wito=d “instaluje” ]osadza\ Skirgie==" w Kijowie, 1394, na polecenieJagie==y, usuwaj'c stamt'd W=odzimierza, niepos=usznego JagielleSupra>l., S=ucki, Kras., Archeolog., Rumianc. Chom.

.348 otrucie Skirgie==y, 1397, podejrzenie na czer<ca Fom" }Thomas|ªtego nie wiem, zanie/ ]bo\ m=odym w[wcza by=em – nie chc"utrzymywa:, by ten Thoma }po|da= “zio=o” kniaziowi Skirgielle pi:.ºThoma “Izuphow”& Supra>l., S=ucki, Wile<ski, Kras., Rumianc.,Archeolog.,Thoma Izuf& Racz.,Choma, Thoma& Kras. – psutyChoma, >w. Zophiego& Chom. ¯ Kras.$spievai'cz obichod i piesn& Chom., otchodnye& Rumianc. nie ma «tego nie wiem»& Archeolog., Jewrein., Chom. Izufow ¯ iz ]od\ Zufow ¯ Zophij ¯ gr. sophistes ]m"drzec\ ¯ sophia]m'dro>:, umij"tno>:, wiedza\, tak te/ Ipoczatok ¯ i % poczatok.

.350 niedatowane wypisy z rocznika Smole<skiego, 4 lub 5, lata 1392–1395– }1392| kn. Witowt osadzi= w Kijowie kn. Iwana Olkgimontowicza,

Hleba Swiatos=awicza – wys=a= do Smole<ska,a dla kn. Jureja Swiatos=awicza da=...Ros=awl& Supra>l., S=ucki, Ody<c. – w=a>ciwie, ?os=awl& Kras., ?as=awl& Racz., ?es=awl& Jewrein., Zeslaw& Chom.nie ma nazwy& Archeolog., Rumianc.

– }1393(94| Wito=d do Smole<ska, Hleb Swiatos=awiczHleb Swiatos=awicz, osiad=y w Smole<sku sta= si" niepos=usznym Witowtowi. Witowt wyprawi= si" do Smole<ska, i Hleb tam podda= si" mu. Witowt ustanowi= tam namiestnik[w& Jamonta i Wasila Borejko-wicza; Hlebowi za> da= gr[d Po=onyj.Manta i Wasiliu Borejkowiczu& Supra>l., S=uckiBorejkowicza& Kras., Wasila Borysowicza& Racz.Wasil Borakowicz& Archeolog., Rumianc.Wasila Baranowicza& Jewrein.Vasil Boroskovicz, Chleb& Chom.

– }1394| wyprawa Semena Lyngwenowicza na Olega Reza<skiegoTej zimy Witowt wyprawi= si" na Semena Lynkwena z du/ym wojskiem i smole<skimi si=ami, na kn. Olga reza<skiego. Wyprawa by=a udana – spustoszyli wiele ziem i wr[cili do swoich.Supra>l., Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

– }1394| ch=odna zimaTogda ]w[wczas\ zima by=a wielce “luta” ]sroga\.Kras., Racz., Rumianc., Archeolog., Jewrein.zima wielce “studena”& Supra>l., zima bila barzo twarda& Chom.

– }1395| na wiosn", Wasilij Dmitrewicz Moskiewski do Wito=daTej zimy na wiosn", przyjecha= do Witowta Wasilej Dmitrewicz mo-skiewski, do te>cia swego – wlk. kn. Witowta, do Smole<ska, w wielki post. Po wymianie dar[w, rozjechali si", Wasilej – do Moskwy,“a }Witowt| sam k Litwie pojecha=”.Supra>l., S=ucki, Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Jewrein., Chom.

4. historia Litwy na Podolu – “kronika Podolska”.

.400 zwyci"stwo Olgerda w bitwie z Tatarami nad “sin' wod'”Gdy hospodarem na Litewskiej ziemi by= knia{ wielki Olgerd – wyszed= w pole z litewskim wojskiem i pobi= Tatar[w na Sinej wodzie – trzech braci& kniazia Chaczebeja, Kut=ubuga, i Demetrja.S=uckiChoczebija, Kut=ubug", Dmitreja& Supra>l., Ody<c.Chaczeja, Ko=obuta, Dmitreja& Racz.,Kaczeja • • • • }na tym urywa si" Archeolog|.bez Sinej wody, Choczej, Ko=obug, Dmitrej& Rumianc.bez Sinej wody, Choczej, +obus, Dmitrej& Jewrein.Chaczabeia, Kukubuha, Dmitreia& Chom.

.410 brat Olgerda – Koriat z Nowogr[dka, mia= czterech syn[w o imionach& Jurij, Aleksander, Konstantin, i Fedor.Supra>l., S=ucki, Racz., Rumianc., Jewrein.Iurgy, Alexander, Constanti i xi'dz Chwiedor& Chom.

.412 }na Podolu| nie by=o ani jednego grodu drewnem zr"bowanego,ni kamieniem budowanego.Supra>l., S=ucki., Ody<c., Racz., Rumianc., Jewrein. Chom.

.414 }trzech braci| wesz=o w przyja{< z podolskimi atamanami i pocz"=obroni: Podolan przed Tatarami, ... Supra>l., S=ucki, Kras., nie ma& Ody<c....i baskakom nie dawa: “wychoda”& Supra>l., S=ucki, Ody<c.i “dani” nie uczali dawati& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein. Chom.

.416 zbudowali grody& Smotricz, Bakot", Kamieniec }Podolski|.Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Jewrein., Boguta& Chom.

.418 }ladski| Kazimierz +okietkowicz – widz'c poczynania trzech braci –przys=a= glejtowy list do Konstantina, by przyjecha= do niego.Supra>l., S=ucki, Ody<c.nie ma& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

.420 Jadwiga ¿1373 – c[rk' Kazimierza Wlk. †1370.11.05, boumy>li= sobie Kazimierz ze wszystkimi panami, by wyda: c[rk" za Konstantina, bo ªsyn[w u niego nie by=o, tylko jedna c[rkaº –z b="dem ]Jadwiga ¯ Ludwik, kr[l Polski i W"gier\.Supra>l., S=ucki, Ody<c.nie ma& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

.422 ale Konstantin, gdy popatrzy= – nie chcia= przyst'pi: do tej wiary,wr[ci= do swego gospodarstwa, na Podole, na listach glejtowych, gdzie zmar=.«zmar=» – m'dro>: pisz'cego dzieje “od Palemona”, gdzie ka/dy opisany umiera=, bo rzecz nieunikniona; cecha charakterystyczna&Supra>l., S=ucki, Ody<c.nie ma glejtu i wiary& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., jest& Potem jeden brat wyjecha= do kr[la w"gierskiego, kn. Konstantin tam zmar=, a kn. Juria “wo=ochowie ubili”. – zepsuty& Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.

.424 kniazia Jureja Wo=osi wzi"li sobie za wojewod" i tam go okarmili ]otruli\&Supra>l., S=ucki, Ody<c.a kn. Aleksandra tatarzy ubili& Supra>l.kniazia Jurja wo=ochowie ubili, a kn. Aleksandra tatarowie ubili&Racz., Rumianc., Chom.

.430 Fedor-}Theodor| Koriatowicz z Nowogr[dka, na wie>: /e brata “niesta=o”, ruszy= na Podole i tam osiad=. Ale w tym czasie Witowt sta= si" hospodarem Litewskiej i Podolskiej ziemi. Gdy knia{ Witowt wyruszy= na Podole }1394|, by poskromi: niepos=usznych Podolan –Fedor Koriatowicz zbieg= na W"gry, osadzaj'c grody Wo=ochami.Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Archeolog., Rumianc., Chom.

.432 Witowt zdoby= kolejno& Bras=awl, Sokolec, Kamieniec, Smotricz,Ska=" i Czerwleny gr[dek. Nestaka – wojewod" Fedora – usun'=, i swymi starostami poosadza=. S=uckiNestisa – imi" wojewody& Supra>l., Ody<c.starostami& Kras., Racz., Rumianc. Chom., wojewodami& Jewrein.,litewskim wojskiem osadzi= Podolsk' ziemi"& Rumianc.

.436 A to by=o “dobyto” ]osi'gni"te\ litewskimi si=ami, “a nikto jemu niko-torych” ]z /adnych\ stron nie pomaga=& Supra>l., Kras., Racz., S=uckinie ma& Ody<c., Rumianc., Jewrein., Chom.

.438 W[wczas kr[l }polski| poprosi= Witowta& ªMi=y bracie, da= tobie B[gzdoby: Podolsk' ziemi" – uczy< mi “cze>:”, daj mi Podolsk' ziemi".ºWitowt podzieli= si" z kr[lem po=ow' Podola za 20 tysi"cy }w pieni'-dzach, jakiej got[wki$| – w tek>cie szczeg[=y. Supra>l., S=ucki, Ody<c.20 tys. k[p groszy ¯ kopa& Kras., Racz., Jewrein., Chom....a kr[l polski w tych pieni'dzach da= panu Spytku – zepsutySupra>l., Rumianc., w dalszej cz">ci& 20 tys. k[p& Rumianc.

.442 Podolem w=ada= Spytek z ramienia kr[la, ten przyszed= z pomoc'Witowtowi w bitwie nad Worskl' }1399|, gdzie w[wczas pana Spytk" zabili Tatarzy; pani Spytkowa zosta=a wdow', a dzieci ma=e&Supra>l., S=ucki, Rumianc. dwukrotnie& Ody<c., Kras., Racz., Jewrein., Chom.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI....446 knia{ Witowt przej'= ziemi", ustanowi= swego starost" – dworianina

Granowskogo. Supra>l., Kras., Racz., Jewrein. swego Gra<skiego& S=ucki,starosta Gronowski& Rumianc., starosta Hornowski& Chom. .446 Pod Granowskim “da=” panu Piotrowi Montygirdowiczowi, a podPiotrem “da=” panu Dedigoldowi kt[remu nast"pnie da= Smole<sk.Supra>l., Kras., S=ucki,, Ody<c., Jewrein., Chom., nie ma Piotra& Rumianc..448 a panu Do=gierdowi Podole “da=”. Pan Dowgred “staro>ci=”na wszech tych grodach na Podolu, do >mierci Witowta }1430|.Supra>l., Kras., S=ucki, Rumianc, Chom., nie ma& Jewrein.

.450 Dowgird wezwany na narad" do Polski, ograbiony przez Polak[wA gdy kniazia Witowta “w /ywocie nie sta=o” ]zabrak=o, zmar= †1430\ – przybyli Lachowie, pana Do=gerda z Kamie<ca wezwali na }na|rad" do siebie, do rady niedopu>cili, samego uj"li i ograbili, “szto Podolskoe ziemli der/at” ]odt'd Podolsk' ziemi" posiadaj'\.”Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Rumianc., Dolgirda zabili& Racz., Chom.,nie ma& Jewrein.

5. datowane wypisy z rocznika Smole<skiego, 1395÷1427&

.500 Temir-Tik=uj z Taktamyszem, zmagaj' si" o w=adz"Lata 6903 }1395|. B[j by= carowi Temer-Tik=uju z Taktamyszem, i prze-gna= Taktamysza w Litw", a sam siad= na carstwie. Tego roku knia{ Witowt “priide” ]przyci'gn'=\ do Smole<ska i wyg=osi= mow"& ªWybieramsi" na Temir-Tik=uja.º I wyjecha= do niego Hleb Swiatos=awicz.Dalej skr[cie&Dali Witowtowi wiar", wyjechali z grodu z darami, wszyscy bracia Swia-tos=awicze i wszyscy kniaziowie smole<scy, z bojarami swymi. Witowt wszystkich pochwyci= i uprowadzi= do ziemi Litewskiej, a w Smole<sku osadzi= swych namiestnik[w& Jamonta i Wasila – syna Borejki. Oto pierwsze zdobycie Smole<ska, sentabra 28, we wtorek.Knia{ Jurej Swiatos=awicz by= w tym czasie w Rezaniu u ojca swego – kniazia Olga Iwanowicza. Supra>l., Nikiphor., S=ucki,wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki ˚.8255nie ma& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom. ̊ .6170, uszkodz. Akadem.

istotnie, wtorek, 28 sentabra wypada= w 1395 roku;drugie – i ostatnie – przej"cie Smole<ska przez Wito=da – w 1404.

.502 Tego roku kn. wlk. Witowt zebrawszy si=" litewsk', pos=a= Promczis=awai kn. Glega Swiatos=awicza, na Mirk=uja }zepsuty& Temer-Tik=uja|, a sam kn. wlk. Witowt ze wszem wojskiem za nimi “poszed=” ]poci'gn'=\.Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., nie ma& Supra>l., Nikiphor., S=ucki, Chom.,uszkodz. Akadem.

.504 kl"ska Wito=da w boju z Tatarami, n(Worskl' }w rzecz. 1399|lata 6907 }1399| m-ca awgusta w 12 die<& Jewrein.Lata 6906 }1398|. By=o pobojszcze kniaziowi wielkiemu Witowtowi z Temer-Tik=ujem carem.Dalej w skr[cie&Z Witowtem byli& }wygnany| Taktamysz ze swym dworem, Litwa, Niemcy, Lachowie, ?mud{, Tatarzy, Wo=osi i Polanie }spod Kijowa|, wszystkich kniazi[w 50-ciu.W boju nad Worskl', awgusta 12, we wtorek, B[g pom[g= Tatarom. Knia{ wielki zbieg= z ma=' dru/yn'. Car Temer-Tik=uj przyci'gn'= do Kijowa i wzi'= okup 3000 rubli litewskich. Rozpu>ci= swych Tatar[w po Litewskiej ziemi – wojowali a/ do Wielkiego +ucka.Oto imiona “izbitych” ]poleg=ych\ kniazi[w litewskich& knia{ Andrei i po=ockij Olgerdowicz, brat jego – Demetrej debria<ski ]z Bria<ska\... itd. List" zamyka knia{ Spytko krakowski.Supra>l., Nikiphor. ]bez listy je<c[w bo uszkodz.\, S=ucki, Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki ̊ .8260, ̊ .6725, uszkodz. Akadem.kn. Andrej, pasynka kn. Dmitriewa, “da” ]tak/e\ kn. Andrieja Olkgirdo-wicza po=ockiego, i brata jego – kn. Dmitrija bra<skiego. Jewrein.kn. Andriej Olkgirdowicz po=ocki, tak/e brat jego – kn. Dmitrej branskij, kn. Iwan Dmitreewicz, kn. Andrej – pasynok kniazia, }a| Dmitreew syn, kn. Iwan Borysowicz kijowski..., itd. Rumianc.

.510 wojna domowa w Smole<sku, “zamie:” ]zamieszki, rozruchy, zawierucha\W lato 6909 }1401| Knia{ Jurej Swiatos=awicz i knia{ Oleg reza<ski przyci'gn"li do Smole<ska, gdy w grodzie Smole<sku by=y zamieszki i bunt – jedni chcieli Witowta, gdy drudzy – kniazia Jureja, }na| ojca.Smolnianie nie mogli >cierpie: gwa=t[w “inowiernych” Lach[w – przyj"li kniazia Jureja i gr[d mu otworzyli. Namiestnik[w Witowta uj"li, a bo-jar[w kt[rzy nie chcieli ojca – kniazia Jureja, bra<skich lub litewskich, tych wszystkich por'bali&Supra>l., S=ucki, Racz., wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki, nie ma& Jewrein., nie ma bo uszkodz.& Nikiphor. ˚.6740

bez opisanego roku& Kras., Rumianc., trudno>:& Chom.Tej jesieni przyci'gn'= wielki knia{ Witow= do Smole<ska, na kniazia Jureja, “sta=” ]oblega=\ przez wiele dni i poci'gn'= do swej ziemi, wzi'w-szy “peremirie” ]przymierze, uk=ad pokojowy\. A w Smole<sku }w dalszym ci'gu| by= bunt, wielu por'bano, i }po|m[r pad= na ludzi&S=ucki, Kras., Racz., Rumianc., nie ma& Nikiphor.opisany rok 6909 }1401|& Racz., Jewrein.W tym czasie w Smole<sku “zamiata” ]zamie:, tj. zamieszki\ wielka by=a, i wiele ludzi swoich posiekli, kt[rzy sprzyjali Witoftowi, i }po|m[r by= wielki.Kras., Racz., Jewrein., trudno>:& Chom.Tego roku m-ca ijunia ]czerwca\ powojowali Tatarzy ko=o Kijowa, i monaster Peczerski ograbili i spalili& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein.Tego roku w Nowogrodzie, Moskwie, +adodze, Porchowie, Tiesowie, Tor/ku, Twerze, Dmitrowie i po wszem ruskim “wo=o>ciom by=opowietrie wielmi wieliko” ]po wsiach “powietrze” – pom[r by= wielki, zaraza roznoszona powietrzem, jak s'dzono\.Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.}za:mienie s=o<ca| Tej wiosny “na B=agowieszczenie” ]Zwiastowanie panny Marii\, w poniedzia=ek, na “strasznej niedzieli by=o znamienie” }zepsute& strastnoi; “Wierzbowej” Niedzieli, Palmowej, przed Wielka-noc'| – jak w nocy, s=o<ce pociemnia=o i gwiazdy pojawi=y si", “jako w obied” ]w porze obiadowej\, i strach ogarn'= ca=' Ru>. Tego roku Moskwa i Smole<sk spali=y si". Bu=gar, Grigorij Camiwlak metropolit' z polecenia Witowta.Kras., Racz. ]bez daty\, Rumianc., Jewrein., Chom.,w opisie roku 1415 w innych latopisach ]˚.546–.556\, uszkodz. Akadem.

.516 bezskuteczny najazd Witowta na Smole<sk, roku 1403 ]sic#\ ˚.6750W lato 6912 }1404| “Przychodzi=” ]naszed= i oblega=, przyci'gn'=\ knia{ Witowt, a z nim knia{ Semen, knia{ Szwitrygai=o, ze wsz' si=' swoj' do Smole<ska; stali pod grodem trzy miesi'ce, i “poszli precz” ]odeszli\ do swej ziemi, nie “wzi'wszy” grodu Smole<sk.Supra>l., Racz., Jewrein.,nie ma& S=ucki, Chom., cz">ciowo uszkodz. Akadem.

.520 bezskuteczny, drugi najazd Witowta na Smole<sk, 1404poprzedni, na Smole<ski i Wiazm", 1403, przez Lyngwena, ˚.6750.Semen z poprzedniego najazdu to Longwenej w tym naje{dzie.W lato 6912 }1404|, a od bo/ego narodzenia 1404 “godu” ]roku\.Knia{ wielki Witowt z Korybutem, i z Lukgweniem, i z Szwitrygai=' Olkgirdowiczami, i ze wsz' si=', “przyszed=” do Smole<ska, i knia{ Jurej zaryglowa= si" w grodzie ze wszystkimi Smolnianami, i knia{ wielki Witowt sta= ca=' wiosn", a grodu nie wzi'=, i “wo=o>ciom”]wsiom\ wiele z=a wyczyniwszy, i “poszed=” do ziemi swojej.

zapis – klarownie – wykonany w okresie Odrodzenia&• ko<sko d=ugie zdanie,• przej>cie ze stylu «od pocz. >wiata» na «od narodz. Chrystusa».1405 roku w “Wo=y<skim” kr[tkimA potem knia{ Jurej Swietos=awicz smolenskii pojecha= do kniazia Wasila moskiewskiego “w niemnozie dru/ynie” ]z nieliczn' dru/yn'\, a kniagini" swoj' i bojar[w zostawi= w grodzie, i przykaza= im czeka: na siebie “trzy roki”, a sam, przyjechawszy do Moskwy, prosi= kn. wlk. Wasilia, aby jemu pomoc da=, i knia{ Wailei obieca= jemu pomoc da:, i samego kniazia zatrzyma= u siebie na “trzy roki, noroweczy testiu swojemu wielikomu kniaziu Witowtu”.

oznaki zmy>lenia&• tyle lat ]3\ Jurej kaza= czeka: swej /onie,

co lat knia{ moskiewski jego zatrzyma= ]na 3 lata\,• nie po to obieca=, by go zatrzyma: w Moskwie – jedno z drugim

nie idzie w zgodzie; zatrzyma: – rozumiem – si=', mo/e zwleka=,• wlk. kn. moskiewski Wasilej Dimitrowicz by= zi"ciem Witowta,

nie te>ciem – o/eniony 1392 z Zofi', c[rk' Wito=da.I gdy on }Jurej| by= w Moskwie, w ten czas Witowt, zebrawszy si=" “mnog'” ]wielk'\ przyci'gn'= do Smole<ska, i Smolnianie, nie doczekawszy Jureja, “nie mog'c cierpie: od g=odu” ]cierpi'c z g=odu\ – poddali si" Witowtowi. W[wczas by=o ostatnie “wzi"cie” Smole<ska przez Witow-ta, “w Pietrow post”, dwudziestego sz[stego dnia “ijunia” ]czerwca\, w czwartek. “wzi'=” Witowt Smole<sk i “wsze Smole<skie knia/enie”,i ustanowi= w Smole<sku swego namiestnika, “i Lachom da= dier/ati”]i przekaza= Smole<sk Lachom\;

istotnie, czwartek, 26 czerwca wypada= w 1404&Supra>l., Racz., Jewrein.,nie ma& S=ucki, Rumianc., Chom., uszkodz. Akadem.,zwi"{le& “Wo=y<ski” kr[tki ˚.8280, ˚.6755.Nikiphor. nie ma “te>cia”, i wyra{nie /e kn. mosk. nie przyj'= Jureja;w Jewrein., po opisie roku 1405 ]drugie wzi"cie Smole<ska\, nast"puje bezpo>rednio opis roku 1428 ]wyprawa Witowta do Nowogrodu\.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

...LITEWSKIMI.524 Tego lata }ci'g dalszy opisu 1405| kn. wlk. Witowt ªwzia winoju na miru)

pskowski gr[dek Ko=o/e, a Pskowsk' “chrzestn' gramot"” ]pismo u/y-wane przy chrzcie\ przys=a= do Nowogrodu, i sta= pod Woronoczom 2 dni i odszed=, wsie powojowa=. I Pskowianie “/a=owali si"” ]skar/yli\ Nowogrodowi na Witowta za litewsk' wojn".Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., uszkodz. Akadem.

.526 rozbrat Wito=da z zi"ciem – Wasilijem Dmitrejewiczem, za PskowianW lato 6914 }1406| Knia{ wlk. Wasilej Dmitreewicz ªrazwro/y= mir s wlk. kn. WitowTom }tak w publikacji| za pskowiczi, i chodi protiwu Witowta, i wojewaszasja me/i siebie.)Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Ody<c., Kras., Racz. Rumianc., Jewrein., Chom. ˚.6765, uszkodz. Akadem.

.528 W lato 6915 }1407| ...A knia{ wlk. Wasilej Dmitreewicz wojowa= z wlk.kn. Witowtem, i Litwa “wzi"=a” Odoew, a u grodu Wia{ma “sta=a” ra: moskiewska; i nie wzi"li Wia{my, i mir wzi'= kn. wlk. z Witowtem.Nikiphor., nie ma& Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., uszkodz. Akadem.

.530 W lato 6917 }1409| ...Togo te/ lata Pskowianie “wzi"li mir pskowskimpowieleniem” z wielikym kniaziem Witowtem i z Niemcami.Nikiphor., nie ma& Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., uszkodz. Akadem.

.532 wiadomo>: o bitwie pod Grunwaldem, 1410.07.15W lato 6918 }1410| ...Tej jesieni ªbyst poboiszcze korolu Jagaile Olgir-dowiczowi, imieniem Wo=odis=awowi, i kn. wlk. Witowtu Kestutiewiczu s niemci i s prusy w Pruskoi zemli, me/i gorody Dubrawny i Ostrada.)Zabili mistrza i marsza=ka, i komtur[w pobili, i ca=' si=" niemieck' pobili, i grody niemieckie pojmali, “no” ]lecz\ tylko trzy grody “nie daszasja” kr[lowi i Witowtowi. ...itd.Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom. ˚.6785, uszkodz. Akadem.

.534 kniaziowi Lygwenowi urodzi= si" syn Jaros=aw; Photej do KijowaW lato 6919 }1411| Urodzi= si" kniaziowi Lygweniu syn Jaros=aw “na Koporij” i nadano mu Theodor na chrzcie. Supra>l., Nikiphor. ˚.4936 S=ucki – w nie na miejscu, tj. nie w chronologii ˚.564&nie ma& Rumianc., Jewrein., Chom., ˚.6790, uszkodz. Akadem.Tego lata pojecha= Photiej metropolita do Litwy i tam – w Kijowie – “postawi=” ]ustanowi=\ Sawostiana w=adyk' do Smole<ska.Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Rumianc., Jewrein., Chom. ˚.6790

.538 W lato 6920 }1412| Miesi'ca sentebra 8, w +ucku w Wielkim postawi=episkopa Turowowi – Eufemija. Od Halicza “poide” ]wyruszy=\ do Moskwy, m-ca augusta 1.Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Rumianc., Chom., ˚.6795,uszkodz. Akadem.

.540 Po/ar Tweru z podgrodziem, Jaros=aw jedzie do Litwy W lato 6922 }1414| “Pogorie grad Tfer i posad wie>.”Tego te/ lata odjecha= Jaros=aw }3-letni syn Langwena| do Litwy.Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Rumianc., Chom., ˚.6800,uszkodz. Akadem.

.544 metropolita }Photej| je{dzi= do LitwyW lato 6923 }1415| ”Powojewasza tatarowie wsiu Eleczeskuju zemliu i ottole zapustie=a.”Tej te/ zimy je{dzi= metropolita do Litwy, w Smole<sku “ostawi swoju kaznu” ]skarbnic"\, a sam je{dzi= do Grodna, do wlk. kn. Witowta, i nie przyj'= go wlk. kn. Witowt. “Togda by=o B=agowieszczenie w poniediel-nik na strastnoj niedieli”, a nazajutrz pojecha= metropolita Photej do Moskwy, a w Smole<sku by= metropolita }na| Wielki dzie< ]Wielkanoc\ i przyjecha= ]przyby=\ do Moskwy w >wi"tym tygodniu.Supra>l., Akadem., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Chom., ˚.6805, w “Wo=y<skim” kr[tkim ˚.8285.

.546 za:mienie s=o<ca; po/ar Moskwy i Smole<skaW lato 6923 }1415|. Miesi'ca ijunia }czerwca| 7, na >w. Theodora “izgibie” ]zagubi=o si", zagin"=o\ s=o<ce, skrywaj'c sw[j kr'g “od ziemi” ]przedZiemi'\, o 4 godzinie dnia ]10-tej rano obecnego systemu\, w czas >w. obiedni ]mszy w porze obiadowej\, i gwiazdy pojawi=y si" jak noc'.Togda by=o Wasiliju Dmitriewiczu 26 let na wielikom knia/enji.Akadem., Nikiphor., Supra>l., S=ucki, ˚.6806 w “Wo=y<skim” ˚.8285,Kras., Rumianc., Chom. ˚.510, po opisie roku 1401.

.548 Tego lata “pogorie grad Moskwa, i Smole<sk tako/e pogorie.”Tego roku “pogorie” ]spali=a si"\ Moskwa i Smole<sk.Akadem., Nikiphor., Supra>l., S=ucki; {le – 1401& Kras., Rumianc., Chom., ̊ .6805 ]przepisuj'c wydarzenia po 1401, nie opatrzy= ich datami, tj. nie opisa= latami, przez to sprawiaj' wra/enie odbytych 1401\. wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki ˚.8285

.552 Witowt osadzi= w Kijowie metropolit" Gregorija – Bu=garaW lato 6924 }1416|. Bo/ym “popuszczeniem” ]dopustem\ knia{ wielki Witowt “umysliw po swojemu chotieniju” ]zapragn'= urzeczywistni: sw' my>l, zachciank", /yczenie\ – zebra= episkop[w ruskich, w jego “ob=asti” ]ziemiach, okr"gu\ /yj'cych& Theodosij po=ocki – Grek, Isakej czerni-howski, Deonisej =ucki, Chariton wo=odimierski, Euphemej turowski, i z tymi episkopami osadzi= w Kijowie metropolit" “Gregorija bo=garina Camiwlaka” ]Gregorija Camiwlaka – Bu=gara\, nojabra 15.Camwlaka& Akadem., Nikiphor., S=ucki, Camiwilika& Supra>l., ˚.6810Grigorja Camiwlaka z Bu=garskiej ziemi& Kras.,˚.510bez imion i roku& Rumianc.Grzegorza z Bolharskiey ziemie, bez roku& Chom.

.554 Tego roku }1416| Tatarzy wojowali ko=o Kijowa, monaster Peczerski ograbili i spalili. Akadem., Supra>l., S=ucki,bez roku& Kras., Racz., Rumianc., Chom., nie ma& Nikiphor.

.556 Tego roku by= m[r “silen /elezoju” w Nowogrodzie, i w +adodze, w Rusie}¯ Russa|, Porchowie, Pskowie, Tor/ku, Twerze, i w Dmitrowie, “i po wo=o>ciach” ]okr"gach tych/e grod[w\. Akadem., Supra>l., S=ucki,bez roku& Kras., Racz., Rumianc., Chom. nie ma& Nikiphor.

.564 syn Lyngwena, zapis nie w chronologii& 1415, 1416, 1411, 1412, 1418W lato 6919 }1411|. Urodzi= si" kniaziowi Lygwenowi syn Jaros=aw na Koporij, na chrzcie dano mu Theodora ]na imi" chrzestne\. S=ucki,we w=a>ciwej kolejno>ci, w chronologii& Supra>l., Nikiphor. ˚.534.

.566 zapis dotycz'cy Photeja-Focjusza, metropolity mosk. 1410–†1431.W lato 6920 }1412|. Sentabra 8, w +ucku Wielkim postawi= episkopa do Turowa – Euphemija. Od Halicza pojecha= do Moskwy augusta 1 dnia. Supra>l., Nikiphor., S=ucki, nie ma& Chom., ˚.6795, uszkodz. Akadem.zapis dotycz'cy metropolity Photeja, bo tak/e ]bezimiennie\ w wypi-sach ]X\& W lato 6928 }1420|. Przyjecha= metropolita Photej do Litwy, czerwca 1, z nim w=adyka Ambro/y... itd.W leto 6929 }1421|. I we Lwowie, i we W=odzimierzu i przyjecha= we wtorek... Odt'd pojecha= do Borysowa, i do Drucka, i Teteryna. I we Mstis=awlu by= by= u kniazia... a w Smole<sku “zborowa=”... i przyjecha= do Moskwy na wielki post.

.570 Witowt podst"pnie zdobywa Krzemieniec na PodoluW lato 6926 }1418|. Knia{ Daszko Theodotowicz Ostro/ski tak zdoby= Krzemieniec. Knia{ wielki Witowt w wielki czwartek }przed Wielkanoc', wiosn'| “pos=a= pre/e siebie dwuch cze=owiek” ]po-stawi= przed swym licem dw[ch ludzi\& Dmetreja i Dani=", m[wi'c& ª}za|Przedajcie si" s=u/y: Kondratowi Prusowi – wojewodzie krze-mienieckiemu, a gdy ja przyci'gn" pod gr[d – wy zw[d odetniecie, i most po=o/ycie.º Oni, przyjechawszy, oddali si" wojewodzie. Przyj'= ich przyja{nie, “a togo w nich nie rozumie i nie poznasza]nie wiedz'c i nie podejrzewaj'c\.” I Daszko przyby= do grodu noc', o 9 godzinie }3 nad ranem|, a jego “swietnicy” ]wsp[lnicy\ w grodzie wzw[d odr'bali i most po=o/yli, i Daszko z “drugi swoimi” ]z dru/yn'\wjecha= do grodu, Kondrata wojewod" zabili, a “przystaw[w” ]zbieg[w\ kr[lewskich i Witowtowych pobili, a kniazia Swidrygie==" “i/ }ze|lez wystupi=, siediewszego po= 9 goda” ]z /elez – okow[w – wypuszczon, siedzia= w nich osiem i p[= roku\.I st'd Swidrygie==o uszed= na W"gry, “wzi'wszy” +uck }$|, a od wo=y<-skich bojar[w “od='czy= p[=trzecia koni” ]zabra= ze sob' – na W"gry – 250 koni nale/'cych do wo=y<skich bojar[w\&Supra>l., S=ucki, Kras., w Jewrein. pod 1401, nie ma& Nikiphor., ˚.6815U Racz. szczeg[=y& ªDaszko w[wczas noc' przyjecha=, a z nim tylko dziesi"ciu zbrojnego ludu. I na tych miast wzw[d odr'bali... Kondrata wojewod" ubili, i /o=nierow korolewskich pobili, i kniazia Szwitrigai=a “wypu>cili z /elez” ]z okow[w\, bo siedzia= w Krzemie<cu 9 lat. I odt'd Szwitrygai=o, zebrawszy si", z nakazem Witowta, “szed=wszy Ugorsk' ziemi"” ]id'c, w drodze na W"gry\, spustoszy= i grod[w wiele “pobra=”, i +uck Wielki “wzi'=” i wo=y<skich kniazi[w i bojar[w pi":set koni wzi'= i do Witowta “prywie=” ]przywi[d=\& Racz.Szwitrigai=o siedzia= w Krzemie<cu 4 lata& Rumianc.siedzia= 9 lat, 10 tys. zbrojnego ludu przyby=o noc'& Chom.

.572 W lato 6926 }1418|. Posta • • • • • •}Postawlen byst episkopom Rostowu...|. Supra>l. – pe=ny zapis;uszkodzony ]dalej w r"kopisie brakuje kilku kart, a/ do roku 1430\&Akadem., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Kras., Chom., Jewrein., ˚.6815

.574 podr[/ Photeja do LitwyW lato 6935 }1427| ...Tej te/ jesieni by= metropolita w Braszowie i wKo=omnie, “a po Ro/estwie Christowie jezdi= w Litwu, i zjezdi= w 7 niediel w Litwu i iz Litwy.” ]po Bo/ym Narodzeniu pojecha= do Litwy; podr[/ w obie strony& do Litwy i z Litwy, zaj"=a mu 7 tygodni\&Supra>l., Nikiphor., nie ma& S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Chom., ˚.6845, uszkodz. Akadem.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI....576 Rzeka Dniepr “teczet” ]wpada\ w morze Ponieszskie }dzi> Czarne|;

Dniepr wyp=ywa z Okowskiego lasu i “potecze na po=ude<” ]i p=ynie na po=udnie\. A Dwina z tego te/ lasu – “teczet na polnoszcz” ]p=ynie na p[=noc\. I Wo=ga “cieknie” z tego lasu na wsch[d, i wpada w morze Chwaliskie 70 uj>ciami. Tym wi"c mo/na “i>:” Wo=g' do Bu=garii ]Nad-wo=/a<skiej\ i do Chwalisji na Wschodzie – do granicy Simona.s=ownictwo& po=udnie ]gdy s=aw. jug\, polnoszcz ]s=aw. sewier\&Akadem., Nikiphor., Supra>l., nie ma& Chom. ˚.6845Zapis o trzech rzekach& Dnieprze, Dwinie, i Wo=dze, wyp=ywaj'cych z lasu Okowskiego, a Wo=ga wpadaj'ca 70-ma }czyt. wieloma| uj>ciami do morza Chwaliskiego, pochodzi ze Wst"pu do Powie>ci wrem. let.

.578 nieudana wyprawa Witowta do Nowogrodu WielkiegoW lato 6936 }1428|. Chodzi= kn. wielki Witowt do Nowogrodu Wielkiego ze wszym wojskiem swoim, i wiele z=a “uczyni=” ]zdzia=a=\, lecz grodu nie wzi'wszy – “opia:” poszed= do Litwy ]zarz'dzi= odwr[t\&Racz., Jewrein., nie ma& Akadem., Supra>l., Nikiphor., S=ucki, Rumianc., Chom.

6. zjazd w Trokach 1430, w sprawie koronacji Wito=da,i jego >mier: †1430 }mylnie w Wielkim +ucku|.

.600 W lato 6939 }1431|. Wielki knia{ Witoft Kiestutiewicz Litewski i Ruski wez-wa= do siebie wielkiego kniazia Wasilija Wasiliewicza Moskiewskiego i kr[la Polskiego W=adys=awa... itd. Lista zaproszonych&Akadem., Nikiphor., S=ucki, Skazanie o welikom knjazie Witoftie, Ody<c.bez daty& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

.604 Zjazd trwa=11 dni, w Trokach& Nikanor.6 niedziel, w +ucku& Akadem.7 niedziel, w +ucku& Nikiphor., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.na dzie< “obroku” ]strawy, karmy\ sz=o– kr[tka lista& po 300 beczek miodu “na obrok”, po 300 ja=owic&

Skazanie o welikom knjazie Witoftie– d=u/sza lista ]d=.1\, “obroku”& po 300 beczek miodu, ja=owic 300,

baran[w i wieprz[w po trzysta. Akadem. , Nikiphor., S=ucki, Ody<c.500 beczek miodu, po 500 ja=owic, po 500 baran[w, po 500 wieprz[w, po 100 /ubr[w, i po 100 =osi, a inszych reczei liczby niet& Kras.500 beczek miodu, po 500 ja=owic, po 500 baran[w, po 500 wie-prz[w, po 100 /ubr[w, i po 100 =osi, a inych reczei i czis=a nie by=o& Racz., Chom....a inych reczei czis=a nietu& Rumianc.]d=.2\, 500 beczek m'ki, 500 baran[w, 500 wieprz[w, 100 /ubr[w,100 =osi, a innych “wieszczej czis=a niet” ]materia=[w bez liku\& Jewrein. ...a inich rzeczi liczb niemasz& Chom.

.612 Wito=d umieraoktabra 24& Nikanor.oktabra 23, na dzie< >w. Jakowa – brata Pana&

Akadem., Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Chom.oktabra 23, na dzie< >w. aposto=a Jakowa – brata Pana& Nikiphor.w oktabrze, w dzie< >w. Jakowa – brata Pana& S=uckioktabra 23, kniaziowa= na Litwie i Rusi 27 lat& Jewrein.

dopiero tu w Jewrein. do='czony opis roku& 6938 }1430|, i w='czone zdania Pochwa=y Witowta& Tego roku, po >mierci wlk. kn. Witowta przybyli Lachowie, pana Olgedra z Kamie<ca Podolskiego wezwali do siebie na }na|rad", do rady nie }do|pu>cili, samego zabili, i Kamie-niec “zasieli” ]zasiedlili\, i ca=e Podole zabrali, kt[re do dzisiejszego dnia posiadaj'. Tego roku zasiad= na Wielkim knia/eniu Litewskim kn. wlk. Szwidrigai=o Olkgirdowicz... pisiec przechodzi do wojny Swidrygie==oZygmunt, czyli do nast"pnej cz">ci latopisu.wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki

dekabra w 3 de< – z b="dem& Skazanie o welikom knjazie Witoftie˚.700, gdzie Zygmunt od 1 wrze>nia, po 22 mies. Swidrygie==y;bez daty, roku, przechodzi prosto do tekstu Pochwa=y, by powr[ci: do zjazdu 1430 i w[wczas dostawi: dat"& Chom.

.620 kr[l polski by= by= przy =o/u >mierci&Akadem., Nikiphor., S=ucki, Kras., Racz., Jewrein., Rumianc., Chom.

wszystkie wiarygodne latopisy podaj' dat" >mierci «oktabra 23»,i miejsce – +uck; Wito=d zmar= w Trokach, oktabra 24, wg Nikan.,tak i Jadwiga, c[rk' Kazimierza Wlk. †1370, wszystkie, z b="dem,i tak, /e Zofia, c[rka Wito=da, wydana za m'/ 1392, wszystkie,gdy >lub 1391.01.19, tj. zim' 1391(92, blisko ko<ca roku 1391.

7. Pochwa=a Wito=da – panegiryk na jego cze>:, pisany 1449(50.

.700 Pochwa=a czy Skazanie$– Pochwa=a o welikom knjazi Witowtie& S=ucki, Racz., Rumianc.– Skazanie o wielikom knjazie Witoftie& Skazanie, Akadem.– nie ma& Chom.

.702 jedno czy drugie$ – Tajnu carewu taiti dobro est, a die=a welikogo gospodara powiedati

dobro /e est& Akadem., Supra>l., S=ucki,– Tajnu taiti carewu... Ody<c.– nie ma& Rumianc., Chom., Skazanie o welikom knjazie Witoftie

.704 Chc" wam powiedzie: o wielkim kniaziu Aleksandrze Kiestutiewiczu,zwanym Witoft, Litewskim i Ruskim, gospodarzu wielu innych ziem.Akadem., S=ucki, Ody<c., nie ma& Kras., Rumianc., Chom.

.706 “No po niej jest pisano” – pisano po niej }po ziemi|& ªBracia, Boga –b[jcie si", a kniazia – czcijcie.º Tak i ja chc" wam opowiedzie: o s=awnym gospodarzu, lecz nie mo/na wypowiedzie:, ni pisaniem odda: “dzie=”]czyn[w\ wielkiego gospodarza, jak nie mo/na “ispytati” ]popr[bowa:\ wysoko>ci niebios i g="bin morskich.Akadem., S=ucki, Ody<c., nie ma& Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

.740 dokument ko<czy si" s=owami&Temu carowi }tatarskiemu| Dawladi-Berdeju “niemnogo wremja po-bywszu, i tomu mimo szedszu” ]i ten przemin'=\. Tym wi"c starszym ordy<skim, s=ysz'c, /e s=awny gospodarz jest w pobli/u Kijowa, przy-szli sami, pok=onili si" s=awnemu gospodarzowi, wielkiemu kniaziowi Witowtowi, i wiele dar[w przynie>li, prosz'c o innego cara; on wi"c da= im innego cara – Mahmeta. Jako za> od morza wiele w[d pochodzi, tak i m'dro>: od tego wielkiego gospodarza, wielkiego kniazia Witowta....jako za> od morza wiele w[d pochodzi.Akadem., S=ucki, Ody<c., nie ma& Kras., Racz., Rumianc., Chom.

8. wojna Swidrygie==oZygmunt, 1432÷1436,oczami >wiadka – /y= w tym czasie.

.800 Zygmunt od 1432.09.01Po >mierci wielkiego kniazia Witowta, knia{ Szwitrigaj=o osiad= na “wielkim knia/eniu” ]na stolcu wielkoksi'/"cym\ w Wilnie i na Trokach. Kniaziowa= dwa lata bez dwu miesi"cy, w tym czasie “odpu>ci=” ]od-prawi=\ w=adyk" Herasima do Carogrodu na metropoli". “I nie uprawia= ziemi”. Litwa wi"c osadzi=a wielkiego kniazia Zygmunta Kiestutewicza, w Wilnie i Trokach, miesi'ca sentabra 1 dnia&Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c., Jewrein., nie ma Szwitrigai=y& Kras., Szwitrigai=o kniaziowa= dwa lata i miesi'c&Rumianc., Jewrein., Chom., nie ma& Kras.,Szwitrigai=o osiad= na Wlk. kniazstwie Lit., panowa= 2 lata i m-c& Racz.

.804 Swidrygie==o do Oszmiany, bitwa z si=ami Zygmunta, lista je<c[wSwidrygie==o w tym czasie by= w Po=ocku i z Po=ocka ruszy= do i Smo-le<ska, ruscy bojarzy osadzili go na swym stolcu. Tej jesieni zebra= si=y i wyruszy= do Wilna. Kn. wlk. twerski Boris Aleksandrowicz da= jemu brata swego – kn. Jaros=awa, ze wsz' si=' swoj'. Nie doszed= do Wilna, zatrzyma= si" w Oszmianie, odleg=ej o 6 mil }42 km SE; 1 mila ̂7,467 km|, i tu sta= “niedziel"”. Tu Zygmunt bi= si" z nim, dekabra 8, na pami'tk" >w. Potapia, w poniedzia=ek }1432|&Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c.poniedzia=ek, 8 grudnia, wypada= w 1432.dekabra 8 dnia, bez poniedzia=ku i >w. Potapia& Rumianc., Chom.dekabra osmogonadcat dnia }8-gona>cie|& Racz.,]{le u wydawc[w, w przypisach u Racz., /e u Kras. oktabra 8\,dekabra w semyj }si[dmy, 7| de<& Kras., ]bez dnia tygodnia\,dekabra w 18 de<& Jewrein.Zwyci"/y= Zygmunt, uj"to& Jureja Lyngweniewicza, kn. Wasila Semeno-wicza, Fedka Ody<cewicza, pana Dedigolda – wojewod" Wile<skiego, innych wielu wybili i uj"li.uj"to& kn. Wasilija Semenowicza, kn. Jureja Lygweniewicza, Fedka Odyncewicza, pana Dedigolda – wojewod" Wile<skiego& Akadem.Lugweniewicza Nikiphor.uj"to& gniazia Jurija Lu<kweniewicza, kn. Wasilija Semenowicza, Fedka Odincewicz, pana Dedikgolda – wojewod" Wile<skiego& S=uckiuj"to& kniazia Juria Lykhweniewicz, kn. Wasilija Semenowicza, Fedora Odincewicza, pana Dediholda – wojewod" Wile<skiego& Ody<c.ubili& Jureja Lynkgweniewicza, uj"li& Jureja Semenowicza, Fedka Io-dyncieewicza, pana Dedikgolda& Kras., Rumianc., Chom.ubili& Jurja Lykgeniewicza, uj"li& Jurja Semenowicza, Fedka Ody<cewi-cza, pana Didikgolda, Racz., Iwana Kdigolda }Dedigolda| Jewrein.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

...LITEWSKIMI.814 Tej zimy }1432| po raz drugi zebra= wielk' si=" rusk' i wyruszy= na Litw".

“Powojowa=” Litewsk' ziemi", popali= i uprowadzi=. Akadem.,Nikiphor., S=ucki, Ody<c. ]Drubyj hrad ¯ drugi raz\, Kras., Rumianc., Jewrein., Chom.

.816 Na lato }1433|, z pomoc' mistrza inflandskiego i kniazia twerskiego}bezimiennie| wyruszy= do Wilna. W odleg=o>ci p[=tora mili }12 km SES| od Wilna nocowa= w Rudominie }dzi> Rudamina|. Nie dochodz'c Trok[w, zwr[ci= si" na Stare Troki, a pod Trokami sta= “na spasow die<” ]Przemienienie Pa<skie\, sta= }tam| 4 dni, i odszed= szuka: wlk. kn. Zygmunta i wojsk litewskich. Sta= na Ejszyszkach 4 dni }37 km NEN od Lidy, 60 km S od Kowna|.Wojtaszkach& S=ucki, Wekszuszk& Akadem., Nikiphor.,wo Weksziuszkach& Ody<c., Iejsziszkach& Kras., u Esziszka& Jewrein.u Eisziszkach – w=a>ciwie& Rumianc., Eykssikach& Chom.po dw[ch dniach “wzi'=” murowany gr[d Krewo }86 km NEE od Ejszy-szek|, i spali=, wielu wyr'ba= i uprowadzi= w niewol". Odt'd ruszy= do Mo=odeczna }38 km E od Krewa|.po dw[ch dniach& Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c., Racz., Rumianc.,Jewrein.,stoja= 2 niedieli i doby= Krewa – po 2 }dw[ch| tygodniach& Kras.,czteri dny& Chom., bez “spasow die<”& Rumianc.

.826 Swidrygie==o do Trok[w i Ejszyszek, }nadal 1433|,Nadesz=a Swidrygielle wie>:, /e Litwa idzie pogoni', wys=a= wi"c Mi-chai=a – kijowskiego wojewod", i z nim innych kniazi[w ruskich. Pobili Piotra Montigirdowicza i Litw".Montikidrowicza& Akadem., Mo<tikidowicz& S=ucki, Monhirdowicz& Ody<c.Montikgirdowicz Kras., Monkgirdowicz& Rumianc.,Montigirdovicz& Chom.Monkkgirdowicz, opuszczone& na Kopaczach& Jewrein.a innych uj"li na Kopaczach. Odt'd ruszy= do Zas=awla, Zas=awl “wzi'= tego /e dnie” }jeszcze| tego }samego| dnia, spali=, a ludzi uprowadzi=. Doci'gaj'c do Mi<ska, “wzi'=” gr[d Mi<sk, kt[ry spali=, ludzi uprowadzi= w niewol", m"/[w i /on. Na drodze do swych ziem, w Borysowie, uj"li Michai=a Iwanowicza Holsza<skiego na rzece Berezynie, odes=ali do Witebska i tam poleci= utopi: go w Dwinie, pod Witebskiem, a uj"li jego niewinnego&Akadem., Nikiphor., S=ucki, Kras.Michai=a Iwanowicza Po=oczanskogo& Racz.Michai=a Iwan. Pa=aczanskogo, ...odnogo }niewinnego|& Rumianc.Michai=a Iwanowicza po=ockago& Jewrein.Michala Ivanovicza Poloczkiego& Chom.Potem mistrz inflandski uszed= do swej ziemi, a kn. wlk. Szwitrigai=o “poszed=” ]wyruszy=\ ku +ukomli. St'd do Kijowa.Racz., Rumianc., Chom.+ukomla n(jez. Lukomlskim, 125 km NW od Mohilewa, 89 km SW od Witebska, 90 km SES od Po=ocka, 86 km NWW od Orszy, 68 km NE od Borisowa, 137 km NE od Mi<ska.Nie dochodz'c +ukomli, za mil", w jeziorach, mistrz ruszy= do swej ziemi – Inflant[w, a knia{ wlk. Swidrygie==o ku +ukomli, i tu “rozpu>ci=” swoich woj[w, kniazi[w i bojar[w, a sam wyruszy= do Kijowa.w }o|zerech, Liflanty& Akadem., Nikiphor., Ody<c.do Kijowa& S=ucki, do Sklewa& Kras., ch Kiewu& Jewrein.

.836 Zygmunt do Mstis=awla, 1435, oktabra 26, w >rod"Tej jesieni }1435| kn. wlk. Zygmunt zebra= si=" litewsk' i ladsk', i sta= pod Mstis=awlem, m-ca oktabra 26 na pami'tk" >w. m"czennika Dme-treja, w >rod", “sta=” ]oblega=\ 3 tygodnie, nie zdoby= grodu i uszed= do ziemi swojej. Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c., Kras.

>roda, 26 pa{dziernika, wypada=a 1435.pod Mstis=awlem sentabra szostogonadcat& Racz.– w pi'tek uszed= do Kijowa& Racz.pod Mstis=awlem m-ca sentabra 16, sta= 4 tygodnie& Rumianc.pod Mstis=awlem 4 tygodnie, m-ca sentabra 16 dnia& Jewrein. 3 niedziele, m-ca octobra osmnastego }18-go| dnia& Chom.

.844 Swidrygie==o do Bras=awla, }1435, jesie<| – nieudany; “ na lato” – {le.Na lato za>, Swidrygie==o, z kniaziami ruskimi, wyruszy= na Litw"; i mistrz przyszed= mu z pomoc', u Bras=awla. Bo/' wol' “pad=a na ziemi" mocz wielka” ]ulewne deszcze\ i z tego powodu nie mogli wyruszy: do Litwy. Rozeszli si", Szwitrigai=o rozpu>ci= bojar[w do Po=ocka, a sam wyruszy= do Kijowa. Akadem., S=uckipede na ziemlu mocza wielika& Akadem., Ody<c.pade na ziemlu mocz wielika& Nikiphor., S=uckimokros: wielikaja ot do/dczu nasz=a na ziemlu& Racz., Jewrein.w tot czas wielikaja mokrost do/czu padajet na ziemlu& Kras.i tot czas mokro>: do/du padaet na ziemlu& Rumianc.mokros: desczv bila barzo vielka na ziemi'& Chom.

.850 metropolita Herasim spalony w Witebsku, 1435 Na trzecie lato kn. wlk. Szwitriga=o spali= Herasima, w Witebsku.}od 1433 – wyj>cia Herasima z Carogrodu ]Konstantynopola\, zapis nie we w=a>ciwym miejscu, bo w roku 1436; by: mo/e – doda= 1433 % 3 ^ 1436, metoda dodawania lat od czas[w Odrodzenia, po dzi>|.Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c., Rumianc., Jewrein., Chom.

.852 Swidrygie==o do Bras=awla, 1435, bitwa za Wi=komirem na rzece..., lista je<c[wWybra= si" wlk. kn. Szwitrigai=o, z Witebska do Litwy, z ruskimi kniaziami i wojami, wyruszy= do Bras=awla i tu do='czy= mistrz inflandski ze sw' si='. Od Bras=awla poci'gn"li do Zawilejskiej ziemi, do Wi=komierza. Lecz wlk. kn. Zygmunt nie wyruszy= sam – kr[l }polski| da= 8 set konnicy.

8 sot kopej kopji& Akadem., Nikiphor., S=ucki, Ody<c.osm tisieczej ludej konnych& Racz.osmsot kopejnikow pomoczi& Kras., Rumianc.8000 ludej konnych& Jewrein.50 tys. kopynikow& Chom.

.854 }tak/e| Zygmunt wys=a= syna swego – Michai=a }w zamian|.Knia{ Michai=o, z litewskimi si=ami i polskimi star= si" ze Szwitrigai=' na dzie< Semena “na letoprowodca”. Akadem., Nikiphor., Supra>l., S=ucki, Ody<c.

m-ca sentabra w 1 de<& Jewrein.na Sem de< w ose<& Nikiphor., Kras., Rumianc.miesjaca henwara ]janwara| pierwogo dnia& Racz.bitwa na dzien swi"tego Simona Iudi }Judy| w iesieny& Chom.

.856 Bili si" za Wi=komirem na rzece... }prawdop. Niewia/y|zostawione miejsce na wpisanie nazwy rzeki& S=uckinie zostawione& Nikiphor., Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.Za to B[g nie “posobi” kn. Swidrygielle, /e spali= metropolit" Herasima –nie ma Boga sposobi'cego ]przychylnego\& Jewrein.pom[g= wlk. kn. Zygmuntowi i synowi jego – Michaile. Pobili Szwitrigai=" i wsz' si=" jego, wielu wybili, innych uj"li. Zabili bratanka jego – kn. Zidimonta i Koributowicza, kn. Jaros=awa Ly<gweniewicza, kn. Michai=a Ba=abana Semenowicza, kn. Danilija Semenowicza Holsza<skiego, kn. Michai=a wiaziemskiego Lwowicza, i innych wielu pobili i r"koma uj"li kniazi[w 42. Uj"to kn. Ioanna Wo=odimierowicza kijowskiego, i brata jego – Fedora-}Theodora| Korybutowicza, a inflandskiego mistrza – sa-mego zabili, i landmarsza=ka i innych komtur[w wielu wybili, i wszech Inflandczyk[w “przebili” ]zad{gali\, a innych wszystkich uj"li, }tak| /e ma=o ich zosta=o. I wielu go>ci “przebili”& rakuszan, sla/an i czechow]Rakuszan, Íl"/an i Czech[w\, a innych r"koma uj"li. S=uckikn. ?ikgimonta Koributowicza, kn. Jaros=awa Lygweniewicza, kn. Michai=a Bo=obana Semenowicza, Lyrweniewicza Holsza<skogo, kn. Michai=a wiazemskogo Lwowicza... Ioanna Wo=odimierowicza kijew-skogo, i brata jego Feodora Koributowicza& Akadem. ubili bratanicza jego, kn. ?idimonta Korbutowicza, i kn. Jaros=awa Lygweniewicza, i kn. Michai=a Bo=obana Semenowicza, i kn. Danilija Holsza<skogo, i kn, Michai=a wjazemskogo Lwowicza& Nikiphor.ubili bratanicza jego, kn. ?idimonta i Koributowicz, i kn. Jaros=awa Lu<kweniewicz, i kn. Michai=a Bo=obana Semenowicz, i kn. Danilija Holszanskago, i kn, Michai=a wjazemskogo Lwowicz& S=uckibratanka jego kn. Koributowicza ?idimina, i kn. jEros=awa Lynkwe-niewicza, i kn. Michai=a Semenowicza, i kn. Dani=a Semenowicza Holsza<skiego, i kn. Michai=a wiazemskiego Lwowicza& Kras. ubili togdy Koributowa ?idimina a kn. jEros=awa Lynkgweniewicza, kn. Michai=a Semenowicza, kn. Michai=a wiazemskogo Ilwowicza& Racz.ubili togdy bratanicza kn. Korbutowa ?idimina, “da” ]tak/e\ kn. Jaro-s=awa ?inkgwieniewicza, kn. Michai=a Semenowicza, i kn. Michai=a wiazemskogo Lwowicza& Rumianc.ubili& Kuributowa ?idimana, kn. Jaros=awa Kwieniewicza, Michai=a razanskago Lwowicza; uj"li& kn. Iwana Wo=odimierowicza kijowskiego, i brata jego – Fedora-}Theodora| Kurbatowicza& Jewrein.Vbili tedi bratanica Koributovego, ?idzimina, xi"dza Ieroslava Lingwie-ievicza, xs. Michaila Siemionovicza, xi"dza Michaila Vyciemskiego}zepsute wiazemskiego| Lwovicza& Chom.ru/a< i sla/an i czechow& Akadem. ruku/an i sla/an i czochow& Nikiphor.rakuszan, sla/an i czechow& S=ucki Ruku/an, i Slia/an, i Czechow& Ody<c. rakuszan i sle/akow, i czechow& Kras.rakuszan i s=owak[w, i czech[w& Racz.raku..., s=owak[w i czech[w& Rumianc.rakuszan i s=owakow i czechow& Jewrein.rakuszan, sli'/akow i czechow& Chom.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.

ZWIÅZKI MI´DZY KRONIKAMI LITEWSKIMI.862 Zygmunt do Po=ocka, 1435

Po tym “pobiciu”, w 3 niedziele, wlk. kn. Zygmunt zebra= wsz' si=" litewsk' i wys=a= syna Michai=a na Ru>. ]na tym obrywa si" Nikiphor. ltps – w po=owie wyrazu\W boju na Rszi }Orszy|, Smolnianie poddali si" Zygmuntowi i jego synowi – Michaile. Nie wyruszy= }jednak| do Smole<ska, lecz od Rszy – do Witebska.Akadem., S=ucki, Ody<c., Kras., Jewrein., Chom., nie ma& Racz., Rumianc.Pod Witebskiem sta= 6 tygodni – nie zdoby= grodu. Jeszcze tej zimy, wlk. kn. Zygmunt, ze sw' si=', wyruszy= do Po=ocka. Sta= pod Po=ockiem tydzie< – nie zdoby= grodu, i odszed=.Akadem., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc. Jewrein., Chom.

.868 Po=czanie poddaj' si" Zygmuntowi, 1436Na lato, Po=czanie i Witebczanie, nie czuj'c znik'd pomocy – poddali si" wlk. kn. Zygmuntowi Kestutowiczowi. I pocz'= kn. wlk. Zidimont kniaziowa: na wielkim stolcu Litewskim i Ruskim.Akadem., S=ucki, Ody<c., Kras., Racz., Rumianc., Jewrein., Chom.

9. rocznik Smole<ski, wypisy z lat 1432÷1446.

.900 W leto 6940 ]1432\ Herasim Episkop Smolensky pojde ko caru graduna mitropoliu. Ody<c.ko Carigradu& Akadem., Supra>l. ˚.6865, nie ma& Kras., Jewrein., Chom.

.902 Togo /e leta ?ikgimont siadie w Litwie.Akadem., nie ma& Supra>l., Ody<c., Kras., Jewrein., Chom.

.904 Togo/ leta poboiszcze byst’ wo Oszmianie }dekabra VIII|&Akadem., Supra>l., Ody<c.; Kras. }dekabra 7|, Racz. }dekabra 18|,˚.804, ˚.6865.

.906 W leto 6941 ]1433\ Herasim Mitropolit wyjde iz Cara grada.Akadem., Supra>l., Ody<c., ˚.6870, nie ma& Kras., Racz., Jewrein., Chom.

.908 W leto 6943 ]1435\ Szwitrigaj=o Herasima mitropolita so//e wo Witebsku.Supra>l., Ody<c., ˚.6875, nie ma& ]jest, ale w tre>ci, w innym miejscu\&ªNa trzecie lato Szwitrygai=o “so//e” lub “z/og” ]z/eg=\ metropolit" w Witebsku o imieniu Herasim, a potem zebra=... itd.ºAkadem., Kras., Racz., Rumianc., nie ma& Jewrein., Chom.

.910 Togo/ leta byst’ poboiszcze na Wi=komiri, mno/estwo pobiszaknjazei i bojar i mesticzow, a inych rukami poimasza.Akadem., Supra>l., Ody<c., Rumianc., ˚.6875, nie ma& Kras.

.912 W leto 6944 ]1436\ }nie opisane, bez za='czonego tekstu|.Akadem., Supra>l., Ody<c., ˚.6880, nie ma& Kras.

.914 W leto 6945 ]1437\ }nie opisane, bez za='czonego tekstu|.Akadem., Supra>l., Ody<c., ˚.6885, nie ma& Kras.

.916 W leto 6946 ]1438\ W tyj/e leta byst’ g=ad welik wo Smolensku,po lesom i po dorogam, zwieri jadasze ludei, a w gorodie po ulicam psi jadachu ludej miertwych, g=awy, ruki i nogi wleczachu psi. Ino ludi ludei jeli i ma=ych dietiei ot wielikogo g=adu, a w wielikij post miaso jeli, zwierinu, po wo=ostiem, a czetwertka r/i by=a po dwie kopie groszei. I mietasza w skulinci ludi emluczi po ulicam.Akadem., Supra>l., Ody<c., Kras., bez roku& Rumianc., Chom. ˚.6890Leta 6942 }1434, {le u wydawc[w& 1432|. By= g=[d wielki& Jewrein.wiele przelewu krwi, brat – brata rodzonego zabija=, i pom[r by= wielki Rumianc., ma te/ Supra>l. ˚.6890, nie ma& Kras.

.918 To/ leta Car }Kuczuk Muhammad| Machmet pobi= Moskowicz.Machmet car }Kuczuk Muhammad, 1425–1459|& Akadem.Car Michai=o met& Ody<c.nie ma& Kras., Rumianc., Jewrein.

.920 Zygmunt zabity ªw wierbn' ]palmow'\ niedziel" przed obiademºW leto 6948 ]1440\ sotworisza z=o wieliko w Litwie, ubijen byst’ knia{wieliki Zikgimont w Litwi, wo grade Trocech, wo wierbnuju niedielu pered obiedom. Dalej szczeg[=owy opis t=a i rozruch[w w Smole<sku.Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c. bez roku& Kras., Rumianc., Chom., wzmianka& “Wo=y<ski” kr[tki, ˚.6895, ˚.8325W lato 6948, a od bo/ego narodzenia 1440. Racz....a kniaziowa= 7 lat i sze>: miesi"cy, a od Witowtowej >mierci do ?ikgimontowej >mierci dziesi": lat& Jewrein.

.922 I toj/e oseni, na Philipowy zapuski, prijdie wojsko Litowskoje koSmolensku, i stojasza po=treti }dwie i p[=| niedieli, posady i Cerkwi, i manastiri po/gosza, a ludej mnogo mno/estwo posiekosaza, a /iwych w po=on powiedosza, i mnoga z=a sotworisia, i pojdosza precz.Akadem., Filopowy& Supra>l., S=ucki, pod 1447 rokiem& Jewrein.bez roku& Kras., Racz., Chom. }zapusti Philipove; 2-ga po=. listopada|.

.924 W let 6951 ]1443\ byst’ zima luta, i mietlica bez perestani s morozom.I mrosza ludi mnozi po lesom i po dorogam s wielikoj studeni.A snieg by= wielik wielmi, za mnogo leta takowa zima nie by=a i staryj ludi nie zapomniat& Akadem., Supra>l., ˚.6900, niezapomniat& Ody<c.,

bez roku i bez “nie pomnieli”& Kras., bez roku i bez ludzi& Racz., bez roku ]$\, bez ludzi, i bez “nie pomnieli”& Rumianc., Chom.pod 1447 rokiem& Jewrein.

.926 Toie /e zimy powod }pow[d{| by=a welmi wielika, wo Smole<skuwies posad ponia=a, ma=o nie dosz=a woda Pokrowskoi gory.Akadem., Supra>l., ˚.6900, pod 1447 rokiem& Jewrein.Pokrowskyja gory& Ody<c., Pokrowskoe gory& Rumianc.Prokopskiey gory& Chom., bez roku i “Pokrowskoe gory”& Kras., Racz.

.928 Toj/e zimy, prestawisia archimandrat Anofrej }Onufry| spaskijmiesiac sent. 23, i prowodisza jego czestno.Supra>l., Ody<c., ˚.6900, nie ma& Kras., Racz., Jewrein., Chom.

.930 W leto 6952 ]1444\ knia{ wieliki Boris Twerskyj i posy=a= powojewati/emli wielikogo nowgoroda... itd.Nowgoroda& Akadem., Supra>l., nowgoroda& Ody<c., ˚.6905a wojewodach by= kn. Andrej Dmitriewicz& Akadem.a wojewoda ich by= kn. Andrej Dmitrewicz& Ody<c.,nie ma& Kras., Racz., Jewrein., Chom.

.934 Togo/ leta korolu Polskomu. W=ads=awu bratu kazimrowu by=opoboiszcze so Turskim Carem i ubijen byst na tom poboiszczi korol Ugorskyj i Turskyj car }w bitwie pod Warn'; W=. Warne<czyk †1444|.Ody<c., S=ucki, ˚.6905, nie ma& Kras., Jewrein., Chom.,o kl"sce pod Warn'& Racz.wzmianka pod 1444& Akadem, Supra>l.

.936 W leto 6953 ]1445\ kniaz’ weliki Kazimier niemeren welikim kniazemMoskowskim, i priszed moskwiczi s tatary, i zwojewasze Wjazimskuju zemlu wsiu.

I toje/e zimy knia{ welikyj Kazimier pos=a= wojewod swoich, kniazej i panow, protiwu togo wojewati moskowskoj zemli... itd.Akadem., Supra>l. S=ucki, Ody<c., Rumianc. Chom., ˚.6910,Tego roku kn. wlk. Kazimierz “nie miren” by= z wlk. kniaziem. Jewrein., bez roku& Kras., Racz.Lata “po bo/ym nardzeniu” 1447. Kr[l polski – Jakgai=o, umar=&Jewrein., tak/e {le& Jagie==o zmar= 1432& Racz.,nie ma& Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c., Kras., Rumianc., Chom.W=adys=aw Jagie==o zmar= 1434, u Jewrein. b='d, jeden z wielu.Tego roku, syna jego – Kazimierza koronowano w Krakowie... itd.

.940 Toje/e zimy pristawisia smole<skyj w=adyka Semionm-ca marta 3 de<, na sredokrestnoj niedieli, w sredu... itd.Akadem., Supra>l., Ody<c., nie ma& Racz., Rumianc., Jewrein., Chom., ̊ .6910,uszkodz.& Kras.

.942 Togo/ leta miesjaca maja, knia{ weliki moskowskyj bi=sias tatari, so carem mahmetem, i so sinom jego so Manutakom. Ody<c.Machmetom... Mamutakom& Akadem., S=uckiMachmetem... Momotakiem& Racz., Chom.Machmetom... Momotakom& Jewrein.i pobisza moskwicz, a samogo kniazia welikogo Wasila iniali }imali| tatarowie na poboiszczi.i mo/aiskogo kniazia njali, a inych kniazej i bojar mnogo pojmali. A by=o toe pobojszcze w Su/dali u swiatogo Spasa u monastyri.Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c., Jewrein., Rumianc., Chom., ˚.6920

.946 Togo/ leta Moskwa wygore wes’ gorod, i iminja wsia pogore,i ludej mno/estwo pogorisza, i byst’ na moskwie skorb welika w ludiech.Akadem., Supra>l. S=ucki, Ody<c., nie ma& Racz., Rumianc., Chom., ̊ .6925

.948 Togo/ leta pered pokrowom za dwie niedieli, pokoli baszasiazemla wnoszczi jak ko=ybel’ kolibalisia chraminy }trz"sienie ziemi by=o w nocy ]noc'\ jak ko=yska ko=ysa=y si" >wi'tynie|.Akadem., Supra>l., S=ucki, Ody<c., nie ma& Racz., Rumianc., Chom., ̊ .6930

.950 Toi/ oseni na swiatogo Dmitra die< Car Machmet i mamutak – syn jego, otpustili kniazia welikogo Wasila moskowskogo na okupie, dati na sobie jemu okupa mnogo mno/estwo& Ody<c., Racz., Rumianc.Machmet, Mamutak& Akadem., Supra>l., S=ucki, ˚.6935Machmet, Momotak& Jewrein.,wzi"li z'n vielkoscz vielk' rublow i sobolow& Chom.

.952 W leto 6954 ]1446\ kniaz’ Dimitrej Juriewicz Szemiaka, izymasza bra-ta swojego starszego, kniazia welikogo moskowskogo Wasila Wasilewi-cza, i wyjmasza jemu oczi, a sam siade na welikom knia/enii na Moskwie.Akadem., Supra>l., S=ucki, oczi& Ody<c.,nie ma& Racz., Rumianc., Jewrein., Chom. ˚.6915, uszkodz.& Kras.

.954 Togo /e “goodu” }sic#| mor silen u Smole<sku.Akadem. ]leta\ S=ucki ]goodu\, nie ma& Supra>l., Racz., Rumianc., Jewrein.,Chom., uszkodz.& Kras.

.956 “Lata bo/ego narodzenia” 1452. Na wwiedienie preczistoi Bogorodicywziali tatarowia Kiew” i wojewod" kijowskiego – pana Iwana Chodkie-wicza z pani' i z synem jego – z panem Aleksandrem, uj"li... itd.Jewrein., z=y opis roku, jeden z wielu, w rzecz. 1482& Racz.

Jerzy Dargiewicz – Litwa w XIII-tym wieku, szkice. San Francisco, 2009.