Frustracja i stres - ips.spoleczna.pl
Transcript of Frustracja i stres - ips.spoleczna.pl
Frustracja
i stres
Plan
• Frustracja: pojęcie, przyczyny, typy nastawienia wobec przeszkód, następstwa
• Stres: pojęcie, rodzaje, charakterystyka stanu stresu, pomiar stresu
• Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka
• Odporność na stres
Pojęcie frustracji
• przeszkoda, która pojawiła się na drodze do
realizacji celu
• bezpośredni efekt wystąpienia przeszkody,
czyli przerwanie ciągu czynności
ukierunkowanych na zrealizowanie
określonego celu
• zespół przykrych emocji, które pojawiają
się w wyniku zablokowania dążeń podmiotu
Przyczyny frustracji
• przeszkody zewnętrzne (bierne, czynne)
• czynniki wewnętrzne (ułomności, ograniczenia, wady fizyczne człowieka)
• konflikty motywacyjne:
– dążenie-dążenie
– unikanie-unikanie
– dążenie-unikanie
• konfliktowa struktura osobowości
Typy nastawienia wobec przeszkód
• Zadaniowy – ujawniający tendencje do
realizowania celu, pomimo pojawienia się
przeszkody
• Obronny – przejawiający skłonności do
rezygnacji z celu i koncentracji na sobie
Następstwa frustracji
Bezpośrednie:
• agresja
• fiksacja (stereotypizacja, usztywnienie)
• regresja (prymitywizacja)
Odroczone:
• neurotyzacja osobowości
• zahamowanie rozwoju osobowości
• zaburzenia procesu socjalizacji
Rodzaje stresu
Stres biologiczny
zespół zmian fizjologicznych organizmu,
pojawiający się w odpowiedzi na
działanie bodźców szkodliwych
Stres psychologiczny
zmiany występujące w psychologicznych
mechanizmach regulacyjnych
i czynnościach pod wpływem różnego
rodzaju sytuacji trudnych
Typy sytuacji trudnych (źródła stresu)
• zakłócenia
• przeciążenia
• zagrożenia
• deprywacja
• Zakłócenia - to takie elementy sytuacji,
które utrudniają lub uniemożliwiają
jednostce sprawne realizowanie
podejmowanych przez nią czynności
• Zagrożenia - są to sytuacje sygnalizujące
możliwość utraty wysoko cenionych
przez jednostkę wartości.
Istotą zagrożenia jest to, że człowiek
antycypuje, przewiduje wystąpienie
jakiejś szkody, którą poniesie (lub może
ponieść)
• Przeciążenie - to nadmiernie obciążenie
odnoszące się do takiego natężenia stresu,
które wywołuje wyraźne negatywne
zmiany w celowym działaniu człowieka
• Deprywacja - występuje gdy człowiek
nie zaspokoił swoich potrzeb lub nie
osiągnął zamierzonych przez siebie celów
Pojęcie stresu
Stres w literaturze rozumiany jest w
trojaki sposób:
• jako bodziec - pewne wydarzenia w
środowisku mają zdolność wywoływania
silnych emocji
Wykaz niektórych wydarzeń życiowych i
przypisana im wielkość obciążenia (według
Holmesa i Rahe’a):
śmierć współmałżonka - 100
rozwód - 73
separacja - 65
więzienie - 63
śmierć bliskiego członka rodziny - 63
uraz lub choroba własna - 53
zawarcie związku małżeńskiego - 50
• jako reakcja - to rozumienie stresu
koncentruje się na fizjologicznych i
psychologicznych skutkach pewnych
wydarzeń
• jako transakcja między jednostką a
otoczeniem (podejście Lazarusa),
oznaczająca, że stres to proces, który łączy
zarówno doświadczane wydarzenia, jak
i fizjologiczne i psychologiczne reakcje na
wydarzenia. W tym rozumieniu podkreśla
się to, jak człowiek spostrzega i reaguje na
wydarzenia. Nie jest ważny więc sam
bodziec (wydarzenie), ale to jak jest on
spostrzegany i interpretowany
Charakterystyka stanu stresu
• podwyższenie się ogólnego poziomu
aktywacji
• pojawienie się silnych emocji
• pojawienie się motywacji do
przezwyciężenia stresu
Model reakcji na stres
zmiany o charakterze niespecyficznym:
- fazy mobilizacji,
- rozstrojenia
- destrukcji
Faza mobilizacji
następuje aktywizacja procesów
psychologicznych, zwiększa się
sprawność spostrzegania, myślenia,
reakcje są szybsze, człowiek próbuje
koncentrować się na zadaniach
Faza rozstrojenia
obniżenie poziomu czynności psychicznych,
co przejawia się pogorszeniem koncentracji
uwagi, myślenia logicznego, przewidywania
skutków własnego działania. W obszarze
emocji następuje obniżenie kontroli nad
nimi i pojawiają się reakcje strachu lub
gniewu. W działaniu dostrzega się
zahamowanie, schematyzm, bezradność
Faza destrukcji
Człowiek nie jest zdolny do adekwatnej
oceny sytuacji, obniża się poziom
motywacji do działania i radzenia sobie z
sytuacją, co może prowadzić do rezygnacji
z dalszej aktywności. W tej fazie ujawniają
się niekiedy takie zachowania jak,
gwałtowne poszukiwanie pomocy, płacz,
ucieczka, agresja
zmiany o charakterze specyficznym:
• działania służące zwalczaniu stresu
• działania o charakterze obronnym
Zmiany w sferze ekspresji emocjonalnej
Wpływ stresu na funkcjonowanie
człowieka
negatywny:
• obniżenie sprawności działania
• różnego rodzaju zaburzenia: lęki, fobie,
stany depresyjne, reakcje nerwicowe,
postawa bierności i apatii, zmiany w
hierarchii wartości, zmiany w systemie
potrzeb, zaburzenia i choroby
psychosomatyczne
pozytywny:
• podwyższenie motywacji do działania
• wzrost sprawności i efektywności
działania
• zdobywanie nowych doświadczeń
• rozwój poczucia własnej skuteczności
• występowanie emocji pozytywnych
• wzrost satysfakcji życiowej
Odporność na stres
zdolność do utrzymania uprzedniego
kierunku, sprawności i poziomu
organizacji zachowania się, pomimo
występowania stanu stresu
Czynniki warunkujące odporność na
stres
• rodzaj zadania, jakie człowiek ma do
wykonania
• stan psychofizyczny jednostki
• stałe właściwości jednostki: typ
temperamentu (niska reaktywność),
wysoka samoocena, wysokie poczucie
własnej skuteczności, optymizm życiowy
Zespół stresu męskiego
Typowe reakcje na stres, czyli wczesne
sygnały ostrzegawcze:
• szorstkie, gwałtowne, krytyczne wypowiedzi
pod adresem innych
• wycofywanie; mężczyzna staje się ponury, nadąsany, wyciszony
• wyłączanie się - mężczyzna słucha, ale nie słyszy
• nawyki psychomotoryczne: huśtanie stopą, stukanie palcami, ruchy kolanami, zgrzytanie zębami, zmęczenie, bądź nieco rzadziej, nadmierna aktywność i pobudzenie
• palenie tytoniu i większa skłonność do sięgania po alkohol
• ucieczka w sen
• nieostrożna jazda samochodem
• wędrówka po różnych kanałach telewizji jako sposób ucieczki przed koniecznością uczestniczenia w tym, co się akurat dzieje
• utrata zainteresowań seksualnych
Zespół stresu kobiecego
Typowe objawy stresu kobiecego:
• bóle głowy, chroniczne zmęczenie, objadanie
się bądź utrata apetytu, zaburzenia odżywiania
się, trudności z przełykaniem (skurcz
przełyku), zimne poty, bezsenność, ból w
klatce piersiowej, bóle kręgosłupa, ataki paniki,
oziębłość seksualna, zatrzymanie się miesiączki,
zwiększony zespół napięcia miesiączkowego,
depresja
Podsumowanie
• Pojęcie, przyczyny i skutki frustracji
• Trzy pojęcia stresu
• Typy sytuacji trudnych
• Co obejmuje model reakcji na stres?
• Co to jest odporność na stres i jakie
czynniki ja warunkują?