Myślenie

Plan

• Pojęcie myślenia

• Struktura czynności myślenia (materiał,

operacje reguły)

• Funkcje myślenia

• Rola myślenia w rozwiązywaniu

problemów (pojęcie problemu i jego

rodzaje, fazy rozwiązywania, przeszkody)

Co to jest myślenie?

Czynność myślenia jest

łańcuchem operacji umysłowych,

za pomocą których przetwarzamy

informacje, czyli treści zawarte w

spostrzeżeniach, wyobrażeniach i

pojęciach

Struktura czynności myślenia

1. informacje o świecie, które są

materiałem myślenia: obrazy

umysłowe, wyobrażenia, pojęcia,

sądy, modele umysłowe

Materiał myślenia wyznacza

rodzaje myślenia:

• sensoryczno-motoryczne

• konkretno-wyobrażeniowe

• pojęciowe

2. operacje umysłowe, za pomocą

których przetwarzamy materiał

myślenia:

operacje podstawowe: analiza, synteza,

operacje pochodne: abstrahowanie,

uogólnianie, porównywanie

3. reguły (metody, taktyki, strategie),

czyli wszystko to, co wpływa na

uporządkowanie kolejnych

operacji umysłowych:

• algorytmiczne (algorytmy)

• heurystyczne (heurystyki)

Funkcje myślenia

• zastępuje (lub wyprzedza) jawne

zachowanie (działanie symboliczne)

(np. wyobrażanie sobie czekającej

rozmowy kwalifikacyjnej i rozważanie

„w myśli” różnych jej wariantów)

• pozwala na przewidywanie różnych

konsekwencji podejmowanych

działań, sposobów zachowania się

innych osób

• umożliwia i ułatwia inne czynności

poznawcze, takie jak rozumowanie,

podejmowanie decyzji

• umożliwia rozwiązywanie problemów

Rola myślenia

w rozwiązywaniu problemów

Co to jest problem?

Problem jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków

Jest to rozbieżność między stanem

wyjściowym (aktualnym) a pożądanym

(docelowym)

Rozwiązywanie problemu to aktywność,

która zmierza do zredukowania tej

rozbieżności

Rozwiązanie problemu jest możliwe przede

wszystkim dzięki myśleniu

produktywnemu

W zależności od poziomu informacji, czyli danych początkowych zawartych w sytuacji problemowej, możemy wyróżnić problemy otwarte i problemy zamknięte

W zależności od sposobu

sformułowania celu wyróżniamy

problemy konwergencyjne i

dywergencyjne

Fazy rozwiązywania

problemów

1. Dostrzeganie problemu —

podmiot dostrzega problem, czyli

odkrywa go; uświadamia sobie, że

zasób posiadanej przez niego

wiedzy nie wystarcza do

osiągnięcia planowanych celów

2. Analiza sytuacji problemowej - człowiek analizuje informacje

zawarte w sytuacji problemowej

oraz strukturę celu, który ma

osiągnąć, bada jakie są

rozbieżności, luki między tym, co

jest dane, a tym, co jest pożądane

3. Wytwarzanie pomysłów rozwiązania — w fazie tej, zwanej fazą produktywną, podmiot wytwarza nowe informacje, tj. hipotezy, metody itp. Wszelkie rezultaty myślenia produktywnego nazywa się pomysłami rozwiązania. Wytwarzanie pomysłów jest kluczową fazą rozwiązywania problemów

Zjawisko olśnienia

4. Weryfikacja pomysłów — celem tej fazy, zwanej również oceną lub kontrolą pomysłów, jest sprawdzenie ich wartości. W wyniku weryfikacji człowiek albo przyjmuje pomysł jako rozwiązanie ostateczne, albo go odrzuca

Przeszkody w rozwiązywaniu

problemów

Sztywność myślenia - pojawia się

najczęściej w wyniku wcześniejszego

utrwalenia się jakiegoś wzorca

postępowania (postawy, schematu)

Sztywność myślenia obejmuje:

• błędne nastawienie (schematyczne podejście do problemu, zgodnie z wcześniej wytworzonym sposobem jego reprezentacji lub utrwaloną procedurą poszukiwania rozwiązania)

• inercję mentalną (uporczywe stosowanie zautomatyzowanych schematów)

• fiksację funkcjonalną (niezdolność do używania obiektów inaczej niż w ich typowej funkcji)

Podsumowanie

• Pojęcie myślenia

• Struktura czynności myślenia (co

obejmuje, operacje umysłowe, reguły)

• Funkcje myślenia

• Rola myślenia w rozwiązywaniu

problemów (pojęcie problemu i jego

rodzaje, fazy rozwiązywania, przeszkody)