PolitechnikaLubelska

Electroniccommerce budowanie konkurencyjnoci przedsibiorstwa wInternecie

BogdanWit

Lublin2008

Recenzenci: Drhab.in.ZbigniewMalara,prof.nadzw. InstytutOrganizacjiiZarzdzania PolitechnikaWrocawska Drhab.in.JerzyLipski,prof.PL WydziaZarzdzania PolitechnikaLubelska PublikacjafinansowanaprzezMinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyszego wramachprojektuPB4011/B/H03/2007/33 CopyrightbyPolitechnikaLubelska2008

AkronimyiskrtyAPI CLV CMS DTD EbXML EDI GML HTML HTTP ICT IP LAN MAN P3P PAN PKD SEM SEO SRE UCD URI URL URN TLD V&V W3C WAN WWW ApplicationProgrammingInterface CustomerLifetimeValue ContentManagementSystem DocumentTypeDefinition ElectronicBusinessXML ElectronicDataInterchange GeneralizedMarkupLanguage HypertextMarkupLanguage HypertextTransferProtocol Informationandcommunicationtechnology InternetProtocol Localareanetwork MetropolitanAreaNetwork PlatformforPrivacyPreferences PersonalAreaNetwork PolskaKlasyfikacjaDziaalnoci Searchenginemarketing Searchengineoptimization StandardforRobotExclusion UserCentredDesign UniformResourceIdentifier UniformResourceLocator UniformResourceName Topleveldomains Verificationandvalidation WorldWideWebConsortium Wideareanetwork WorldWideWeb

WydawnictwoPolitechnikiLubelskiej ul.Bernardyska13,20950Lublin ISBN9788374970556 ISBN9788361301271 WydawnictwoDrukarniaLiberDuos.c. ul.Duga5,20346Lublin

SpistreciAkronimyiskrty ........................................................................................................................................ 2

Wstp..................................................................................................................................... 5 1.Problembadawczy,zaoenia,hipotezy,przebiegbada ............................. 8 1.1.Problembadawczy.............................................................................................................................. 8 1.2.Zaoenia ...............................................................................................................................................10 A)Przyjtewpracynastpujceznaczeniaterminologicznewzakresie budowaniakonkurencyjnociprzedsibiorstwanaareniekonkurencji.................10 B)Przyjtewpracynastpujceznaczeniaterminologicznezzakresutechnologii informacyjnokomunikacyjnychICT........................................................................................12 C)Zaoeniaokresubadaempirycznych ...................................................................................18 D)Zaoeniazakresudziaalnociprzedsibiorstw ................................................................18 E)Zaoeniawzakresiemetodyselekcjiserwiswinternetowychdobada..............19 F)Zaoeniawzakresieprzyjtejmetodykibada..................................................................21 1.3.Definiowanieobszarubadawczego ...........................................................................................23 1.4.Istniejcystanwiedzy .....................................................................................................................27 1.5.Hipotezybadawcze...........................................................................................................................30 1.6.Celgwny,celeczstkoweprojektubadawczegoibada.............................................32 1.7.Przebiegbadaiprbabadawcza..............................................................................................33 2.Firmoweserwisyinternetoweprzedsibiorstw.............................................39 2.1.Przedsibiorstwoipodziaserwiswinternetowych.......................................................39 2.2.Analizapozycjikonkurencyjnejserwiswinternetowych .............................................43 2.3.NiedostpnozasobwinformacyjnychwsieciWWW..................................................50 2.4.Konkluzjawzakresiepozycjonowaniaserwiswinternetowych ...............................58 3.Odbiorcyserwiswinternetowych......................................................................61 3.1.Identyfikacjaodbiorcwserwiswinternetowych............................................................613.2.Konkluzjawynikwbadawzakresiebezporednichodbiorcwserwisw internetowych ....................................................................................................................................74 4.1.Penioneroleiwektoryfunkcjidlagrupbezporednichodbiorcwserwisu WWW .....................................................................................................................................................79 4.2.Macierzwektorwfunkcjidlauytkownika .........................................................................86 4.2.1.FunkcjainformacyjnaserwisuWWW................................................................................88 4.2.2.FunkcjamarketingowaserwisuWWW.............................................................................90 4.2.3.FunkcjakomunikacyjnaserwisuWWW............................................................................91 4.2.4.FunkcjatransakcyjnaserwisuWWW ................................................................................95 4.2.5.FunkcjarozrywkowaserwisuWWW .................................................................................98 4.2.6.FunkcjaprzeszukiwawczaserwisuWWW.......................................................................99 4.3.Konkluzjawynikwbadawzakresiefunkcjonalnociserwisw internetowych ................................................................................................................................. 100

4.Funkcjonalnoserwiswinternetowych.........................................................79

5. Macierzwektorwfunkcjidlarnegorodzajuaplikacji programowych ........................................................................................................ 110 5.1. Macierzwektorwfunkcjidlarobotwwyszukiwarekinternetowych................ 116 5.1.1.Funkcjainformacyjna.............................................................................................................119 5.1.2.Funkcjamarketingowa..........................................................................................................131 5.1.3.Funkcjakomunikacyjna ........................................................................................................132 5.1.4.Funkcjaprzeszukiwawcza ...................................................................................................1365.2.Konkluzjawynikwbadawzakresiefunkcjidlarobotwwyszukiwarek internetowych ................................................................................................................................. 138 5.3.WektorfunkcjikomunikacyjnejdlaArchive'sWaybackMachinewarchiwum Internetu ............................................................................................................................................ 144 5.4.Konkluzjawynikwbadawzakresierealizowanychwektorwfunkcjidla aplikacjioprogramowaniawserwisieinternetowym................................................... 148

6.Konwergencjaserwiswinternetowych ........................................................ 150 6.1.Problematykakonwergencjiserwiswinternetowych................................................. 150 6.2. Badaniakonwergencjiwyglduwfirmowychserwisachinternetowych............ 1586.3.Konkluzjawynikwbadawzakresiekonwergencjiserwisw internetowych ................................................................................................................................. 164

7.Zaleceniadlaprzedsibiorcwwzakresierealizacjifirmowych serwiswinternetowych ..................................................................................... 167 Podsumowanie ............................................................................................................. 184 Bibliografia .................................................................................................................... 199 Zaczniki........................................................................................................................ 207

Wstp Ludzietworzirozwijajcywilizacj,zkoleicywilizacjazmienialudzi,wpywa na ich ycie. Ludzie doby Internetu zmienili swoje podejcie do typowych codziennych czynnoci ludzkich: pracy, zabawy, nauki, porozumiewania si, robienia zakupw czy znajdowania przyjani i jej kontynuowania. Obecnie, szczegln rol w yciu kadego czowieka odgrywa usuga WWW Internetu, wktrejurzeczywistniasikonwergencjamediw. Odchwilipowstania,tj.13listopada1990roku,sieWWWdynamiczniesi rozwija.MonawymienipipodstawowychelementwsukcesuusugiWWW: 1) Rozproszone i otwarte rodowisko Internetu, a tym samym usugi (globalno, dostpno online, wolno wypowiedzi i swoboda wyboru, otwartotechnologiczna). 2) Multimedialno (rnopostaciowo zasobw, brak ogranicze iloci, wielkoci,rodzajuzasobw). 3) Multikulturowo. 4) Moliwo czenia zasobw hiperczami (swoboda ustalania struktury, zarzdzaniedanymi,moliwowyszukiwania). 5) Skalowalno (zmiana, rozbudowa, aktualizacja danych w dowolnym czasie). Zewzgldunarozproszonoterytorialnorazsposbumieszczaniaizaleno pomidzyzasobami,systeminformacyjnytworzysiebezskalow.Popularno sieciWWWwynikaz nastpujcych cechtegosystemu:globalny,interakcyjny, dynamiczny, otwarty, online, dostpny non stop, wieloplatformowy1, rozproszony, multimedialny, itd. Wikszo cech systemu informacyjnego wynika z cech sieci Internet. Z systemu informacyjnego w postaci serwisw WWW korzystaj rne grupy odbiorcw, niezalenie od wieku, pci, wyksztacenia,narodowoci. Gospodarki wielu krajw nka inflacja pienina, rzdy tych krajw oraz instytucje midzynarodowe staraj si wszelkimi rodkami obniy poziom inflacji. Kady obywatel przy swoich staych dochodach na wzrocie inflacji ekonomicznej traci. Sia nabywcza jego i caego spoeczestwa spada, rwnie przedsibiorstwom trudniej zby towary i wiadczy usugi. Efekt inflacyjny dotyczy rwnie sieci WWW, lecz jej efekt i skutki s innego rodzaju. Codziennie, co godzin, a w zasadzie, co sekund zasoby sieci WWW si powikszaj, zmieni swoj zawarto. Efekt inflacyjny Internetu dotyka kadego uytkownika sieci. Coraz trudniej wyszuka, a w zasadzie na stan obecny, wyeksplorowa potrzebne dane. Przeksztacenie szumu cyfrowego wdane, nastpnie w informacje staje si coraz czasochonniejsze i trudniejsze. 1

W informatyce, wieloplatformowo dotyczy platformy sprztowej i programowej. Do platformy sprztowej mona zaliczy: komputery typu PC (desktop), komputery przenone (notebook), pocket PCs, PDAs (Personal Digital Assistants), telefony komrkowe (mobile phones), WebTV. Do platformy programowej mona zaliczy: systemy operacyjne, np.Windows,Linux,MacOs,przegldarkiinternetowe,rnegorodzajuczytniki.

Obecnie najwiksz rol peni rnego rodzaju serwisy katalogowe (rnego rodzajukatalogi),wyszukujceiserwisyporwnujce.Uytkownik,potencjalny klient sklepu coraz wicej czasu musi spdzi w Sieci, aby dokona transakcji. EfektinflacyjnyInternetuorazszumucyfrowegodotykatakeprzedsibiorcw, ktrzy gwnie skupieni na sferze produkcyjnej nie dostrzegaj olbrzymiego potencjau Sieci (spoecznego, ekonomicznego, intelektualnego). Coraz wicej przedsibiorcw zdaje sobie spraw, e stopie uzaleniania si od sieci internetowej bdzie si pogbia. Uytkownicy przyzwyczajeni, a zwaszcza nowe pokolenia dorastajce z Internetem, spdzaj coraz wicej czasu, rozwizujc swoje rne yciowe problemy, rwnie traktujc Internet jako rozrywk.Elektronicznakompetencjakomunikacyjna2powoliprzestajebydla nich problemem. Natomiast problemem przedsibiorcy w Sieci jest wykorzystanie olbrzymiego potencjau. Pytania typu: gdzie, jak, w jaki sposb, jakie efekty moe przynie sie Internet staj si istotne. Zwaszcza, e coraz wicej serwisw przedsibiorstw znajduje si w sieci. Swoje miejsce w sieci (Web site) posiadaj due, rednie i mae przedsibiorstwa. Serwis WWW powinien stanowi realizacj misji przedsibiorstwa i by jej skadnikiem. Przedsibiorstwo do swojej dyspozycji posiada olbrzymi potencja konkurencyjnoci i moe go rnie wykorzysta. Stopie jego wykorzystania przez odbiorcw za pomoc szeregu funkcji zaimplementowanych w serwisie jestrnyiunikalny. W monografii zaprezentowano wyniki bada uzyskane w efekcie zrealizowania projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego pt. Konwergencja serwisw internetowych w zakresie electronic commerce budowanie konkurencyjnoci przedsibiorstwa w Internecie (4011/B/H03/2007/33).Projektbadawczybyrealizowanysamodzielnieprzez autorawokresie1.10.200730.09.2008r. Autor w projekcie badawczym koncentruje si na problematyce oceny zjawisk konwergencji na rynkowej arenie konkurencji w zakresie electronic commerce (eCommerce) handlu elektronicznego polskich przedsibiorstw. Celemprojektubadawczegobyodokonanieocenypotencjaukonkurencyjnoci w zakresie eCommerce oraz zbadanie stopnia konwergencji firmowych serwisw internetowych z funkcj transakcyjn w wybranych sektorach gospodarkidorealizacjidziaabiznesowych. Niniejszapozycjawszerszymzakresienieobejmujezagadniekonkurencji, konkurencyjnoci przedsibiorstw oraz handlu elektronicznego, zwaszcza, eistnieje bogata literatura na ten temat. Zawarto monografii powstaa wtrakcie realizacji bada w wyniku przemyle autora nad serwisami internetowymiprzedsibiorstw. Niektre zagadnienia z punktu widzenia postawionych tez w pracy s opisanewszerszymzakresie,awynikaotozzaoeprojektubadawczego. 2

Zesp umiejtnoci, ktre s zwizane z komunikacj za porednictwem mediw. (...) Elektronicznakompetencjakomunikacyjnajestczcioglnejkompetencjikomunikacyjnej. [Grz06,s.33].

6

Monografia skada si z siedmiu rozdziaw. Rozdzia pierwszy to scharakteryzowanie problemu badawczego, przedstawienie hipotez i opis przebiegu bada. Rozdzia drugi opisuje problematyk przedsibiorstwa ifirmowego serwisu internetowego. Podrozdzia 2.2 w sposb skrtowy przedstawia pozycj serwisu przedsibiorstwa na tle konkurencji w wynikach wyszukiwarek internetowych. W podrozdziale 2.3 autor przedstawia problematyk niedostpnoci zasobw serwisu internetowego, a szerzej niedostpnoci zasobw sieci WWW. Rozdzia trzeci to charakterystyka grup odbiorcw firmowych serwisw internetowych. Rozdzia czwarty zawiera problematykfunkcjonalnociserwiswdlauytkownikw,arozdziapitydla aplikacji programowych. W rozdziale szstym przedstawiono problematyk konwergencji serwisw internetowych. Rozdzia sidmy zawiera zalecenia dla przedsibiorcw w zakresie realizacji firmowych serwisw internetowych. Monografiakoczysipodsumowaniem,bibliografiizacznikami. Autor pragnie wyrazi podzikowania recenzentom: Panu Profesorowi Zbigniewowi Malarze z Politechniki Wrocawskiej oraz Panu Profesorowi Jerzemu Lipskiemu z Politechniki Lubelskiej za cenne uwagi ispostrzeenia, ktre w duej mierze zostay uwzgldnione w niniejszej pozycji i rwnie zostanwykorzystanewprzyszychbadaniach.

7

1.Problembadawczy,zaoenia,hipotezy,przebiegbada1.1.ProblembadawczySie WWW ewoluuje, z prostej sieci lokalnej LAN (Local Area Network) obsugujcej niewielk liczb naukowcw w latach 90tych, przeksztacia si wsieglobalnWAN(WideAreaNetwork).EwolucjsieciInternetiWWWpod wzgldem statystycznym mona obserwowa statystykach Internetu3. Analiza statystyk, prowadzi do wniosku, e rola Sieci jest wana nie tylko dla poszczeglnychkrajw,lecztakedlaUniiEuropejskiejicaegowiata. Na rysunku 1.1 przedstawiono w ukadzie dwuwymiarowym rozwj technologii informacyjnokomunikacyjnej ICT (Information and communication technology). Grny trjkt (o struktury powiza informacyjnych elementy pogrubione) zwiera technologie umoliwiajce budowanie powiza informacyjnych pomidzy uytkownikami. Od prostych sposobw przekazywania plikw w usugach FTP, IRC, Email Internetu (File Systems), przez rozwj serwerw plikw (File Servers) a do inteligentnych osobistych agentw(Intelligentpersonalagents)wsieciowymsystemieoperacyjnym(The WebOs).

rdo: Radar Networks&Nova Spivack [online], [Dostp 12.05. 2007]. Dostpny w WWW:

Rys.1.1.RozwjusugiWWW

3

GUS (Gwny Urzd Statystyczny) , NUA Internet Surveys, , EUROSTAT , [on line],[Dostp02.02.2007].

8

Drugi trjkt zawiera elementy nalece do rozwiza umoliwiajcych tworzeniewizispoecznych.Wzasadzie,wlatach19801990(PCera)trudno mwiobudowaniespoecznychwizi,gdyniebyoodpowiednichtechnologii idostatecznej liczby uytkownikw, a przede wszystkim umiejtnoci, wiedzy ipotrzebspoecznych. W pierwszych latach funkcjonowania usugi WWW, przekazywany by gwnie tekst. Tekst prezentowany by w jednolity sposb, zazwyczaj na caej szerokocistrony.Dominowajedenkrjistylczcionki,ajejrozmiarrozrnia poszczeglne czci dokumentu: tytu, nagwki, rozdziay, waciw tre. Menu znajdowao si nad lub pod tekstem. Obrazki stanowiy jedynie uzupenienie tekstu, nie byy elementem kompozycyjnym strony. Z chwil moliwociprzesyania,zamieszczanianastronieelementwmultimedialnych, takich jak dwik, animacje, film, serwisy internetowe stay si rwnie elementem rozrywki. Wraz z wprowadzeniem technik bezpiecznych protokow i metod szyfrowania, nastpia komercjalizacja sieci. Pojawiy si moliwoci wykorzystania Internetu w dziaalnoci gospodarczej okrelonego terminem eBusiness. EBusiness obejmuje swoim zasigiem kad dziaalno, ktra wykorzystuje Internet w biznesie choby w najmniejszej jej czci. Dorozwiza ebiznesowych mona m.in. zaliczy4: eCommerce, eAdvertising, eBanking,eConsulting,eLoyalty,eLearning.Istotnrolwrozwojuebiznesu odgrywa przedsibiorczo. Przedsibiorczo cechuje si m.in. otwartoci na innowacje, nie tylko w sensie technicznym (najnowszy sprzt komputerowy) itechnologicznym (rozwizania programowe), ale rwnie innowacyjno we wasnym myleniu i dziaaniu, czego wymiernym efektem jest utrzymywanie firmowegoserwisuWWW.Innowacyjnoigotowodopodejmowaniaryzyka to szczeglne cechy przedsibiorstw osigajcych sukcesy w Internecie. Innowacyjno serwisu rozumiana, jako opieranie si na tzw. standardach, konwencjach z jednoczesnym podkreleniem indywidualnego charakteru dostosowanego do wizerunku przedsibiorstwa na rynku. Gotowo do podejmowania ryzyka moe by sprawdzana przez m.in. realizacj strategii internetowejzaporednictwemhandluelektronicznegoecommerce. Z jednej strony, rozwj internetowej usugi WWW wywouje zmiany zachowa klientw, ich postaw, przyzwyczaje pod wpywem dostpu do informacji,moliwocidokonywaniatransakcjikadegodnia,odowolnejporze. Zdrugiejstronyserwisyinternetowedlaprzedsibiorstwtoszansaichrozwoju, zauwaenia przez partnerw handlowych i zwikszenie przychodw dziki pozyskanym klientom. Oprcz korzyci, serwisy internetowe to rwnie zagroenie ze strony konkurentw, ktrzy obserwuj poczynania firm wInternecie. Obecnie kady nowo powstay firmowy serwis, umieszczony wInternecie stara si by lepszy od ju funkcjonujcych. A rozwj serwisw firmowych doprowadzi do nieustannej walki midzy firmami o klientw iprzycignicie ich w jak najwikszej iloci, jak najduej. Do tego stopnia, e 4

BenicewiczMiazgaA.:eBusinesswInternecieimultimediach.MIKOM,Warszawa,2003,str.6.

9

czas zatrzymania uytkownika w serwisie okrela si mianem lepkoci serwisu. W tym zakresie firmowe serwisy internetowe stymuluj rozwj konkurencji. Proces uzalenienia si przedsibiorstw od technologii internetowej oraz uytkownikwodrnegorodzajuusugbdziesiciglepogbia.Dlategotak wanajestdiagnozastanuinternetowychserwiswfirmowychprzedsibiorstw w Polsce. Gwnym problemem badawczym jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie:Czywsektorzeprzemysu,handelelektronicznymoesijeszczedalej rozwija i generowa wiksze dochody, czy te znajduje si na etapie najwyszegorozwoju?

1.2.ZaoeniaPodjta problematyka badawcza w zakresie budowania konkurencyjnoci przedsibiorstwa w Internecie w zakresie handlu elektronicznego wymaga przyjcia okrelonych wstpnych zaoe, ktre dotycz nastpujcych szeciu zakresw: a) znacze terminologicznych w zakresie budowania konkurencyjnoci przedsibiorstwanaareniekonkurencji, b) znacze terminologicznych z zakresu technologii informacyjno komunikacyjnychICT, c) okresubadaempirycznych, d) dziaalnociprzedsibiorstwzgodniezPolskKlasyfikacjaDziaalnociPKD, e) metodyselekcjiserwiswinternetowychdobada, f) przyjtejmetodykibada. A) Przyjte w pracy nastpujce znaczenia terminologiczne w zakresie budowaniakonkurencyjnociprzedsibiorstwanaareniekonkurencji Def.1.KonkurencjaKonkurencjnazywanebdziezjawisko,ktregouczestnicyrywalizujmidzysob w deniach do analogicznych celw, co oznacza, e dziaania podejmowane przez jednych dla osigania okrelonych celw, utrudniaj (a nawet niekiedy uniemoliwiaj)osiganietakichsamychcelwprzezinnych[Sta05,s.18].

Def.2.KonkurencyjnoprzedsibiorstwaKonkurencyjno przedsibiorstwa, to zdolno do sprawnego (w sensie prakseologicznym sprawnoci dziaania: skutecznoci, korzystnoci, ekonomicznoci) realizowania celw na rynkowej arenie konkurencji [Sta05, 36]. Konkurencyjno jest stanem (poziomem), charakteryzujcym okrelon waciwokonkurencji[Ada02,s.91].

Def.3.ArenakonkurencjiAren konkurencji jest przestrze, w ktrej zachodzi zjawisko konkurencji midzy okrelonymipodmiotami[Sta05,s.18].

10

Def.4.Potencjakonkurencyjnoci:Potencja konkurencyjnoci, og zasobw materialnych i niematerialnych przedsibiorstwa, niezbdnych do tego, aby mogo ono funkcjonowa na rynkowej areniekonkurencji[Sta05,s.89].

Def.5.PrzewagakonkurencyjnaPrzewaga konkurencyjna, efekt takiego wykorzystywania potencjau konkurencyjnoci przedsibiorstwa (uwzgldniajcego uwarunkowania otoczenia), jakie umoliwia efektywne generowanie atrakcyjnej oferty rynkowej i skutecznych instrumentwkonkurowania[Sta05,s.89].

Def.6.InstrumentykonkurowaniaInstrumenty konkurowania, rodki wiadomie kreowane przez przedsibiorstwo wcelu pozyskania kontrahentw dla przedstawionej lub projektowanej (przyszej) oferty[Sta05,s.89].

Def.7.PozycjakonkurencyjnaPozycja konkurencyjna osignity przez przedsibiorstwo wynik konkurowania wdanym sektorze, rozpatrywany na tle wynikw osiganych przez konkurentw [Sta05,s.89].

Def.8.ZasobyprzedsibiorstwaZasobami jest wszystko to, co pozostaje w dyspozycji przedsibiorstwa a moe wpywa na jego funkcjonowanie [Sta05, s. 103] Zasoby mona podzieli na dwie grupy:materialneiniematerialne.Zasobymaterialnedzielsinazasobyrzeczowe, finansowe oraz zapasy. Zapasy niematerialne obejmuj: kompetencje, relacje, systemyfunkcjonalne,postawyorazmoliwoci.[Sta05,s.104109]

Def.9.Konkurencyjnoczynnikowa5Konkurencyjno czynnikowa okrela zdolnoci firm do dziaa tworzcych podstawyichskutecznegokonkurowania,takichjak:szybkiereagowanienazmiany w otoczeniu, umiejtne wykorzystanie wasnych zasobw, umiejtno wykorzystywania sprzyjajcych konfiguracji otoczenia, racjonalno procesw decyzyjnych i inne czynniki nie przypadkowe, ale budujce konkurencyjno firm wduszejperspektywieczasowej[Sta06,s.37].

Def.10.KonkurencyjnoexpostiexanteKonkurencyjno ex post, konkurencyjno to obecna pozycja konkurencyjna. Konkurencyjnoexatne,toprzyszapozycjakonkurencyjna[Gor02,s.92].

Def.11.KonkurencyjnowgobszarwwystpowaniazjawiskaKonkurencyjnonarynkach: okrelonegorodzajuwyrobwlubusug, konkretnychwyrobwlubusug, okrelonegorodzajuzasobw, konkretnychzasobw, okrelonegoterytorium[Sta06,s.38].

5

Klasyfikacja konkurencyjnoci wg kryteriw dziaa (konkurencyjno czynnikowa) lub skutkw(konkurencyjnowynikowa).

11

Def.12.Konkurencyjnodynamiczna6Konkurencyjnodynamiczna,tozmianystanukonkurencyjnocidanegopodmiotu wczasie(dynamikakonkurencyjnoci)[Sta06,s.39].

Def. 13. Konkurencyjno wg oceny sprawnoci (osiganych wynikw) przez interesariuszyOcenasprawnociprzezgrupyinteresariuszy(stakeholders): wacicieleudziawlubakcji(shareowners,shareholders), klienci,nabywcy(customers,buyers), pracownicy(employees), niektrzydostawcy(certainsuppliers)[Sta06,s.39].

Def.14.Interesariusze(stakeholders)

Interesariuszetojakaosobaalbogrupa,ktramoeoddziaywaalbooddziaywuje przezdziaania,decyzjami,polityklubpraktycznie,naceleorganizacji[Buc,s.65].

Def.15.Warto(Value)Warto definiuje si, jako stosunek tego, co klient otrzymuje, do tego, co mu dostarczadostawca.Klientotrzymujekorzyci(benefits)ioszacowujekoszty(costs). Pojciewartocimonaprzedstawizalenoci[Kot02,s.6]:

rdo: Philip Kotler: Marketing Management. Tenth Edition, Pearson Custom Publishing, 2002,ISBN0536630992,s.6

Produkty lub to, co ma do zaoferowania sprzedawca, odniesie sukces, jeeli dostarczona warto bdzie satysfakcjonujca dla docelowego odbiorcy. Kupujcy zpord wielu oferentw i rnych ofert wybiera dla siebie, to, co przedstawia najwikszwarto[Kot02,s.6].

B) Przyjte w pracy nastpujce znaczenia terminologiczne z zakresu technologiiinformacyjnokomunikacyjnychICT Def.16.Handelelektroniczny(eCommerce)7Handel elektroniczny to proces transakcji (transacting), transferu (transferring) iwymiany (exchanging) produktw, usug za pomoc sieci telekomunikacyjnych, wtymInternetu[Tur04inChe06,s.284].

Def.17.Aplikacjaprogramowalubaplikacja(Application)Aplikacja to dowolny program uytkowy, ktry ma bezporedni kontakt zuytkownikiem. Autor, arbitralnie uznaje podzia oprogramowania na trzy kategorie: firmware, systemy operacyjne, aplikacje programowe. [Opracowanie wasne].

6

Klasyfikacja konkurencyjnoci wg kryterium czasu: statyczna (w danym momencie czasu) idynamiczna. 7 Wybrana definicja jest unikaln, gdy nie zawiera podmiotu, pomidzy ktrymi zachodz procesy.

12

Def.18.Internet(Internet)Internet to sie komputerowa o zasigu globalnym. Na Internet skadaj si trzy cilezesobpowizaneelementy:1)PoczonesiecioparteoprotokoyTCP/IP,2) Spoeczno,ktrauywairozwijatsie,3)Zbirzasobw,ktreznajdujsiwtej sieci[RFC1462,s.1].TerminInternetlubinternet,wzalenociodpisowniposiada nastpujce znaczenia: Internet pisany du liter jest nazw wasn konkretnej sieci komputerowej, internet pisany ma liter jest rzeczownikiem pospolitym (nazwapospolitalubrodzajowa).Zapismaliteroznaczazbirsiecipoczonych ze sob ruterami [RFC 1392], a wic oznacza dowoln sie komputerw niejednorodnych.Internet(pisanyduliter)jestwieloprotokowyminternetem (maaliterai)[RFC1392].

Def.19.ZasbsieciWWW(Resource):Zasobemjestwszystkoto,comoebyzdefiniowanezapomocURI.(...)Zasobynie konieczniemuszbydostpneprzezInternet,np.ludzie,przedsibiorstwa,ksiki w bibliotece. Podobnie, abstrakcyjne pojcia mog by zasobami, np. operatory ioperandy w matematycznych wyraeniach, typy relacji (ojciecpracownik), wartoci numeryczne (zero, jeden, nieskoczono). URI jest zwart sekwencj znakw identyfikujcabstrakcyjny lub fizyczny zasb [RFC 3986, s.4]. W zwizku ztym, zasobem mona okreli zidentyfikowany obiekt, do ktrego uytkownik posiada dostp za pomoc URI w sposb bezporedni lub poredni [Opracowanie wasne].

Def.20.Cyberprzestrze:Termincyberprzestrzemoeposiadadwaznaczenia:1)wirtualnywiatonline wytworzonyprzezodpowiednieoprogramowanie,tworzcinteraktywnwirtualn rzeczywisto. 2) Zbir rnorodnych zasobw rozlokowanych przestrzennie wsieci Internet. Termin przestrze odnosi si do zasobw cyfrowych rozlokowanych: 1) przestrzennie w postaci rnych interakcyjnych obiektw (komponentw) zmoliwoci manipulacji przez uytkownika, 2) geograficznie przestrzennie w sieci komputerowej tworzc przestrzenn sie zasobw. Kady zasbcyfrowyulokowanyjestwokrelonymmiejscuiposiadaswjunikalnyadres. Zbiradreswtworzyprzestrzeadresw.WInternecie,czstkacyberodnosisi do zasobw cyfrowych, np. cyber university, cyber shopping, lub procesw zwizanychztymizasobami,np.cyberattacks,cyberpiracy,cybercommunities,cyber terrorists[Opracowaniewasne].

Def.21.WorldWideWeb(WWWlubWeb)Sieciowy system informacyjny dziaajcy na bazie Internetu. Uniwersalna usuga Internetu umoliwiajca: 1) reprezentacj (representation), 2) identyfikacj (identification), 3) transport (transport), obiektw WWW (Web objects), ktre s zwizane odpowiednio: z hipertekstowym jzykiem programowania HTML (Hypertext Markup Language), uniwersalnym identyfikatorem zasobw URI (Universal Resource Identifier), hipertekstowym protokoem transportowym HTTP (HyperText Transport Protocol) [Hof05, s. 1] lub protokoem szyfrowanym HTTPS (Secure HyperText Transfer Protocol) w celu zachowaniu poufnoci przesyanych danych.

13

Def.22.SerwisWWWlubserwisinternetowy(Website)SerwisWWWtozbirstron(Webpages)istowarzyszonychplikw(associatedfiles), powizanychzesobitworzcychspjncao[Fra04,s.57].

Def.23.StronaWWWlubstronainternetowa(Webpage)Strona WWW jest cyfrowym obiektem multimedialnym (multimedia object) dostarczonymdoklienta.StronaWWWmoezostawygenerowanadynamiczniepo stronieserweraimoewczaapletylubinneaktywneelementyzestronyklienta lubpostronieserwera[ISO/IEC23026,s.5].

Def.24.Uytkownikkocowy(EndUser)Uytkownik speniajcy rol konsumenta, np. bdcego na kocu wartoci lub acucha dostaw (czowiek konsument, porednik (agent) dziaajcy w imieniu czowieka konsumenta, itp.). Uwaga: "Uytkownik odnosi si do wszystkich uczestnikwwwartocilubwacuchudostaw.[ISO/IECTR210001:2001].

Def.25.Platformasprztowaiprogramowa(hardwareandsoftwareplatforms)Platforma sprztowa w dostpie do sieci WWW to rnego typu komputery: Mainframe,PC(desktop),komputeryprzenone(notebook),WebTV,komputerytypu minimobilne(mobilnemini):pocketPCs,PDAs(personaldigitalassistants),telefony komrkowe, Palm, iPaq oraz urzdzenia hybrydowe (hybrid mobile devices). Platformaprogramowa(softwareplatform)tornegorodzajusystemyoperacyjne komputerw (operating system OS), ktre m.in. dostarczaj podstawowych usug dlapotrzeburuchamianychaplikacji.Istotnesystemyoperacyjnedladesktopowych komputerw to: UNIX, Linux, Macintosh, Windows. W dostpie do danych wsieciWWWdoplatformyprogramowejmonazaliczyprzegldarkiinternetowe: np.InternetExplorer,Firefox,Opera,Safariorazoprogramowaniewspierajceprac osbniepenosprawnych[Opracowaniewasne].

Def.26.SieWWW(networkofinformationresources)Podstawowymi skadnikami sieci s wzy (nodes), poczenia (links), punkty zaczepieniakotwice(anchors).WzytoserwisyWWWumieszczonenaserwerach, poczenia sieci to hipercza. Punkty zaczepienia s czci zawartoci w wle. Punkt zaczepienia moe by pocztkiem (punktem rdowym) lub kocem (punktem docelowym) poczenia. Sie WWW naley do grupy sieci bezskalowych [Opracowaniewasne].

Def.27.SieInternet(networkInternet)Sie Internet utworzona jest z wzw i pocze. Wzami s rutery (specjalizowane komputery), poczenia sieci to cza wiatowodowe i inne fizycznecza(wtymtakefaleradiowe)[Opracowaniewasne].

Def.28.EksploracjadanychEksploracja danych (ac. exploratio) oznacza badanie, wypatrywanie, penetracja czego. Pocztkowo termin ten mia charakter ksikowy, obecnie eksploracja dzikifirmieMicrosoftzostarozszerzonyznaczeniowonaokreleniewydobywania czego z duej iloci danych tzw. mgy danych (noise) w lokalnych zasobach komputerowych (Eksplorator Windows) lub sieciowych zasobach usugi WWW (MicrosoftInternetExplorer)[Opracowaniewasne].

14

Def.29.Publicznyserwisinternetowy(publicInternetWebsite)Publiczny serwis internetowy to serwis o dostpie publicznym, przeznaczony jest dla najszerszego krgu odbiorcw, gdzie dostp do zawartoci nie jest autoryzowany.Jegopodstawowfunkcjjestdostarczanieinformacjiobejmujcych zrnicowany zakres tematyczny oraz rnego rodzaju usugi [Opracowanie wasne].

Def.30.Prywatnyserwisinternetowy(privateInternetWebsite)

Prywatny serwis internetowy to serwis, ktry dostp do zawartoci wymaga autoryzacji. Najczciej s to intranetowe i ekstranetowe serwisy WWW. Serwisy intranetowe s przeznaczone wycznie dla pracownikw przedsibiorstwa (eployess only), serwisy ekstranetowe s przeznaczone dla partnerw (partners) [Opracowaniewasne].

Def.31.SerwerSerwer jest komputerem w Internecie, ktry zarzdza sieciowymi zasobami irealizujeodpowiedzinazapytaniazestronyklientaprogramowego(client).Istnieje wieletypwserwerw,np.Webservers,fileservers,emaiservers,databaseservers. Pojedynczy serwer realizuje okrelon usug. Zbir serwerw tworzy farm serwerw, ktra moe si skada z tych samych lub rnych serwerw [Opracowaniewasne].

Def.32.Oprogramowaniepostronieklienta(clientside)Jest to oprogramowanie, ktre interpretuje wczeniej pobrane pliki z serwera. Nadanieklienta,plikisdoniegoprzesyaneiprzechowywanewkataloguplikw tymczasowych, a nastpnie s pobierane i interpretowane. Do jzykw interpretowanych naley jzyk HTML i pokrewne do niego technologie. Oprogramowaniem interpretujacym jest najczciej przegldarka internetowa [Opracowaniewasne].

Def.33.Oprogramowaniepostronieserwera(serwerside)Jest to oprogramowanie, ktre wykonuje na serwerze przetwarzanie z chwil zadania usugi ze strony klienta. Wynikiem przetwarzania jest dokument HTML, ktry jest przesyany do klienta i interpretowany przez oprogramowanie klienta [Opracowanie wasne]. Technologie serwer side umoliwiaj automatyczne generowanie dokumentw HTML z wykorzystaniem systemw bazodanowych. Dotej technologii mona zaliczy: Active Server Pages (.asp), Cold Fusion (.cfm), Hypertext PreProcessor (.php), Java Server Pages (.jsp), Perl, Ajax (Asynchronous JavaScript and XML) lub systemy zarzdzania zawartoci CMS [Opracowanie wasne].

Def.34.Klientprogramowy(client)Program, ktry uywa usugi innego programu. W sieci WWW klientem moe by przegldarkainternetowa,edytorlubrobotwyszukujcy(searchrobot)dlaodczytu lub zapisu informacji w sieci WWW. [Tim BernersLee, http://www.w3.org/People/BernersLee/Weaving/glossary].

15

Def.35.Zawarto(content)Zawarto moe posiada wiele znacze w zalenoci od kontekstu zdania: zawarto Internetu (Internet content)8, zawarto sieci WWW (Web content), zawarto serwisu (content Web site), zawarto strony (content Web page), zawarto plikw (content files), zawarto cyfrowych obiektw multimedialnych (contentmultimediaobject).Oglnie,zawartowiesizzasobem.Jednakdostp do zasobu jeszcze nie oznacza dostpnoci do zawartoci. Zawartoci bdzie to wszystko,doczegouytkownikposiadadostpwokrelonymzasobie,np.dotreci. [Opracowaniewasne].

Def.36.FirmowyserwisWWW(firmWebsite)Firmowy serwis WWW to okrelenie serwisu internetowego, ktrego wacicielem jest przedsibiorstwo wystpujce pod okrelon nazw. Skadnikami firmowego serwisujestnazwadomenowa,domenaizawartoserwisu.Przedsibiorstwomoe mie kilka firmowych serwisw internetowych. [Opracowanie wasne]. Jak podkrela Hanna AdamkiewiczDrwio, firma jest nazw przedsibiorstwa, nie stanowipodmiotugospodarczego,alejestjednymzeskadnikwprzedsibiorstwa. Uwarunkowania ksztatujce konkurencyjno przedsibiorstwa dotycz zarwno skadnikwmajtkowych,czynnikaludzkiego,strukturyorganizacyjnej,jakicaego systemu prawnofinansowoekonomicznego. Natomiast firma jest tego wyrazem zewntrznym [Ada02, s.19]. W tym kontekcie firmowy serwis WWW touzewntrznieniemdziaalnociprzedsibiorstwawInternecie.

Def.37.AdresIP(IPaddress)Adres IP, unikalny identyfikator nadany urzdzeniom podczonym do Internetu sprztowi elektronicznemu, np. serwer, drukarka, komputer lub inne urzdzenie zdostpemdosieciinternetowej.

Def.38.URL(UniversalResourceLocator)Konwencja zapisu dostpu do zasobu programowego w sieci WWW. Kady zasb wsieciWWWjestunikalnypodwzgldemadresuURL.Konwencjazapisuskadasi ztrzech segmentw: :///. [Opracowaniewasne]

Def.39.Nazwadomenowa(Domainname)Unikalnanazwaidentyfikujcaserwisinternetowy.Nazwydomenoweanalizujesi od koca. Skada si z czonu kocwki najwyszego poziomu TLD (Toplevel domains)orazczonwniszegopoziomu(lowerlevel).TLDmogbyrodzajowelub geograficzne. Przykadem rodzajowych nazw domenowych s: .com (commercial), .net (network), .edu (educational), .org (organizational), .gov (governmental), .mil (military),.biz(business),.info(informational),.name(personal),.pro(professional). Geograficznych:.us(UnitedStates),.fr(France),.uk(UnitedKingdom),.pl(Poland).

8

Scott Hull okrela: Internet jest globaln paszczyzn (global arena), w ktrej dostarcza si sieciowozawarto(ContentDeliveryNetworking)[Sco02,s.184].

16

Def.40.Zdublowaneserwisy(mirrorsite,shadowsites)Zduplikowane serwisy to strony internetowe w serwisach WWW identyczne pod wzgldemzawartoci.Pomimo,eistniejzduplikowaniastronytojednakposiadaj rneadresyURL.[Opracowaniewasne]

Def.41.cze,link(link,Weblink)Popularnie,czelublinkjestsposobemnawigacjiioznaczaprzekierowaniedo innejstrony,jestutosamianezodnonikiem.DlaWebinynierw,linktoelement jzyka HTML, ktry automatycznie czy ze sob dwa zasoby: zasb rdowy izasbdocelowylubokrelarelacjemidzydokumentami(wjzykuXML,linkmoe byprostysimplelinklubzoonyextendedlink).Znacznikumieszczonyjest sekcji nagwkadokumentu i nie jest widoczny dla uytkownika. Oglnie, cze to hipercze pozbawione elementu wyboru i umieszczone w warstwie interakcjiinterfejsuuytkownika.Zchwilinterpretowaniakodurdowegoprzez program komputerowy, np. przez przegldark internetow, nastpuje automatycznie wykonanie przypisanego odwoania bez udziau uytkownika. [Opracowanie wasne]. W Webinynierii link to poczenie wewntrzne lub zewntrzne, ktre posiada pocztek i koniec w wyspecyfikowanej lokacji. [ISO 149152:2003. Software ergonomics for multimedia user interfaces Part 2: Multimedianavigationandcontrol.Def.3.9,s.5]

Def.42.Hipercze(hiperlink)Popularnie,hiperczeiczetoterminytosameioznaczajpoczeniedwch zasobw. W rnych pozycjach ksikowych i na polskich stronach internetowych termin hipercze to link, czyli popularna nazwa funkcjonalna hipercza (wzasadziejednazfunkcjihipercza).Terminlinkstasinatylepopularny,e wystpuj kolejne terminy: jako linku (link quality), popularno linku (link popularity),moclinku(linkstrength),reputacjalinku(linkreputation),linktekstowy (link text), itp. Z punktu widzenie budowy serwisu WWW, wyej wymienione elementysrealizowanejakohipercza.Hipercza(znacznikjzykaHTML)s umieszczonewsekcjitreci[opracowaniewasne].Szczegoweinformacje o czach znajduje si w dokumentacji jzyka HTML 4.01 z 24.12.1999 r. [HTML 4.01. http://www.w3.org/TR/1999/REChtml40119991224, Chapter 12. Links HypertextandMediaIndependentLinks]

Def.43.Sowokluczowe(Keyword)Sowo lub fraza (cig sw) wprowadzone w formie zapytania w systemie wyszukiwawczym, w prbie dopasowania do zgromadzonych w bazie danych dokumentachtekstowychwyszukiwarkiinternetowej[She01,s.6].

Def.44.Dokument(Document)Okreleniestronyinternetowej,ktrajestzapisanawplikuluboglniej,zawarto cyfrowazapisanawpliku[Opracowaniewasne].

17

C)Zaoeniaokresubadaempirycznych Badania empiryczne serwisw internetowych przedsibiorstw zostay wykonanewdwchokresach:odpadziernika2007r.dolutego2008r.orazod marca 2008 do czerwca 2008 r. W pierwszym okresie badawczym, serwisy poddane badaniom zostay wyselekcjonowane metod eksploracji danych zsieci WWW na podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych wpolskich wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych. Wdrugim okresie bada, serwisy zostay wyselekcjonowane z elektronicznej bazydanychotrzymanejzredakcjiRzeczpospolitejidotyczyyprzedsibiorstw, ktre zostay wybrane do tzw. listy 2000. Wyselekcjonowane serwisy WWW zostay zarchiwizowane na trwale w lokalnych zasobach informatycznych. Narzdzia informatyczne wykorzystywane podczas bada na stronach WWW odostpiepublicznymniezostayzarchiwizowane,gdypracazniminastpuje wtrybieinterakcyjnymbezporednionaserwerze. D)Zaoeniazakresudziaalnociprzedsibiorstw Przedmiotem bada byy polskie podmioty gospodarcze, ktre byy zarejestrowane w sekcji C.Przetwrstwo przemysowe wedug klasyfikacji PKD2007orazwsekcjiD.PrzetwrstwoprzemysowewgPKD2004.Rnice pomidzy klasyfikacjami sekcji przetwrstwa przemysowego zostay przedstawionewtabeli1.1. Tabela 1.1.Porwnanie klasyfikacji PKD2007 i PKD2004 w sekcji PrzetwrstwoprzemysoweKlasyfikacjaPKD PKD2007 Datawejciaw 1stycznia2008r. ycie Rozporzdzenie Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci (PKD)(Dz.U.Nr251/2007r., poz.1885) Okres Od 1 stycznia 2008 r. do stosowania odwoania Sekcja C.Przetwrstwo przemysowe Liczbagrup Liczbaklas Liczbapodklas PKD2004 2stycznia2004r. Rozporzdzenie Rady Ministrw zdnia 2stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci (PKD) (Dz. U. Nr 33, poz. 289 i Nr 165,poz.1727) 2stycznia2004r.1stycznia2008 r. jednak nie duej ni do 31 grudnia2009r. D.Przetwrstwoprzemysowe 103 242 282

95 230 242

rdo:OpracowaniewasnenapodstawieklasyfikacjiPKD2007iPKD2004

18

NastronachGwnegoUrzduStatystycznego9znajdujsiinformacjenatemat klasyfikacjiPKD2004,PKD2007,wyjanieniaposzczeglnychklasyfikacjioraz klucze powiza PKD2004 z PKD2007 oraz PKD2007 z PKD2004 na najniszympoziomieklasyfikacyjnymtj.napoziomiepodklas.Kluczepowiza umoliwiaj przedstawienie zakresowej porwnywalnoci rodzajw dziaalnoci wg PKD2007 oraz PKD2004, w celu zagwarantowania porwnywalnoci danych, informacji oraz analiz statystycznych dla potrzeb krajowych, jak iwymiany midzynarodowej. Zarwno wyjanienia do klasyfikacji jak i klucze powiza stanowi integraln cz rozporzdzenia RadyMinistrwwprowadzajcegoPKD200710. Podmiotem bada byy przedsibiorstwa z sektora przetwrstwa przemysowego,ktreposiadaywasneserwisyfirmowe.Szczegowobadano firmowe serwisy, ktre byy zaawansowane technologicznie z moliwoci realizacji funkcji transakcyjnej. Badania empiryczne serwisw internetowych przedsibiorstwrealizowaneodpadziernika2007r.dolutego2008r.dotycz przedsibiorstw, ktre prowadz dziaalno gospodarcz wg PKD2007, awdrugimokresiebadawgklasyfikacjiPKD2004. E) Zaoenia w zakresie metody selekcji serwisw internetowych do bada Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw w pierwszym okresie badawczymwgPKD2007nastpiametodeksploracjidanychzsieciWWWna podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych w polskich wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych. Ostateczna prba badawcza zostaa wyoniona za pomoc czterostopniowej selekcji serwisw internetowych. Oglna koncepcja selekcji serwisw zostaa przedstawiona na rys.1.2.

9 10

GUS.Klasyfikacjestatystyczne. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci(PKD).

19

rdo: Opracowanie wasne. Elementy graficzne uyte w modelu strukturalnym zostay zaczerpnitezpozycjiautora:ukasiewiczR.,Dynamikasystemwzarzdzania.PWN,1975.

Rys.1.2.Modelstrukturalnyprocesuselekcjiserwiswinternetowychprzeznaczonych dobadawpierwszymokresiebadawczym

Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw w drugim okresie badawczym wg PKD2004 zostaa dokonana z elektronicznej bazy danych otrzymanej zredakcji Rzeczpospolitej11 drog online. Kwalifikacji przedsibiorstw do Listy 2000 dokona zesp redakcyjny gazety Rzeczpospolitej na podstawie przeprowadzonej ankiety w 3500 firmach, ktre w 2005 roku osigny przychody na poziomie, co najmniej 60 mln z. Baza danychwpostacijednejtabelizawieraa2341wierszy(rekordw)i18kolumn (unikalnychpldanych).Wstpnaselekcjadanychpolegaana: 1) eliminacji powtarzajcych si nazw przedsibiorstw (w bazie danych 341 rekordwjestzduplikowanychwgnazwyprzedsibiorstwa), 2) eliminacji powtarzajcych si adresw serwisw internetowych (100 przedsibiorstwposiadaotakiesameadresyinternetowe), 11

Red. Pawe Jaboski, Wojciech Romaski, Lista 2000 polskie przedsibiorstwa. Rzeczpospolita.31.10.2007r.ISSN02089130.

20

3) eliminacji pustych adresw (107 przedsibiorstw nie posiadao adresu internetowego). W ostatecznoci, do bada wyselekcjonowano 1793 rekordw, w tym take pozyskano 1793 unikalnych adresw WWW przedsibiorstw. Cel gwny iwizka celw czstkowych w drugim okresie badawczym bya inaczej sformowana ni badania w pierwszym okresie. Midzy innymi, kluczowym zagadnieniem w drugim okresie badawczym bya odpowied na pytanie: Czyprzedsibiorstwaosigajcebardzowysokieprzychodyzdziaalnoci(elita przedsibiorstw) wykorzystuj internetowy kana dystrybucji w postaci serwiswinternetowychodostpie publicznym dodziaatypubiznesowego? Wynikibadazdrugiegookresubadaniebdwponiszejpozycjidokadnie prezentowane. F)Zaoeniawzakresieprzyjtejmetodykibada Zaoeniawzakresiemetodybadawczejbyynastpujce: 1. Kierownikiembadabyautormonografii.Kontrolowaonwcaociproces badawczy. Okrela zaoenia, zakres i okres bada, procedury oceny, narzdzia badawcze, tworzy zespoy badawcze analizujce problem lub przydziela elementarne zadania badawcze do osoby. Kada osoba bya analitykiem. Kierownik by arbitrem w przypadku sporw w zespole badawczym. Rozwizywa na bieco problemy sprztowoprogramowe orazproblemybadawczoanalitycznezserwisamiinternetowymi. 2. Badania podzielono na dwa okresy badawcze, W pierwszym okresie badawczym,tj.odpadziernika 2007r.dolutego2008r.adresyserwisw zostay wyselekcjonowane metod eksploracji danych z sieci WWW na podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych w polskich wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych. W drugim okresiebadawczym,tj.odmarca2008doczerwca2008r.adresyserwisw zostayprzydzieloneprzezkierownika. 3. Badania empiryczne dotyczyy zawartoci serwisw internetowych nalecych do przedsibiorstw z sektora przetwrstwa przemysowego (Przetwrstwo przemysowe wedug klasyfikacji PKD). W pierwszym okresiebadawczymsektorprzetwrstwaprzemysowegozostapodzielony na 94 tematy badawcze wynikajc z nazw klas PKD. Z PKD zostao wyczone 20 klas ze wzgldu na niesprecyzowane klasy lub unikalno klasy, np. 10.89 Produkcja pozostaych artykuw spoywczych, gdzie indziej niesklasyfikowana, 24.46. Wytwarzanie paliw jdrowych. Wdrugimokresiebadawczymkierownikwyselekcjonowa1793unikalnych adreswWWWprzedsibiorstwzpozyskanejbazydanych. 4. Zakres bada zosta zagregowany na elementarne zakresy badawcze wpostaci okrelonych zada do realizacji. Elementarne zadania badawcze byy sformuowane w postaci zagregowanego tematu badawczego. Stopie agregacji oraz nazwy tematw zostay dokonane przez kierownika iprzydzielonedoanalityka. 21

5. Kadyelementarnytematbadawczyzostapodzielonynatrzyetapyuoone kaskadowo.Poszczeglneetapyzostayokrelonenastpujco:1)Zaoenia bada i wstpna selekcja konkurencyjnych serwisw internetowych, 2)Badania analityczne konkurencyjnych serwisw internetowych na wyselekcjonowanej prbie, 3) Projekt nowego serwisu. Kady etap postpowania badawczego zostaje podzielony na czynnoci. Wszystkie czynnoci byy okrelone, posiaday unikalne nazwy i byy uoone kaskadowo bez moliwoci dziaa alternatywnych. Kady etap posiada zdefiniowane elementy wejciowe i wyjciowe. Elementy wejciowe towyniki poprzedniego etapu. W przypadku pierwszego etapu elementem wejciowym by zagregowany temat badawczy. Elementy wyjciowe tokonkretne nazwy plikw jednoznacznie identyfikujce analityka oraz klasPKD. 6. Kady elementarny temat badawczy zosta przydzielony przez kierownika do analityka. Osobami, ktre byy analitykami w badaniach byli studenci Wydziau Zarzdzania i Podstaw Techniki12 Politechniki Lubelskiej na kierunkuZarzdzanieiMarketingoraznakierunkuEdukacjaTechniczno Informatyczna. Analitycy realizowali badania w ramach przedmiotw: Technologie ebiznesu, Projektowanie aplikacji internetowych. Proces szkolenia przebiega podczas wykadw i krtkich prezentacji na zajciach laboratoryjnych. 7. Kady etap podlega kontroli i ocenie przez kierownika. W przypadku nieprawidowoci wynikw bada, etap zosta zwrcony do analityka do ponownego uzupenienia (proces weryfikacji etapu). Po ocenie trzeciego etapu nastpowaa walidacja wynikw bada za pomoc programw komputerowychkierownika. 8. Badania przez kierownika i analitykw byy dokonywane w sposb bezporedni metodami obserwacji na monitorze komputerowym oraz zwykorzystaniemelektronicznychkwestionariuszy. 9. Wszystkieetapybyyzrealizowanekomputerowoiprzekazywanewpostaci cyfrowej do osoby/zespou badawczego. Wszystkie formularze zrealizowanebyyelektroniczniewpostaciszablonwdouzupenieniabez moliwocizmianstrukturyszablonu.Wyjtkiembyetapbadapolegajcy na wyonieniu elementarnych wektorw funkcji, aczkolwiek szablon zawiera przykadowe elementarne funkcje. Poszczeglne wektory funkcji mogy by skracane, modyfikowane lub uzupeniane, ale bez moliwoci zmianystrukturyszablonu. 10. Wszystkie formularze badawcze byy dodatkowo uzupenione komentarzem, podpowiedzi, a tam gdzie bya moliwo wyboru, wybr nastpowa ze skoczonej listy opcji. Formularze byy zabezpieczone hasem,jednakhasabyyudostpnianeanalitykom. 12

Obecnie Wydzia Zarzdzania i Podstaw Techniki Politechniki Lubelskiej zosta podzielony nadwawydziay:WydziaZarzdzaniaiWydziaPodstawTechniki.

22

11. Wszystkie etapy zawieray instrukcj i przykad wzorcowy sposobw uzupenienia. 12. Wyniki bada zrealizowanych przez analitykw byy przesyane drog elektroniczn. 13. Etapbadadlaposzczeglnychanalitykwzostauznanyzazakoczonypo pozytywnejwalidacjibadaprzezkierownika. 14. Kierownik ostatecznie gromadzi na lokalnych zasobach sprztowo programowych,konsolidowadane. 15. Zgromadzone dane zosta poddane obrbce z wykorzystaniem jzyka programowaniaVBAExcela2007.

1.3.DefiniowanieobszarubadawczegoBadanieiocenaserwiswinternetowychbyyisobiektembadawczymautora juodwielulat.Pierwszepublikacjeocharakterzenaukowymautorapochodz z2001roku13. Obszarbadawczykoncentrujesinazagadnieniachzwizanychzserwisami internetowymi o dostpie publicznym, ktrych wacicielami s przedsibiorstwa. Przy czym, jedno przedsibiorstwo moe posiada kilka swoich serwisw internetowych o dostpie publicznym, jednak o rnym adresiedostpudoserwisu(URL),np.serwisyfirmmidzynarodowych.Obszar badawczykoncentrujesinapiciuelementach: 1. Przedsibiorstwo. Przedsibiorstwo jest organizacj skadajc si zokrelonychiunikalnychwskaliglobuskadnikw.Cele,struktura,ludzie, technika tworz istot kadej organizacji. Ludzie i technika tworz system socjotechniczny przedsibiorstwa. W ramach przedsibiorstwa istnieje m.in. system informatyczny funkcjonujcy w ramach systemu informacyjnego przedsibiorstwa. W zakresie systemu informatycznego, wprzedsibiorstwie mog funkcjonowa rnego rodzaju systemy informatyczne,wtymtakeserwisyinternetowe(serwisyWWW).Serwisy WWWmogbyudostpnianepublicznie(tzw.publicznyserwisWWW)lub mogsuywyczniedouytkuprywatnego,tj.dostpdoserwisuWWW jestautoryzowany(prywatnyserwisWWW)iznajdujesiwfirmowejsieci intranetowej lub w extranecie. Przedsibiorstwo moe posiada kilka publicznych serwisw WWW jak o kilka serwisw prywatnych. Dostp do prywatnych zasobw sieci WWW wymaga autoryzacji. Najczciej autoryzacjauytkownikapoleganapodaniunazwyuytkownikaihasapo stronie klienta, natomiast po stronie serwera nastpuje weryfikacja isprawdzanie tosamoci uytkownika, jego lokalizacja oraz parametry technicznoprogramowesprztukomputerowego. 13

BogdanWit:Analizastrukturyinterfejsuuytkownikawinternetowychsklepachtypuonline zaoenia bada. Informatyka Stosowana, Zeszyt naukowy nr S2/01 LAFI 2001. Katedra InformatykiPolitechnikiLubelskiej,KazimierzDolny,2001r.,str.309314.

23

Autoryzacja uytkownikw w serwisie WWW moe dotyczy: 1) pracownikw organizacji, ktrzy mog uzyska dostp do serwisu WWW niezalenie odmiejsca korzystania z Internetu, 2) Dostawcw/odbiorcw zarejestrowanych, 3) innych osb penicych rn rol, ktre s zarejestrowane w systemie informatycznym. Zasoby programowe zgromadzonewprywatnychserwisachWWWizasobysprztowenaledo zasobw prywatnych sieci WWW. Cz zasobw programowo sprztowych, przedsibiorstwo moe udostpnia odbiorcom na rnych zasadach, np. komercyjnych, bezpatnie, z ograniczeniami. Zasoby udostpnianenazewntrzdlaogutworzzasobyodostpiepublicznym. 2. Serwis WWW przedsibiorstwa o dostpie publicznym. Serwis WWW tozbir powizanych stron WWW i stowarzyszonych plikw, utworzony wokrelonym celu stanowicy spjn cao. Serwisy internetowe odostpie publicznym mog zosta fizycznie umiejscowione na serwerze przedsibiorstwa lub mog si znajdowa na serwerze zewntrznym, wkraju lub za granic. Zbir serwisw powizanych ze sob w celowy iokrelonysposbtworzysieserwisw.Poszczeglnezasobyprogramowe w serwisie mog by powizane informacyjnie z innymi zasobami w sieci WWW za pomoc hiperczy. Sposb czenia i tworzenie struktur organizacyjnych stron WWW jest dowolny. Prawo nie zabrania czenia struktur nawet rnych serwisw. Jednak nie mona wykorzystywa elementw kompozycyjnych z jednego serwisu do innego niewasnego serwisu. Serwis WWW powinien realizowa okrelony cel oraz spenia wyznaczone przez niego funkcje. Zbir funkcji tworzy niepowtarzalny model dziaalnoci przedsibiorstwa w Internecie i model ten naley uzaleni od rodzaju oferowanych produktw i usug, szerokoci grupy docelowej oraz obszaru, na jakim maj by dostarczane wyroby typu fizycznego lub realizowane usugi. Kady serwis internetowy tworzy unikalny zbir wektorw funkcji. Realizowane funkcje musza si odbywa naokrelonejplatformiesprztowejiprogramowej,gdyserwisWWWnie moe funkcjonowa bez technicznej infrastruktury. Na techniczn infrastruktur skada si odpowiedni sprzt zapewniajcy bezprzerwow prac oraz odpowiednie oprogramowanie zapewniajce funkcjonowanie serwisu. Nad tym wszystkim panuje odpowiednia przeszkolona (dowiadczona)obsugatechniczna. 3. ZawartoserwisuWWWodostpiepublicznym.Dostppublicznydo zawartoci serwisu WWW oznacza moliwo zapoznawania si z jego zawartoci przez odbiorcw, tj. programw komputerowych. Przy czym, mog istnie ograniczenia w dostpie do zawartoci, np. czasowy dostp, dostp tylko dla wybranych programw komputerowych, dostp do zawartoci wymagajcy autoryzacji. Zawarto serwisu WWW jest chroniona prawem autorskim: 1) niezalenie od tego, czy na stronie jest wywietlana tre o tych prawach lub znak praw autorskich, czy te brak jakiejkolwiek informacji, 2) niezalenie czy utwr internetowy mona24

uzna za nowe dzieo czy te nie. Zamieszczenie serwisu WWW jest rwnoznaczne zudostpnieniem publicznym utworu, co automatycznie staje si odrbnym polem eksploatacji utworu, objtym monopolem autorskim. W prawie autorskim uywany jest termin rozpowszechnienie, czyliudostpnienieutworuodbiorcomwtakisposb,bymoglisioniznim zapozna.SieInternetjestmediumdlawymianydanych,asieWWWsuy do publikacji utworu (rozpowszechniania), dlatego serwis WWW mona uznazapodlegajcyzasadomprawaautorskiego,podobniejakinnemedia. ZautworyinternetowemonauznawikszostronWWW(chociazdania s podzielone wrd prawnikw, czy niektre serwisy s utworami), gdy zawieraj one cechy oryginalnoci, indywidualnoci i charakter twrczy wrozumieniu prawa autorskiego. Ochronie podlega zawarto, np.poszczeglne czci skadowe tych stron, kompozycja, tre. Prawa autorskie majtkowe nie s wieczyste (w przeciwiestwie do osobistych prawdoutworu).Zalenieodkraju,dzieopodlegaochronieprawnejprzez okrelon ilo lat. W prawie polskim okres ten wynosi 70 lat od mierci twrcy, lub w przypadku, gdy twrca jest nieznany, od daty pierwszej publikacjiutworu.Zawartoserwisumonaprzekazanauytekpubliczny, wwczas zasb staje si wasnoci publiczn (public domain). Wasno publiczna moe by publikowana i powielana w dowolny sposb, jedynie wskazanejestpodanieautora.Wasnocipublicznodmomentupowstania swszelkiedzieastworzoneprzezagencjerzdowe. 4. Odbiorcy zawartoci w sieci WWW. Odbiorcami zawartoci serwisu internetowego s odpowiednie programy komputerowe tzw. klienci programowi, ktrzy porednicz pomidzy czowiekiem (np. klient przegldarki internetowej popularnie nazywana jest przegldarka) azawartoci serwisu umieszczonego na serwerze (content Web site). Zewzgldu na zoono zagadnienia, powszechnie przyjmuje si, eprzegldarka internetowa (lub inny program) wywietla i dostarcza odpowiednio:treizawartodlaodbiorcyczowieka.Wtymkontekcie odbiorc zawartoci jest osoba (person)14. Osoba bezporednio wsppracujcazprogramem,tzw.kocowyuytkownik(endusers)bdzie 14

Powszechnie uznaje si, e czowiek jest odbiorc serwisu WWW. Jednak jest to skrt mylowy, poniewa czowiek nie posiada odpowiednich zmysw, aby odbiera zawarto cyfrowserwisu.Musikorzystazprogramwiurzdzeporedniczcychtj.rnegorodzaju interfejsw. Dlatego przez odbiorc naley rozumie takiego odbiorc, ktry w sposb poredni lub bezporedni odbiera zawarto serwisu. Uytkownik odbiera zawarto wsposb poredni za pomoc przegldarki internetowej, natomiast program komputerowy odbiera zawarto serwisu w sposb bezporedni. W rzeczywistoci, dla serwera nie ma podziau odbiorcw, gdy odbiera zawarto serwisu moe tylko program komputerowy. Kady program odbierajcy zawarto za pomoc protokou HTTP jest klientem programowym, czyli odbiorc zawartoci. Protok HTTP jest standardem umoliwiajcym przesyaniedanychpomidzyWebserwerem(Webserwer)aWebklientem(Webclient),tzw. modelu klientserwer. W zwizku z tym, kady odbiorca zawartoci jest klientem serwera. Rwnie, w niniejszej pracy przyjmuje si, e jednym z odbiorcw zawartoci serwisu jest czowiek.

25

okrelana uytkownikiem serwisu WWW. Zbir uytkownikw wnajszerszym kontekcie znaczenia, tworzy spoeczno Internetu, ktra korzystazrnychplatformsprztowychiprogramowychorazczysiza porednictwem rnych poczonych sieci internetowych w celu wymiany danych.InfrastrukturaInternetuorazspoecznokorzystajcazInternetu tworzzasobyInternetu. 5. Kontekst zawartoci. Firmowy serwis WWW (publiczny lub prywatny) funkcjonuje w szczeglnym, unikalnym organizacyjnobiznesowym kontekcie. System socjotechniczny oraz otoczenie blisze i dalsze tworzy okrelonyzbirzasobwniepowtarzalnydlakadejorganizacji. Obszarybadawczeszesobcilepowizaneitworzspjnocao.cise rozgraniczenie poszczeglnych elementw jest trudne i arbitralne. Podzia zostadokonanyjedyniedlacelwuatwiajcychbadanie.Stopiedekompozycji badanaelementyskadowejestautorski(rys.1.3).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.3.Pielementwobszarubadawczego

26

1.4.IstniejcystanwiedzyBadaniaInternetupodwzgldemilociowychijakociowymsprowadzonena caym wiecie, a w Polsce niemale od chwili jego wprowadzenia. Badania Internetumogobejmowa6zakreswtematycznych: 1. Siecikomputerowych,np.budowa,dynamikasieciInternetu. 2. Spoecznoci Internetu. W ramach Internetu funkcjonuj usugi. Badanie spoecznoci Internetu to badanie wykorzystania przez ludzi rnego rodzajuusug.PoniewausugaWWWjestnajpopularniejszusug,dlatego te bardzo duo bada jest prowadzonych na rnych paszczyznach. Czowiek bezporednio nie moe odbiera zawartoci serwisu internetowego, poniewa nie posiada odpowiednich zmysw15. Zawarto serwisu jest zgromadzona w postaci cyfrowej, dlatego te czowiek musi korzysta z urzdze i programw poredniczcych, tj. rnych platform sprztowych i programowych. Programy na danie uytkownika pobior zawarto serwisu z serwera WWW oraz zinterpretuj kod lub znaczniki jzyka programowania HTML i wywietl tre, dostarcz zawarto serwisu w sposb przystpny dla zmysw czowieka. Z tego wzgldu (na obecny stan prawny), bezporednio nie mona personalnie zidentyfikowa konkretnego uytkownika16, a w szerszym kontekcie uytkownikw Internetu. Dlatego istotnym obszarem badawczym s uytkownicy Internetu. W celach statystycznych przyjmuje si, e uytkownik, ktry co najmniej raz w miesicu skorzysta z Internetu okrelany jest internaut. BadaniauytkownikwInternetusrealizowaneprzezrneinstytucje,np. PolskieBadaniaInternetu(PBI),Gemius,IMetria.Oglnie,badaniadotycz uytkownikw polskiego Internetu odbiorcw i potencjalnych klientw serwiswinternetowychpodwzgldemdanychdemograficznospoecznych (np. badanie polskiej spoecznoci internetowej)17. Spoeczno Internetu rwnie jest badana przez osoby odpowiedzialne za serwis, np. analiza statystyk wewntrznych umiejscowionych na serwerze. Odpowiednie programypatneibezpatnezainstalowanenaserwerzezbierajianalizuj kadego odbiorc serwisu. Jeeli odbiorc jest przegldarka internetowa mona wwczas odczyta wiele informacji zostawionych przez 15

Prace nad wszczepieniem odpowiedniego interfejsu do ciaa ludzkiego jeszcze trwaj i na razie nie ma produktu handlowego umoliwiajcego bezporedni odbir cyfrowej postaci przezczowieka. 16 Istniej projekty prawne, aby przypisa unikalny adres Internetu tzw. IP uytkownika do konkretnej osoby. W tym sensie, IP byby chroniony prawem, podobnie jak i jego dane osobowe. 17 Badania online uytkownikw Internetu dziel si na: badania panelowe, czyli od strony uytkownika (usercentric) realizowane s za pomoc oprogramowania instalowanego nakomputerze panelisty (uczestnika badania) oraz badania trackingowe, czyli od strony serwisu WWW (sitecentric) realizowane za pomoc specjalnych systemw trackingowych instalowanych w serwisach WWW. Zebrane dane w pomiarze sitecentric i usercentric sdanymirzeczywistymi.

27

uytkownika, np. Microsoft IIS log format zapamituje nastpujce dane: ClientIPaddress,Username,Date,Time,Serviceandinstance,Servername, ServerIP,Elapsedtime,Clientbytessent,Serverbytessent,Servicestatuscode, Windows status code, Request type, Target of operation, Parameters. Zgromadzone dane pozostawione przez uytkownika pozwalaj nabudowanie wizi cyfrowej pomidzy konkretnym uytkownikiem aprzedsibiorstwem. Dane te mog by podstaw do personalizacji serwisuorazsystemwzarzdzaniarelacjizklientamiCRMiwspomagania dziaa w zakresie cyklu ycia klienta (customer life cycle). Oprcz bada odbiorcw w logach prowadzi si analizy ladw pozostawionych przez uytkownikwwrnychmiejscach,wrnychusugachInternetu.Analiza detektywistyczna dotyczy relacji izainteresowa tzw. ukrytych uytkownikw (anonimowych) a porednio spoecznoci sieci WWW. Mona zebra bardzo duo informacji ouytkowniku, gdy pozostawia on cyfrowyladwpostaciwieluinformacjizgromadzonychwrnychusugach Internetu. Zbioru zasobw zgromadzonych w Internecie. Zasoby Internetu mona podzieli na nastpujce grupy zasobw: 1) zasoby sprztowe, 2) zasoby programowe,3)zasobyfinansowe,4)zasobyintelektualne[Wit07].Zasoby sprztowoprogramowe to zasoby informatyki a zasoby intelektualne ifinansowe to zasoby zwizane z jej gwnymi uytkownikami ludmi. Korzystnie z zasobw internetowych nastpuje za pomoc usug internetowych, czyli odpowiedniego oprogramowania, ktre z kolei wykorzystujeokreloneprotokoyinternetowe. UsugInternetu,np.podzia,zasigkonwergencjausug. ProtokoyInternetu,np.liczba,stopiewykorzystania. Dostpu fizycznego do Internetu (zasoby sprztowoprogramowe), np.czasowo,okresowodostpu,czstotliwodostpu.

3.

4. 5. 6.

Drugi rodzaj bada, jakie s prowadzone w zakresie ecommerce to badania systemw informatycznych przedsibiorstw: zasobw ludzkich przedsibiorstw, wyposaenia technicznego, stopnia wykorzystania zasobw. Wzakresie zasobw ludzkich badane s kompetencje i obszary przywdztwa menederw lub pracownikw technologii informacyjnych. Oglnie, zasobw ludzkich,technicznychpolskichprzedsibiorstwrozwiza technologicznych iinformatycznych, stan wiedzy w organizacjach, kompetencje pracownikw iczynniki psychologiczne majce wpyw na technologie informacyjne. Badania gwnie koncentruj si w zakresie moliwoci podnoszenia sprawnoci wewntrznych zasobw przedsibiorstw, w tym take funkcjonowania systemwinformatycznychprzedsibiorstw. Trzeci rodzaj bada dotyczy wykorzystania prywatnych sieci komputerowych intranety i ekstranety, zakresy ich wykorzystania. Oprcz internetowych publicznych serwisw, w przedsibiorstwach mog znajdowa si intranetowe serwisy dostpne wycznie dla pracownikw28

przedsibiorstwa.Internetowyiintranetowyserwisprzedsibiorstwamoeby elementem i by wczony do systemw informatycznych zarzdzania (SIZ). Sieci intranetowe powstay w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie pracownikw przedsibiorstw. Serwisy intranetowe i internetowe mog posiada te same funkcje: informacyjn, marketingow, komunikacyjn, transakcyjn, rozrywkow, przeszukiwawcz, lecz realizacja praktyczna jest inaczej zorganizowana. Na przykad funkcja informacyjna: innego rodzaju informacje s potrzebne pracownikom firmy a inne potencjalnym klientom. Obecnie coraz wiksza liczba przedsibiorstw wcza w realizacj celw biznesowychfirmoweintranetoweiinternetoweserwisyWWW. Czwarty rodzaj bada dotyczy serwisw internetowych o dostpie publicznym. Najwicej bada wykonywanych jest w tym obszarze przez rne firmyprywatne18iorodkinaukowe. Ostatnie badania ecommerce dotyczyy sklepw internetowych zarejestrowanychwkataloguSklepy24.pl19.Strukturabadadotyczyazasobw przedsibiorstwa, prowadzonych sklepy internetowe. Jednak istnieje bardzo maowynikwpolskichbadadotyczcychodbiorcwserwiswinternetowych i sposobw oceny serwisw internetowych przedsibiorstw konkurujcych ze sob.Czylibada,ktredotyczstykuprzedsibiorstwazjegokonkurencyjnym otoczeniem w zakresie ecommerce. Badania firmowych serwisw internetowych przedsibiorstw konkurujcych ze sob na rynku s bardzo rzadkie.Badaniafirmowychserwiswsprowadzonegwniewcelu: a) Zdiagnozowania istnienia konkurencji pod wzgldem liczebnoci, dostpnoci, zastosowanych technik informatycznych, stopnia ich rozwoju iatrakcyjnoci. b) Modernizacji serwisu: okrelenia kierunkw zmian czy te aktualizacji istniejcegoserwisu. c) Budowynowychserwisw. Najczciej s wykonywane przez rne firmy w przypadku budowy nowych serwisw lub badania na wybranych serwisach pod wzgldem okrelonych funkcji jakie peni (aukcje internetowe, sklepy internetowe, serwisy ogoszeniowe,wirtualnegiedy). Podsumowujc, badania dotyczce ecommerce s wykonywane w czterech obszarach tematycznych (rys. 1.4): A) Internetu, jako otoczenia przedsibiorstwa, B) systemu informatycznego przedsibiorstwa, C)prywatnychserwiswWWW,D)publicznychserwiswWWW. 18

Na przykad: Web audyt: Analiza ecommerce [online]. [Dostp 12.03.2007] Dostpny wWWW: , Ecommerce 2005 ocena i prognoza rozwoju rynkw: Polski,EuropyZachodniejiUSA.Raportprzygotowanyprzez:portalfinansowyMoney.pl,2005, Wrocaw; Popularno witryn a ich uyteczno. Raport SYMETRII dot. stanu uytecznoci ifunkcjonalnocipolskichserwiswinformacyjnych.2008, 19 Ecommerce 2006. Badanie polskich sklepw internetowych. Internet Standard, serwis Sklepy24.pl,grudzie2006.

29

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.4.ObszarybadawczezwizanezserwisamiWWWiInternetem

WPolsce,wykonywanebadaniaswycinkoweidotyczwymienionychczterech obszarw tematycznych. Natomiast w UE, Komisja Europejska w zakresie Enterprise&IndustryDGTechnologyforinnovation,ICTindustriesandebusiness wydaje szczegowo raporty dotyczce monitoringu dojrzaoci rnych sektorw biznesu elektronicznego. Dostp do raportw eBusiness W@tch monauzyskazestronyinternetowej.

1.5.HipotezybadawczeFunkcjonowanieprzedsibiorstwna areniekonkurencjidoprowadziodotego, e globalnie ujmujc, coraz mniej osb jest w stanie zrobi coraz wicej, szybciej, nowoczeniej i taniej, jeszcze z uwzgldnieniem indywidualnych preferencji odbiorcw. Mona powiedzie, e firma na arenie konkurencji wInternecie osignie sukces, jeli przedsibiorstwo bdzie w stanie dokona masowej indywidualizacji (masscustomisation)20. Masowa indywidualizacja polega na indywidualnym podejciu do kadego odbiorcy internetowego wszczeglnysposb.Odbiorcaserwisupowinienczusiwyrnionyztumu odbiorcw ipozyska te informacje, ktrych w danym momencie potrzebuje zpoczuciem bezpieczestwa zachowania tosamoci. Zasada masowej indywidualizacji wynika z cech osobowociowych czowieka. Kady czowiek wpostaci klienta chciaby czu si kim wyjtkowym. Pragnie, aby przedsibiorstwo wanie do niego kierowaa ofert, okazywaa mu specjalne wzgldyitraktowaaindywidualnie,wyjtkowoiwsposbrnyodcaejreszty klientw.Zakada,ekonkurentwjestwielu,aonwaniewybratenprodukt lubusugichciabybyztegopowodudoceniony. 20

Masowa indywidualizacja jest w duej skali produkcj dbr, dostosowanych do potrzeb indywidualnychklientw[Poh04,s.4].

30

Przejcie komunikacji z typu jeden przekaz do wielu klientw na wielu klientwdojednego,czylikomunikacjaonetoone(serwisosoba)wymagaod serwisu okrelonych rozwiza technologicznych iokrelonego przekazu. Serwisinternetowyjestproduktemcyfrowym,dlaktregoodbiorczawartoci jestnietylkoprzegldarkainternetowiczowiek,aleirneprogramy.Dobrze by byo, gdyby serwis internetowy rozpoznawa odbiorc i traktowa kadego windywidualny sposb. W tym kontekcie, autor postawi pierwsz hipotez badawczdotyczcodbiorcwserwiswinternetowych. HipotezaH1: Handelelektronicznyopierasinaidentyfikowalnychodbiorcach,powizanych relacjamiookrelonejsileoddziaywaniaiznaczeniu. Identyfikacja odbiorcw i okrelenie ich zalenoci prowadzi do drugiej hipotezybadawczej. HipotezaH2: Dla zdefiniowanych grup odbiorcw bezporednich serwisw internetowych moliwe jest zdefiniowanie wymaga funkcjonalnych i dostarczenie imodpowiedniej funkcjonalnoci w celu zadouczynienia ich potrzebom ioczekiwaniom. Identyfikacja funkcjonalnoci dla odbiorcw serwisw internetowych, powodujesformuowanietrzeciejhipotezybadawczej. HipotezaH3: W serwisach internetowych przedsibiorstw, potencja konkurencyjnoci wzakresie realizowanych wektorw funkcji i funkcjonalnoci serwisu przewyszazasobyprzedsibiorstwa. Zapewnienie realizacji wektorw funkcji i funkcjonalnoci serwisu powoduje sformuowanieczwartejhipotezybadawczej. HipotezaH4: Serwisyinternetoweupodobniajsidosiebiepodwzgldemstruktury,funkcji, rozwiza technologicznych i wizerunku. Rozwizania kluczowe zaakceptowaneprzezodbiorcwzostajupowszechnione(przejte)przezinne serwisy. 31

1.6.Celgwny,celeczstkoweprojektubadawczegoibadaCelem gwnym projektu badawczego jest dokonanie oceny potencjau konkurencyjnoci w zakresie eCommerce oraz zbadanie stopnia konwergencji firmowych serwisw internetowych z funkcj transakcyjn w wybranych sektorachgospodarkidorealizacjidziaabiznesowych. Realizacjacelugwnegobdzieosignitapoprzeznastpujceceleczstkowe: Zbadania obecnoci przedsibiorstw w Internecie w postaci firmowego serwisuinternetowegowrnychpaszczyznach. ZbadaniaprawnychmoliwociochronyswojejfirmywInternecienazwy domenowejwystpieniadomen.eu,.pl,.com,.com.pl Zbadania realizacji funkcji serwisw internetowych. Funkcja informacyjna, marketingowa, komunikacyjna, przeszukiwawcza, rozrywkowa itransakcyjna. Zbadaniedokadnefunkcjitransakcyjnej,jakomoliworealizacjistrategii biznesowej wInternecie, min. stosowanych mechanizmw zabezpiecze transakcji (poczenie szyfrowane), wykorzystania polityki prywatnoci serwiswWWWP3P(PlatformforPrivacyPreferences). Zbadania stopnia zawansowania technologii informatycznej wykonania serwisu. Zbadania serwisu pod ktem wyszukiwarek internetowych okrelanym mianemSEO(SearchEngineOptimization). Zbadanie konwergencji uytecznoci czy i na ile serwisy internetowe konkurujcychprzedsibiorstwsdosiebiepodobne. Zbadanie wrae estetycznych serwisu za pomoc oceny metod Bipolar emotional response tests metoda opracowana przez pracownikw internetowegoserwisufirmyBBC. Celemgwnymbadajestzweryfikowaniepostawionychhipotezbadawczych. Osignieciecelugwnegobadawzakresieocenypotencjaukonkurencyjnoci w firmowych serwisach internetowych bdzie wymagao zbadania odbiorcw firmowych serwisw internetowych i okrelenia ich potrzeb funkcjonalnych. Napodstawie identyfikacji elementarnych funkcji dla odbiorcw serwisu, bdzie mona oceni potencja konkurencyjnoci. Cele czstkowe wynikaj zprzyjtych hipotez badawczych i bd osignite w procesie badawczym na okrelonejprbiebadawczej. Dane uzyskane w procesie badawczym byy pozyskane metod eksploracji danych z danych oglnodostpnych w sieci WWW: z serwisu internetowego ijego cyfrowego otoczenia w sieci WWW i z serwera, na ktrym jest umiejscowiony serwis. Autor postawi sobie za cel uzyskanie jak najwikszej iloci danych traktujc serwis internetowy, jako wynik skodyfikowanej kwantyfikacji wiedzy i dowiadczenia twrcy serwisu, jednak z wymaganiami waciciela serwisu. Na podstawie efektu kocowego, w sposb poredni (poszlakowy)monauzyskabardzoduoinformacjinieangaujcdotegoani pracownikwprzedsibiorstwaaniwaciciela. 32

Obszarowo, cel gwny i cele czstkowe zrealizowane w projekcie badawczym s wiksze ni obszar bada i przedstawionych wynikw wniniejszej pozycji. Zawenie obszaru opisowego wynikw bada wynika ztego,e niektrych materiawwynikowychniemonawczydoniniejszej pozycji oraz fakt, e zgromadzono olbrzymie iloci danych, ktrych analiza iinterpretacjapotrwaprzynajmniejprzeznajbliszyrok.

1.7.PrzebiegbadaiprbabadawczaPrzebiegbadazostazrealizowanywtrzechzasadniczychfazach: 1. Przygotowaniebada. 2. Realizacjabada. 3. Analizabada. Faza przygotowania bada to definiowanie obszaru badawczego, opracowanie zaoe procesu badawczego, zestawienie narzdzi informatycznych do bada, opracowanie niezbdnych formularzy badawczych cznie z instrukcjami isposobami ich weryfikacji, okrelenie stopnia agregacji i podziau na elementarne tematy badawcze, przydzia i opracowanie procedur oceny prac analityka, opracowanie sposobu archiwizacji zebranych danych, zestawienie gotowych lub wykonanie narzdzi wspomagajcych proces badawczy i analiz bada. Faza realizacji bada bya podzielona na etapy i bya gwnie zwizana zpracami analitykw. Kady etap posiada zdefiniowan nazw, etapy iczynnoci postpowania oraz rezultaty. Nazwy etapw i czynnoci jednoznaczniezostaynazwane(rys.1.5).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.5.Przebiegbadazpunktamikontrolnymiwfazierealizacjibada

Etap pierwszy zielony to Zaoenia bada i selekcja konkurencyjnych serwiswinternetowych.Czynnocietapubyynastpujce: A. Okrelenie tematu projektu serwisu internetowego w zakresie elementarnegozakresubadawczego: A1.Zaoeniawstpne:nazwatematubadawczegoiklasaPKD B.Opracowaniekryteriwdoboruprbybadawczej B1.Okreleniezaoebada:jzykserwisu,zakresdziaania 33

Tabela B1. Zaoenia kryteriw doboru prby badawczej dla projektowanegoserwisuiserwiswkonkurencyjnych B2. Zdefiniowanie sw kluczowych wg kolejnoci hierarchii wanoci obejmujcyplanowanyzakrestematycznyserwisu TabelaB2.Sowakluczowewghierarchiiwanocidlaprojektowanego serwisuinternetowegoiserwiswkonkurencyjnych B3. Wykonanie rankingu wyszukiwarek internetowych wg nazwy domenowejlubsilnikawyszukiwarki TabelaB3.Rankingwyszukiwarekinternetowychwgnazwydomenowej B4.Wykonanierankingukatalogwtematycznych TabelaB4.Rankingkatalogwtematycznych B5.Opracowanie kryteriw wyboru wyszukiwarek internetowych ikatalogwtematycznych Tabela B5. Kryteria wyboru wyszukiwarek internetowych i katalogw tematycznych B6.Sporzdzenie listy wyszukiwarek internetowych i katalogw tematycznychwytypowanychdobada TabelaB6.Listawyszukiwarekinternetowychikatalogwtematycznych wytypowanychdobada C.Wykonanietabelizbiorczejprbybadawczejdlaanalizykonkurencji C1.Przeprowadzeniebadaswkluczowychwwybranychwyszukiwarkach Tabela C1. Tabela statystyczna liczby serwisw wg sw kluczowych wwyszukiwarkachinternetowych C2.Przeprowadzeniebadaswkluczowychwwybranychkatalogach Tabela C2. Tabela statystyczna liczby serwisw wg sw kluczowych wkatalogachtematycznych C3.Opracowaniekryteriwselekcjistatystycznejserwiswprbybadawczej TabelaC3.Kryteriaselekcjistatystycznejserwiswprbybadawczej C4.Przeprowadzenieselekcjiserwiswinternetowych TabelaC4.Tabelazbiorczaserwiswinternetowychprbybadawczej D. Wykonanie tabeli zbiorczej z wyselekcjonowan prb do szczegowej analizyserwiswkonkurencyjnych D1.Opracowaniekryteriwselekcjiprbybadawczej Tabela D1. Kryteria selekcji prby badawczej do szczegowej analizy serwiswkonkurencyjnych D2.Przeprowadzenieselekcjinawyselekcjonowanychserwisach Tabela D2. Tabela zbiorcza serwisw z wyselekcjonowan prb do bada Celem pierwszego etapu byo wstpne wyselekcjonowanie danych metod eksploracji z szumu cyfrowych zawartoci baz danych wyszukiwarek internetowychikatalogwtematycznychsieciWWW.

34

Etap drugi niebieski to Badania analityczne konkurencyjnych serwisw internetowych na wyselekcjonowanej prbie. Czynnoci etapu byy nastpujce: E.Identyfikacja podstawowych elementw struktury interfejsu uytkownika irozwizatechnologicznychkonkurencyjnychserwisw E1.Zdjcieserwisustronygwnej Rys.E1.Zdjcieserwisustronygwnej(plikArchiektura.ppt) E2.Szkieletarchitekturyinformacji Rys.E2.Szkieletarchitekturyinformacji(plikArchiektura.ppt) E3.Opiselementwrealizujcychposzczeglnefunkcjeserwisu TabelaE3.Opiselementwszkieletuarchitekturyinformacji E4. Budowa ankiety Identyfikacja funkcji zrealizowanych w serwisach internetowych E5.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwkaserwisu TabelaE5.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwka F.Badaniaserwiswinternetowychnawyselekcjonowanejprbie F1.Przeprowadzeniabadanawyselekcjonowanejprbie F2.Analizastatystycznawynikw,ocenaiinterpretacjadanych Celem drugiego etapu bya analiza szczegowa serwisw internetowych, wyselekcjonowanych z pierwszego etapu. Ocena odbywaa si metod obiektywn za pomoc okrelonych programw komputerowych (wartoci 1 tak lub nie2 albo warto) i subiektywn na podstawie wasnego upodobania (wartociwskalirankingowej). Etap trzeci ty to Projekt nowego serwisu. Czynnoci etapu byy nastpujce: G.Projektnowegoserwisuwstp(tematykaserwisu,jejprzeznaczenieicel) G1.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwkaserwisu G2.Okreleniegrupydocelowejodbiorcwserwisu(szerokoigboko) G3.Opracowaniefunkcjiprojektowanegoserwisu G4.Projektnowegoszkieletuarchitekturyinformacjiinterfejsu G5.Projektelementwstrukturyinterfejsu(warstwainformacyjna) G6.Projektgraficzny(kolorystycznyw3wariantach)layout H.Opracowanieprocedurdalszegopostpowaniazprojektem H1.Zaleceniaprojektowe Celemtrzeciegoetapubyazaprojektowanienowegoserwisudoetapuwwersji graficznejserwisu,napodstawieotrzymanychwynikwbadadrugiegoetapu. Modelstrukturalnyprocesuprzebiegubadazostaprzedstawionynarys.1.6.

35

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.6.Modelstrukturalnypierwszegoetapubada

Prba badawcza w pierwszym okresie badawczym obejmowaa serwisy internetowe przedsibiorstw przemysowych zaliczane do sekcji Cprzemys wgPKD2007,tj.24dziaw(od10do33dziau).Sekcjazostaapodzielonana 94elementarnezakresybadawczeirwnoczenieobja94klasy.36

Zbadawyczono20klas:10.89 11.04 13.30 20.59 21.20 23.63 23.65 23.69 23.70 23.99 24.45 24.46 25.30 25.50 27.90 28.29 29.10 31.09 32.99 33.20 Produkcjapozostaychartykuwspoywczych,gdzieindziejniesklasyfikowana Produkcjapozostaychniedestylowanychnapojwfermentowanych Wykoczaniewyrobwwkienniczych Produkcjapozostaychwyrobwchemicznych,gdzieindziejniesklasyfikowana Produkcjalekwipozostaychwyrobwfarmaceutycznych Produkcjamasybetonowejprefabrykowanej Produkcjacementuwzmocnionegowknem Produkcjapozostaychwyrobwzbetonu,gipsuicementu Cicie,formowanieiwykaczaniekamienia Produkcjapozostaychwyrobwzmineralnychsurowcwniemetalicznych,gdzieindziej niesklasyfikowana Produkcjapozostaychmetalinieelaznych Wytwarzaniepaliwjdrowych Produkcja wytwornic pary, z wyczeniem kotw do centralnego ogrzewania gorc wod Kucie,prasowanie,wytaczanieiwalcowaniemetali;metalurgiaproszkw Produkcjapozostaegosprztuelektrycznego Produkcjapozostaychmaszynoglnegoprzeznaczenia,gdzieindziejniesklasyfikowana Produkcjapozostaychpojazdwsamochodowych,zwyczeniemmotocykli Produkcjapozostaychmebli Produkcjapozostaychwyrobw,gdzieindziejniesklasyfikowana Instalowaniemaszynprzemysowych,sprztuiwyposaenia

Analitycywpierwszymokresiebadawczymprzebadali94klas,wtym83klasy zostay pozytywnie przebadane, 1 klasa nie zostaa wczona ze wzgldu na przekroczony termin bada, 10 klas (tematw badawczych) zostao odrzuconych z powodu braku kompletnoci danych lub niezgodnoci danych zwartociamirzeczywistymiwzdefiniowanymokresiebadawczym.Wdrugim okresie badawczym, analitycy otrzymali 113 tematw badawczych, w tym 74 zostay pozytywnie przebadane, 39 tematw jest w trakcie weryfikacji. Kierownik zgromadzi 1551 plikw, w strukturze: 83 (.doc), 332 (.xls), 1136 (.txt)wdrugimokresie2146plikw,wtym:74(.doc),296(,xls),592(.txt),592 (.mht),592(.htm). Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw do bada nastpia metod eksploracji danych z sieci WWW na podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych w polskich wyszukiwarkach internetowych ikatalogwtematycznych.cznieodpadziernika2007r.dokwietnia2008r. wyselekcjonowano i przebadano 3972 serwisw (I etap bada), z ktrych wyoniono do dalszej analizy wedug wspczynnika PageRank firmy Google itechnologiijzykwpostronieserwera21wyselekcjonowano1136serwisw. 21

MicrosoftActiveServerPages.NET(ASP.NET),PerliCommonGatewayInterface(CGI),PHP, ColdFusion, Python, Java Servlets, JavaServer Pages. Najczciej jzyki programowania byy identyfikowalnezapomocrozszerzeniaplikwwstopceprzegldarkilubnarzdziemMeta TagAnalyzerzestrony.

37

Adresy WWW firmowych przedsibiorstw byy manualnie eksploratowane zsieciWWWzapomocwyselekcjonowanychprzezautorapolskichkatalogw tematycznych oraz z wykorzystaniem najbardziej popularnych serwisw wyszukiwawczychwPolsce.Listawykorzystanychkatalogwtematycznychdo bada zostaa przedstawiona w tabeli 1.2. Popularno polskich serwisw wyszukiwawczychokrelononapodstawiestatystykprowadzonychprzezfirm Gemius S.A. w serwisie Ranking.pl . List serwisw wyszukiwawczych przedstawiono w tabeli 1.3. Liczba wyszukiwarek internetowych22 zostaa zawona do liczby wyszukiwarek, ktry procentowy udzia w rynku przekracza 90%. Na podstawie rankingu, do bada wyselekcjonowanotrzywiodcewyszukiwarkiinternetowe(tab.1.3). Tabela 1.2. Lista katalogw tematycznych o zasigu krajowym uytych do eksploracjiserwiswinternetowychprzedsibiorstw Nazwakatalogutematycznego SEOTradeOptimalizationof busines PolskieKsikiTelefoniczne YellowPages Panoramafirm KatalogtematycznyserwisuGoogle Adresinternetowykatalogu http://katalog.seotrade.pl

http://www.pkt.pl http://www.yellowpages.pl http://www.pf.pl http://www.google.pl/Top/World/Polsk a/Biznes/ KatalogtematycznyserwisuOnet http://www.onet.pl KatalogtematycznyserwisuWp http://katalog.wp.pl

rdo:Opracowaniewasne.Czterypierwszekatalogitematycznezostayuytewbadaniach.

Tabela1.3. Listawyszukiwarekinternetowycho zasigukrajowymuytychdo eksploracjiserwiswinternetowychprzedsibiorstw Adresinternetowyserwisu Procentowyudziawyszukiwarekw wyszukujcego rynkuwgrankingufirmyGemiusS.A. www.google.pl 78.6% www.onet.pl 8.9% www.wp.pl 8.3% Razem: 95,8%rdo: Opracowanie wasne na podstawie polskich wyszukiwarek wg nazwy domeny: , , , Gemius S.A., [online],[dostp15.05.2007].DostpnywWWW:.

Struktura wyselekcjonowanych adresw serwisw do bada zostaa przedstawionawtabeli1.4. 22

Przezwyszukiwarkrozumiesinazwwyszukiwarki(nazwadomenowawyszukiwarki),np. Google (www.google.pl) lub nazw serwisu z wyszukiwark globaln (nazwa domenowa serwisu),np.Onet(www.onet.pl).

38

Tabela 1.4. Struktura wyselekcjonowanych serwisw internetowych wg rda pochodzenianazwyserwiswrdopochodzenianazwyserwisu Naprbie3972serwiswIetapu: Katalogitematyczne Serwisywyszukiwawcze Naprbie1136serwiswzIetapu: Katalogitematyczne Serwisywyszukiwawczerdo:Opracowaniewasne

Procentowyudzia 55,94% 44,06% 54,2% 45,8%

Faza analizy bada dotyczya problemw konsolidacji danych i poddania ich obrbce. Do analizy zosta wykorzystany jzyk programowania VBA Excela 2007. Wykorzystanie najnowszej wersji arkusza byo podyktowane wzgldami technicznymi, poprzednie wersje posiaday istotne ograniczenia, gwnie wzakresieobszarowymarkuszaskoroszytu:256kolumni65536wierszy.Excel 2007 posiada rozmiar arkusza skadajcy si 1 048 576 wierszy i 16 384 kolumn.

2.Firmoweserwisyinternetoweprzedsibiorstw2.1.PrzedsibiorstwoipodziaserwiswinternetowychRol wspczesnych organizacji gospodarczych jest zaspokojenie okrelonych potrzebswoichklientw,wefekcieczegozadowolenieklientaprzekadasina uzyskanieokrelonychkorzycifinansowych.Dostpdopotencjalnegoodbiorcy produktulubusugimoeodbywasimetodamimarketingutradycyjnegolub za pomoc miejsca w sieci WWW (Web site). Posiadanie firmowego serwisu WWW stao si koniecznoci, gdy konkurencja posiadajca takie serwisy wymusza na przedsibiorstwach posiadanie wasnego firmowego serwisu internetowego o dostpie publicznym. W tym sensie, konkurencja posiada potencjalnprzewagkonkurencyjn. Firmowy serwis WWW to okrelenie serwisu internetowego, ktrego wacicielem jest przedsibiorstwo prowadzce dziaalno gospodarcz iwystpujcepodokrelonnazw.Skadnikamifirmowegoserwisujestnazwa domenowa, domena i zawarto serwisu. Przedsibiorstwo moe mie kilka firmowych serwisw internetowych. Jak podkrela Hanna Adamkiewicz Drwio, firma jest nazw przedsibiorstwa, nie stanowi podmiotu gospodarczego, ale jest jednym ze skadnikw przedsibiorstwa. Uwarunkowania ksztatujce konkurencyjno przedsibiorstwa dotycz zarwno skadnikw majtkowych, czynnika ludzkiego, struktury organizacyjnej, jak i caego systemu prawnofinansowoekonomicznego. Natomiast firma jest tego wyrazem zewntrznym [Ada02,s.19]. W tym kontekcie, termin firmowy serwis WWW to uzewntrznienie dziaalnoci gospodarczejprzedsibiorstwawInternecie. 39

Firmowy serwis internetowy moe sta si dodatkowym a nawet jedynym narzdziembiznesuimoepeniszeregfunkcji,poczwszyodinformacyjneja do typu transakcyjnego. Z jednej strony, rozwj internetowej usugi WWW wywoujezmianyzachowaklientw,ichpostaw,przyzwyczajepodwpywem dostpu do informacji w postaci cyfrowej. Rwnie moliwoci dokonywania transakcji z zachowaniem poufnych transakcji elektronicznych, kadego dnia odowolnej porze. Z drugiej strony serwisy internetowe dla przedsibiorstw toszansa ich rozwoju, zauwaenia przez partnerw handlowych i zwikszenie przychodw dziki pozyskanym klientom, poprzez kontakty i transakcje elektroniczne. Oprcz korzyci, serwisy internetowe stanowi rwnie zagroenie ze strony konkurentw, ktrzy obserwuj poczynania przedsibiorstw w Internecie. Obecnie kady nowo powstay firmowy serwis, umieszczony w sieci WWW stara si by lepszy od ju funkcjonujcych, arozwj serwisw firmowych doprowadzi do nieustannej walki midzy przedsibiorstwami o klientw i przycignicie ich w jak najwikszej iloci. Wtym zakresie firmowe serwisy internetowe stymuluj rozwj konkurencji wtymobszarze. Z punktu widzenia organizacji gospodarczych serwis internetowy moe przybierarnystopieskomplikowaniaibyskierowanydojednejlubwielu grup odbiorcw w poszczeglnych segmentach. Najprostszym serwisem (Web site)jestpojedynczastrona(Web page)lubzbirkilkustronpowizanychze sobokrelanawizytwkreklamowlubbroszur(brochureware).Informacje zawarte na stronie mog dotyczy danych teleadresowych przedsibiorstwa asporadyczniezawierakrtkcharakterystykdziaalnoci.Tegotypustrony maj peni funkcj reklamow, tak samo jak "papierowa wizytwka", ale zwaywszy na ich ograniczone treci i moliwoci, speniaj ten postulat wminimalnym zakresie. Gwn zalet posiadania wizytwki reklamowej jest fakt zaznaczenia obecno firmy w Internecie, a w zasadzie utrzymania nazwy domeny internetowej, gdy obowizuje zasada pierwszestwa jej zgoszenia firs come, first served. Z gospodarczego punktu widzenia posiadanie elektronicznej wizytwki nie przynosi wymiernych korzyci jej wacicielowi. Potencjalni klienci mog by zirytowani brakiem dostpu do penej oferty wczasach powszechnej dostpnoci do informacji zwaszcza, gdy konkurenci posiadajisojednoklikniciedalejwwynikachwyszukiwarekinternetowych. Zoonym serwisem skadajcym si ze zbioru stron i stowarzyszonych plikw jest wortal (vortal lub vertical portal). Wortale stanowi jeden znajliczniejszych serwisw WWW w Internecie. Jest to serwis internetowy wyspecjalizowany w okrelonej tematyce, skupiajcy informacje z cile okrelonej dziedziny oraz oferujcy usugi przydatne dla cile okrelonego grona odbiorcw. Zbir wortali tworzy portal. Portal jest bardzo rozbudowanymserwiseminternetowymstanowicytzw.bramwejciowdo obszernychzasobw,usugInternetuijesttotzw.publicznyportal(generalized portal, public portal, mega portals). Jego podstawow funkcj jest dostarczanie informacjiobejmujcychzrnicowanyzakrestematycznyorazrnegorodzaju40

usug dla najszerszego krgu odbiorcw. Obecnie portale to centra informacyjnousugowe o rozbudowanych moliwociach i najbardziej technologicznie zawansowanych. Zrnicowany tematycznie serwis internetowyfunkcjonujcynastyku systemuinformacyjnego przedsibiorstwa a jego otoczenia, to wyspecjalizowany korporacyjny portal przedsibiorstwa (specialized portal, corporate portal, enterprise portal, enterprise webs). Korporacyjny wewntrzny serwis internetowy zaspokajajcy potrzeby pracownikw przedsibiorstwa i znajdujcy si w obszarze systemu informacyjnego przedsibiorstwa to intranetowy korporacyjny portal (enterprise (intranet) portals). W przypadku poczenia zasobw informacyjnych rozproszonych terytorialnie, tj. czcych, co najmniej dwie intranetowe sieci to ekstranetowy korporacyjny portal (enterprise (extranet) portals). Wedug rnych autorw i rde istnieje zgodno, np. encyklopedii Encyclopedia of ecommerce, egovernment, and mobile commerce, e oglnie portalemonapodzielinadwiekategorie:publiczneifirmowe(korporacyjne) (public and enterprise portals). Publiczne portale mog by oparte o katalogi tematyczne (Internet directories) lub o silniki wyszukiwarek internetowych (serachengines). Korporacyjne portale s oparte o sieci internetowe, ekstranetowe i mog by rwnie podstaw do utworzenia serwisw korporacyjnych WWW (enterprise webs) widocznych na zewntrz systemu informacyjnegoprzedsibiorstwa[Kho06,s.1248](rys.2.1).

rdo:[Gur03,s.41]

Rys.2.1.Oglnypodziaportalinapubliczneportaleifirmowe(korporacyjne)portale

Oglnie,genezsowaportaljestwyrazport(port),oznaczajcywejcie[Bid04 vol.2, s.305]. Uytkownik doczajc si do portalu posiada dostp do obszernych zasobw i usug oraz moliwo kontaktu z sieci WWW. Historycznieujmujc,znaczenieserwisutypuportalulegozmianie. ZchwilpowstaniausugiWWWjedynymmiejscemwsieci,ktreumoliwiao korzystanie z usug Internetu i katalogw stron byy portale (std nazwa brama wejciowa). Pniej portale znacznie ewaluoway pod wzgldem 41

funkcji itechnologii wykonania. A obecnie, portale s najbardziej zoonymi serwisamipodwzgldemiloci,wielkoci,rodzajuirelacjipomidzyzasobami oraznajbardziejzaawansowanetechnologicznie. Serwisem porednim pomidzy vortalem a portalem jest webring, ktry moe przejmowa funkcje wortalu lub portalu. Webring okrelany jest jako sieciowy piercie, jest to serwis internetowy grupujcy strony WWW powicone okrelonej tematyce23. Kady webring zawiera w swoim kodzie rdowym specjaln sekwencj kodu, ktra tworzy stopk zawierajc hipercza odwoujce si do stron zrzeszonych w danym webringu. Kady webringmaswojegoadministratoraringmastera,ktrydecydujeotym,jakie strony mog by do niego doczone, jakie miejsce w piercieniu bd zajmoway poszczeglne serwisy oraz o tym, w jaki sposb bdzie wyglda pasek nawigacyjny webringu. Z punktu widzenia procesw gospodarczych, przedsibiorstwa nie prowadz webringw dlatego, e konkuruj ze sob w okrelonych segmentach rynku. Azzaoenia, webring tworzy stowarzyszenie serwiswopodobnejtematyce. W obszarze problematyki dziaalnoci przedsibiorstw w Internecie imoliwoci wykorzystania Sieci do dziaa typu biznesowego, serwisy WWW s wykorzystywane przez przedsibiorstwa do realizacji swoich celw, misji iwizji na styku przedsibiorstwo otoczenie. A wic s to serwisy WWW przedsibiorstw publicznie dostpnych i to niezalenie od stopnia ich skomplikowania, poczwszy od szcztkowych serwisw (kilku stron WWW, tzw.broszury (brochureware)) a do portali. W niniejszej pozycji opis bada dotyczy zawartoci firmowych serwisw, bez ich szczegowego podziau. Podzia serwisw internetowych wedug rnego stopnia skomplikowania iilocigrupdocelowychniejestjedynymmoliwympodziaem(rys.2.2).Pojedyncza stronaWWW (Webpage) Wizytwkalub broszura (Brochureware) Wortal (Vortal) Webring (Webring) Portal (Portal)

LiczbastronwserwisieWWW(zoonoserwisu) Liczbagrupodbiorcw

rdo:Opracowaniewasne