ŚREDNIOWIECZE- EPOKA KONTRASTÓW

PLAN WYKŁADU

Daty wyznaczające epokę. Charakterystyka średniowiecza. Kierunki filozoficzne. Cechy kultury średniowiecznej Motywy epoki Tematy literatury. Wieki średnie w ocenie historyków literatury

RAMY CZASOWE•Początek : 476r upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego.

•Koniec: upadek Konstantynopola 1453, •Wynalezienie druku około 1450,

•0dkrycie Ameryki 1492.

CHARAKTERYSTKA EPOKIKultura rycerska• Ustrój feudalny,

władza cesarza,• Wzorce osobowe:

władca, rycerz, kochankowie,

• Języki: łacina, narodowe.

Kultura religijna• Religia

chrześcijańska, władza państwa.

• Wzorce osobowe: święty, asceza, męczennik.

• Język: łacina.• Architektura

sakralna.

• świecka:

• chansons de geste,

• romans rycerski,

• Kroniki historyczne,

• poezja świecka.

• religijna:

• żywoty świętych,

• legendy,

• pieśni religijne,

• misteria,

• apokryfy.

LITERATURA

CECHY LITERATURY ŚREDNIOWIECZNEJ:• głównie anonimowa,

• parenetyczna,

• teocentryczna,

• alegoryczna

• patetyczna,

• początek dzieła zawiera zwrot do Boga z prośbą o natchnienie i oczyszczenie z grzechów,

• zawiera zwrot do adresata- Ja powiem, wy słuchajcie ( funkcja fatyczna).

TEMATY LITERATURY

Literatura parenetyczna i proponowane przez nią wzorce osobowe (ideał władcy, świętego, rycerza).

Wizerunek Matki Boskiej („Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski”.

Motyw tańca śmierci . Średniowieczne bon ton w „Pieśni o chlebowym stole”.

LITERATURA PARENETYCZNA Pieśń o Rollandzie

LITERATURA DYDAKTYCZNA Dobry władca

LITERATURA DYDAKTYCZNA Ideał ascety

MOTYW MARYJNY Bogurodzica Lament świętokrzyski

UJĘCIE ŚMIERCI W ŚREDNIOWIECZU

•Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Siódma pieczęć

GŁÓWNE MOTYWY:• Stabat Mater Dolorosa.

• Taniec śmierci (dansce macabre).

• Dessis

FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA

•Teocentryzm

• dominatą filozoficzną średniowiecza

ŚWIĘTY AUGUSTYN• Chrześcijański platonizm.

• Bóg jako byt wieczny i niezmienny, źródło szczęścia ludzkiego i cel poznania.

• Kreacjonizm- świat stworzony z niczego na podstawie wiecznych idei boskich.

• Zło- brak dobra.

• Państwo Boże i ziemskie.

• Wolna wola wspierana działaniem łaski.

• „Biada mi, ja nawet nie wiem, czego nie wiem”.

ŚWIĘTY TOMASZ• Chrześcijański arystotelizm.

• Człowiek- duchowa-cielesna jedność.

• Rozróżnienie wiedzy i wiary, filozofii i teologii, nie ma między nimi konfliktu.

• Drabina bytów- gradualizm.

• Bóg- byt samoistny, przyczyna wszystkich bytów.

• Cel ludzkiego szczęścia- oglądanie Boga.

• „Natura ludzka bardziej została skażona, jeśli idzie o pragnienie dobra niż o zdolność poznania prawdy”.

WIEKI ŚREDNIE W RÓŻNYCH OPINIACH

•„Każda epoka ma swój własny smak poetycki, a my nie możemy używać naszego smaku do oceny średniowiecza”. Eco

„Korzenie Europy są chrześcijańskie, wciąż w kulturze posługujemy się pojęciami wywodzącymi się z tej tradycji. Ale dopiero dwudziestowieczna

mediewistyka przywróciła w pełni epoce średniowiecza właściwy blask i znaczenie. Zarazem przypominała Europie, gdzie jej

początek.” Kłoczowski

Złożony i dwuznaczny stosunek dzisiejszych rozwiniętych społeczeństw do średniowiecza nie

jest wolny od tej narosłej od stuleci pogardy. Nadal uważa się ten okres za prymitywny,

urzekający jak sztuka murzyńska, ale zdecydowanie barbarzyński (…) J. Le Goff

W przeciwieństwie do społeczeństwa nowożytnego średniowiecze charakteryzował brak

wolności indywidualnej. E. Fromm

Wolność jest wielką wartością średniowiecznego człowieka. Jest natchnieniem najważniejszych

buntów. J. Le Goff

Samo pojęcie „średniowiecze”, które jest trudne do zdefiniowania, oraz jego etymologia mówią

nam, że zostało wynalezione po to, aby nazwać tysiąclecie, którego nikt nie umiał zdefiniować,

ponieważ znajdowało się między dwoma znakomitymi epokami: z jednej już odczuwano dumę, za drugą już bardzo tęskniono (…) Eco

Średniowieczni ludzie w równym stopniu uczestniczyli w dwóch rodzajach życia – w

oficjalnym i karnawałowym, w dwóch aspektach świata- nabożnie poważnym i określanym przez

śmiech. M. Bachtin

Średniowieczni ludzie w równym stopniu uczestniczyli w dwóch rodzajach życia – w

oficjalnym i karnawałowym, w dwóch aspektach świata- nabożnie poważnym i określanym przez

śmiech. M. Bachtin

ROMAńska