ZDROWIE URSYNOWAPrzychodnia ul. Romera 4 • Przychodnia ul. Kajakowa 12 • Przychodnia ul. Na Uboczu 5Przychodnia ul. Zamiany 13 • Ursynowskie Dzienne Centrum Zabiegowe ul. Kajakowa 12

www.zozursynow.plNr 3 (3/2010) ISSN: 2081-6588

6

11Odmrożenia

18

Urazy

10Dieta proteinowa

Dziecko zimą

REKLAMA

2 ZDROWIE URSYNOWA

Drodzy Czytelnicy

Z największą radością przekazuję Państwu kolejny numer kwartalnika. To nic, że jesień w pełni, a właściwie wczesna zima, to przecież radosny czas przygotowań do nadchodzą-cych Świąt Bożego Narodzenia. Ale uwaga Nasze Pociechy!!! Tuż, tuż Mikołaj, zapewne więc piszecie listy z prośbą o prezenty i wierzę, że spełnią się marzenia wszystkich dzieci. Dla Waszych Rodziców to tygodnie niełatwe... przygotowania, zakupy, no i „negocjacje z Mikołajem”. Wszyscy jesteśmy zabiegani, ale nie zapominajmy o swoim zdrowiu i zdrowiu naszych dzieci. Znajdźcie więc Państwo chwilę oddechu i poświęćcie ją na lekturę naszych artykułów,które szczególnie polecam:• „Dziecko zimą” – pediatra Jadwiga Sieczkowska,• „Co warto wiedzieć o zakażeniu meningokokami” - dr n.med. Stanisław Ryba,• „Mam prawo do...” – dyrektor ds. lecznictwa Małgorzata Zarachowicz,• „Nieinwazyjna diagnostyka pulmonologiczna i leczenie chorób płuc w poradni pulmo-

nologicznej” – dr n.med. Beata Ptaszek,• „Odmrożenia” – specjalista chirurg Marek Wór,• „Urazy” – ortopeda Wiesława Multańska. Szanowni Państwo, przekazuję ważną informację. Już w listopadzie wykonywaliśmy zabiegi w naszym przepięknym szpitalu „chirurgii jednego dnia”. Szpital wyposażony jest w sprzęt o bardzo wysokich standardach, tak ocenili eksperci. Operują doświadczeni lekarze z ty-tułami naukowymi. Kończąc, składam najcieplejsze życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia, aby w gronie swych Rodzin spędzić je zdrowo, spokojniei radośnie. Naszym Maluchom natomiast – owocnych poszukiwań prezentów pod choinką.

y pGrGG ażyna Napierskayrektor SPZOZ Warszawa-UrsynówDy

Spis treściMoja pierwsza wizyta u ginekologa

Urazy

Nieinwazyjna diagnostyka pulmonologiczna

Szpital Chirurgi Jednego Dnia już otwarty

Dieta proteinowa - fakty i mity

Odmrożenia

Mam prawo do... cz. II

Meningokoki

Napisz do nas

Dziecko zimą

Dzień seniora 2010

Mikołajki

............................. 4

........................................................................... 6

.................. 8

.................. 9

................................... 10

.............................................................. 11

............................................... 12

............................................................. 14

............................................................. 17

.............................................................. 18

.................................................. 18

.................................................................... 19

ZDROWIE URSYNOWA 3

Moja pierwsza wizyta u ginekologa

W tym czasie przeprowadziliśmy w ur-synowskich liceach kilka pogadanek doty-czących tego zagadnienia. Jednocześnie nasi lekarze udzielili w poradniach gine-kologicznych ponad 120 porad młodym kobietom w wieku 18–24 lata. Dla wielu z nich była to pierwsza wizyta u ginekolo-ga. Jak to przeżyły i jakie mają wspomnie-nia, musiałyby same ocenić. My uważa-

my, że zainteresowanie programem jest całkiem spore.

Pobraliśmy i oznaczyliśmy około 50 ba-dań cytologicznych szyjki macicy. Więk-szość wyników okazała się prawidłowa, kilkanaście przypadków wymagało zasto-sowania krótkiego leczenia zachowaw-czego, ale jeden – pilnego leczenia szpi-–talnego.

Na ostateczne wyniki przyjdzie jeszcze czas. Pracujemy nadal i mamy nadzieję, że program będzie mógł być kontynuowa-ny również w przyszłym roku.

REKLAMA

Mija czwarty miesiąc realizacji przez lekarzy ginekologów Samodziel-nego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Warszawa-Ursynów no-

j y ą j p y g gy ą j p y g g

watorskiego programu edukacyjnego profilaktyki raka szyjki macicy g g p j yg p j y

i chorób przenoszonych drogą płciową, skierowanego do młodych ko-g p g yj g p y yj yg p g yj g p y yj

biet rozpoczynających życie seksualne.p y gą p ąp y gą p

lekk. Jacekk Naorniakowsskispecjalista ginekolog położnik

przychodnia przy ul. Romera 4

4 ZDROWIE URSYNOWA

REKLAMA

Większa liczba urazów w ostatnich la-tach związana jest ze wzrostem uprze-mysłowienia, większą ilością pojazdów mechanicznych, szybszym tempem ży-cia, ale urazy to też – prozaicznie – sekunda nieuwagi przy wychodzeniu z wanny, wysiadaniu z autobusu, uprawia-niu sportu. Wystarczy chwila zamyślenia, aby potknąć się na mokrej podłodze, „ru-chomym“ dywaniku. Osobami szczególnie podatnymi na złamania są cierpiący na osteoporozę.

Pourazowe uszkodzenia narządu ruchu dzielą się na kilka grup:– stłuczenia – zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich, które powstają wtedy, gdy uraz nie doprowadza do przerwania ciągłości skóry;– rany – pourazowe uszkodzenie skóry i tkanek pod nią leżących;– złamania – pourazowe przerwanie cią-głości tkanki kostnej;– skręcenia i zwichnięcia, gdy dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej.

Objawy pourazowego uszkodze-nia narządu ruchu to: ból, krwiak i obrzęk w miejscu urazu. Przy niewielkim ich natęże-niu wystarczy ograniczenie aktywności przez kilka dni, unieruchomienie bandażem ela-stycznym, postępowanie przeciwobrzękowe

(okłady z lodu, Altacetu, wysokie ułożenie koń-czyny). Jeśli przez 2–3 dni objawy nie zmniej-–szą się wyraźnie, udajemy się do lekarza. Na-leży pamiętać o tym, że wielu złamań nie moż-na z wszelką pewnością odróżnić od stłucze-nia lub zwichnięcia, dopóki nie wykona się zdjęcia rentgenowskiego.

Na złamanie może wskazywać niena-turalny kształt kończyny, jej skrócenie lub widoczne zniekształcenie. Jeśli próba po-ruszenia ręką lub nogą sprawia ból, jeśli zauważamy jej sinienie, szybko narastają-cy obrzęk, powinno nas to skłonić do wizy-ty u lekarza. Zanim tam dotrzemy, zasto-sujmy do unieruchomienia kończyny de-seczkę, chustę, przyłóżmy lód. Jeśli koń-czyna jest znacznie zdeformowana, kość przebiła skórę, palce sinieją, wtedy należy wezwać pogotowie.

Przed nami zima. Z perspektywy orto-pedy to okres licznych stłuczeń i złamań wskutek upadków, wypadków na san-kach, nartach i lodowiskach. Ich ofiarami są wszyscy – ludzie młodzi i starsi. Apelu-jemy o szczególną uwagę w czasie upra-wiania sportów zimowych, a do ludzi star-szych o ostrożność. W czasie obfitych opadów i silnych mrozów zdecydowanie nie należy wychodzić z domu, kiedy chod-niki są śliskie.

Wyjątkową uwagę, nie tylko zimą, alei na co dzień, powinny zachować osobychorujące na osteoporozę.

Przestrzeganie kilku poniższych zasadpomoże nam uchronić się przed wy-padkiem.

• Likwidujemy w domu dywani-ki, chodniki lub przyklejamy je do podłogi specjalną taśmą.

• Unikamy sytuacji, które mogą za-kończyć się upadkiem.

• Wszelkie kable w pomieszczeniach nie powinny przebiegać przez po-kój, lecz wzdłuż ścian.

• Warto zlikwidować w domu progi.• Wskazane jest pozostawienie ma-

łego oświetlenia na noc, aby osoba starsza mogła bezpiecznie dojść do łazienki.

• Wiele złamań zdarza się w łazien-ce, warto zainstalować tam spe-cjalne uchwyty.

• Nie wchodzimy na stołki i meble, aby podlać wysoko stojące kwiaty czy zdjąć firanki.

• W wyjątkowo złą pogodę zimą nie wychodzimy z domu, dopóki chod-niki nie zostaną odśnieżone.

URAZYZdarza się, że dopiero kiedy sami złamiemy rękę lub nogę i zachodzi ko-nieczność unieruchomienia kończyny w gipsie, uzmysławiamy sobie trudcodziennego funkcjonowania. Złamanie to nie tylko ból i cierpienie, ale teżograniczenie samodzielności.

leek. Wiesława Muultańskkaspecjalista ortopedii i traumatologii

narządu ruchprzychodnia ul. Na Uboczu 5

REKLAMA

6 ZDROWIE URSYNOWA

REKLAMA

ZDROWIE URSYNOWA 7

pulmonologicznai leczenie chorób płuc w poradni pulmonologicznej Poradnia Pulmonologiczna działa w Samo-dzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdro-wotnej Warszawa-Ursynów od stycznia 2007 roku. Jest to pierwsza i na razie jedyna pu-bliczna poradnia zajmująca się diagnostyką i leczeniem chorób płuc na Ursynowie.

Pacjenci, nie tylko z tej dzielnicy, przyjmo-wani są na podstawie skierowania od leka-rza pierwszego kontaktu lub innego spe-cjalisty. Zapisać się można osobiście w re-jestracji ogólnej lub telefonicznie, pod nu-merem 22 6496502 w. 100, 102, 103 lub 147. Poradnia prowadzi nieinwazyjną dia-gnostykę pulmonologiczną i leczenie cho-rób płuc, z których najczęstsze w Polsce są astma oskrzelowa i przewlekła obturacyj-na choroba płuc (POCHP). Tylko w ostat-nim, 2009 roku było przyjętych prawie 1000 pacjentów. Większość z nich do 2007 roku musiała dojeżdżać do pulmonologa do in-nych dzielnic.

Najważniejszym czynnikiem zachoro-wania na POCHP jest palenie tytoniu, od-powiedzialne za około 90% przypadków.Także bierne wdychanie dymu tytoniowego zwiększa ryzyko zachorowania. Każdy pa-cjent po 40 roku życia palący papierosy powi-nien mieć wykonane badanie spirometrycz-ne. We wczesnej fazie choroba przebiega bez objawów. Kaszel, duszność – początko-wo tylko w czasie wysiłku – większość z nas uznaje za skutek przyrostu masy ciała, sta-rzenia się lub samego palenia. Wykonanie badania spirometrycznego pozwala wcze-śnie wykryć obturację, czyli skurcz oskrzeli.

Do Pracowni Spirometrycznej zakupiony został właśnie wysokiej jakości spirometr, a świetnie wyszkolony personel średni wyko-nuje badania zgodnie z zaleceniami Polskie-go Towarzystwa Ftyzjopneumonologiczne-go. Pacjent zgłaszający się do naszej porad-ni otrzymuje również poradę antynikotynową, a w niektórych wypadkach również farmako-terapię pozwalającą zwalczyć nałóg.

Według danych statystycznych, w Pol-sce uzależnionych od papierosów jest oko-ło 40% mężczyzn i 25% kobiet. Corocznie z powodu palenia tytoniu umiera 60 tysię-cy mężczyzn i 10 tysięcy kobiet. Niestety Polacy zaczynają palić bardzo wcześnie – w wieku 12 lat regularnie pali papierosy blisko 10% chłopców, a w wieku 15 lat już 34% chłopców i 26% dziewcząt.

Wpływ dymu tytoniowego na układ odde-chowy jest znaczy i udowodniony. To nietylko POCHP, w tym rozedma płuc, ale i rak płuc, wciąż jeden z najgorzej rokującychnowotworów złośliwych w populacji. Pale-nie wpływa również na rozwój innych nowo-tworów, m.in. raka krtani czy pęcherza mo-czowego.

Palenie, uszkadzając komórki i mechani-zmy odporności w drogach oddechowych,przyczynia się do częstszych zakażeń drógoddechowych. Ekspozycja domowa na dymtytoniowy jest drugim po atopii czynnikiemrozwoju astmy oskrzelowej. Dzieci palącychrodziców w pierwszym roku życia chorują nazakażenia dróg oddechowych, w tym zapa-lenie oskrzeli i na astmę częściej niż dziecirodziców niepalących. Miarodajne badaniespirometryczne można przeprowadzić mniejwięcej od 6 roku życia.

Podczas każdej wizyty, oprócz dokładne-go badania podmiotowego i przedmiotowego,mierzona jest saturacja (Sa02), czyli wysyce-nie krwi tlenem. Poradnia Pulmonologicz-na zleca również badania radiologiczne klat-ki piersiowej, wykonywane wysokiej jakościcyfrowym aparatem rentgenowskim. W sytu-acjach wątpliwych pacjent jest kierowany nabadanie tomokomputerowe płuc.

Należy zaznaczyć, że pulmonologia to nietylko astma oskrzelowa, POCHP i rak płuca,ale też inne, rzadsze choroby, takie jak zato-rowość płucna (zawsze potwierdzone przezangioCT), ziarniniakowatość Wegenera, ze-spół Churg-Strauss i wiele innych.

Wysokiej jakości spirometr do wykonywania badań czynnościowych płucdr n.medd. Beata Ptaszeek

internista, specjalista chorób płuc przychodnia ul. Na Uboczu 5

8 ZDROWIE URSYNOWA

Szpital Chirurgii Jednego Dnia już otwarty

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Warszawa-Ursynów, w którego skład wchodzi Ursynowskie Dzienne Cen-trum Zabiegowe - szpital „chirurgii jedne-go dnia”, to jedyny publiczny ZOZ, oferu-jący pacjentom zarówno leczenie szpital-ne jak i kompleksowe ambulatoryjne, czy-li podstawową opiekę zdrowotną, rehabili-tację, specjalistykę w 40 poradniach, sto-matologię, psychiatrię dziecięcą i lecze-nie uzależnień oraz opiekę nad dziećmi w szkołach.

Szpital zbudowano w ciągu 4 miesięcy. To imponujące tempo możliwe było dzię-ki zastosowaniu innowacyjnej technologii modułowej. Jest wyposażony w najnowo-cześniejszy sprzęt operacyjny, zapewnia-jący chorym pełne bezpieczeństwo. Ope-rowanie w trybie „chirurgii jednego dnia” to nowoczesny i stosowany coraz szerzej na świecie system. Skrócenie pobytu w szpi-talu do 2 dni zmniejsza ryzyko zakażeń, a sprzyja szybkiemu powrotowi do zdrowia i pełnej aktywności. Lekarze operujący na-szych pacjentów są odpowiedzialni za pa-cjenta od początku leczenia do jego za-kończenia, a w naszych poradniach za-pewniamy dalszą opiekę i rehabilitację.

W Ursynowskim Dziennym Centrum Za-biegowym został zatrudniony znakomity zespół lekarzy i pielęgniarek. Wykonujemy zabiegi z zakresu: chirurgii ogólnej, onko-logicznej i naczyniowej, ortopedii, urologii, ginekologii, okulistyki i endoskopii układu pokarmowego.

Zapraszamy więc Pacjentów.

UWAGA!Informujemy, że w Dziennym Ursynowskim Centrum Zabiegowym są bardzo krótkie terminy oczekiwania na zabiegi, w tym operacje zaćmy, także w ramach kontraktu z NFZ.

27 października 2010 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Ursynowskiego Dziennego Cen-trum Zabiegowego przy ul. Kajakowej 12 w obecności Pani Prezydent m.st. Warszawy Han-ny Gronkiewicz-Waltz oraz Zastępcy Prezydenta m.st. Warszawy Jacka Wojciechowicza.Szpital został poświęcony przez Jego Ekscelencję Biskupa Mariana Dusia.

ZDROWIE URSYNOWA 9

DIETA PROTEINOWA– FAKTY I MITYTo odmiana diety wysokobiałkowej, jedno-cześnie ubogiej w węglowodany i tłuszcz.

Składa się z czterech etapów:

I FAZA – uderzeniowa: polega na do-starczaniu organizmowi tylko produk-tów białkowych, które można spoży-wać do syta. W zależności od docelo-wej masy ciała stosuje się ją od 2 do 7 dni.

II FAZA – stałej szybkości: charakte-ryzuje się cyklicznymi zmianami die-ty, polegającymi na przeplataniu dni białkowych z dniami, w których spo-żywa się produkty białkowe z nisko-kalorycznymi warzywami. Czas stoso-wania wyznacza uzyskanie upragnio-nej masy ciała.

III FAZA – utrwalania: celem jest utrzy-manie osiągniętej masy ciała. Wpro-wadza się codziennie dodatkowo nie-wielkie ilości pieczywa, niskokalo-rycznych owoców, żółtego sera oraz 2 razy tygodniowo 2 dowolne posiłki. Czas trwania to 10 dni na każdy stra-cony kilogram.

IV FAZA – stabilizacji: przez 6 dni w tygodniu można jeść dowolnie, we czwartki wyłącznie produkty białko-we. I tak do końca życia.

Dieta ma proste zasady, co ułatwia jej sto-sowanie. Nie wymaga liczenia kalorii w spo-żywanych posiłkach i nie ogranicza wielko-ści porcji, pozwalając jeść do syta. Jednak-że osoby, dla których mięso i nabiał nie były podstawowymi produktami w dotychczaso-wym żywieniu, mogą mieć problem w ści-słym dostosowaniu się do założeń diety.

Stosowanie diety dr. Dukana daje szyb-kie efekty, zwłaszcza w I fazie, początkowo wynikające z utraty wody związanej z gli-kogenem. Duża ilość spożywanego białka nasila procesy metaboliczne, przyśpiesza-jąc spalanie tkanki tłuszczowej, a jednocze-śnie oszczędzając mięśnie. Jednak szybkietempo chudnięcia (powyżej 4 kg miesięcz-nie) może grozić efektem jo-jo.

Dieta proteinowa znacznie zmniejsza lub nawet usuwa towarzyszące innym die-tom uczucie głodu. Dzieje się tak za spra-wą produktów bogatych w białko, które są trawione znacznie dłużej niż węglowodany i tłuszcze. Z powodu niedostarczania pod-stawowego źródła energii, jakim są węglo-

wodany, organizm czerpie ją ze źródła za-pasowego, czyli tkanki tłuszczowej. Ubocz-nym produktem spalania są ciała ketono-we, które zakwaszają organizm, wywołu-jąc stan zwany ketozą, ale równocześnie zmniejszają apetyt i wprawiają w dobry na-strój, zwłaszcza na początkowym etapie diety. Na potrzeby energetyczne zużywa-ne jest również białko, w wyniku czego po-wstają szkodliwe produkty przemiany mate-rii (mocznik i amoniak), zatruwające orga-nizm. W tej sytuacji szczególnie ważna sta-je się podaż odpowiednio dużej ilości pły-nów w celu zapewnienia prawidłowej filtra-cji nerek obciążonych nadmiarem białka.Dieta Dukana może zaburzać równowagę kwasowo-zasadową organizmu w związku z niedostateczną podażą wapnia, magne-zu, potasu oraz sprzyjać niedoborom wi-tamin i innych składników mineralnych niż wymienione wcześniej. Sensowne zatem jest jej uzupełnienie suplementami witami-nowo-mineralnymi. Jednak ich przyswajal-ność jest dużo gorsza niż odpowiedników naturalnych.

W fazie I i w niektórych przypadkach rów-nież w II mogą pojawić się zaparcia wynika-jące z braku błonnika, którego źródłem są warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe.

Dr Dukan dopuszcza korzystanie ze sztucznych środków słodzących, co w świe-

tle najnowszych badań nie jest korzystne, gdyż zaburzają one wydzielanie insuliny i nasilają apetyt. W trakcie stosowania diety mogą pojawićsię objawy niepożądane – najpierw przykryzapach i suchość w ustach, później głódi osłabienie.

Opisywany sposób odżywiania może spo-wodować wzrost poziomu cholesterolu orazciśnienia tętniczego. Mogą wystąpić zabu-rzenia w działaniu serca, nerek, wątroby.Ponadto niedobór niezbędnych dla zdrowiatłuszczów wpłynie niekorzystnie na działa-nie układu nerwowego, a skutkiem niedo-statecznej podaży węglowodanów możebyć osłabienie pamięci i koncentracji.

Dieta proteinowa ma wiele przeciwwska-zań: nie mogą jej stosować kobiety w ciążyi karmiące piersią, dzieci i młodzież, we-getarianie, diabetycy, osoby z chorobaminerek i układu krążenia oraz uprawiającesport.

Co prawda, jest to stosunkowo nowa me-toda odchudzania i nie ma badań oceniają-cych jej wpływ na zdrowie, ale można miećobawy, że wyżej wymienione niepożądaneskutki wystąpią, niekiedy nawet w dłuższymczasie.

Dieta proteinowa opracowana przez francuskiego lekarza dr. Pierre’a Duka-na jest w ostatnim czasie najpopularniejszą metodą pozbycia się nadwagi.

mmgr Joanna Szyymańskka dietetyk

przychodnia ul. Na Uboczu 5

10 ZDROWIE URSYNOWA

ODMROŻENIA

Chłód, wilgoć i mróz związane z tymi porami roku stwarzają liczne zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia. Są nimi: wy-chłodzenie organizmu (hipotermia), od-mroziny i odmrożenia.

Odmrożenie jest uszkodzeniem tkanek na skutek działania zimna, zazwyczaj poniżej punktu zmarza-nia wody, co powoduje tworzenie się kryształków lodu w żywych tkan-kach. Następstwem tego procesu są zmiany w komórkach oraz mikrokrążeniu, powodujące w konsekwencji uszkodzenie i martwicę tkanek. Najbardziej narażone na odmrożenia są okolice ciała wystawio-ne na działanie zimna i najbardziej odda-lone od tułowia – stopy, dłonie, uszy, nos, policzki.

Wiele czynników wpływa na stopień urazu wywołanego zimnem: powierzchnia prze-wodzenia zimna, temperatura otoczenia, prędkość wiatru, czas ekspozycji na zim-no, a także stan zdrowia poszkodowane-go. Czynnikami zwiększającymi ry-zyko odmrożeń jest nadużywanie al-koholu i narkotyków (50%), a także choroby czy zaburzenia psychiczneniepozwalające na właściwą ocenę za-grożeń urazem. Duży wpływ na powsta-nie odmrożeń ma także stan fizyczny ofiar, a szczególnie miażdżyca i inne za-burzenia krążenia obwodowego.

Do urazów z powodu niskiej tempera-tury dochodzi zarówno na skutek braku właściwej ochrony przed zimnem (ciepłe ubranie, ciepłe obuwie, rękawiczki, czap-

ka itp.), jak i pod wpływem przedłużonejekspozycji na jego działanie (przebywa-nie na „świeżym powietrzu” pod wpływemalkoholu). Jak w wypadku wielu choróbi urazów, również w tej kwestii bardzoduże znaczenie ma profilaktyka. Dlate-go w celu uniknięcia odmrożeń należyubierać się stosownie do warunków at-mosferycznych i unikać długich ekspozy-cji na zimno, zwłaszcza w stanie zwięk-szającym to zagrożenie (alkohol). Jeżelimimo to doszło do wychłodzenia organi-zmu i odmrożeń, to należy umożliwić po-szkodowanemu jak najszybsze ogrzaniesię bez ponownej ekspozycji na zimno.Najlepsza do tego jest ciepła kąpiel (ok.40oC) i podanie leków przeciwbólowych(np. Ibupromu). Nie należy nigdy rozcie-rać odmrożonych fragmentów ciała śnie-giem bądź lodem, bo pogłębia to uraz, po-wodując oprócz uszkodzeń termicznychuszkodzenia mechaniczne. W wypadkuhipotermii i znacznych odmrożeń nale-ży chorych przetransportować do szpita-la. Na zakończenie chciałbym jeszcze razprzypomnieć o znaczeniu zapobieganiatego typu urazom i równocześnie życzyćbraku powodów do korzystania z powyżejpodanych zaleceń.

Lato wraz z łagodną pogodą minęło bezpowrotnie. Przed nami trudny dla ludzi okres jesieni, a zwłaszcza zimy.

lek. Maarek Wór specjalista chirurg

przychodnia ul. Na Uboczu 5

ZDROWIE URSYNOWA 11

MAM PRAWO DO... cz. II

Mam prawo zgłosić się z nim do dowolnej poradni specjalistycznej na terenie całego kraju. Od począt-ku 1999 roku nie ma już terminu „re-jon”, nie istnieją „rejonowe porad-nie specjalistyczne”. Podkreślam to, bo wcale nierzadko w kartach infor-macyjnych ze szpitali lub izb przyjęć spotykam takie oto zapisy: „dalsze leczenie w poradni rejonowej”, „zdję-cie szwów, opatrunek itp. – w rejo-nie”. „Rejonem” leczenia danej cho-roby jest miejsce, do którego zgłosi-łam się ze skierowaniem i tam tera-pia ma być do końca przeprowadzo-na, a jeśli zachodzi konieczność kon-tynuacji gdzie indziej, mam prawo otrzymać skierowanie, leczący zaś ma obowiązek je wydać.

Z moim skierowaniem do porad-ni specjalistycznej mam prawo zgło-sić się i zapisać tylko do JEDNEJ pla-cówki. Tak stanowi nasza obowiąz-kowa polisa ubezpieczeniowa, czyli Ustawa o świadczeniach opieki zdro-wotnej finansowanych ze środków pu-blicznych z 27 sierpnia 2004 roku. Nie jest prawnie, a szczególnie moral-nie dopuszczalne zapisywanie się do kilku miejsc i blokowanie możli-wości skorzystania z porady innym chorym. Wiele osób, dowiadując się o długim terminie oczekiwania, jest niezadowolonych i często komentu-je to mało elegancko. Warto więc wie-dzieć, że w niektórych poradniach oko-

ło stu osób miesięcznie nie zgłasza się na wcześniej uzgodnioną wizytę i nie odwołuje jej. STU innych chorych NIE skorzystało z porady lekarskiej, bo stu obywateli zlekceważyło innych.

Zapisałam się na wizytę, mam wy-znaczony termin, ale wcześniej po-czułam się gorzej. Nie biegnę wte-dy do specjalisty z żądaniem przyję-cia mnie natychmiast poza kolejką in-nych oczekujących. Każdy z nas, jak wcześniej pisałam, powinien wybrać sobie swojego lekarza rodzinnego i do niego przede wszystkim zgłaszać się z kłopotami zdrowotnymi. Ten le-karz zdecyduje, czy pacjent powinien znaleźć się natychmiast w szpitalu, czy czekać na wizytę specjalistyczną, a może wystarczy korekta dotychcza-sowego leczenia albo to problem z zu-pełnie innej dziedziny.

Wizyta odbyła się w terminie. Le-karz specjalista wydał mi skierowa-nia na badania diagnostyczne. Muszą one być napisane na odpowiednim formularzu określonym przez NFZ, zawierać adres laboratorium lub pra-cowni diagnostycznej, które wykonu-ją te usługi dla tej konkretnie porad-ni specjalistycznej lub dla tego kon-kretnie gabinetu lekarskiego w ra-mach umowy podpisanej z NFZ. Nie-dopuszczalne jest wydanie pacjen-towi niepodpisanej kartki z listą ba-dań do wykonania i z komentarzem: „z tym proszę się zgłosić do swoje-go lekarza w podstawowej opiece (ro-dzinnego). Naczelna zasada jest taka: kto leczy i do leczenia potrzebu-je badań dodatkowych, ten wydaje skierowanie, podaje adres, gdzie te badania będą wykonane bezpłatnie. Zasadą jest również wypisanie zwol-nienia lekarskiego przez specjalistę, jeśli stan chorego tego wymaga. Bez-prawne jest odsyłanie pacjenta „do re-jonu” albo „do rodzinnego”. Kto leczy, ten również orzeka i dokumentuje to na piśmie na stosownym druku.

Skierowanie do poradni specjali-stycznej nie jest „dożywotnie”. Doty-czy konkretnego problemu zdrowot-nego; jeśli pojawi się nowy, lekarz ro-dzinny wypisze nowe skierowanie. Le-karz specjalista ma również obowią-zek przynajmniej raz w roku napi-

sać lekarzowi rodzinnemu zalece-nia odnośnie problemu zdrowotne-go, z którym pacjent się zgłosił. Za-lecenia te dotyczą konieczności lecze-nia w tej poradni specjalistycznej bądźbraku takiej konieczności, co oznaczatzw. wypisanie z poradni do dalszegoleczenia w poradni opieki podstawo-wej, rozpoznania zaordynowanych le-ków i czasu ich przyjmowania. Te dwaostatnie zalecenia są niezbędne, abylekarz rodzinny mógł przepisywać re-cepty z literą P, czyli refundowanew chorobach przewlekłych. Bez takiejpisemnej konsultacji lekarz podstawo-wej opieki zdrowotnej może wypisy-wać tylko recepty nierefundowane.

Podobnie jak wówczas, gdy lekarz,np. kardiolog, uzna, że pacjent potrze-buje leczenia endokrynologicznego, maobowiązek napisać właściwe skierowa-nie, a nie odesłać chorego do lekarzaPOZ „po skierowanie”. Oszczędza toczas pacjenta i lekarza oraz ułatwia in-nym osobom dostęp do lekarza rodzin-nego – zamiast ponownie pytać, badaći pisać, może on w tym czasie przyjąćinnego potrzebującego.

Jeśli lekarz specjalista uzna za ko-nieczne skierowanie pacjenta do szpi-tala, ma obowiązek wypisać skierowa-nie. Bezprawne jest odsyłanie chore-go do innego lekarza (rodzinnego) poskierowanie. Do szpitala może skiero-wać każdy lekarz, z prywatnego gabi-netu też.

Na koniec anegdota, smutna, alez życia wzięta: „przyszła baba do le-karza”, a konkretnie zapisać się dospecjalisty. Przedstawiła skierowa-nie, wyznaczono jej termin wizyty, poczym oświadczyła, że zabierze skie-rowanie, bo zapisze się gdzie indziejteż, a zostawi kserokopię. To jest tak,jakby kazała zrobić kserokopię bank-notu i za tę kserokopię zrobiła zaku-py. Skierowanie jest czekiem na pie-niądze i używanie kopii takiego doku-mentu jest po prostu przestępstwem.Warto wiedzieć.

Byłam u mojego lekarza „pierwszego konfliktu” i na koniec wizyty otrzy-małam skierowanie do poradni specjalistycznej. Co mam z nim zrobić? Do czego mam prawo?

lek. MMałgorzaata Zarachowiccz specjalista medycyny rodzinnejprzychodnia przy ul. Zamiany 13

12 ZDROWIE URSYNOWA

ZDROWIE URSYNOWA13

MENINGOKOKI

Bytują zwykle w wydzielinie jamy noso-wo-gardłowej zdrowego człowieka, tzw. no-siciela, nie powodując u niego żadnych do-legliwości i objawów. Bakterie te występują w 13 różnych odmianach serologicznych, przy czym w Polsce najczęściej mamy do czynienia z meningokokami typu B i C. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez bliski kontakt z bezobjawowym nosi-cielem albo z osobą zakażoną (np. przez kaszel i kichanie, pocałunek, picie lub je-dzenie ze wspólnego naczynia, wspólne je-dzenie tej samej kanapki). Szacuje się, że 5–10% zdrowych ludzi jest nieświadomy-mi nosicielami tych bakterii, a wśród mło-dzieży odsetek ten może przekraczać na-wet 20%.

Zakażenia meningokokami występują na całym świecie, corocznie notuje się ponad 500 tysięcy przypadków tej choroby, ale połowa rejestrowana jest na obszarze sub-saharyjskim Afryki. Częstość zachorowań na zakażenia meningokokowe jest bardzo zróżnicowana i zależy m.in. od położenia geograficznego. W krajach uprzemysło-wionych waha się od 1 do 3 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców, a w Europie, tak jak w Polsce, wynosi średnio około 1 na 100 tysięcy mieszkańców. Na zakażenie meningokokami narażeni

jesteśmy wszyscy, niezależnie od płci czy wieku, a w szczególności dotyczy to osób z osłabionym układem odpornościowym –np. z powodu jego niedojrzałości (niemow-

lęta i małe dzieci), defektów wrodzonych lub nabytych w przebiegu chorób przewle-kłych – osób przemęczonych fizycznie czy poddanych długotrwałemu stresowi, a tak-że starszych, u których sprawność układu odpornościowego jest już zwykle słabsza. Najczęściej jednak chorują dzieci w wieku do 5 lat oraz nastolatki między 14 a 19 ro-kiem życia.

Zakażenie to było już rozpoznawa-ne przeszło 100 lat temu, jednak więk-szym problemem stało się dopiero w ostatnich latach, gdyż pojawił się nowy typ bakterii. Do tej pory w Europie przez wiele lat dominował typ B, który w zasa-dzie nie szerzy się epidemicznie. Teraz z roku na rok wzrasta odsetek szczepu typu C, który nie tylko może szerzyć się epide-micznie, ale dodatkowo powoduje pioru-nujący rozwój choroby. Zachorowania wy-wołane przez meningokoki następują naj-częściej zimą i na wiosnę. W tym okre-sie dochodzi bowiem do masowych infek-cji górnych dróg oddechowych, co znacz-nie ułatwia i przenoszenie, i rozwój tego zakażenia. Ryzyko zakażenia wzrasta w zbiorowiskach ludzkich, np. w żłob-kach, przedszkolach, szkołach, schro-niskach młodzieżowych, internatach, akademikach lub koszarach, ponieważ w takich warunkach ułatwione jest prze-noszenie się zarazków przez bliski kon-takt. Sprzyja to również powstawaniu ognisk epidemicznych.

Meningokoki, podobnie jak inne bakte-rie, wirusy czy grzyby, mogą być (chociażrzadko) przyczyną izolowanych ognisk za-każeń w ludzkim organizmie, np. zapale-nia płuc, gardła, ucha, serca czy stawów,natomiast dużo częściej, jeżeli już dojdziedo rozwoju tego zakażenie, manifestuje sięono w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub zakażenia uogólnionego,czyli tzw. posocznicy (z łac. sepsis, zwanejczasami potocznie sepsą). Zwykle cechują się one ciężkim przebiegiem z równocze-snym zagrożeniem życia, zwłaszcza w ra-zie wspomnianego piorunującego przebie-gu, gdy do zgonu pacjenta, mimo intensyw-nej terapii, może dojść nawet w ciągu kilkugodzin. Śmiertelność w meningokokowymzapaleniu opon sięga 10%, a w posocznicyprzekracza 50% przypadków.

Okres wylęgania choroby wynosi 2–10dni, przeciętnie 3–4 dni. Choroba najczę-ściej uderza nagle, nie ma żadnych obja-wów poprzedzających. Pojawiają się: wy-soka gorączka, bóle mięśni, stawów, głowy,światłowstręt, czasami następują wymioty.Zdarza się krwotoczna wysypka. Stan pa-cjenta szybko się pogarsza, może docho-dzić do zaburzeń świadomości z rozwojemśpiączki włącznie.

U małego dziecka może wystąpić tylko za-burzenie zachowania: zazwyczaj aktywne,ruchliwe, nagle staje się nadmiernie senne,apatyczne i na odwrót: spokojne nagle stajesię nadpobudliwe, płacze bez wyraźnej przy-czyny. Można zaobserwować ogromną prze-czulicę na dotyk, stopniowo narastającą wy-sypkę krwotoczną, najczęściej na odległychczęściach ciała, np. na stopach i w okolicykrzyżowej, czy nawet drgawki.

Diagnozowanie schorzeń meningokoko-wych jest trudne, ponieważ ich pierwsze objawy mogą niewiele się różnić od pierw-szych oznak przeziębieniowych lub grypo-podobnych infekcji. Na co więc zwrócić uwa-gę, by minimalizować zagrożenie i odpowied-nio wcześnie zgłosić się do lekarza?

Na podstawie własnego doświadczenianie tylko w kwestii zakażeń meningokoko-wych, uważam, że najważniejsza jest ob-serwacja liczby i nasilenia objawów cho-roby w pierwszych (najczęściej trzech)dniach jej trwania. Innymi słowy, należy za-wsze obiektywnie oceniać dynamikę roz-wijającej się choroby. Im jest bardziej na-silona, co zazwyczaj powoduje pogorsze-nie ogólnego stanu pacjenta, tym pilniejszastaje się potrzeba badania lekarskiego.

Dokończenie na str. 16

Co warto wiedzieć o tym zakażeniu? Meningokoki (z łac. Neisseria meningitidis), zwane również dwoinkami zapalenia opon mózgowo-ssrdzeniowych, to bakterie, których rezerwuarem w przyrodzie jest wyłącz-nie człowiek. Poza jego ustrojem bardzo szybko giną.

14 ZDROWIE URSYNOWA

ZDROWIE URSYNOWA15

Większość pacjentów i rodziców zazwyczaj w sposób nieświadomy na różnym etapie choroby swojej lub dziecka tej oceny doko-nuje i dlatego lekarze w gabinetach słyszą: zaczęło się od kataru, a potem dołączył się kaszel, temperatura powyżej 38 stopni i..., aż w końcu tak źle się czuję, że przysze-dłem się zbadać. Pamiętajmy – im więcej objawów jakiejkolwiek choroby i im większe ich nasilenie, tym zwykle dłuższe i bardziej obciążające jest leczenie, a i rokowanie co do pełnego wyzdrowienia może być gorsze. I na odwrót – im mniej objawów choroby, im mniej są nasilone, a zwłaszcza gdy mają tendencję do ustępowania (jak bywa czę-sto np. przy zwykłym katarze), tym mniej konieczna jest wizyta u lekarza. W takich wypadkach, przy zastosowaniu ogólnie do-stępnych leków objawowych, pójście do specjalisty niejednokrotnie w ogóle bywa zbyteczne.

Czy można skutecznie zapobiegać za-każeniom wywoływanym przez menin-gokoki grupy C? Wprowadzone przed kilku laty nowocze-

sne szczepionki koniugowane przeciw me-ningokokom grupy C mają zwiększoną sku-teczność. Chronią zarówno niemowlęta po ukończeniu 2 miesiąca życia, dzieci, mło-dzież oraz osoby dorosłe. Zapewniają od-porność poszczepienną przez stymula-cję długotrwałej pamięci immunologicznej. Szczepionki te nie chronią przed meningo-kokami grupy B, przeciwko którym nasza medycyna nie dysponuje jeszcze dostęp-ną szczepionką (jest w fazie badań). Pa-miętajmy, że szczepienia pozwalają nie tyl-ko uodpornić organizm na wiele lat, ale tak-że usunąć jedno z głównych źródeł zakaże-nia, bo powodują, że zaszczepiony nosiciel przestaje nim być. Pamiętajmy również, że nie ma szczepionek przeciwko posoczni-cy, czyli sepsie, a poza szpitalem za zaka-żenia prowadzące do rozwoju posocznicy najczęściej odpowiedzialne są pneumokoki i meningokoki. Szczepienia przeciwko tym właśnie drobnoustrojom bardzo mocno re-dukują ryzyko tej choroby. Dlatego uodpor-nienie na te bakterie uważa się za najlep-szą profilaktykę.

Jak postępować w sytuacjach, kie-dy na chorobę meningokokową zapadł ktoś z naszego najbliższego otoczenia, z kim mieliśmy bezpośredni kontakt?Powinniśmy natychmiast zostać zaszcze-pieni i poddani tzw. chemioprofilaktyce, która polega na podaniu antybiotyku. Po-nieważ bakteria poza organizmem czło-wieka żyje bardzo krótko, najwyżej kilka godzin, chemioprofilaktyka jest zasadna do tygodnia od czasu ostatniego kontaktu z osobą chorą. Badania dowiodły, że sku-teczne są tylko trzy antybiotyki: ceftriaxon podany jednorazowo lub rifampicyna poda-wana przez 2 dni, lub ciprofloksacyna po-dana jednorazowo.

dr n.med. Stanisłaaw Rybbapediatra, pulmonolog

przychodnia ul. Kajakowa 12

REKLAMA

Dokończenie ze str. 14

16 ZDROWIE URSYNOWA

Napisz do nas Napisz do nas:zdrowie@zozursynow.pl

REKLAMA

Na zlecenie lekarza POZ wykona-łem razem z żoną badania laborato-ryjne. Czy mogę sam odebrać wyni-ki badań żony przy okazji odbiera-nia swoich? Czy muszę mieć upo-ważnienie?

Wyniki badań są dokumentacją medyczną, więc może je odebrać tylko żona lub osoba przez nią upoważniona. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami, dokumenta-cja medyczna jest udostępniana na wnio-sek: pacjenta, którego dotyczy, jego przed-stawiciela ustawowego lub osoby przez niego upoważnionej, a w razie śmierci pa-cjenta – osoby przez niego upoważnionej do uzyskiwania dokumentacji w przypadku jego zgonu, na miejscu w zakładzie, za po-średnictwem lekarza prowadzącego. Pacjent lub osoba przez niego upoważ-niona ma prawo wystąpić do zakładu opie-ki zdrowotnej o sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii dokumentacji dotyczą-cej pacjenta. Sporządzenie wyciągów, odpisów lub ko-pii następuje na koszt wnioskodawcy, zapokwitowaniem. Aktualnie określony w na-szym Zakładzie koszt kopii dokumentu to 0,64 zł za stronę, a odpisu lub wyciągu 6,40 zł za stronę.

Dlatego właśnie warto złożyć stosowneoświadczenie, kogo upoważniamy do do-stępu do dokumentacji medycznej i dołą-czyć je do historii choroby

Podstawa prawna• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r.

o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U.nr 91, poz. 408 z późn. zm.).

• Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawierodzajów dokumentacji medycznejw zakładach opieki zdrowotnej, spo-sobu jej prowadzenia oraz szczegó-łowych warunków jej udostępniania(Dz.U. nr 88, poz. 966 z późn. zm).

• Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie in-dywidualnej dokumentacji medycznej,sposobu jej prowadzenia oraz szcze-gółowych warunków jej udostępniania (Dz. U. Nr 83, poz. 903).

Witam! Uprzejmie proszę o infor-mację, gdzie mogę wykonać bada-nie gastroskopii i kolonoskopii w ra-mach NFZ? Otrzymałam skierowaniena oba badania, w tym na kolonosko-pię ze znieczuleniem. Chciałabym je

wykonać na Ursynowie, bo miałabymnajbliżej, ale może być też w okoli-cy. (…) Zależy mi na dobrym wykona-niu badania i przyjaznej atmosferze. Z góry bardzo dziękuję za informację.Pozdrawiam. Pacjentka

Szanowna Pani Gastroskopię i kolonoskopię w ramachkontraktu z Narodowym Funduszem Zdro-wia można wykonać w naszym nowootwartym szpitalu – Ursynowskim Dzien-nym Centrum Zabiegowym. Zaprasza-my serdecznie do Punktu Konsultacyjne-go przy ul. Kajakowej 12 (zapisy pod nu-merem telefonu 22 855 47 37). Podczas wizyty należy przedstawić skierowanie odlekarza ubezpieczenia zdrowotnego (tzw.pierwszego kontaktu lub specjalisty, któ-ry uznał, że to badanie powinno być wyko-nane). Lekarz kierujący powinien dołączyćdo skierowania wyniki dotychczas wykona-nych badań oraz zaświadczenie o ogólnymstanie zdrowia i przyjmowanych lekach.Szczegółowych informacji udzieli Pani le-karz anestezjolog podczas konsultacji. Miło nam poinformować Panią, że w szpi-talu przy ul. Kajakowej jest bardzo krótkiczas oczekiwania na badania i zabiegi.

ZDROWIE URSYNOWA 17

Dziecko zimą

Oczywiście wychodzić, niezależnie od po-gody (pomijając, oczywiście, skrajności po-godowe w postaci wichury lub ulewy). Co-dzienne spacery hartują organizm i podno-szą nieswoistą odporność dziecka. Zostać w domu należy wtedy, gdy ma ono stan podgorączkowy lub gorączkę, objawy infek-cji czy przeziębienia (katar, kaszel, ból gar-dła). Ogólnie wiadomo, że spacer przy sło-necznej pogodzie pozwoli szybciej się po-zbyć tzw. resztkowego katarem (po siedmiu – dziewięciu dniach infekcji). Często słyszę pytanie, przy jak niskiej temperaturze moż-na spacerować? Nie ma sztywnej granicy, przyjmuje się, że temperatura od -5 do -7

stopni Celsjusza jest dla dziecka bezpiecz-na, zwłaszcza gdy jest bezwietrznie i sło-necznie.

Niemowlęta Matki często pyta-ją, jak ubrać niemow-lę na zimowy spa-cer. Na pewno war-stwowo – lepiej za-łożyć kilka cieńszych warstw. Powinny to być ubrania z tka-nin lekkich i prze-puszczających po-wietrze. Jeżeli zda-rzy się, że dziecko

wróci ze spaceru spocone (wilgotne ple-cy i kark), następnym razem zakładamy o jedną cienką warstwę mniej (naturalnie przy podobnej temperaturze). Ważnym elementem przygotowań do wyjścia na powietrze w zimie jest zastosowanie kre-mu ochronnego na twarz dziecka. Kremy takie kupimy w każdej aptece bez recep-ty. Powinien to być środek natłuszczają-cy, a nie nawilżający! Kremy nawilżające pod wpływem mrozu powodują dodatko-we podrażnienia skóry. Starajmy się za-bierać dziecko w miejsca nasłonecznio-

ne i osłonięte od wiatru. Spacer powinien trwać, w zależności od nasilenia mrozu, od 30 do 60 minut.

Dzieci starsze Polecam stosowanie ubioru warstwowe-go i niekrępującego ruchów, umożliwiają-cego aktywność ruchową. Należy pamię-tać, że dziecko ubrane za grubo i unieru-chomione (np. posadzone na sankach i owinięte kocem) jest bardziej narażone na przechłodzenie. Gdy panuje niska temperatura, musimy pamiętać o zagrożeniu odmrożeniami. Na-rażone są na nie palce dłoni i stóp, należy więc zadbać o ciepłe rękawiczki oraz lek-kie, nie za ciasne buty. Wszelkie podejrze-nia odmrożenia należy skonsultować z le-karzem. Nie panikujmy jednak, jeśli dziecku zda-rzy się zmarznąć na spacerze. Po przyj-ściu do domu podajmy mu coś ciepłego do wypicia lub zjedzenia. Zima ze słońcem, mrozem i śniegiem jest „zdrową” porą roku. Oby tegoroczna mogła się do takich zaliczyć – życzę tego wszyst-kim czytelnikom i sobie.

Zbliża się najchłodniejsza z pór roku – zima. Wiele matek moich pacjentówzadaje pytanie: wychodzić na spacer w mróz czy lepiej zostać w domu?

lek. Jadwigga Sieczzkowskkapediatra

przychodnia ul. Romera 4

Pierwszego października 2010 rokuobchodziliśmy Dzień Seniora. Z tej oka-zji w Urzędzie Dzielnicy Ursynów m.st.Warszawy zorganizowaliśmy bezpłat-ną akcję badań profilaktycznych – na-sze pielęgniarki wykonywały pomiaryciśnienia, poziomu cholesterolu i cukru.

Wielkim zainteresowaniem cieszy-ły się porady dietetyczki z poradni przyul. Na Uboczu 5, która po wyliczeniuwskaźników BMI i pomiarze poziomutkanki tłuszczowej udzielała porad do-tyczących zdrowego żywienia. Osobychore na cukrzycę miały możliwość wy-miany starych glukometrów i baterii nanowe.

Zainteresowanie badaniami było ogrom-ne, dlatego we współpracy z Urzędem

Dzielnicy Ursynów planujemy następne tego typu akcje.

Serdeczne podziękowania należą się pielęgniarkom SPZOZ Warszawa-Ursynów, które zawsze chętnie uczest-niczą w tego typu akcjach.

Dzień Seniora 2010

Pomiar poziomu cukru i cholesterolu Porady dietetyka

Pomiar ciśnienia

18 ZDROWIE URSYNOWA

MIKOŁAJKI 2010Zabawa Mikołajkowa dla pociech naszych pracowników odbyła się 4 grudnia w Domu Sztuki przy ul. Wiolinowej14. Dzieci obejrzały przedstawienie o tematyce świątecznej, po którym wspólnie z Zajączkiem i Mrozem śpiewa-ły kolędy, recytowały wiersze i brały udział w świątecznych zabawach. Nie zabrakło też Świętego Mikołaja, którywręczał drobne upominki i wypytywał, czy dzieci były grzeczne. Na szczęście nie musiał wręczać żadnych rózg…Dziękujemy za wsparcie m.in. następującym firmom:MARCAN Marcin BożekImpulsy Sp. z o.o.Carestream Health Poland Sp. z o.o. Partner M. Zapendowska, ul. Podchorążych 35Partner XXI Sp. z o.o., O. w Warszawie,ul. Chrościckiego 93/105ASA Sp. z o.o., GłubczyceAESCULAP CHIFAUrząd Dzielnicy Ursynów Kwiaciarnia Finezja, ul. Surowieckiego 10ARES, ul. Wąwozowa 29/12EMERGO,Mead Johnson Nutrition „Chlebak” – Sklep Piekarniczo-Cukierniczy, Stacja Me-tra UrsynówDeichmann Obuwie, Johnsons&JohnsonsPfizerMSDGSKCHIESIADAMETGlaxoSmithKline Sp. z o.o.Roche Diagnostics Sp. z o.o.

ZDROWIE URSYNOWA19