Wytyczne dla sporządzania przeglądów ekologicznych ... · dr inż. Piotr Manczarski1 Wytyczne...

dr inż. Piotr Manczarski1

Wytyczne dla sporządzania przeglądów ekologicznych

składowisk odpadów.

NARODOWY FUNDUSZ OCHRONYŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

UL. KONSTRUKTORSKA 3A, 02-673 WARSZAWATEL. (+48 22) 849 00 80, (+48 22) 853 37 44FAX (+48 22) 849 72 72

Sfinansowano ze środków V PI EFP Phare

na zamówienie Ministra Środowiska.

Warszawa, maj 2007 r.

1 Autor jest pracownikiem Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej

2

SPIS TREŚCI 1. CEL PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO...............................................................7 2. PODSTAWY FORMALNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW

EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW .................................................8 3. KWALIFIKACJE SPORZĄDZAJĄCYCH PRZEGLĄDY EKOLOGICZNE

SKŁADOWISK ODPADÓW..................................................................................8 4. PODSTAWY METODYCZNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW

EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW ORAZ OBIEKTÓW NIEBĘDĄCYCH LEGALNYMI SKŁADOWISKAMI ODPADÓW, W KTÓRYCH SĄ SKŁADOWANE ODPADY............................................................................10

4.1. Zakres rzeczowy przeglądu ekologicznego .......................................................... 10

4.2. Zagadnienia organizacyjne i metodyczne związane ze sporządzaniem przeglądu ekologicznego ....................................................................................... 23

4.2.1. Źródła informacji .............................................................................................. 23

4.2.2. Metodyka sporządzania PE .............................................................................. 24

4.3. Ocena stanu technicznego składowiska odpadów / obiektu ............................... 25

4.4. Ocena wniosków wynikających z przeglądu ekologicznego............................... 36

4.5. Określenie sposobu postępowania z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady w świetle wyników przeglądu ekologicznego ....................................................................................... 37

3

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik nr 1. Wybrane przepisy ustawy – Prawo Ochrony Środowiska.

A) Przepisy Działu V (Przeglądy ekologiczne) ustawy - Prawo ochrony środowiska określające podstawy formalno-prawne sporządzania przeglądów ekologicznych oraz ich zawartość merytoryczną.

B) Przepisy Działu III (Odpowiedzialność administracyjna) ustawy - Prawo ochrony środowiska mające szczególne znaczenie w przypadku obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady.

C) Przepisy Działu IV (Ochrona powierzchni ziemi) ustawy - Prawo ochrony środowiska mające szczególne znaczenie w przypadku ochrony powierzchni ziemi i rekultywacji terenów zdegradowanych.

Załącznik nr 2. Wybrane przepisy ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

Załącznik nr 3. Obowiązujące przepisy prawa krajowego w zakresie gospodarki odpadami (ze szczególnym uwzględnieniem wymagań techniczno-technologicznych stawianych składowaniu odpadów).

Załącznik nr 4. Wykaz materiałów i dokumentów niezbędnych do sporządzania przeglądu ekologicznego.

Załącznik nr 5. Wybrane informacje dotyczące rekultywacji składowisk i postępowania z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady.

A) Wybrane informacje dotyczące rekultywacji.

B) Postępowanie z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady.

4

SPIS UŻYWANYCH W OPRACOWANIU SKRÓTÓW

OOŚ - oceny oddziaływania na środowisko

EBRD - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

PE - przegląd ekologiczny

BAT - najlepsza dostępna technika

Zespół - zespół specjalistów sporządzających PE

WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

PWIS – Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny

IPPC – zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń

BREF- dokument referencyjny BAT

UW - Urząd Wojewódzki

UM - Urząd Marszałkowski

UG - Urząd Gminy

5

SPIS UŻYWANYCH W OPRACOWANIU AKTÓW PRAWNYCH

A) Ustawy:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 129, poz. 902, z późn. zm.),

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493),

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 i Nr 88, poz. 587),

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.).

B) Rozporządzenia:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późn. zm.),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595),

6

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553, z późn. zm.),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 października 2002 r. w sprawie składowisk odpadów oraz miejsc magazynowania odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów (Dz. U. Nr 176, poz. 1456),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 października 2002 r. w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwione przez ich składowanie (Dz. U. Nr 180, poz. 1513).

Spis aktów prawnych związanych z gospodarką odpadami (stan na dzień 30.09.2007 r.) zamieszczony jest na stronie WWW Ministerstwa Środowiska: http://www.mos.gov.pl/odpady/stan_prawny/30.09.2007.pdf

Z dniem 7 maja 2007 roku Ministerstwo Środowiska uruchomiło na swojej stronie internetowej http://www.mos.gov.pl/sip/index1.html System Informacji Prawnej „Środowisko i gospodarka wodna”. Aktualnie System zawiera teksty wszystkich ustaw regulujących problematykę działów administracji rządowej - środowisko oraz gospodarka wodna wraz z informacją o wydanych aktach wykonawczych. W przyszłości w ramach Systemu Informacji Prawnej będą udostępniane również teksty rozporządzeń. Aktualizacje Systemu będą dokonywane raz na dwa tygodnie.

7

1. CEL PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO Obowiązującym w Polsce środkiem prawnym, gwarantującym właściwe i wyważone podejmowanie decyzji o warunkach eksploatacji istniejących instalacji, uwzględniającym aspekty środowiskowe (w tym wymagania BAT2) jest Przegląd Ekologiczny (PE).

Dalekosiężnym celem przeglądu jest ograniczenie w możliwie największym stopniu skutków ekologicznych prowadzonej eksploatacji istniejącej instalacji. Powinno być jednakże oczywiste, że każda zarówno nowobudowana, jak i istniejąca instalacja, jej modernizacja lub rekonstrukcja zmieni pewne elementy istniejącego środowiska (dotyczy to oczywiście również składowisk odpadów). Najważniejszą funkcją PE w procesie podejmowania decyzji jest zapewnienie, aby postanowienia dotyczące proponowanych działań były wyważone, tzn. aby skutki ekologiczne (zarówno pozytywne, jak i negatywne) eksploatacji instalacji bilansowano na tle ich skutków społeczno-ekonomicznych, ale i techniczno-technologicznych.

Tak więc celem przeglądu ekologicznego składowisk odpadów oraz obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady jest określenie oddziaływania tej instalacji / obiektu na środowisko i wydanie oceny, czy poprzez to oddziaływanie nie zostanie spowodowane zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia ludzi. Celem przeglądu jest również stwierdzenie, czy dana instalacja spełnia wymagania stawiane składowiskom odpadów określone w przepisach prawa krajowego lub czy (po ewentualnej modernizacji) może spełnić te wymagania, czy też z uwagi na brak możliwości spełnienia wymagań nadaje się jedynie do zamknięcia i rekultywacji.

Ponadto przegląd ekologiczny powinien wspomóc wydawanie decyzji o sposobie likwidacji obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady

Tak rozumiany cel przeglądu ekologicznego składowisk odpadów oraz obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady oznacza jednocześnie, że dla prawidłowego jego przeprowadzenia niezbędna jest wszechstronna analiza zarówno stanu prawnego (w tym kontrola posiadania wszystkich wymaganych prawem decyzji 2 Ustawa - Prawo ochrony środowiska określa, że instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego (w

przypadku składowisk odpadów są to zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości: instalacje do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów obojętnych, o zdolności przyjmowania ponad 10 ton odpadów na dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25.000 ton) powinny spełniać wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszej dostępnej techniki (tzw. standard BAT - ang. Best Available Techniąues). Definicja „najlepszej dostępnej techniki”, została określona w oparciu o założenia przyjęte w dyrektywie IPPC. Tytuł I, Dział II (Definicje i zasady ogólne): Art. 3.

„…10) najlepszej dostępnej technice - rozumie się przez to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość, z tym że pojęcie:

a) "technika" oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana, b) "dostępne techniki" oznacza techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać, c) "najlepsza technika" oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości,………….”

8

administracyjnych), jak i stanu technicznego składowiska odpadów (jego konstrukcji, wyposażenia, sposobu eksploatacji i monitoringu) pod kątem minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko, czyli występowania emisji3 przekraczającej standardy emisyjne4.

2. PODSTAWY FORMALNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW

Podstawy formalno-prawne przeprowadzenia przeglądów ekologicznych oraz ich zawartość merytoryczną określa Dział V (Przeglądy ekologiczne) ustawy - Prawo ochrony środowiska (patrz załącznik nr 1 - A.).

Na podstawie analizy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko do przedsięwzięć związanych ze składowaniem odpadów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko należy zaliczyć:

- instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, w tym składowiska odpadów niebezpiecznych,

- składowiska odpadów innych niż niebezpieczne przyjmujące nie mniej niż 10 ton odpadów na dobę.

W przypadku obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady szczególne znaczenie mają przepisy Działu III (Odpowiedzialność administracyjna) ustawy - Prawo ochrony środowiska (patrz załącznik nr 1 - B).

W przypadku ochrony powierzchni ziemi i rekultywacji terenów zdegradowanych szczególne znaczenie mają przepisy Działu IV (Ochrona powierzchni ziemi) ustawy - Prawo ochrony środowiska (patrz załącznik nr 1 - C).

Zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku określa ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. W przypadku ochrony powierzchni ziemi i rekultywacji terenów zdegradowanych szczególne znaczenie mają przedstawione w załączniku nr 2 przepisy.

3. KWALIFIKACJE SPORZĄDZAJĄCYCH PRZEGLĄDY EKOLOGICZNE SKŁADOWISK ODPADÓW

Właściwe przygotowanie przeglądu ekologicznego składowisk odpadów oraz obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady jest 3 rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do

powietrza, wody, gleby lub ziemi: a) substancje, b) energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.

4 rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji.

9

zadaniem trudnym, wymagającym wiedzy w zakresie oddziaływania instalacji /obiektu na środowisko (w tym dostępu do wyników prowadzonych badań monitoringowych i ich oceny oraz bardzo często prowadzenia badań własnych), znajomości zagadnień technicznych, technologicznych i prawnych dot. gospodarki odpadami (w tym w szczególności składowania odpadów i rekultywacji terenów zdegradowanych).

Ze względu na złożoność i interdyscyplinarność zagadnień związanych z problematyką składowania odpadów wskazane jest, aby przegląd ekologiczny przeprowadzał zespół osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i wiedzę, tak aby możliwa była prawidłowa ocena: stanu technicznego, sposobu eksploatacji oraz oddziaływania instalacji / obiektu na środowisko, z jednoczesnym przedstawieniem potencjalnych możliwości (program dostosowawczy) spełnienia przez dane składowisko wymogów prawnych (w tym techniczno-technologicznych i środowiskowych) określonych we właściwych przepisach prawa krajowego oraz określenie sposobu postępowania z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady, w świetle wyników przeglądu ekologicznego, jak i ocena wniosków wynikających z przeglądu ekologicznego.

W skład zespołu przeprowadzającego przegląd ekologiczny powinni/mogą5 wchodzić specjaliści z zakresu:

Inżynierii środowiska - posiadający interdyscyplinarną wiedzę z zakresu:

- krajowego i wspólnotowego prawa ochrony środowiska,

- nowoczesnych rozwiązań technologicznych składowisk odpadów (w tym lokalizacji, projektowania, budowy, eksploatacji, zamykania i rekultywacji oraz monitoringu składowisk),

- oceny stopnia zagrożenia środowiskowego,

- rekultywacji terenów zdegradowanych etc.,

Geologii i hydrogeologii - posiadający wiedzę pozwalającą na:

- ocenę spełnienia wymagań stawianych lokalizacji składowisk odpadów,

- określenie szczegółowych parametrów naturalnej bariery geologicznej, warunków gruntowo-wodnych, potencjału migracji zanieczyszczeń w środowisku wodno-gruntowym etc.,

Prawa ochrony środowiska - posiadający wiedzę pozwalającą na ocenę spełnienia wymagań prawnych stawianych składowiskom odpadów i rekultywacji terenów zdegradowanych etc.,

Ekonomii - posiadający wiedzę pozwalającą na określenie i ocenę skutków ekonomicznych proponowanych działań naprawczych etc.

5 Oczywiście skład i wielkość zespołu przygotowującego przegląd ekologiczny będą uzależnione od: wielkości

składowiska / obiektu niebędącego legalnym składowiskiem odpadów, w którym są składowane odpady, potencjalnych zagrożeń wynikających z ich eksploatacji, znaczenia instalacji / obiektu z punktu widzenia perspektywicznych planów dot. systemu gospodarki odpadami (np. wynikających z odpowiednich planów gospodarki odpadami) etc.

10

4. PODSTAWY METODYCZNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW ORAZ OBIEKTÓW NIEBĘDĄCYCH LEGALNYMI SKŁADOWISKAMI ODPADÓW, W KTÓRYCH SĄ SKŁADOWANE ODPADY

4.1. Zakres rzeczowy przeglądu ekologicznego Celem pracy jest sporządzenie przeglądu ekologicznego składowiska odpadów lub niebędącego instalacją obiektu (obiektu niebędącego legalnym składowiskiem odpadów, w którym są składowane odpady).

Zakres pracy powinien być zgodny z art. 238 ustawy. - Prawo ochrony środowiska (patrz załącznik nr 1 - A).

Poniżej przedstawiono proponowany zakres przeglądu ekologicznego składowiska odpadów i obiektu niebędącego legalnym składowiskiem 6.

Zadaniem zespołu wykonującego PE (Zespół) jest precyzyjne określenie i ocena poszczególnych zagadnień w oparciu o:

• zebrane dane archiwalne,

• badania stanu środowiska (w tym badania monitoringowe i/lub badania dodatkowe zaplanowane specjalnie dla potrzeb PE),

• dokumentacje techniczne,

• posiadane decyzje administracyjne, oraz

• przepisy i wymagania prawne.

PROPONOWANY SPIS TREŚCI PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO

1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

2. WPROWADZENIE

2.1. Podstawa sporządzania przeglądu

2.2. Cel i zakres przeglądu

6 Należy podkreślić, że kluczowym zadaniem stawianym przed zespołem wykonującym PE jest uwzględnienie specyfiki ocenianej instalacji/obiektu i dostosowanie do niej (stosownie do zagrożeń poszczególnych komponentów środowiska) zakresu i metodyki wykonywania raportu.

11

1.3 Materiały wykorzystane przy sporządzaniu przeglądu

1.4 Określenie typu składowiska / rodzaju obiektu

3. LOKALIZACJA I JEJ OCENA

3.1 Lokalizacja składowiska / obiektu

3.1.1. Stan prawny

3.1.2 Położenie i ukształtowanie terenu

3.1.3 Warunki geologiczne, hydrogeologiczne i hydrograficzne

3.1.4 Opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej

3.2 Ochrona przyrody i krajobrazu

3.3. Warunki klimatyczno-meteorologiczne

3.4. Stan środowiska naturalnego

3.5. Ocena prawidłowości wyboru terenu lokalizacji

4. UKŁAD FUNKCJONALNY I PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA BUDOWLANO-TECHNOLOGICZNE

4.1. Bilans powierzchni terenu lokalizacji

4.2. Układ funkcjonalny składowiska / obiektu

4.3. Opis technologiczny składowiska / obiektu

4.4. Opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania na środowisko

4.4.1. Ograniczenie oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne

4.4.2. Ograniczenie oddziaływania na powierzchnię ziemi

4.4.3. Ochrona powietrza

4.4.4. Ochrona akustyczna

4.4.5. Ograniczenie wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe

4.5. Porównanie technologii składowiska z technologią spełniającą wymagania określone w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska.

5 CHARAKTERYSTYKA ZŁOŻONYCH ODPADÓW I WYNIKAJĄCE Z NIEJ ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA

5.1 Rodzaj i ilości składowanych odpadów

5.2 Zagrożenia dla wód podziemnych

12

5.3 Zagrożenia dla wód powierzchniowych

5.4 Zagrożenia dla powietrza atmosferycznego

5.5 Zagrożenia dla powierzchni ziemi

6 EKSPLOATACJA SKŁADOWISKA / OBIEKTU I JEJ OCENA

7. OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA SKŁADOWISKA / OBIEKTU NA ŚRODOWISKO W TRAKCIE JEGO EKSPLOATACJI

7.1. Wstęp

7.2. Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne i klimat

7.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne

7.4. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi

7.5. Ocena oddziaływania akustycznego

7.6. Promieniowanie elektromagnetyczne

7.8. Ocena wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe

7.9. Oddziaływanie na dobra materialne i dobra kultury

8. PRZECIWDZIAŁANIE POWSTAWANIU POWAŻNYCH AWARII

9. ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE MONITORINGU

10. OBSZAR OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA

11. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA ZAMKNIĘCIA I REKULTYWACJI TERENU SKŁADOWISKA / OBIEKTU I ICH OCENA

12. ODDZIAŁYWANIE SKŁADOWISKA / OBIEKTU NA ŚRODOWISKO W CZASIE JEGO ZAMYKANIA I REKULTYWACJI

13. PODSUMOWANIE, WNIOSKI I ZALECENIA

14. WNIOSEK KOŃCOWY

Raport powinien zawierać również: spis tabel i rysunków oraz spis załączników (w tym m. in.: lokalizacja składowiska / obiektu - mapa lokalizacyjna, np. sytuacyjno-wysokościowa w skali 1:500 lub 1:1000, mapa obejmująca otoczenie lokalizacji składowiska / obiektu np. w skali 1:5000 lub 1:10000; wypis z rejestru gruntów; wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; zagospodarowanie terenu składowiska / obiektu; lokalizacja punktów monitoringu środowiska; zestawienie decyzji administracyjnych; kopie wybranych decyzji administracyjnych np.: decyzji ustalającej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenia na budowę; dokumentacja fotograficzna, etc.).

Poniżej przedstawiono omówienie zalecanej zawartości poszczególnych rozdziałów przeglądu ekologicznego:

13

1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM (art. 238 ust.6)*

Bardzo istotne jest przygotowanie zwięzłego, zawierającego jednakże najistotniejsze informacje wynikające z przeprowadzenia PE, streszczenia w języku niespecjalistycznym. To właśnie ta część opracowania może (a nawet powinna) być przedstawiana: społeczeństwu, decydentom, organizacjom ekologicznym czy wreszcie przeciwnikom instalacji / obiektu. Właściwe przygotowanie tego rozdziału jest zadaniem ważnym i niełatwym szczególnie, że PE wykonywany jest przez zespół specjalistów, którym napisanie konkluzji w języku niespecjalistycznym (łatwo zrozumiałym dla nieposiadającego wykształcenia kierunkowego czytelnika) może stwarzać sporo trudności.

2. WPROWADZENIE

2.1. Podstawa sporządzania przeglądu (art. 238 ust. 7)

2.2. Cel i zakres przeglądu

2.3 Materiały wykorzystane przy sporządzaniu przeglądu

Zawartość poszczególnych podrozdziałów wydaje się oczywista i typowa dla każdego opracowania wykonywanego na zlecenie. Istotnym jest podanie nazwiska osoby lub osób sporządzających PE oraz przedstawienie wykazu wszystkich wykorzystanych przy sporządzaniu przeglądu materiałów (dokumentów prawnych, w tym decyzji administracyjnych, dokumentacji technicznych, wyników badań, w tym monitoringu, materiałów informacyjnych, map etc.). Już analiza wykorzystanych materiałów (patrz rozdział 5.2.1. i załącznik nr 4) może być informacją wskazującą na sposób (poprawność lub nie) sporządzania PE składowiska.

2.4 Określenie typu składowiska / rodzaju obiektu (art. 238 ust. 1 lit. a)

Niezbędne jest określenie typu składowiska7 lub rodzaju obiektu (np. jego stanu formalnego, czasu i rodzaju składowanych odpadów etc.), dla którego sporządzany jest PE.

3. LOKALIZACJA I JEJ OCENA

3.1 Lokalizacja składowiska / obiektu

3.1.1 Stan prawny

3.1.2 Położenie i ukształtowanie terenu (art. 238 ust. 1 lit. a)

3.1.3 Warunki geologiczne, hydrogeologiczne i hydrograficzne

* W nawiasach określono wypełnienie, w poszczególnych rozdziałach PE, obowiązków wynikających z art. 238

ustawy - Prawo ochrony środowiska. 7 Ustawa o odpadach określa w art. 50.1.: „Wyróżnia się następujące typy składowisk odpadów: składowisko

odpadów niebezpiecznych, składowisko odpadów obojętnych, składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.”

14

3.1.4 Opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej (art. 238 ust. 1 lit. d)

W rozdziale powinny znaleźć się kompleksowe informacje charakteryzujące lokalizację składowiska / obiektu (zarówno stan prawny, jak i opis poszczególnych zagadnień tematycznych) m.in.:

• oznaczenie podmiotu prowadzącego instalację / obiekt (imię i nazwisko oraz adres zamieszkania lub nazwę i adres siedziby zarządzającego składowiskiem odpadów oraz adres składowiska odpadów), dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący składowisko odpadów / obiekt jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym, informacja o tytule prawnym do instalacji / obiektu, wypis z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) przedsiębiorców,

• posiadane decyzje administracyjne (np. warunki zabudowy i zagospodarowania terenu),

• ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i/lub zapisy decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (w przypadku części składowisk będzie to decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego), zgodność stanu faktycznego z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i/lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

• opis położenia i ukształtowania terenu lokalizacji (w tym wielkość powierzchni zajmowanego terenu),

• charakterystyka warunków geologicznych, hydrogeologicznych i hydrograficznych terenu lokalizacji,

• opis zlokalizowanych w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej (z wyszczególnieniem ich funkcji oraz odległości od granic lokalizacji).

3.2 Ochrona przyrody i krajobrazu (art. 238 ust. 1 lit. e, f)

Rozdział powinien zawierać opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania składowiska / obiektu obiektów i obszarów poddanych ochronie na podstawie przepisów: ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy - Prawo wodne, ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (np. obszary specjalnie chronione, zbiorowiska roślinne, występujące gatunki zwierząt, etc.) oraz dóbr kultury poddanych ochronie na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury (wraz z wyszczególnieniem charakterystyki poszczególnych obiektów, obszarów czy dóbr oraz odległości ich lokalizacji od granic składowiska).

3.3. Warunki klimatyczno-meteorologiczne

W rozdziale powinny znaleźć się podstawowe informacje charakteryzujące rejon lokalizacji składowiska / obiektu z punktu widzenia warunków klimatyczno-meteorologicznych (m. in.: przeważające kierunki wiatrów, częstość występowania kierunków wiatrów i ciszy, prędkość wiatrów, średnia roczna i miesięczne temperatury, średnia roczna i miesięczne sumy opadów etc.). Informacje te umożliwią m. in. właściwą interpretację rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym (określenie lub interpretację parametrów imisyjnych).

15

3.4. Stan środowiska naturalnego

Stan środowiska naturalnego w obrębie lokalizacji składowiska / obiektu należy określić na podstawie dostępnych informacji (w tym niestety często informacji i badań archiwalnych) w podziale na poszczególne komponenty środowiska (biorąc pod uwagę potencjalne oddziaływanie składowiska na środowisko):

• stan wód gruntowych i powierzchniowych,

• stan gleb i gruntów,

• stan powietrza atmosferycznego,

• klimat akustyczny.

3.5. Ocena prawidłowości wyboru terenu lokalizacji

Po przeanalizowaniu warunków prawnych, techniczo-technologicznych, infrastrukturalnych i środowiskowych należy ocenić prawidłowość wyboru terenu lokalizacji składowiska / obiektu. W przypadku składowisk odpadów (ale i obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady), dla których nie ustalono warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przed dniem 24 kwietnia 2003 r., w ocenie należy uwzględnić przepisy dot. lokalizacji składowisk zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (patrz załącznik nr 3).

4. UKŁAD FUNKCJONALNY I PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA BUDOWLANO-TECHNOLOGICZNE

4.1. Bilans powierzchni terenu lokalizacji (art. 238 ust. 1 lit. b)

Określenie bilansu powierzchni terenu lokalizacji (z podaniem charakterystyki parametrów przestrzennych, w tym powierzchni: działki, zabudowy (obiekty kubaturowe), dróg i placów utwardzonych, zieleni i terenów nieutwardzonych etc.) wraz z jego oceną.

4.2. Układ funkcjonalny składowiska / obiektu (art. 238 ust. 1 lit. c)

Określenie modułów funkcjonalnych składowiska / obiektu (budynki, obiekty inżynierskie, elementy infrastruktury technicznej, obiekty pomocnicze etc.)

4.3. Opis technologiczny składowiska / obiektu (art. 238 ust. 1 lit. c)

Opis i ocena technologii pracy składowiska / obiektu 8, zlokalizowanych na jego terenie obiektów pomocniczych (np. gospodarka odciekami, system odgazowania, kompostownia 8 m. in. określenie: rodzaju odpadów przyjmowanych na składowisku / obiekcie (zgodnie z obowiązującą

klasyfikacją), dobowej, miesięcznej i rocznej ilość przyjmowanych odpadów w podziale na poszczególne rodzaje, chłonności i czasu eksploatacji składowiska (wielkości: nominalnych/projektowanych i rzeczywistych/eksploatacyjnych wraz z określeniem pozostałych do czasu zamknięcia obiektu chłonności i czasu eksploatacji), czasu pracy składowiska (ilość godzin w ciągu doby, tygodnia, miesiąca oraz w ciągu roku), sposobu zabezpieczenia środowiska przed składowanymi odpadami, wyposażenia składowiska w sprzęt technologiczny etc.

16

odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, obiekty zaplecza techniczno-socjalnego etc.) oraz systemu monitoringu oddziaływania składowiska na środowisko.

4.4. Opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania na środowisko (art. 238 ust. 3)

Określenie i ocena działań (w tym sprzętu, wyposażenia, urządzeń etc.) mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko i ich efektywności w podziale na:

• ograniczenie oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne (w tym np.: uszczelnienie i system zbierania odcieków, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka wodami napływowymi etc.),

• ograniczenie oddziaływania na powierzchnię ziemi (w tym np.: sposób eksploatacji, pas zieleni izolacyjnej etc.),

• ochrona powietrza (w tym np.: system odgazowania i gospodarka biogazem, sposób eksploatacji, pas zieleni izolacyjnej etc.),

• ochrona akustyczna (w tym np.: sposób eksploatacji , pas zieleni izolacyjnej etc.)

• ograniczenie wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe.

4.5. Porównanie technologii składowiska z technologią spełniającą wymagania określone w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska (art. 238 ust. 4)

Zgodnie z przedmiotowym zapisem ustawowym technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności:

1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń - w przypadku składowisk odpadów dotyczy to jakości i ilości unieszkodliwianych odpadów oraz prowadzenia właściwej gospodarki odpadami9,

9 Odpady powinny być poddane odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest on niemożliwy lub nie jest

uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to należy je unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami tak, aby składowane były wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe. Odpady przed umieszczeniem na składowisku odpadów powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego oraz segregacji, w celu ograniczenia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska lub też ograniczenia ilości lub objętości składowanych odpadów. Zakazane jest składowanie odpadów: występujących w postaci ciekłej, w tym odpadów zawierających wodę w ilości powyżej 95% masy całkowitej, z wyłączeniem szlamów, o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych lub łatwopalnych, zakaźnych medycznych i zakaźnych weterynaryjnych, powstających w wyniku prac naukowo-badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na środowisko jest nieznane, opon i ich części, z wyłączeniem opon rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niż 1400 mm, w śródlądowych wodach powierzchniowych i podziemnych, w polskich obszarach morskich, w przypadkach określonych w przepisach odrębnych. Zakazane jest rozcieńczanie lub sporządzanie mieszanin odpadów ze sobą lub z innymi substancjami lub przedmiotami w celu spełnienia kryteriów dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów.

17

2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii - w przypadku składowisk odpadów, na których składowane są odpady ulegające biodegradacji dotyczy to przede wszystkim właściwego odgazowania i odzysku (wykorzystania do celów energetycznych) biogazu,

3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw - w przypadku składowisk np. zastosowanie urządzeń do mycia i dezynfekcji pojazdów z zamkniętymi obiegami czynnika, utrzymywanie we właściwym stanie technicznym sprzętu eksploatacyjnego etc.,

4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów - w przypadku składowisk odpadów np. selektywne składowanie odpadów, magazynowanie surowców wtórnych etc.,

5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji - w przypadku składowisk odpadów właściwa ich lokalizacja, budowa (w tym stosowanie materiałów, urządzeń i obiektów ograniczających oddziaływanie na środowisko), eksploatacja (w tym m. in. ograniczanie do technologicznego minimum części czynnej składowiska, rekultywacja pośrednia etc.) oraz zamknięcie i rekultywacja,

6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej - w przypadku składowisk odpadów wykorzystanie nowoczesnych i sprawdzonych eksploatacyjnie materiałów (np. wykorzystywanych do izolacji syntetycznej, modyfikacji naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej, systemu drenaży odcieków czy odgazowania składowiska), urządzeń i sprzętu eksploatacyjnego,

7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów,

8) postęp naukowo-techniczny.

Porównanie z technologią spełniającą ww. wymagania musi być dostosowane do typu i specyfiki technologicznej danego składowiska odpadów (patrz rozdział 5.3. opracowania).

W przypadku niespełnienia wymagań stawianych składowisku odpadów należy przedstawić program dostosowawczy wraz z proponowanym harmonogramem jego wdrożenia.

5 CHARAKTERYSTYKA ZŁOŻONYCH ODPADÓW I WYNIKAJĄCE Z NIEJ ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA

Bardzo istotne jest określenie w miarę szczegółowej charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów złożonych na składowisku / obiekcie i wynikającej z niej potencjalnych zagrożeń dla środowiska.

Odpady powinny być składowane w sposób selektywny. Dopuszcza się składowanie określonych rodzajów odpadów w sposób nieselektywny (mieszanie), jeżeli w wyniku takiego składowania nie nastąpi zwiększenie negatywnego oddziaływania tych odpadów na środowisko. Na składowisku odpadów niebezpiecznych nie mogą być składowane odpady inne niż niebezpieczne. Stałe odpady niebezpieczne mogą być składowane na wydzielonych częściach (spełniających wymagania dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, określone dla składowisk odpadów niebezpiecznych) składowisk odpadów innych niż niebezpieczne. Na składowiskach odpadów obojętnych mogą być składowane tylko odpady obojętne.

18

Charakterystyka ilościowo-jakościowa powinna określać rodzaj10 i ilości składowanych odpadów oraz ich właściwości technologiczne11.

Na podstawie analizy charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów należy określić wynikające z ich składowania potencjalne zagrożenia dla poszczególnych komponentów środowiska (np. w podziale na zagrożenia dla: wód podziemnych, wód powierzchniowych, powietrza atmosferycznego, powierzchni ziemi etc.).

6 EKSPLOATACJA SKŁADOWISKA / OBIEKTU I JEJ OCENA

Opis sposobu eksploatacji składowiska / obiektu (w tym m. in.: prowadzenie ewidencji, wyładunku, plantowania i zagęszczania odpadów, wielkość dziennej działki roboczej, stosowanie izolacyjnej warstwy pośredniej, selektywne składowanie odpadów etc.) oraz zlokalizowanych na jego terenie obiektów pomocniczych (np. gospodarka odciekami, system odgazowania, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, etc.).

W rozdziale powinna być przedstawiona ocena sposobu eksploatacji (uwzględniająca zapisy właściwych decyzji administracyjnych, w tym instrukcji eksploatacji składowiska) oraz ewentualne zalecenia co do jej zmian.

7. OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA SKŁADOWISKA / OBIEKTU NA ŚRODOWISKO W TRAKCIE JEGO EKSPLOATACJI (art. 238 ust. 2)

Na podstawie analizy informacji zawartych w rozdziałach 3-6 PE oraz danych pochodzących z badań monitoringu (lub w przypadku braku danych monitoringowych w oparciu o badania własne12 i dane archiwalne np. służb kontrolnych WIOŚ i PWIS) należy określić oddziaływanie składowiska na środowisko13 (z uwzględnieniem przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej) i wynikające z niego zagrożenia.

Proponuje się określenie oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko w podziale na poszczególne jego komponenty.

7.1. Wstęp (opis metod określania oddziaływania na środowisko, wykorzystanych danych i informacji etc.)

10 Uwzględniając opis odpadów i ich klasyfikację zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie

katalogu odpadów. 11 Określony na podstawie dostępnych danych np. badań laboratoryjnych czy informacji przekazywanych przez

wytwórców odpadów lub na podstawie analogii, skład (charakterystyka jakościowa) odpadów. 12 Badania dodatkowe zaplanowane i zrealizowane dla potrzeb PE, ich zakres należy ustalać indywidualnie,

biorąc pod uwagę specyfikę danego składowiska / obiektu oraz dostępność danych z lokalnego monitoringu. Badania te będą miały szczególne znaczenie (z uwagi na częsty brak prowadzenia monitoringu) w przypadku obiektów niebędących legalnymi składowiskami, w których składowane są odpady; umożliwią one właściwą ocenę oddziaływania na środowisko i pozwolą na zdefiniowanie sposobu postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

13 W szczególności na ludzi, zwierzęta, rośliny, powierzchnię ziemi, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami.

19

7.2. Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne i klimat (wymagania formalno-prawne w zakresie ochrony powietrza, charakterystyka źródeł emisji, ocena uciążliwości dla powietrza atmosferycznego, etc.)

7.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne (zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, gospodarka odciekami, etc.)

7.4. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi

7.5. Ocena oddziaływania akustycznego

7.6. Promieniowanie elektromagnetyczne (niejonizujące – zwykle nie dotyczy składowisk i obiektów )

7.7. Ocena wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe

7.8. Oddziaływanie na dobra materialne i dobra kultury

20

8. PRZECIWDZIAŁANIE POWSTAWANIU POWAŻNYCH AWARII (art. 238 ust. 2)

W rozdziale należy opisać (jeśli zaistniało już takie zdarzenie) lub przewidzieć skutki środowiskowe, które mogą wystąpić w przypadku poważnej awarii14.

Stany awaryjne mogą wystąpić podczas eksploatacji każdej instalacji technologicznej. W przypadku składowiska odpadów należy przeanalizować informacje uzyskane od służb eksploatacyjnych, w szczególności zwracając uwagę na:

• udokumentowane stany awaryjne i ich oddziaływanie na środowisko,

• potencjalne możliwości wystąpienia awarii (np. związane z konstrukcją i/lub eksploatacją składowiska),

• powstające zagrożenia z tytułu awarii,

• strategię (plan) postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii,

• przyjęte metody minimalizacji zagrożeń podczas stanów awaryjnych,

• planowane sposoby niedopuszczenia lub minimalizacji ryzyka powstawania stanów awaryjnych.

9. ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE MONITORINGU

W rozdziale należy przeanalizować istniejący system monitorigu składowiska / obiektu oraz przedstawić ocenę spełnienia wymagań stawianych rozporządzeniem Ministra Środowiska z w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. Określone w rozporządzeniu wymagania dotyczące monitoringu stosuje się do wszystkich składowisk odpadów zarówno już istniejących, jak i budowanych czy projektowanych (patrz załącznik nr 3).

Monitoring składowiska odpadów powinien obejmować:

1) fazę przedeksploatacyjną (do uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów – określenie „tła”),

2) fazę eksploatacji (od uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów do uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów),

3) fazę poeksploatacyjną (przez 30 lat od uzyskania decyzji o zamknięciu składowiska odpadów).

14 Ustawa - Prawo ochrony środowiska definiuje (Tytuł I, Dział II, art. 3) następujące związane z omawianym

zagadnieniem pojęcia: „….Ilekroć w ustawie jest mowa o: ……23) poważnej awarii - rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem, 24) poważnej awarii przemysłowej - rozumie się przez to poważną awarię w zakładzie, 48) zakładzie - rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami, ……”

21

W przypadku niespełnienia wymagań stawianych systemowi monitoringu należy przedstawić program dostosowawczy wraz z proponowanym harmonogramem jego wdrożenia.

10. OBSZAR OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA (art. 238 ust. 5)

W rozdziale należy wskazać, czy dla składowiska15 konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania16 (m. in. określić: granice takiego obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne i sposoby korzystania z obiektów budowlanych zlokalizowanych na terenie obszaru). W przypadku gdy dla składowiska już wyznaczono obszar ograniczonego użytkowania należy przeanalizować (na podstawie badań monitoringowych i/lub badań własnych) jego zasadność (m. in.: rzeczywisty zasięg, wymagane ograniczenia etc.) oraz przedstawić wynikające z analizy wnioski.

11. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA ZAMKNIĘCIA I REKULTYWACJI TERENU SKŁADOWISKA / OBIEKTU I ICH OCENA

W rozdziale należy przeanalizować (na podstawie dokumentacji projektowej, decyzji administracyjnych i/lub projektu zamknięcia i rekultywacji) i ocenić (uwzględniając wymagania stawiane rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów - patrz załącznik nr 3) planowane rozwiązania w zakresie zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska.

W przypadku niespełnienia wymagań stawianych zamknięciu i rekultywacji składowiska należy przedstawić propozycje zmian wraz z ewentualną aktualizacją harmonogramu ich wdrożenia.

Przeprowadzone w ramach PE badania wpływu na środowisko obiektów niebędących legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady umożliwią właściwą ocenę oddziaływania na środowisko i pozwolą na zdefiniowanie sposobu dalszego postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

12. ODDZIAŁYWANIE SKŁADOWISKA / OBIEKTU NA ŚRODOWISKO W CZASIE JEGO ZAMYKANIA I REKULTYWACJI (art. 238 ust. 2)

W rozdziale należy określić oddziaływanie procesu zamykania i rekultywacji składowiska / obiektu (lub usuwania odpadów z obiektu) na środowisko17. Proponuje się określenie oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko w podziale na poszczególne jego komponenty.

15 zgodnie z art. 135 ustawy - Prawo ochrony środowiska obszar ograniczonego użytkowania może być

wyznaczony jedynie dla składowiska odpadów komunalnych. 16 W przypadku gdy pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i

organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem składowiska. 17 w szczególności na ludzi, zwierzęta, rośliny, powierzchnię ziemi, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne,

dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami

22

W przypadku zaistnienia pilnej potrzeby zamknięcia i rekultywacji składowiska18 czy obiektu19, w zależności od przyjętego kierunku rekultywacji, zlokalizowane na jego terenie obiekty budowlane mogą zostać wykorzystane do innych celów lub konieczna będzie ich rozbiórka.

W przypadku niedawno oddanych do eksploatacji składowisk, należy określić w jakim terminie będą one zamykane. Zamknięcie składowiska20 najczęściej następuje po wyczerpaniu jego chłonności, co związane jest z precyzyjnym określeniem (prognoza) strumienia odpadów poddawanych unieszkodliwianiu. Zagadnienia oddziaływania na środowisko procesu zamykania i rekultywacji takich składowisk (np. zamykanych za 10 – 20 lat) powinny być analizowane zgodnie z wiedzą i zasadami wtedy obowiązującymi.


Rozdział powinien obejmować ocenę:

• typu składowiska / rodzaju i charakterystyki obiektu,

• prawidłowości wyboru terenu lokalizacji,

• układu funkcjonalnego i podstawowych rozwiązań budowlano-technologiczne (w tym: bilansu powierzchni terenu lokalizacji, układu funkcjonalnego, technologii pracy, działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania na środowisko i ich efektywności),

• technologii składowiska w porównaniu z technologią spełniającą wymagania prawne,

• charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów oraz wynikającej z niej potencjalnego zagrożenia dla poszczególnych komponentów środowiska,

• sposobu eksploatacji,

• oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko (w czasie jego eksploatacji i likwidacji),

• nadzwyczajnych zagrożeń i sytuacji awaryjnych,

• istniejącego system monitorigu,

• konieczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania (w przypadku składowisk odpadów komunalnych),

• poprawności rozwiązań zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska lub sposobu dalszego postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

18 np. wyczerpanie chłonności składowiska lub brak możliwości jego dostosowania do wymogów prawnych 19 np. znaczące oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie oddziaływania 20 spełniającego wymagania prawne (w tym techniczno-technologiczne).

23

Na podstawie wynikających z oceny wniosków należy określić:

• zalecenia co do niezbędnych zmian i modyfikacji (z uwzględnieniem programu dostosowawczego - dla składowisk, które mogą po podjęciu określonych działań spełnić wymagania) lub wniosek o konieczności zamknięcia składowiska / obiektu (z uwzględnieniem sposobu oraz programu zamknięcia i rekultywacji dla składowisk niespełniających wymagań lub sposobu dalszego postępowania z obiektem - sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu),

• proponowany harmonogram wdrożenia działań,

• szacunkową analizę kosztów.


W rozdziale należy określić:

1. oddziaływanie składowiska / obiektu na środowisko (skala i zakres negatywnego oddziaływania na środowisko),

2. spełnienie przez składowisko / obiekt wymagań prawnych,

3. możliwość (lub jej brak) dostosowania składowiska / obiektu do wymagań prawnych oraz proponowany sposób dalszej eksploatacji i/lub zamknięcia i rekultywacji obiektu.

4.2. Zagadnienia organizacyjne i metodyczne związane ze sporządzaniem przeglądu ekologicznego

4.2.1. Źródła informacji

Przy sporządzaniu PE powinny być wykorzystane następujące źródła informacji:

• Dokumenty dotyczące: lokalizacji, budowy, eksploatacji i ewentualnie zamknięcia i rekultywacji składowiska / obiektu; stanu środowiska; istniejących urządzeń ochrony środowiska itp.

• Informacje uzupełniające dotyczące wyżej wymienionych zagadnień, uzyskane od zarządzającego składowiskiem / obiektem.

• Dokumenty dotyczące badań kontrolnych, prowadzonych przez służby eksploatacyjne (monitoring) oraz kontrole zewnętrzne (protokoły pokontrolne itp.).

• Rozpoznanie przeprowadzone na terenie składowiska / obiektu (w trakcie wizji lokalnej przedstawicieli Zespołu), w tym analizy terenowe i/lub badania uzupełniające pozwalające na określenie (skali i zakresu) oddziaływania na środowisko.

• Informacje uzyskane od jednostek administracji odpowiedzialnych za ochronę środowiska (Wydział Ochrony Środowiska: UW, UM i UG; WIOŚ, PWIS, ewentualnie inne jednostki).

24

• Przepisy prawne dotyczące tematu.

Uwaga: Szczegółowy wykaz niezbędnych informacji (patrz załącznik nr 4) powinien zostać określony i przesłany do zarządzającego składowiskiem / obiektem z wyprzedzeniem umożliwiającym terminowe przygotowanie materiałów.

4.2.2. Metodyka sporządzania PE

Proponuje się zastosowanie następującej, sprawdzonej w praktyce, metodyki sporządzania PE:

Etap I – Planowanie, organizacja i przygotowanie do PE.

1. Określenie zakresu PE.

2. Zaplanowanie realizacji PE.

3. Ustalenie składu Zespołu sporządzającego PE.

4. Opracowanie wykazu materiałów (obejmującego podstawowe, wymagające wcześniejszego przygotowania przez zarządzającego składowiskiem, materiały, dokumenty i informacje - patrz załącznik nr 2) niezbędnych do realizacji PE.

5. Przekazanie wykazu materiałów do zarządzającego składowiskiem / obiektem (z wyprzedzeniem czasowym umożliwiającym ich przygotowanie).

6. Wyznaczenie przedstawiciela21 zarządzającego składowiskiem / obiektem współpracującego z Zespołem (wraz z określeniem sposobu kontaktowania się z Zespołem: telefon, fax, e-mail etc.).

Etap II – Wizja lokalna, analizy terenowe, prace kameralne i sporządzanie PE.

7. Wizja lokalna22

8. Analiza i ocena stanu istniejącego (przegląd techniczny i eksploatacyjny składowiska / obiektu).

9. Analiza przygotowanych materiałów i informacji (w przypadku stwierdzenia niekompletności materiałów, ustalenie terminu i sposobu ich uzupełnienia).

10. Zebranie materiałów i informacji uzupełniających (m. in. wywiady z obsługą składowiska / obiektu, spotkania z przedstawicielami organów administracyjnych etc.).

21 Wyznaczony przedstawiciel zarządzającego składowiskiem / obiektem powinien być zobowiązany do

udzielania (kompetentnych i wyczerpujących) informacji, a także zapewnić przedstawicielom Zespołu pomoc w trakcie realizacji PE (w szczególności podczas wizji lokalnej czy uzyskiwania dodatkowych informacji, w tym przy kontaktach z jednostkami administracji odpowiedzialnymi za ochronę środowiska).

22 Wizja lokalna składowiska / obiektu łącznie z kontaktami z jednostkami administracji odpowiedzialnymi za ochronę środowiska może trwać ok. 5-6 dni. W szczególnych przypadkach może wystąpić potrzeba dodatkowych wyjazdów w celu uzyskania informacji uzupełniających lub ich weryfikacji w terenie.

25

11. Przeprowadzenie badań własnych23 określających: oddziaływanie składowiska / obiektu na środowisko, warunki gruntowo-wodne etc.

12. Ocena spełnienia przez składowisko / obiekt wymagań: formalno-prawnych, techniczno-technologicznych oraz dot. ochrony środowiska.

13. Określenie wynikającego z powyższej oceny programu dostosowawczego uwzględniającego aspekty: formalno-prawne, techniczno-technologiczne oraz dot. ochrony środowiska i ekonomiczne.

14. Sporządzenie roboczej wersji PE.

15. Przesłanie roboczej wersji PE do przedstawiciela zarządzającego składowiskiem / obiektem celem zweryfikowania i/lub uzupełnienia.

16. Przygotowanie ostatecznej redakcji przeglądu ekologicznego i przedłożenie PE do właściwego organu administracji24.

Etap III – Ocena PE składowiska / obiektu i wydanie stosownych decyzji administracyjnych.

17. Właściwy organ administracji oceni PE i na jego postawie wyda stosowną decyzję administracyjną.

4.3. Ocena stanu technicznego składowiska odpadów / obiektu

Ocena stanu technicznego, wykonywana w trakcie sporządzania przeglądu ekologicznego, powinna określić czy składowisko odpadów jest instalacją spełniającą (lub ewentualnie mogącą spełnić) wymogi prawne określone w polskich przepisach z zakresu ochrony środowiska.

Ocena stanu technicznego składowiska powinna obejmować analizę rozwiązań projektowych (ocena rozwiązań przedstawionych w projekcie budowlanym i/lub dokumentacji powykonawczej) oraz ocenę stanu istniejącego (na podstawie wizji lokalnej). Wskazanym jest porównanie stanu istniejącego składowiska z projektem budowlanym (np. w celu określenia ewentualnych różnic stanu faktycznego w stosunku do projektu).

W ramach oceny stanu technicznego należy szczegółowo przeanalizować następujące zagadnienia:

1. Typ składowiska / rodzaju obiektu - należy określić (na podstawie ewidencji składowanych odpadów ich charakterystyki ilościowo-jakościowej, jak i spostrzeżeń poczynionych podczas wizji lokalnej) typ składowiska odpadów oraz sprawdzić

23 Badań dodatkowych wynikających z braku danych lub niepełnych danych monitoringu. Zakres badań

dodatkowych należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę specyfikę danego składowiska / obiektu oraz dostępność danych z lokalnego monitoringu. Badania te będą miały szczególne znaczenie (z uwagi na częsty brak prowadzenia monitoringu) w przypadku obiektów nie będących legalnymi składowiskami, w których składowane są odpady. Umożliwią one właściwą ocenę oddziaływania na środowisko i pozwolą na zdefiniowanie sposobu postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

24 W przypadku uwag organu administracji co do sposobu przygotowania, zakresu i kompletności raportu, zespół sporządzający PE powinien wprowadzić stosowne uzupełniania i/lub zmiany.

26

prawidłowości zakwalifikowania składowiska przez zarządzającego do właściwego typu lub określić rodzaj obiektu (np. jego stan formalny, czas i rodzaj składowanych odpadów etc.), dla którego sporządzany jest PE

2. Prawidłowość wyboru terenu lokalizacji 25 - należy ocenić prawidłowość wyboru terenu lokalizacji składowiska (lub poprzez analogię - obiektu niebędącego legalnym składowiskiem), analizując charakterystykę lokalizacji, w tym szczególnie warunki gruntowo-wodne:

A. Składowisko odpadów powinno być zlokalizowane tak, aby posiadało naturalną barierę geologiczną (uszczelniającą podłoże i ściany boczne) o minimalnej miąższość (h) i wartość współczynnika filtracji (k)26:

1) dla składowiska odpadów niebezpiecznych - miąższość h ≥ 5 m, współczynnik filtracji k ≤ 1,0 x 10-9 m/s;

2) dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne - miąższość h ≥ 1 m, współczynnik filtracji k ≤ 1,0 x 10-9 m/s.

Bariera geologiczna powinna mieć rozciągłość poziomą przekraczającą obszar projektowanego składowiska odpadów.

Najwyższy piezometryczny poziom wód podziemnych powinien być co najmniej 1 m poniżej poziomu dna składowiska.

W miejscach, gdzie naturalna bariera geologiczna nie spełnia wymaganych warunków należy stosować sztucznie wykonaną barierę geologiczną o minimalnej miąższości 0,5 m, zapewniającą przepuszczalność nie większą niż określona dla poszczególnych typów składowisk, wykonaną w taki sposób, aby procesy osiadania na składowisku odpadów nie mogły spowodować jej zniszczenia. Pomiary współczynnika filtracji k naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej należy wykonać co najmniej dwiema metodami, w tym minimum jedną polową, zależnie od warunków geologiczno-inżynierskich.

B. W przypadku składowisk odpadów, dla których nie ustalono warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przed dniem 24 kwietnia 2003 r., w ocenie należy uwzględnić następujące wymagania dot. lokalizacji:

⎯ Składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie mogą być lokalizowane:

25 Wymagań dot. naturalnej bariery geologicznej uszczelniającej podłoże i ściany boczne, systemu drenażu wód

odciekowych, zewnętrznego systemu rowów drenażowych, gospodarki odciekami oraz zabezpieczenia przed infiltracją wód opadowych poprzez uszczelnienie powierzchni zamykanego składowiska nie stosuje się do składowania następujących rodzajów odpadów niebezpiecznych pochodzących z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów, oznaczonych kodami: 17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest i 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest.

26 Omawianych wymagań nie stosuje się do składowisk odpadów, dla których wydano pozwolenie na budowę przed dniem 24 kwietnia 2003 r., o ile zarządzający składowiskiem odpadów, prowadząc jego monitoring przez okres nie krótszy niż dwa lata, wykaże brak negatywnego oddziaływania składowiska na wody powierzchniowe i podziemne.

27

1) w strefach zasilania głównych i użytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP, UZWP);

2) na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody;

3) na obszarach lasów ochronnych;

4) w dolinach rzek, w pobliżu zbiorników wód śródlądowych, na terenach źródliskowych, bagiennych i podmokłych, w obszarach mis jeziornych i ich strefach krawędziowych, na obszarach bezpośredniego bądź potencjalnego zagrożenia powodzią w rozumieniu przepisów prawa wodnego;

5) w strefach osuwisk i zapadlisk terenu, w tym powstałych w wyniku zjawisk krasowych, oraz zagrożonych lawinami;

6) na terenach o nachyleniu powyżej 10°;

7) na terenach zaangażowanych glacitektonicznie lub tektonicznie, poprzecinanych uskokami, spękanych lub uszczelinowaconych;

8) na terenach wychodni skał zwięzłych porowatych, skrasowiałych i skawernowanych;

9) na glebach klas bonitacji I-II;

10) na terenach, na których mogą wystąpić deformacje ich powierzchni na skutek szkód górniczych27;

11) na obszarach ochrony uzdrowiskowej;

12) na obszarach górniczych utworzonych dla kopalin leczniczych;

13) na obszarach określonych w przepisach odrębnych28.

⎯ Składowiska odpadów obojętnych nie mogą być lokalizowane na obszarach, wymienionych powyżej w pkt 1-6 i 13.

⎯ Minimalna odległość składowiska odpadów niebezpiecznych lub składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne od budynków mieszkalnych, budynków zamieszkania zbiorowego i budynków użyteczności publicznej, mierzona od krawędzi kwatery składowiska odpadów, powinna być zgodna z ustalaną w raporcie o oddziaływaniu składowiska odpadów na środowisko.

3. Prawidłowość układu funkcjonalnego i podstawowych rozwiązań budowlano-technologicznych - należy określić i ocenić:

A. Układ funkcjonalny składowiska / obiektu, w tym: 27 Zakaz dotyczy lokalizowania składowisk na terenach, gdzie szkody górnicze mogą wystąpić. Decydującą rolę

w określeniu gdzie szkody górnicze mogą wystąpić będzie odgrywała opinia organu kompetentnego - Wyższego Urzędu Górniczego.

28 Niektóre przepisy odrębne (w szczególności ustawy: o ochronie przyrody czy Prawo wodne) zawierają specyficzne wykluczenia dotyczące lokalizacji składowisk odpadów.

28

⎯ Bilans powierzchni terenu (np. w podziale na: kwatery części czynnej składowiska i tereny przewidziane pod ich rozbudowę, obiekty pomocnicze w tym kubaturowe, ciągi komunikacyjne, parkingi i/lub inne tereny utwardzone, pas zieleni izolacyjnej, tereny zieleni i inne tereny nieutwardzone etc.).

⎯ Układ funkcjonalny oraz wyposażenie w obiekty pomocnicze niezbędne do właściwej eksploatacji (np. obiekty zaplecza techniczno-socjalnego, obiekty gospodarki odciekami, system odzysku i/lub unieszkodliwiania gazu składowiskowego, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, etc.).

B. Działania i urządzenia mające na celu zapobieganie lub ograniczenie oddziaływania na środowisko i ich efektywności, w tym m. in.:

⎯ Sposób uszczelnienia dna i skarp bocznych - niezbędnym uzupełnieniem naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej powinna być izolacja syntetyczna (wykonana z materiału posiadającego właściwą aprobatę techniczną), zaprojektowana i wykonana z uwzględnieniem właściwości (składu chemicznego) odpadów oraz warunków geotechnicznych składowania. Izolacja syntetyczna nie może stanowić elementu stabilizacji zboczy składowiska.

⎯ System drenażu - składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne powinny być wyposażone w system drenażu wód odciekowych, zaprojektowany i wykonany w sposób zapewniający jego niezawodne funkcjonowanie29 oraz umożliwiający konserwację i kontrolę jego stanu. System ten, ułożony powyżej izolacji syntetycznej, powinien się składać z warstwy drenażowej30 wykonanej z materiału żwirowo-piaszczystego lub innych materiałów o podobnych właściwościach o wartości współczynnika filtracji k > 1 x 10-4 m/s i miąższości rzeczywistej h ≥ 0,5 m oraz ułożonego w warstwie drenażowej systemu drenażu głównego odprowadzającego odcieki do głównego kolektora. Zbocza składowiska odpadów powinny być wyposażone w system drenażu umożliwiający spływ odcieków do głównego systemu drenażu. W przypadku wydzielenia na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne części przeznaczonej do składowania odpadów niebezpiecznych, część ta powinny być wyposażona w odrębny system drenażu. Część przeznaczona do składowania odpadów niebezpiecznych na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne powinna być wykonana tak, aby uniemożliwić kontakt odpadów niebezpiecznych z innymi odpadami. Składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne powinny być wyposażone w zewnętrzny system rowów drenażowych31 uniemożliwiający dopływ wód powierzchniowych i podziemnych do składowiska odpadów.

29 Zarówno w trakcie eksploatacji składowiska, jak i przez co najmniej 30 lat po jego zamknięciu. 30 Wymagań dot. minimalnej miąższości oraz wodoprzepuszczalności warstwy drenażowej, nie stosuje się do

składowisk odpadów, dla których pozwolenie na budowę wydano przed dniem 24 kwietnia 2003 r. 31 Wymagania tego nie stosuje się, jeżeli z przeprowadzonych badań hydrologicznych wynika, że zewnętrzny

system rowów drenażowych nie jest konieczny.

29

⎯ Sposób gospodarki odciekami - postępowanie z odciekami32 powinno odbywać się zgodnie z wymaganiami ustawy - Prawo wodne, w oparciu o operat wodno-prawny. Odcieki ze składowisk odpadów niebezpiecznych oraz ze składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne powinny być gromadzone w specjalnych zbiornikach (retencyjnych) lub bezpośrednio odprowadzane do kanalizacji. Pojemność zbiorników do gromadzenia odcieków powinna wynikać z bilansu hydrologicznego i umożliwiać co najmniej pięciodniowe magazynowanie. Odcieki powinny być oczyszczane (na lokalnych urządzeniach do oczyszczania ścieków) w stopniu umożliwiającym ich przyjęcie na oczyszczalnię ścieków lub odprowadzenie do wód. Na składowiskach, na których składowane są odpady ulegające biodegradacji, dopuszczalne jest wykorzystywanie odcieków do celów technologicznych (np. recyrkulacja na teren nieeksploatowanych działek kwatery składowiska).

⎯ System odgazowania - składowiska odpadów, na których składowane są odpady ulegające biodegradacji, powinny być wyposażone w instalację do odprowadzania gazu składowiskowego. Gaz składowiskowy powinien być oczyszczany i wykorzystany do celów energetycznych (produkcja energii cieplnej i/lub elektrycznej), a jeżeli jest to niemożliwe (ze względów technologicznych czy ekonomicznych, np. mała zawartość metanu w biogazie i/lub małe ilości wytwarzanego biogazu) unieszkodliwiany poprzez spalanie w pochodni.

⎯ Ogrodzenie i pas zieleni izolacyjnej - składowisko odpadów powinno być wykonane w sposób uniemożliwiający dostęp osób nieuprawnionych oraz nielegalne składowanie odpadów. Składowisko odpadów powinno być otoczone pasem zieleni, o minimalnej szerokość 10 m 33, złożonym z drzew i krzewów (tzw. pas zieleni izolacyjnej urządzany w celu ograniczenia do minimum niedogodności i zagrożeń powstających na składowisku odpadów w wyniku emisji odorów i pyłów, roznoszenia odpadów przez wiatr, hałasu i ruchu drogowego, oddziaływania zwierząt, tworzenia się aerozoli oraz pożarów).

4. Sposób eksploatacji składowiska / obiektu - należy ocenić sposób prowadzenia eksploatacji, w tym m. in.:

A. System przyjęcia, kontroli i ewidencji odpadów34 - składowisko odpadów powinno być wyposażone w system umożliwiający pomiar masy odpadów przyjmowanych na

32 Odcieki ze składowisk, zgodnie z przepisami ustawy - Prawo ochrony środowiska, klasyfikowane są jako

ścieki. 33 Dla składowisk odpadów, na których składowane są wyłącznie odpady inne niż komunalne, konieczność

wykonania pasa zieleni, jego szerokość i usytuowanie należy uzależnić od uciążliwości i lokalizacji składowiska.

34 Zgodnie z art. 59 ustawy o odpadach podmiot zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany: 1) ustalić ilość odpadów przed ich przyjęciem na składowisko, 2) sprawdzić zgodność przyjmowanych odpadów z danymi zawartymi w karcie przekazania odpadu, 3) zapewnić selektywne składowanie odpadów, mając na uwadze uniknięcie szkodliwych dla środowiska reakcji pomiędzy składnikami tych odpadów, możliwość dalszego ich wykorzystania oraz rekultywację i ponowne zagospodarowanie terenu składowiska odpadów, 4) utrzymywać i eksploatować składowisko odpadów w sposób zapewniający właściwe funkcjonowanie urządzeń technicznych stanowiących wyposażenie składowiska odpadów oraz zachowanie wymagań sanitarnych, bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowych, a także zasad ochrony środowiska,

30

składowisko (w przypadku składowisk, na które odpady dostarczane są transportem kołowym, jest to waga samochodowa). Składowisko odpadów, na którym składowane są odpady ulegające biodegradacji, powinno być wyposażone w urządzenia do mycia i dezynfekcji kół pojazdów opuszczających obiekt.

B. Przestrzeganie zakazów dot. składowania odpadów35 oraz selektywnego składowania odpadów36.

C. Przestrzeganie procedury dopuszczania odpadów do składowania na składowisku danego typu37

D. Chłonność i czas eksploatacji składowiska.

E. Sposób wyładunku, plantowania i zagęszczania odpadów, wielkość dziennej działki roboczej, stosowanie izolacyjnej warstwy pośredniej, zachowanie docelowej rzędnej (maksymalnej wysokości) składowania, wyposażenie składowiska w sprzęt i urządzenia techniczne niezbędne do prawidłowej eksploatacji (np. kompaktor, spychacz, środki transportu), etc.

⎯ Eksploatacja składowiska odpadów powinna zapewniać:

1) ograniczenie powierzchni składowanych odpadów eksponowanych na oddziaływanie warunków atmosferycznych, o ile jest to konieczne dla ograniczania zanieczyszczenia powietrza, w tym rozwiewania odpadów;

zgodnie z zatwierdzoną instrukcją eksploatacji składowiska odpadów, 5) odmówić przyjęcia odpadów na składowisko odpadów, których skład jest niezgodny z dokumentami wymaganymi przy obrocie odpadami lub zezwoleniem na składowanie odpadów niebezpiecznych na wydzielonej części innego składowiska odpadów lub zezwoleniem na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów i zawiadomić o tym niezwłocznie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, 6) zawiadomić organ, który wydał decyzję o pozwoleniu na użytkowanie składowiska odpadów oraz wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zakończeniu eksploatacji i wykonaniu prac rekultywacyjnych, 7) monitorować składowisko odpadów przed rozpoczęciem, w trakcie i po zakończeniu eksploatacji składowiska oraz corocznie przesyłać uzyskane wyniki wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie do końca pierwszego kwartału, po zakończeniu roku kalendarzowego, którego te wyniki dotyczyły, 8) powiadamiać niezwłocznie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stwierdzonych zmianach obserwowanych parametrów, wskazujących na możliwość wystąpienia lub powstanie zagrożeń dla środowiska.

35 Art. 55 ust. 1. ustawy o odpadach zakazuje składowania następujących odpadów: 1) występujących w postaci ciekłej, w tym odpadów zawierających wodę w ilości powyżej 95% masy całkowitej, z wyłączeniem szlamów, 2) o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych lub łatwopalnych, 3) zakaźnych medycznych i zakaźnych weterynaryjnych, 4) powstających w wyniku prac naukowo-badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na środowisko jest nieznane, 5) opon i ich części , z wyłączeniem opon rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niż 1400 mm, 6) w śródlądowych wodach powierzchniowych i podziemnych, 7) w polskich obszarach morskich, 8) w przypadkach określonych w przepisach odrębnych.

36 W tym uwzględnienia, w przypadku nieselektywnego składowania odpadów, przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny.

37 W tym stosowania przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku danego typu.

31

2) przeciwdziałanie rozwiewaniu odpadów;

3) gromadzenie odcieków i poddawanie ich oczyszczaniu w stopniu umożliwiającym ich przyjęcie na oczyszczalnię ścieków lub odprowadzenie do wód;

4) stateczność geotechniczną składowanych odpadów.

⎯ Na składowisku odpadów powinny być wydzielone kwatery (o objętości zgodnej z określoną w projekcie budowlanym). Powierzchnia kwater przeznaczonych do składowania odpadów niebezpiecznych nie powinna przekraczać 2500 m2. W przypadku składowania odpadów ulegających biodegradacji eksploatacja następnej kwatery może rozpocząć się po uzyskaniu zgody na zamknięcie wydzielonej części składowiska odpadów (poprzednio eksploatowanej kwatery).

⎯ Odpady inne niż niebezpieczne i obojętne powstałe z procesów unieszkodliwiania odpadów, klasyfikowane38 w podgrupach 19 01, 19 02, 19 03, 19 04 i 19 10 powinny być składowane w wydzielonej kwaterze.

⎯ Składowiska odpadów lub wydzielone kwatery na terenie innych składowisk odpadów przeznaczone do wyłącznego składowania odpadów niebezpiecznych (w postaci nie przekształconej) pochodzących z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, klasyfikowanych w katalogu odpadów kodami: 17 06 01* (Materiały izolacyjne zawierające azbest) i 17 06 05* (Materiały konstrukcyjne zawierające azbest), powinny być budowane w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem. Każdorazowo po złożeniu odpadów ich powierzchnię należy zabezpieczyć przed emisją pyłów przez przykrycie izolacją syntetyczną lub warstwą gruntu. Składowanie tych odpadów, powinno być zakończone na poziomie 2 m p.p.t., po czym składowisko powinno być wypełnione gruntem do poziomu terenu.

F. Sposób eksploatacji zlokalizowanych na terenie składowiska obiektów pomocniczych (np. obiekty gospodarki odciekami, system odgazowania, system odzysku i/lub unieszkodliwiania gazu składowiskowego, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, obiekty zaplecza techniczno-socjalnego etc.).

G. Sposób postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii na terenie składowiska (w tym m. in. plan postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii, przyjęte metody minimalizacji zagrożeń podczas stanów awaryjnych, planowane sposoby niedopuszczenia lub minimalizacji ryzyka powstawania stanów awaryjnych etc.).

5. Sposób prowadzenia monitoringu oddziaływania składowiska na środowisko - należy ocenić m. in.:

1) Wyniki i sposób prowadzenia monitoringu w fazie przedeksploatacyjnej (w tym: określenie średnich danych meteorologicznych właściwych dla lokalizacji składowiska odpadów, wynikających z krajowej sieci meteorologicznej; kontrola

38 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów.

32

poprawności wykonania elementów składowiska odpadów służących do prowadzenia monitoringu, w szczególności poprawności wykonania otworów obserwacyjnych dla wód podziemnych oraz ustabilizowania reperów geodezyjnych; pomiar i ocena zgodności z przewidywanym w projekcie budowy składowiska odpadów poziomem wód podziemnych w wykonanych otworach obserwacyjnych; prawidłowość wyznaczenia w instrukcji eksploatacji składowiska odpadów: miejsc poboru prób oraz substancji do dalszych badań monitoringowych dla gazu składowiskowego, o ile występuje na składowisku odpadów, miejsc poboru prób oraz parametrów wskaźnikowych do dalszych badań monitoringowych osobno dla wód powierzchniowych, odciekowych i podziemnych, zgodnie z przewidzianym rodzajem składowanych odpadów, z uwzględnieniem stwierdzonego przed rozpoczęciem eksploatacji składowiska odpadów składu wód powierzchniowych i podziemnych; ustalenia tła geochemicznego wód powierzchniowych i wód podziemnych w miejscach, wskazanych do monitoringu w dalszych fazach, według zatwierdzonej instrukcji eksploatacji składowiska odpadów etc.).

2) Wyniki i sposób prowadzenia monitoringu w fazie eksploatacji (w tym: badanie wielkości opadu atmosferycznego z pomiarów prowadzonych na terenie składowiska odpadów lub poza nim, o ile w trakcie oceny stanu wyjściowego wskazano stację meteorologiczną reprezentatywną dla lokalizacji składowiska odpadów; badanie substancji i parametrów wskaźnikowych w wodach powierzchniowych, odciekowych, podziemnych i gazie składowiskowym wraz z oceną zakresu badanych parametrów wskaźnikowych oraz minimalnej częstotliwość prowadzonych badań; pomiarze poziomu wód podziemnych w otworach obserwacyjnych; kontroli struktury i składu masy składowiska odpadów pod kątem zgodności z pozwoleniem na budowę składowiska odpadów oraz instrukcją eksploatacji składowiska odpadów; kontrola osiadania powierzchni składowiska odpadów w oparciu o ustalone repery; ocena aparatury kontrolno-pomiarowej oraz schematu rozmieszczenia punktów pomiarowych etc.).

3) Planowany sposób prowadzenia monitoringu w fazie poeksploatacyjnej (przez 30 lat od uzyskania decyzji o zamknięciu składowiska odpadów).

4) Jeżeli z przeglądu ekologicznego lub dokumentacji hydrogeologicznej wynika brak możliwości monitorowania wód powierzchniowych, podziemnych lub gazu składowiskowego, zgodnie z zapisami art. 60 ust. 2 ustawy o odpadach, właściwy organ może określić odrębny zakres prowadzenia monitoringu danego składowiska odpadów, odstępując od wymogów (zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów określonych rozporządzeniem).

6. Konieczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania - należy przeanalizować czy dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na którym składowane są odpady komunalne konieczne jest (z uwagi na niedotrzymanie standardów jakości środowiska poza terenem składowiska pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych) ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W przypadku wyznaczonego już obszaru ograniczonego użytkowania należy przeanalizować (na podstawie badań monitoringowych i/lub badań własnych) jego zasadność (m. in.: rzeczywisty zasięg, wymagane ograniczenia etc.) oraz przedstawić wynikające z analizy wnioski.

33

7. Przewidywany sposób zamknięcia i rekultywacji składowiska / obiektu (lub likwidacji obiektu).

A) należy ocenić przewidywany sposób zamknięcia i rekultywacji składowiska odpadów:

− Prace rekultywacyjne, prowadzone w trakcie zamykania składowiska odpadów lub jego części, należy wykonywać tak, aby: zabezpieczyć składowisko przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze, zintegrować obszar składowiska z otaczającym środowiskiem oraz umożliwić obserwację wpływu składowiska na środowisko.

− Po zakończeniu eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych lub jego części należy je zabezpieczyć przed infiltracją wód opadowych poprzez uszczelnienie jego powierzchni. Uszczelnienie to powinno być wykonane z następujących warstw, (w kolejności od najniższej):

1) warstwa ekranująca złożona z warstwy mineralnej o wartości współczynnika filtracji k ≤ 1 x 10-9 m/s oraz izolacji syntetycznej; miąższość warstwy ekranującej h ≥ 0,5 m;

2) warstwa drenażowa, żwirowo-piaszczysta o wartości współczynnika filtracji k ≥ 1 x 10-4 m/s, z systemem drenów, o miąższości h ≥ 0,5 m;

3) wierzchnia warstwa ziemna o miąższości h ≥ 1,0 m, z żyzną warstwą gleby pozwalającą na wegetację roślin rekultywacyjnych.

− Po zakończeniu eksploatacji składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne lub składowiska odpadów obojętnych lub ich części, skarpy oraz powierzchnię korony składowiska należy uporządkować i zabezpieczyć przed erozją wodną i wietrzną przez wykonanie okrywy rekultywacyjnej o konstrukcji uzależnionej od właściwości odpadów39.

− Na koronie składowisk odpadów niebezpiecznych oraz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie mogą być wykonywane przez okres 50 lat od dnia zamknięcia składowiska budynki, wykopy, instalacje naziemne i podziemne, z wyłączeniem instalacji związanych z funkcjonowaniem składowiska. Okres ten może być skrócony, jeżeli z ekspertyzy geotechnicznej oraz z ekspertyzy sanitarnej (pozytywnie zaopiniowanej przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego), dołączonej do wniosku o zmianę decyzji o zgodzie na zamknięcie składowiska wynika, że prowadzenie na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne ww. prac, nie spowoduje zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.

B) Sposób zamknięcia i rekultywacji lub likwidacji obiektu (konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu). Sposób zamknięcia i rekultywacji obiektu niebędącego legalnym składowiskiem, na którym składowane są odpady powinien być uzależniony od skali, zakresu i sposobu oddziaływania na środowisko.

39 Minimalna miąższość okrywy rekultywacyjnej dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne

powinna umożliwić powstanie i utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej.

34

Po przeanalizowaniu wyników monitoringu oraz badań dodatkowych zaplanowanych i zrealizowanych dla potrzeb PE (z uwagi na częsty brak prowadzenia monitoringu szczególnie w przypadku obiektów niebędących legalnymi składowiskami, w których składowane są odpady) możliwe będzie określenie rzeczywistego oddziaływania na środowisko, co z kolei pozwoli na zdefiniowanie/ocenę sposobu postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

Zadaniem oceny jest również określenie:

• spełnienia wymagań stawianych danemu typowi składowisk odpadów przepisami obowiązującego prawa40,

Prawidłowa ocena stanu technicznego składowiska i jej porównanie z wymaganiami obowiązującego prawa, w tym z technologią spełniającą wymagania określone w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska (dla nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacji i urządzeń) lub z tzw. najlepszą dostępną techniką (dla instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego) jest zadaniem trudnym.

Należy podkreślić, że w przypadku określania: technologii spełniającej wymagania zgodnie z art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska, czy też najlepszej dostępnej techniki (BAT) dla składowisk odpadów najwłaściwsze jest uwzględnienie przepisów dot. wymagań techniczno-technologicznych stawianych składowaniu przez obowiązujące prawo krajowe.

Podobnie Europejskie Biuro IPPC w Sewilli nie przewiduje opracowania BREF-u dla składowisk odpadów (przyjmuje się, że dokumentem referencyjnym jest dyrektywa 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów).

• sposobu realizowania zapisów wydanych decyzji administracyjnych (m. in. zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów, instrukcji eksploatacji składowiska, zgody na zamknięcie składowiska lub jego wydzielonej części, pozwolenia wodno-prawnego i/lub pozwolenia zintegrowanego etc.).

Na podstawie oceny stanu technicznego Zespół powinien określić, czy składowisko jest (może być) instalacją spełniającą wymogi prawne określone w polskim prawie ochrony środowiska.

W przypadku niespełniania wymagań przez składowisko konieczne jest określenie:

• programu działań dostosowujących (dla składowisk, które mogą po podjęciu określonych działań spełnić wymagania) lub

• programu zamknięcia i rekultywacji (dla składowisk niespełniających wymagań).

Program działań dostosowujących powinien precyzyjnie określić:

40 Patrz załącznik nr 3.

35

• działania techniczno-technologicze, budowlane, eksploatacyjne, organizacyjne i prawne niezbędne do podjęcia celem dostosowania składowiska do obowiązujących wymagań,

• koszty związane z realizacją ww. działań,

• harmonogram realizacji.

Program zamknięcia i rekultywacji powinien precyzyjnie określić:

• sposób zamknięcia składowiska (wymagania techniczno-technologicze, budowlane, eksploatacyjne, organizacyjne i prawne),

• kierunek i sposób prowadzenia rekultywacji składowiska (z uwzględnieniem wymagań stawianych rekultywacji technicznej i biologicznej),



W przypadku obiektu niebędącego legalnym składowiskiem, w którym są składowane odpady, konieczne jest określenie sposobu dalszego postępowania (uzależnione od oddziaływania obiektu na środowisko - patrz rozdział 5.5. i załącznik nr 5 - B):

• sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub

• konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu.

W przypadku zamknięcia i rekultywacji należy precyzyjnie określić:

• sposób zamknięcia obiektu (wymagania techniczno-technologicze, budowlane, eksploatacyjne, organizacyjne i prawne),

• kierunek i sposób prowadzenia rekultywacji (z uwzględnieniem wymagań stawianych rekultywacji technicznej i biologicznej),



W przypadku konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu należy precyzyjnie określić:

• sposób likwidacji obiektu (wymagania techniczno-technologicze, eksploatacyjne, organizacyjne i prawne związane z wydobyciem odpadów i ich transportem na składowisko spełniające wymagania),

• kierunek i sposób prowadzenia rekultywacji pozostałego po wydobyciu odpadów terenu (z uwzględnieniem wymagań stawianych rekultywacji technicznej i biologicznej),



36

4.4. Ocena wniosków wynikających z przeglądu ekologicznego Właściwie41 sporządzany przegląd ekologiczny powinien zawierać zwięźle opracowane rozdziały:



Na podstawie analizy informacji zawartych w PE (w tym szczególnie w ww. rozdziałach) możliwa będzie ocena i ewentualna weryfikacja wynikających z raportu wniosków dot. m. in.:

• prawidłowości wyboru terenu lokalizacji,

• układu funkcjonalnego i podstawowych rozwiązań budowlano-technologicznych składowiska / obiektu (w tym: bilansu powierzchni terenu lokalizacji, układu funkcjonalnego, technologii pracy, działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania na środowisko i ich efektywności),

• technologii składowiska w porównaniu z technologią spełniającą wymagania prawne,

• charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów oraz wynikającej z niej potencjalnego zagrożenia dla poszczególnych komponentów środowiska,

• sposobu eksploatacji,

• oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko (w czasie jego eksploatacji i likwidacji),

• nadzwyczajnych zagrożeń i sytuacji awaryjnych,

• istniejącego systemu monitorigu,

• konieczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania,

• proponowanych rozwiązań zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska,

• spełnienia przez składowisko wymagań prawnych,

• sposobu dalszego postępowania z obiektem niebędącym legalnym składowiskiem, w którym są składowane odpady (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

oraz zawartych w PE zaleceń co do niezbędnych zmian i modyfikacji (z uwzględnieniem programu działań dostosowujących - dla składowisk, które mogą po podjęciu określonych działań spełnić wymagania) lub wniosku o konieczności zamknięcia składowiska / obiektu (z uwzględnieniem programu zamknięcia i rekultywacji - dla składowisk niespełniających wymagań lub sposobu dalszego postępowania z obiektem) wraz z proponowanym harmonogramem wdrożenia.

41 zgodnie z proponowaną w niniejszym opracowaniu metodyką.

37

Ocena przedstawionych w PE wniosków powinna umożliwić organowi ochrony środowiska wydanie właściwej decyzji administracyjnej.

Jeżeli z przeglądu ekologicznego składowiska odpadów wynikać będzie konieczność dostosowania jego funkcjonowania do wymogów przepisów o odpadach, właściwy organ ochrony środowiska, w zależności od wyników przeglądu powinien wydać decyzję administracyjną zgodnie z przepisami ustawy - Prawo ochrony środowiska (m. in. art.: 150, 154, 362, 363, 364, 365, 367, 368) i ustawy o odpadach (m. in. art.: 34).

W przypadku obiektu niebędącego legalnym składowiskiem, na którym składowane są odpady określając sposób dalszego postępowania (sposób zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu), właściwy organ ochrony środowiska w zależności od wyników przeglądu powinien wydać decyzję administracyjną zgodnie z przepisami: ustawy - Prawo ochrony środowiska (m. in. art.: 362, 363, 364,), ustawy o odpadach (m. in. art.: 34) i ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (m. in. art.: 13, 15, 20).

4.5. Określenie sposobu postępowania z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady w świetle wyników przeglądu ekologicznego

Na podstawie przeprowadzonych w ramach PE analiz i badań42 należy określić sposób postępowania z obiektem niebędącym legalnym składowiskiem, w którym składowane są odpady.

Biorąc pod uwagę wymagania związane z ochroną środowiska i skalę zagrożeń wynikających ze składowania odpadów w obiekcie niebędącym legalnym składowiskiem (zwykle niespełniającym wielu wymagań stawianym składowiskom, w tym tych istotnych z punktu widzenia ograniczenia oddziaływania na środowisko – w szczególności gruntowo-wodne) można wyróżnić następujące sposoby postępowania:

1. Zamknięcie i rekultywacja obiektu prowadzona poprzez analogię zgodnie z wymaganiami stawianymi składowiskom odpadów danego typu (biorąc pod uwagę rodzaj składowanych w obiekcie niebędącym legalnym składowiskiem odpadów).

2. Wydobycie składowanych odpadów (całkowite wydobycie odpadów i przetransportowanie ich w celu bezpiecznego unieszkodliwienia na składowisko danego typu, które spełnia wymagania) i rekultywacji zdegradowanego terenu (terenu zanieczyszczonego, zalegającego pod składowanymi w obiekcie odpadami).

42 Przeprowadzone w ramach PE badania wpływu na środowisko obiektów niebędących legalnymi

składowiskami, w których składowane są odpady umożliwią właściwą ocenę oddziaływania na środowisko i pozwolą na zdefiniowanie sposobu dalszego postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

38

Po przeanalizowaniu wyników monitoringu i/lub badań dodatkowych zaplanowanych i zrealizowanych dla potrzeb PE43 możliwe będzie określenie rzeczywistego oddziaływania na środowisko, co z kolei pozwoli na zdefiniowanie/ocenę sposobu postępowania z obiektem (sposobu zamknięcia i rekultywacji obiektu lub konieczności wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu).

Ad. 1.

W przypadku stwierdzenia braku oddziaływania obiektu na środowisko44 (szczególnie gruntowo-wodne), możliwe będzie pozostawienie odpadów oraz zamknięcie i rekultywacja obiektu. Sposób zamknięcia i rekultywacji powinien być dostosowany do rodzaju składowanych w obiekcie odpadów i być analogiczny do wymagań stawianych składowiskom45 (patrz rozdział 5.3. i załącznik nr 3).

Ad. 2.

W przypadku stwierdzenia oddziaływania obiektu na środowisko46 (w tym szczególnie na środowisko gruntowo-wodne) konieczne będzie wydobycie składowanych odpadów, przetransportowanie ich w celu bezpiecznego unieszkodliwienia na składowisko danego typu spełniające wymagania oraz rekultywacja zdegradowanego terenu (terenu zanieczyszczonego, zalegającego pod składowanymi w obiekcie odpadami).

Wydobycie i sposób postępowania z odpadami z obiektu (poprzez analogię do składowiska47) powinno wymagać uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów.

Sposób rekultywacji zanieczyszczonego terenu, zalegającego pod składowanymi w obiekcie odpadami, powinien być dostosowany do potrzeb wynikających ze skali i rodzaju występujących zanieczyszczeń. Wybrane informacje dot. rekultywacji przedstawiono w załączniku nr 5.

43 z uwagi na częsty brak prowadzenia monitoringu szczególnie w przypadku obiektów niebędących legalnymi

składowiskami, w których składowane są odpady. 44 Proponuje się poprzez analogię stosowanie przepisów rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie

szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów: o ile zarządzający obiektem, prowadząc jego monitoring przez okres nie krótszy niż dwa lata, wykaże brak negatywnego oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne.

45 m. in. przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów.

46 Przekroczenia standardów jakości środowiska (poziomów dopuszczalnych substancji lub energii, które muszą być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze).

47 Art. 54a ustawy o odpadach.

39

Załącznik nr 1.

Wybrane przepisy ustawy – Prawo Ochrony Środowiska.

A) Przepisy Działu V (Przeglądy ekologiczne) ustawy - Prawo ochrony środowiska określające podstawy formalno-prawne sporządzania przeglądów ekologicznych oraz ich zawartość merytoryczną:

„Art. 237.

W razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji48 na środowisko, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, zobowiązać prowadzący instalację podmiot49 korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego.

Art. 238.

Przegląd ekologiczny instalacji, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko , o którym mowa w art. 51 ust. 150, powinien zawierać:

1) opis obejmujący:

a) rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji,

b) powierzchnię zajmowanego terenu lub obiektu budowlanego,

c) rodzaj technologii,

d) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji obiekty mieszkalne i użyteczności publicznej,

e) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji dobra kultury poddane ochronie na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o

48 rozumie się przez to:

a) stacjonarne urządzenie techniczne, b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu, c) obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,

których eksploatacja może spowodować emisję, 49 prowadzący instalację - rozumie się przez to podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego

do władania instalacją w celu jej eksploatacji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, na zasadach wskazanych w ustawie,

50 przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagane jest sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

40

ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150 oraz z 2000 r. Nr 120, poz. 1268),

f) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji, obiekty i obszary poddane ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy - Prawo wodne oraz przepisów ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym,

2) określenie oddziaływania na środowisko instalacji, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,

3) opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczanie oddziaływania na środowisko,

4) porównanie wykorzystywanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 51,

5) wskazanie, czy dla instalacji konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich,

6) zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w przeglądzie,

7) nazwisko osoby lub osób sporządzających przegląd.

Art. 239.

W decyzji, o której mowa w art. 237, organ właściwy do jej wydania może:

1) ograniczyć zakres przedmiotowy przeglądu ekologicznego,

2) wskazać metody badań i studiów.

51 Art. 143. Technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i

urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, 2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii, 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw, 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów, 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji, 6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej, 7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów, 8) postęp naukowo-techniczny.

41

Art. 240.

Jeżeli możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko wynika z funkcjonowania instalacji niezaliczonej do przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1, organ właściwy do nałożenia obowiązku sporządzenia przeglądu określa, które z wymagań wymienionych w art. 238 należy spełnić, sporządzając przegląd ekologiczny.

Art. 241.

1. Jeżeli możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko wynika z działalności podmiotu korzystającego ze środowiska innej niż eksploatacja instalacji52, art. 237, 239 pkt 2 i art. 240 stosuje się odpowiednio.

2. Jeżeli przegląd ekologiczny dotyczy drogi, linii kolejowej, linii tramwajowej, lotniska lub portu, obowiązek sporządzenia przeglądu spoczywa na zarządzających tymi obiektami.

Art. 241a.

Jeżeli dla instalacji konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, do przeglądu ekologicznego powinna być załączona poświadczona przez właściwy organ kopia mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granic obszaru, na którym konieczne jest utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania.

Art. 242.

2. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, dodatkowe wymagania, jakie powinien spełniać przegląd ekologiczny dla poszczególnych rodzajów instalacji.

3. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, mogą zostać ustalone szczegółowe wymagania odnośnie do:

1) formy sporządzania przeglądu,

2) zakresu zagadnień, które powinny zostać określone i ocenione w przeglądzie,

3) rodzaju dokumentów, z których informacje powinny zostać uwzględnione w przeglądzie.”

52 eksploatacja instalacji lub urządzenia - rozumie się przez to użytkowanie instalacji lub urządzenia oraz

utrzymywanie ich w sprawności,

42

B) Przepisy Działu III (Odpowiedzialność administracyjna) ustawy - Prawo ochrony środowiska mające szczególne znaczenie w przypadku obiektów niebędących legalnymi składowiskami odpadów, w których są składowane odpady:

„..Art. 362.

1. Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska53 negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek:

1) ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia,

2) przywrócenia środowiska do stanu właściwego.

2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, organ ochrony środowiska może określić:

1) zakres ograniczenia oddziaływania na środowisko lub stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko,

1a) czynności zmierzające do ograniczenia oddziaływania na środowisko lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego,

2) termin wykonania obowiązku.

3. W razie braku możliwości nałożenia obowiązku podjęcia działań, o których mowa w ust. 1, organ ochrony środowiska może zobowiązać podmiot korzystający ze środowiska do uiszczenia na rzecz właściwego gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, z zastrzeżeniem ust. 4, kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości szkód wynikłych z naruszenia stanu środowiska.

4. Jeżeli szkody dotyczą obszaru kilku gmin, organ, o którym mowa w ust. 1, zobowiąże do wpłaty kwot na rzecz właściwych gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej proporcjonalnie do wielkości szkód.

53 rozumie się przez to:

a) przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807, z późn. zm.), a także osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki, b) jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, c) osobę fizyczną nie będącą przedsiębiorcą korzystającą ze środowiska w zakresie w jakim wymaga to pozwolenia osobę fizyczną niebędącą podmiotem, o którym mowa w lit. a), korzystającą ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia,

43

5. Do należności z tytułu obowiązku uiszczenia kwoty pieniężnej, o której mowa w ust. 3, stosuje się przepisy działu III ustawy - Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują organowi ochrony środowiska właściwemu do nałożenia obowiązku.

6. Przepisy ust. 1 pkt 2 i ust. 3-5 stosuje się odpowiednio do władających powierzchnią ziemi podmiotów korzystających ze środowiska, które nie oddziałują negatywnie na środowisko, jeżeli na zasadach określonych w ustawie są one obowiązane do rekultywacji powierzchni ziemi.

Art. 363.

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko.

Art. 364.

Jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wyda decyzję o wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska....”

44

C) Przepisy Działu IV (Ochrona powierzchni ziemi) ustawy - Prawo ochrony środowiska mające szczególne znaczenie w przypadku ochrony powierzchni ziemi i rekultywacji terenów zdegradowanych:

„...Art. 101.

Ochrona powierzchni ziemi54 polega na:

1) zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności przez:

a) racjonalne gospodarowanie,

b) zachowanie wartości przyrodniczych,

c) zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania,

d) ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania,

e) utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów55,

f) doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, jeżeli nie są one dotrzymane,

g) zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych,

2) zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom.

Art. 103.

3. Standard jakości określa zawartość niektórych substancji w glebie albo ziemi, poniżej których żadna z funkcji pełnionych przez powierzchnię ziemi nie jest naruszona.

4. Funkcję pełnioną przez powierzchnię ziemi ocenia się na podstawie jej faktycznego zagospodarowania i wykorzystania gruntu, chyba że inna funkcja wynika z planu zagospodarowania przestrzennego.

54 powierzchnia ziemi - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „gleba” oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie, 55 standard jakości środowiska - rozumie się przez to wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze,

45

Art. 104.

Gleba i ziemia używane do prac ziemnych, w tym używane do tego celu osady pochodzące

z dna zbiorników powierzchniowych wód stojących lub wód płynących, nie mogą przekraczać standardów jakości, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 105.

Art. 105.

1. Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, w drodze rozporządzenia, określi standardy jakości gleby i ziemi, uwzględniając naturalne stężenia substancji w środowisku.

2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, zostaną uwzględnione:

1) grupy rodzajów gruntów - według kryterium ich funkcji aktualnej lub planowanej,

2) standardy jakości gleby lub ziemi jako zawartości niektórych substancji w glebie albo ziemi, zróżnicowane dla poszczególnych grup rodzajów gruntów oraz z uwagi na wodoprzepuszczalność i głębokość.

3. Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, uwzględniając naturalne stężenia substancji w środowisku, może określić, w drodze rozporządzenia:

1) standardy jakości gleby albo ziemi, używanych do określonych prac ziemnych, w tym używanych do tego celu osadów pochodzących z dna zbiorników powierzchniowych wód stojących lub wód płynących,

2) referencyjne metodyki wykonywania badania jakości gleby lub ziemi,

3) referencyjne metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji w glebie i ziemi.

Art. 109.

1. Oceny jakości gleby i ziemi oraz obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska.

2. Starosta prowadzi okresowe badania jakości gleby i ziemi.

3. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia badań, o których mowa w ust. 2.

4. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, zostaną ustalone:

1) sposób wyboru punktów poboru próbek,

46

2) wymagana częstotliwość pobierania próbek.

5. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, mogą zostać ustalone sposoby prezentacji wyników badań.

6. W przypadku stwierdzenia naruszenia standardów jakości gleby lub ziemi wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje staroście wyniki pomiarów.

Art. 110a.

1. Starosta prowadzi obserwację terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestr zawierający informacje o tych terenach.

2. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa oraz ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia:

1) metody, zakres i częstotliwość prowadzenia obserwacji terenów, o których mowa w ust. 1, oraz sposób ustalania tych terenów, kierując się potrzebą ograniczenia występowania szkód powodowanych przez ruchy masowe ziemi,

2) informacje, jakie powinien zawierać rejestr, o którym mowa w ust. 1, a także sposób prowadzenia oraz formę i układ tego rejestru, kierując się potrzebą dostarczenia wyczerpujących informacji o terenach zagrożonych ruchami masowymi ziemi i terenach, na których występują te ruchy, oraz uwzględniając lokalizację, warunki geologiczne i glebowe tych terenów, a także opis zagrożeń ruchami masowymi ziemi.....”

47

Załącznik nr 2.

Wybrane przepisy ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku określa ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. W przypadku ochrony powierzchni ziemi i rekultywacji terenów zdegradowanych szczególne znaczenie mają następujące przedstawione poniżej przepisy:

„....Art. 2.

1. Przepisy ustawy stosuje się do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku56

lub do szkody w środowisku:

1) spowodowanych przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska stwarzającą ryzyko szkody w środowisku;

2) spowodowanych przez inną działalność niż ta, o której mowa w pkt 1, podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli dotyczą gatunków chronionych

lub chronionych siedlisk przyrodniczych oraz wystąpiły z winy podmiotu korzystającego ze środowiska.

2. Przepisy ustawy stosuje się do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku, wywołanych emisją rozproszoną, pochodzącą z wielu źródeł, gdy jest możliwe ustalenie związku przyczynowego między bezpośrednim zagrożeniem szkodą w środowisku lub szkodą w środowisku a działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska.

56 szkodzie w środowisku – rozumie się przez to negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów

przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska: a) w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, z tym że szkoda w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych nie obejmuje uprzednio zidentyfikowanego negatywnego wpływu wynikającego z działania podmiotu korzystającego ze środowiska zgodnie z art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub zgodnie z decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, b) w wodach, mającą znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód, c) w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi; bezpośrednim zagrożeniu szkodą w środowisku – rozumie się przez to wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć przyszłości;

48

Art. 3.

1. Do działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku zalicza się:

1) z zakresu ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 i Nr 180, poz. 1495 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1042) – działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, wymagającą uzyskania zezwolenia;

2) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902, z późn. zm.2)) – eksploatację instalacji wymagającą uzyskania:

a) pozwolenia zintegrowanego,

b) pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;

3) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251):

a) działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wymagającą uzyskania zezwolenia,

b) działalność w zakresie zbierania odpadów oraz działalność w zakresie transportu odpadów wymagające uzyskania zezwolenia,

c) działalność zwolnioną z obowiązku uzyskania odrębnego zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, zbierania lub transportu odpadów na podstawie art. 31 tej ustawy,

d) działalność wymagającą zgłoszenia do rejestru na podstawie art. 33 ust. 5 tej ustawy; .............

Art. 7.

1. Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie

szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest wojewoda.

2. Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku wystąpiły na obszarze dwóch lub więcej województw, właściwy jest wojewoda, który pierwszy powziął informację o ich wystąpieniu.

3. Wojewoda, o którym mowa w ust. 2, podejmuje działania w porozumieniu z wojewodą, na którego obszarze działania wystąpiło bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku.......

49

Art. 9.

1. W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze57.

2. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany do:

1) podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników;

2) podjęcia działań naprawczych58..............

Art. 11.

1. Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku nie zostało zażegnane, mimo przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska............

Art. 13.

1. Podmiot korzystający ze środowiska uzgadnia warunki przeprowadzenia działań naprawczych z organem ochrony środowiska..................

57 rozumie się przez to działania podejmowane w związku ze zdarzeniem, działaniem lub zaniechaniem

powodującym bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, w celu zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia szkody, w szczególności wyeliminowanie lub ograniczenie emisji.

58 rozumie się przez to wszelkie działania, w tym działania ograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w równoważny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie, w szczególności oczyszczanie gleby i wody, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, reintrodukcję zniszczonych gatunków, prowadzące do usunięcia zagrożenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania równowagi przyrodniczej i walorów krajobrazowych na danym terenie. naprawie elementów przyrodniczych, która obejmuje również naturalną regenerację – rozumie się przez to: a) w odniesieniu do gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych – przywrócenie środowiska, elementów przyrodniczych lub ich funkcji do stanu początkowego oraz usunięcie zagrożenia dla zdrowia ludzi, b) w odniesieniu do wód – przywrócenie środowiska, elementów przyrodniczych lub ich funkcji do stanu początkowego oraz usunięcie zagrożenia dla zdrowia ludzi, c) w odniesieniu do powierzchni ziemi – usunięcie zagrożenia dla zdrowia ludzi, w tym przywrócenie do stanu zgodnego ze standardami jakości gleby i ziemi, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska;

50

Art. 15.

1. Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działań zapobiegawczych i naprawczych, organ ochrony środowiska, w drodze decyzji, nakłada na niego obowiązek przeprowadzenia tych działań.................

Art. 19.

Podmiot korzystający ze środowiska, obowiązany do przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych, informuje organ ochrony środowiska o ich zakończeniu.

Art. 20.

1. Na obszarze, na którym występuje bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć na podmiot korzystający ze środowiska prowadzący działalność stwarzającą ryzyko szkody w środowisku, która jest przyczyną bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, obowiązek prowadzenia pomiarów zawartości substancji w glebie, ziemi lub wodzie lub monitoringu przyrodniczego różnorodności biologicznej i krajobrazowej............”

51

Załącznik nr 3.

Obowiązujące przepisy prawa krajowego w zakresie gospodarki odpadami ( ze szczególnym uwzględnieniem wymagań techniczno-technologicznych stawianych składowaniu odpadów).

1. Ustawa o odpadach

Najważniejsze z punktu widzenia techniczno-technologicznego przepisy ustawy. o odpadach dotyczące składowania odpadów zawarte są w rozdziale 7 (Składowanie i magazynowanie odpadów).

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów.

Wprowadzenie

Przedmiotowe rozporządzenie Ministra Środowiska stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 50 ust. 2 ustawy o odpadach.

Należy podkreślić, że omawiane rozporządzenie jest zgodne z przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 114 z 27.04.2006, str. 9) oraz dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1, z późn. zm.).

Podstawowym problemem w konstrukcji tego rodzaju rozporządzenia jest osiągnięcie odpowiedniego poziomu szczegółowości przepisów. Lokalizacja, konstrukcja i eksploatacja składowiska zależą od bardzo wielu czynników (przede wszystkim od rodzaju i ilości składowanych odpadów oraz od lokalnych warunków hydrologicznych i geologicznych), w związku z tym istnieje wiele możliwych do zastosowania rozwiązań techniczno-technologicznych i eksploatacyjnych. Dlatego bardzo trudne jest przygotowanie szczegółowych warunków budowy i eksploatacji składowiska. Powinny one każdorazowo zostać określone w projekcie budowlanym oraz w instrukcji eksploatacji składowiska.

Celem rozporządzenia jest wskazanie tych wszystkich elementów, które projektant powinien bezwzględnie uwzględnić w przygotowywanych projektach. W rozporządzeniu podawane są konkretne parametry tylko wtedy, gdy jest to konieczne (ze względu na wymagania dotyczące zdrowia ludzi, ochrony środowiska oraz związane z dostosowaniem prawa krajowego do wymagań przepisów UE).

Rozporządzenie szczegółowo określa wymagania wobec składowisk odpadów niebezpiecznych, odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne oraz odpadów obojętnych na etapie lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia składowiska odpadów. Szczególną uwagę poświęca się warunkom technicznym i wymaganiom ochrony środowiska na etapie lokalizacji i projektowania nowych składowisk odpadów. Wymagania na etapie eksploatacji i zamknięcia wraz z rekultywacją składowiska odpadów dotyczą zarówno nowo budowanych składowisk odpadów, jak i obiektów już funkcjonujących.

Obowiązek dostosowania istniejącego składowiska odpadów do wymogów rozporządzenia spoczywa na zarządzającym składowiskiem odpadów. Sposób dostosowania został określony

52

w art. 33 ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw.

Najważniejsze z punktu widzenia techniczno-technologicznego przepisy rozporządzenia

Wymagania dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia składowiska odpadów zapewniają bezpieczne dla zdrowia ludzi i dla środowiska składowanie odpadów, a w szczególności zapobiegają zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, gleby i ziemi oraz powietrza.

Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do warunków technicznych budowy i eksploatacji składowisk odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, których budowę i eksploatację regulują przepisy prawa geologicznego i górniczego.

Lokalizacja składowisk (§ 3, 5, 20, 21)*

Składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie mogą być lokalizowane:

1) w strefach zasilania głównych i użytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP, UZWP);

2) na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody;

3) na obszarach lasów ochronnych;

4) w dolinach rzek, w pobliżu zbiorników wód śródlądowych, na terenach źródliskowych, bagiennych i podmokłych, w obszarach mis jeziornych i ich strefach krawędziowych, na obszarach bezpośredniego bądź potencjalnego zagrożenia powodzią w rozumieniu przepisów prawa wodnego;

5) w strefach osuwisk i zapadlisk terenu, w tym powstałych w wyniku zjawisk krasowych, oraz zagrożonych lawinami;

6) na terenach o nachyleniu powyżej 10°;

7) na terenach zaangażowanych glacitektonicznie lub tektonicznie, poprzecinanych uskokami, spękanych lub uszczelinowaconych;

8) na terenach wychodni skał zwięzłych porowatych, skrasowiałych i skawernowanych;

9) na glebach klas bonitacji I-II;

10) na terenach, na których mogą wystąpić deformacje ich powierzchni na skutek szkód górniczych59;

* W nawiasach podano nr artykułów rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań

dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, właściwych dla omawianej tematyki.

53

11) na obszarach ochrony uzdrowiskowej;

12) na obszarach górniczych utworzonych dla kopalin leczniczych;

13) na obszarach określonych w przepisach odrębnych60.

Składowiska odpadów obojętnych nie mogą być lokalizowane na obszarach, o których mowa w pkt 1-6 i 13.

Minimalna odległość składowiska odpadów niebezpiecznych lub składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne od budynków mieszkalnych, budynków zamieszkania zbiorowego i budynków użyteczności publicznej w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, mierzona od krawędzi kwatery składowiska odpadów, ustalana jest zgodnie z raportem o oddziaływaniu składowiska odpadów na środowisko.

Zgodnie z § 20 ww. wymagań nie stosuje się do składowisk odpadów, dla których warunki zabudowy i zagospodarowania terenu ustalono przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

Składowisko odpadów lokalizuje się tak, aby posiadało naturalną barierę geologiczną, uszczelniającą podłoże i ściany boczne. Minimalna miąższość i wartość współczynnika filtracji k naturalnej bariery geologicznej wynosi:

1) dla składowiska odpadów niebezpiecznych - miąższość nie mniejsza niż 5 m, współczynnik filtracji k ≤ 1,0 x 10-9 m/s;

2) dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne - miąższość nie mniejsza niż 1 m, współczynnik filtracji k ≤ 1,0 x 10-9 m/s.

Bariera geologiczna powinna mieć rozciągłość poziomą przekraczającą obszar projektowanego składowiska odpadów. Przewidywany najwyższy piezometryczny poziom wód podziemnych powinien być co najmniej 1 m poniżej poziomu projektowanego wykopu dna składowiska.

W miejscach, gdzie naturalna bariera geologiczna nie spełnia warunków określonych powyżej stosuje się sztucznie wykonaną barierę geologiczną o minimalnej miąższości 0,5 m, zapewniającą przepuszczalność nie większą niż określona dla poszczególnych typów składowisk61, którą wykonuje się w taki sposób, by procesy osiadania na składowisku odpadów nie mogły spowodować jej zniszczenia. Pomiary współczynnika filtracji k naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej wykonuje się co najmniej dwiema metodami, w tym minimum jedną polową, zależnie od warunków geologiczno-inżynierskich.

59 Zakaz dotyczy lokalizowania składowisk na terenach, gdzie szkody górnicze mogą wystąpić. Decydującą rolę

w określeniu, gdzie szkody górnicze mogą wystąpić będzie odgrywała opinia Wyższego Urzędu Górniczego jako organu kompetentnego w sprawach szkód górniczych.

60 Niektóre przepisy odrębne szczególnie ustawy: o ochronie przyrody czy Prawo wodne zawierają specyficzne wykluczenia dotyczące lokalizacji składowisk odpadów.

61 Ponieważ w praktyce bardzo trudne będzie znalezienie lokalizacji spełniającej wymagane warunki, konieczne będzie zaprojektowanie i wykonanie sztucznej bariery geologicznej. Przy wykonywaniu tego typu uszczelnienia problemem może być zachowanie minimalnej miąższości tj. 0,5 m. Można to osiągnąć np. poprzez kombinację uszczelnienia naturalnego np. grunty modyfikowane (modyfikacja gruntu rodzimego bądź dowożonego o niższych parametrach filtracji) i/lub dodatkowo uszczelnienia z udziałem geotekstyliów lub bentonitów.

54

Uzupełnieniem naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej jest izolacja syntetyczna, zaprojektowana w sposób uwzględniający skład chemiczny odpadów i warunki geotechniczne składowania; izolacja syntetyczna nie może stanowić elementu stabilizacji zboczy składowiska.

Zgodnie z § 21 ww. wymagań nie stosuje się do składowiska odpadów, dla którego pozwolenie na budowę wydano przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, o ile zarządzający składowiskiem odpadów, prowadząc jego monitoring przez okres nie krótszy niż dwa lata, wykaże brak negatywnego oddziaływania składowiska na wody powierzchniowe i podziemne.

Prowadzenie badań hydrologicznych i geologicznych (§ 4)

Na obszarze planowanego składowiska odpadów i jego otoczenia przeprowadza się badania hydrologiczne i geologiczne. Wyniki badań hydrologicznych oraz wyniki badań geologicznych, wykonanych zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących projektu prac geologicznych oraz opracowaną dokumentację geologiczno-inżynierską i hydrogeologiczną, zgodną z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących dokumentacji geologiczno-inżynierskiej i hydrogeologicznej dołącza się do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów.

Zakres badań hydrologicznych powinien uwzględniać:

1) inwentaryzację wszystkich cieków powierzchniowych i wód penetrujących obszar planowanego składowiska odpadów i jego otoczenia i naniesienie ich na mapę w skali 1:5 000; prace te należy wykonać w najmniej korzystnych warunkach hydrologicznych, tj. w okresie wysokich stanów wód;

2) wykonanie bilansu hydrologicznego ilości wód wchodzących i wychodzących ze składowiska odpadów w trakcie jego eksploatacji, obejmującego następujące elementy:

a) średnią roczną wieloletnią wielkość opadów na podstawie danych z najbliżej położonej stacji opadowej,

b) roczną wielkość najwyższego opadu z okresu ostatnich 30 lat, na podstawie danych z najbliżej położonej stacji opadowej,

c) przypuszczalną ilość wody zawartej w przewidzianych do składowania odpadach,

d) przypuszczalną ilość wody, jaka może być wchłonięta przez deponowane odpady,

e) parowanie terenowe.

Zakres badań geologicznych powinien uwzględniać:

1) rozpoznanie budowy geologicznej terenu planowanego składowiska odpadów i jego otoczenia na podstawie co najmniej 5 otworów badawczych o głębokości wystarczającej do zbadania warstwy wodonośnej i warstwy izolującej z tym, że minimalna ilość rdzeniowanych otworów badawczych powinna wynosić 1 otwór na 1 ha badanego terenu;

55

2) pobranie próbek oraz wykonanie analizy uziarnienia oraz laboratoryjnego oznaczenia współczynnika filtracji k z każdej warstwy stanowiącej wydzielenie litologiczne;

3) przeprowadzenie obserwacji hydrogeologicznych oraz wykonanie polowych pomiarów współczynnika filtracji k w każdym otworze badawczym;

4) zbadanie przestrzennej budowy górotworu w obszarze planowanego składowiska odpadów i jego otoczenia za pomocą metod geofizycznych, w szczególności metodą elektrooporową lub metodą sejsmiczną;

5) ustalenie pojemności sorpcyjnej gruntu.

Ww. przepisów nie stosuje się do składowisk odpadów obojętnych.

System drenażu i gospodarka odciekami (§ 6, 7, 8, 15, 22)

Składowisko odpadów niebezpiecznych oraz składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne wyposaża się w system drenażu wód odciekowych, zaprojektowany w sposób zapewniający jego niezawodne funkcjonowanie, w trakcie eksploatacji składowiska oraz przez co najmniej 30 lat po jego zamknięciu.

System drenażu odcieków ze składowiska odpadów umożliwiający konserwację i kontrolę jego stanu wykonuje się powyżej izolacji syntetycznej. System ten składa się z warstwy drenażowej wykonanej z materiału żwirowo-piaszczystego lub innych materiałów o podobnych właściwościach o wartości współczynnika filtracji k większej niż 1 x 10-4 m/s i miąższości rzeczywistej nie mniejszej niż 0,5 m; w warstwie drenażowej umieszcza się system drenażu głównego odprowadzającego odcieki do głównego kolektora.

Zbocza składowiska odpadów wyposaża się w system drenażu umożliwiający spływ odcieków do głównego systemu drenażu.

Zgodnie z § 22 wymagań w zakresie minimalnej miąższości oraz wodoprzepuszczalności warstwy drenażowej, nie stosuje się do składowisk odpadów, dla których pozwolenie na budowę wydano przed dniem wejścia w życie omawianego rozporządzenia.

W przypadku wydzielenia na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne części przeznaczonej do składowania odpadów niebezpiecznych, część tę wyposaża się w odrębny system drenażu. Część przeznaczoną do składowania odpadów niebezpiecznych na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne wykonuje się w sposób uniemożliwiający kontakt odpadów niebezpiecznych z innymi odpadami.

Wokół składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne umieszcza się zewnętrzny system rowów drenażowych uniemożliwiający dopływ wód powierzchniowych i podziemnych do składowiska odpadów.

Wymagania tego nie stosuje się, jeżeli z przeprowadzonych badań hydrologicznych wynika, że zewnętrzny system rowów drenażowych nie jest konieczny.

56

Odcieki62 ze składowisk odpadów niebezpiecznych oraz ze składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne gromadzi się w specjalnych zbiornikach lub bezpośrednio odprowadza do kanalizacji.

Pojemność zbiorników do gromadzenia odcieków oblicza się na podstawie bilansu hydrologicznego.

Na składowiskach, na których składowane są odpady ulegające biodegradacji, dopuszcza się wykorzystywanie odcieków do celów technologicznych.

Odgazowanie składowisk (§ 9)

Składowisko odpadów, na którym przewiduje się składowanie odpadów ulegających biodegradacji, wyposaża się w instalację do odprowadzania gazu składowiskowego. Gaz składowiskowy oczyszcza się i wykorzystuje do celów energetycznych, a jeżeli jest to niemożliwe – spala w pochodni.

Ogrodzenie i pas zieleni izolacyjnej (§ 10, 11)

Składowisko odpadów wykonuje się w sposób uniemożliwiający dostęp osób nieuprawnionych oraz nielegalne składowanie odpadów.

Składowisko odpadów otacza się pasem zieleni złożonym z drzew i krzewów, w celu ograniczenia do minimum niedogodności i zagrożeń powstających na składowisku odpadów w wyniku emisji odorów i pyłów, roznoszenia odpadów przez wiatr, hałasu i ruchu drogowego, oddziaływania zwierząt, tworzenia się aerozoli oraz pożarów. Minimalna szerokość pasa zieleni wynosi 10 m.

Dla składowisk odpadów, na których składowane są wyłącznie odpady inne niż komunalne, konieczność wykonania pasa zieleni, jego szerokość i usytuowanie uzależnia się od uciążliwości i lokalizacji składowiska.

Pomiar masy przyjmowanych odpadów, mycie i dezynfekcja kół pojazdów opuszczających składowisko (§ 12, 13) - Składowisko odpadów wyposaża się w system umożliwiający pomiar masy odpadów przyjmowanych na składowisko, w szczególności składowisko odpadów, na które odpady dostarczane są transportem kołowym, wyposaża się w wagę samochodową.

Składowisko odpadów, na którym przewiduje się składowanie odpadów ulegających biodegradacji, wyposaża się w urządzenia do mycia i dezynfekcji kół pojazdów opuszczających obiekt.

Eksploatacja składowiska odpadów (§ 14, 16)

62 Od dnia 01.10.2001 r. (zgodnie z przepisami ustawy - Prawo ochrony środowiska) odcieki klasyfikowane są

jako ścieki, czyli postępowanie z odciekami regulowane jest przez ustawę - Prawo wodne.

57

Eksploatacja składowiska odpadów powinna zapewniać:

1) ograniczenie powierzchni składowanych odpadów eksponowanych na oddziaływanie warunków atmosferycznych, o ile jest to konieczne dla ograniczania zanieczyszczenia powietrza, w tym rozwiewania odpadów;

2) przeciwdziałanie rozwiewaniu odpadów;

3) gromadzenie odcieków i poddawanie ich oczyszczaniu w stopniu umożliwiającym ich przyjęcie na oczyszczalnię ścieków lub odprowadzenie do wód;

4) stateczność geotechniczną składowanych odpadów.

Na składowisku odpadów wydziela się kwatery o objętości określonej w projekcie budowlanym składowiska odpadów.

Powierzchnia kwater przeznaczonych do składowania odpadów niebezpiecznych nie powinna przekraczać 2500 m2.

W przypadku składowania odpadów ulegających biodegradacji eksploatację następnej kwatery można rozpocząć po uzyskaniu zgody na zamknięcie wydzielonej części składowiska odpadów.

Odpady inne niż niebezpieczne i obojętne powstałe z procesów unieszkodliwiania odpadów, wymienione w katalogu odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), w podgrupach 19 01, 19 02, 19 03, 19 04 i 19 10 składuje się w wydzielonej kwaterze.

Zamknięcie i rekultywacja składowisk (§ 17, 18)

W procesie zamknięcia składowiska odpadów lub jego części wykonuje się prace rekultywacyjne w sposób zabezpieczający składowisko odpadów przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze, integrujący obszar składowiska odpadów z otaczającym środowiskiem oraz umożliwiający obserwację wpływu składowiska odpadów na środowisko.

Po zakończeniu eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych lub jego części zabezpiecza się je przed infiltracją wód opadowych poprzez uszczelnienie jego powierzchni. Uszczelnienie to wykonuje się z następujących warstw, poczynając od najniższej:

1) warstwa ekranująca złożona z warstwy mineralnej o wartości współczynnika filtracji k nie większej niż 1 x 10-9 m/s oraz izolacji syntetycznej; miąższość warstwy ekranującej wynosi co najmniej 0,5 m;

2) warstwa drenażowa, żwirowo-piaszczysta o wartości współczynnika filtracji k większej niż 1 x 10-4 m/s, z systemem drenów, o miąższości nie mniejszej niż 0,5 m;

3) wierzchnia warstwa ziemna o miąższości nie mniejszej niż 1,0 m, z żyzną warstwą gleby pozwalającą na wegetację roślin rekultywacyjnych.

58

Po zakończeniu eksploatacji składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne lub składowiska odpadów obojętnych lub ich części, skarpy oraz powierzchnię korony składowiska porządkuje się i zabezpiecza przed erozją wodną i wietrzną przez wykonanie odpowiedniej okrywy rekultywacyjnej, której konstrukcja uzależniona jest od właściwości odpadów. Minimalna miąższość okrywy rekultywacyjnej dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne powinna umożliwić powstanie i utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej.

Na koronie składowisk odpadów niebezpiecznych oraz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie mogą być wykonywane przez okres 50 lat od dnia zamknięcia składowiska budynki, wykopy, instalacje naziemne i podziemne, z wyłączeniem instalacji związanych z funkcjonowaniem składowiska. Okres ten może być skrócony, jeżeli z ekspertyzy geotechnicznej oraz z ekspertyzy sanitarnej (pozytywnie zaopiniowanej przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego), dołączonej do wniosku o zmianę decyzji o zgodzie na zamknięcie składowiska wynika, że prowadzenie na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne ww. prac, nie spowoduje zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.

Składowanie odpadów azbestowych (§ 19)

Wymagań dot. przeprowadzenia badań hydrologicznych i geologicznych, naturalnej bariery geologicznej uszczelniającej podłoże i ściany boczne, systemu drenażu wód odciekowych, zewnętrznego systemu rowów drenażowych, gospodarki odciekami oraz zabezpieczenia przed infiltracją wód opadowych poprzez uszczelnienie powierzchni zamykanego składowiska nie stosuje się do składowania następujących rodzajów odpadów niebezpiecznych pochodzących z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów, oznaczonych kodami: 17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest i 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest.

Składowiska odpadów lub wydzielone kwatery na terenie innych składowisk odpadów przeznaczone do wyłącznego składowania tych odpadów w postaci nie przekształconej, buduje się w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem. Każdorazowo po złożeniu odpadów ich powierzchnię zabezpiecza się przed emisją pyłów przez przykrycie izolacją syntetyczną lub warstwą gruntu. Składowanie odpadów, należy zakończyć na poziomie 2 m poniżej poziomu terenu otoczenia; następnie składowisko odpadów wypełnia się gruntem do poziomu terenu.

3. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów.

Przedmiotowe rozporządzenie Ministra Środowiska stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 60 ustawy z o odpadach.

Szczegółowe wymagania dotyczące zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów są zgodne z zaleceniami zawartymi w dyrektywie 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów.

59

Uprzednio nie było w Polsce aktu prawnego określającego wymagania stawiane monitoringowi składowisk odpadów. Wymagania takie mogły być określane w drodze decyzji wydawanych przez właściwe organy ochrony środowiska w indywidualnych przypadkach.

Podstawowym problemem w konstrukcji tego rodzaju rozporządzenia jest osiągnięcie odpowiedniego poziomu szczegółowości zapisów. Zakres monitorowanych wskaźników oraz częstotliwość ich badań powinny być uzależnione od bardzo wielu czynników, przede wszystkim od rodzaju i ilości składowanych odpadów ich potencjalnego oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko etc., w związku z tym w rozporządzeniu zrezygnowano ze szczegółowego określenia zestawu wskaźników, pozostawiając to zagadnienie w kompetencji organu zatwierdzającego instrukcję eksploatacji składowiska odpadów. Celem rozporządzenia jest wskazanie wymagań minimalnych oraz określenie listy parametrów, spośród których mogą być wybierane parametry monitorowane.

Wymagania dotyczące monitoringu stosuje się do wszystkich składowisk odpadów63 zarówno już istniejących, jak i budowanych czy projektowanych.

Monitoring składowiska odpadów obejmuje:

1) fazę przedeksploatacyjną – do uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów;

2) fazę eksploatacji – od uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów do uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów;

3) fazę poeksploatacyjną – przez 30 lat od uzyskania decyzji o zamknięciu składowiska odpadów.

4. Inne rozporządzenia

Bardzo istotne z punktu widzenia prowadzenia eksploatacji składowisk odpadów oraz wykonywania przeglądów ekologicznych są również rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy:

• w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób ,

• w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku danego typu,

oraz rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami określające m. in. rodzaje odpadów oraz warunki ich odzysku w procesie odzysku R14 (Inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części) w tym możliwości stosowania odpadów do procesu rekultywacji technicznej i biologicznej.

63 Z wyłączeniem składowisk odpadów niebezpiecznych, na których składowane są wyłącznie odpady azbestowe

(odpady niebezpieczne pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej wymienione w katalogu odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów pod kodem: 17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest oraz 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest) oraz składowisk odpadów obojętnych.

60

Problematyka związana ze składowaniem odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu została uregulowana dwoma rozporządzeniami Ministra Środowiska:

• w sprawie składowisk odpadów oraz miejsc magazynowania odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów,

• w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwione przez ich składowanie (Dz. U. Nr 180, poz. 1513).

61

Załącznik nr 4.

Wykaz materiałów i dokumentów niezbędnych do sporządzania przeglądu ekologicznego:

1. MAPY I PODKŁADY GEODEZYJNE

1.1. Mapa sytuacyjno-wysokościowa składowiska / obiektu (np. w skali 1:500 lub 1:1000), z naniesionymi wszystkimi obiektami (m. in. zagospodarowanie terenu, lokalizacja punktów monitoringu środowiska).

1.2. Mapa sytuacyjna terenu składowiska / obiektu wraz z otoczeniem w promieniu 500-1000 m (np. w skali 1:5000 lub 1:10000) wraz z krótką charakterystyką obiektów sąsiadujących (np. przemysł, rodzaj produkcji, oddziaływanie na środowisko, tereny zabudowy mieszkalnej ich charakter, zieleń, tereny rolnicze itp.)

1.3. Mapa ogólna terenu (np. w skali 1:100 000) z zaznaczonymi terenami związanymi funkcjonalnie z działalnością składowiska / obiektu (np. rejony objęte obsługą wywozu odpadów, oczyszczalnia ścieków, odbiornik ścieków lub inne oddalone obiekty).

2. MATERIAŁY I INFORMACJE

2.1. Zestawienie posiadanych materiałów informacyjnych, map etc.

2.2. Charakterystyka ogólna składowiska / obiektu.

• Nazwa podmiotu prowadzącego instalację, adres, status formalno-prawny, podział organizacyjny, typ składowiska, charakterystyka obiektów pomocniczych, zatrudnienie.

• Dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący składowisko odpadów / obiekt jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym, informacja o tytule prawnym do instalacji / terenu, wypis z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) przedsiębiorców.

• Rys historyczny ze szczególnym uwzględnieniem ilości i jakości składowanych odpadów, technologii eksploatacji, budowy i rozbudowy składowiska / obiektu etc.)

2.3. Lokalizacja składowiska / obiektu i jej podstawowa charakterystyka.

• Położenie i ukształtowanie terenu lokalizacji, w tym wielkość powierzchni zajmowanego terenu.

• Bilans powierzchni terenu lokalizacji (z podaniem charakterystyki parametrów przestrzennych, w tym powierzchni: działki, zabudowy (obiekty kubaturowe), dróg i placów utwardzonych, zieleni i terenów nieutwardzonych etc.)

• Zlokalizowane w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania obiekty mieszkalne i użyteczności publicznej (z wyszczególnieniem ich funkcji oraz odległości od granic lokalizacji).

62

• Istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania obiekty i obszary poddanych ochronie na podstawie przepisów: ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy - Prawo wodne, ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (np. obszary specjalnie chronione, zbiorowiska roślinne, występujące gatunki zwierząt, etc.) oraz dobra kultury poddanych ochronie na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury (wraz z wyszczególnieniem charakterystyki poszczególnych obiektów, obszarów czy dóbr oraz odległości ich lokalizacji od granic składowiska / obiektu).

• Charakterystyka rejonu lokalizacji z punktu widzenia warunków klimatyczno-meteorologicznych (m. in.: przeważające kierunki wiatrów, częstość występowania kierunków wiatrów i ciszy, prędkość wiatrów, średnia roczna i miesięczne temperatury, średnia roczna i miesięczne sumy opadów etc.).

• Stan środowiska naturalnego w obrębie lokalizacji składowiska / obiektu w podziale na poszczególne komponenty środowiska (stan wód gruntowych i powierzchniowych, stan gleb i gruntów, stan powietrza atmosferycznego, klimat akustyczny).

2.4. Układ funkcjonalny i podstawowe rozwiązania budowlano-technologiczne

• Moduły funkcjonalne składowiska / obiektu (budynki, obiekty inżynierskie, elementy infrastruktury technicznej, obiekty pomocnicze etc.)

• Opis technologii pracy - m. in. określenie: rodzaju przyjmowanych odpadów (zgodnie z obowiązującą klasyfikacją); dobowej, miesięcznej i rocznej ilość przyjmowanych odpadów w podziale na poszczególne rodzaje; chłonności i czasu eksploatacji składowiska / obiektu (wielkości: nominalnych/projektowanych i rzeczywistych/eksploatacyjnych wraz z określeniem pozostałych do czasu zamknięcia obiektu chłonności i czasu eksploatacji); czasu pracy (ilość godzin w ciągu doby, tygodnia, miesiąca oraz w ciągu roku); sposobu zabezpieczenia środowiska przed składowanymi odpadami; wyposażenia składowiska / obiektu w sprzęt technologiczny etc.; zlokalizowanych na terenie obiektów pomocniczych (np. obiekty gospodarki odciekami, system odgazowania, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, obiekty zaplecza techniczno-socjalnego etc.) oraz systemu monitoringu oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko.

• Określenie charakterystyki ilościowo-jakościowej złożonych odpadów (rodzaj i ilości składowanych odpadów oraz ich właściwości technologiczne).

• Obszar ograniczonego użytkowania (m. in.: granice takiego obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne i sposoby korzystania z obiektów budowlanych zlokalizowanych na terenie obszaru).

• Opis działań (w tym sprzętu, wyposażenia, urządzeń etc.) mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania na środowisko i ich efektywności w podziale na:

⎯ ograniczenie oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne (w tym np.: uszczelnienie i system zbierania odcieków, gospodarka wodno-ściekowa - technologia i urządzenia do oczyszczania ścieków, ich podstawowe parametry technologiczne, uzyskiwane efekty oczyszczania, sposób odprowadzenia do odbiornika, gospodarka wodami napływowymi etc.),

63

⎯ ograniczenie oddziaływania na powierzchnię ziemi (w tym np.: sposób eksploatacji, pas zieleni izolacyjnej etc.),

⎯ ochrona powietrza (w tym np.: system odgazowania i gospodarka biogazem, sposób eksploatacji, pas zieleni izolacyjnej etc.),

⎯ ochrona akustyczna (w tym np.: sposób eksploatacji, pas zieleni izolacyjnej etc.),

⎯ ograniczenie wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe.

• Przeciwdziałanie powstawaniu poważnych awarii, w tym:

⎯ udokumentowane stany awaryjne i ich oddziaływanie na środowisko,

⎯ potencjalne możliwości wystąpienia awarii (np. związane z konstrukcją i/lub eksploatacją składowiska / obiektu),

⎯ strategię (plan) postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii,

⎯ przyjęte metody minimalizacji zagrożeń podczas stanów awaryjnych,

⎯ planowane sposoby niedopuszczenia lub minimalizacji ryzyka powstawania stanów awaryjnych.

2.5. Eksploatacja składowiska / obiektu

• Opis sposobu eksploatacji składowiska (w tym m. in.: prowadzenie ewidencji, wyładunku, plantowania i zagęszczania odpadów, wielkość dziennej działki roboczej, stosowanie izolacyjnej warstwy pośredniej etc.) oraz zlokalizowanych na jego terenie obiektów pomocniczych (np. gospodarka odciekami, system odgazowania, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, etc.).

• Charakterystyka warunków BHP (miejsca pracy o warunkach szczególnie szkodliwych dla zdrowia, metody i środki do eliminowania zagrożeń, stosowane środki ochrony osobistej, wypadkowość).

2.6. Proponowane rozwiązania zamknięcia i rekultywacji

• Planowane rozwiązania w zakresie zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska / obiektu (np. dokumentacja projektowa składowiska, decyzje administracyjne i/lub projekt zamknięcia i rekultywacji obiektu)

3. DOKUMENTY, DECYZJE ADMINISTRACYJNE, DOKUMENTACJE I WYNIKI BADAŃ.

3.1. Dokumenty i decyzje administracyjne

• Wypis z rejestru gruntów,

• Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i/lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (w przypadku części składowisk będzie to decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego),

64

• Zestawienie posiadanych decyzji administracyjnych oraz kopie wybranych decyzji administracyjnych (np.: decyzji ustalającej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenia na budowę, zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów, instrukcji eksploatacji składowiska, zgody na zamknięcie składowiska lub jego wydzielonej części, pozwolenia wodno-prawnego i/lub pozwolenia zintegrowanego, protokóły pokontrolne: WIOS, PWIS etc.),

• Inne posiadane dokumenty związane z ochroną środowiska.

3.2. Dokumentacje i wyniki badań

• Zestawienie posiadanych dokumentacji technicznych

• Projekt budowlany i/lub dokumentacja powykonawcza

• Dokumentacje badań geologicznych i hydrogeologicznych terenu lub badań geotechnicznych,

• Zestawienie posiadanych, wyników badań, w tym monitoringu oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko,

• Wyniki badań stanu zanieczyszczenia środowiska w tym: gleby, wód podziemnych, odbiornika ścieków, emisji i imisji etc.,

• Oceny oddziaływania składowiska na środowisko (OOŚ),

• Inne opracowania dotyczące oddziaływania składowiska / obiektu na środowisko,

• Opracowane programy, koncepcje i projekty dotyczące zagadnień poprawy ochrony środowiska, modernizacji i/lub rozbudowy składowiska / obiektu.

65

Załącznik nr 5.

Wybrane informacje dotyczące rekultywacji składowisk i postępowania z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady.

A) Wybrane informacje dotyczące rekultywacji64 1. Etapy rekultywacji

Proces rekultywacji terenów poskładowiskowych można umownie podzielić na pięć etapów. Należy jednak podkreślić, że niektóre zadania Etapu I i II mogą być realizowane jednocześnie.

ETAP I - przygotowanie rekultywacji.

1. Ustalenie przyczyn i skutków degradacji na podstawie badań terenowych i laboratoryjnych.

2. Sporządzenie dokumentacji geodezyjnej.

3. Identyfikacja problemów rekultywacji wymagających rozwiązania w projekcie rekultywacji.

4. Ustalenie kierunku zagospodarowania (wybór kierunku zagospodarowania jest uzależniony od stopnia degradacji terenu, a także od wielu czynników: przyrodniczych, ekonomicznych, technicznych i społecznych).

5. Opracowanie dokumentacji projektowej (często z zachowaniem wymogów prawa budowlanego, górniczego, geologicznego) oraz jej uzgodnienie.

ETAP II - rekultywacja techniczna

1. Odpowiednie ukształtowanie złoża odpadów tak, aby:

⇒ zachowane było bezpieczeństwo geotechniczne,

⇒ ograniczona została możliwość infiltracji wód opadowych w złoże odpadów,

⇒ możliwe było zagospodarowanie docelowe.

2. Właściwe ukształtowanie warunków wodnych umożliwiających należytą gospodarkę wodami powierzchniowymi zarówno na złożu odpadów, jak i w jego otoczeniu.

3. Całkowite lub częściowe odtworzenie gleb metodami technicznymi.

4. Budowa dróg dojazdowych i infrastruktury niezbędnej do właściwego użytkowania docelowego terenu.

64 Opracowano na podstawie artykułu dr inż. Andrzej Skalmowski: „Rekultywacja składowisk jako bieżący

problem gospodarki odpadami w gminie”. Zeszyty Komunalne 11-12/2006, str. 67-75.

66

5. Rozbiórka zbędnej infrastruktury technicznej.

ETAP III - rekultywacja biologiczna i szczegółowa

1. Zabezpieczenie stateczności zboczy obudową biologiczną.

2. Przeciwerozyjna obudowa roślinnością zboczy i wierzchowin oraz skarp.

3. Wprowadzenie odpowiedniej zabudowy biologicznej spełniającej zadanie sanitacji rekultywowanego terenu.

ETAP IV - zagospodarowanie docelowe

Etap ten obejmuje zabiegi techniczne połączone z zagospodarowaniem biologicznym, które ma na celu przywrócenie gospodarczej użyteczności terenom poskładowiskowym zapewniające wykorzystanie zrekultywowanych terenów do celów gospodarki leśnej, rolnej, wodnej, komunalnej, do celów rekreacyjnych itp.

W etapie zagospodarowania docelowego wyróżnia się dwie fazy:

1. Zagospodarowanie wstępne, które jest przedłużeniem rekultywacji biologicznej obejmującej, w zależności od kierunku zagospodarowania, zadrzewienie lub zalesienie albo realizację płodozmianu rekultywacyjnego dla wzmożenia procesów glebotwórczych i wytworzenia gleby. Przeprowadzenie odpowiednich zabiegów dla wykorzystania terenu przez gospodarkę komunalną. W fazie tej stosuje się również niezbędne uzupełniające zabiegi agrotechniczne, wodnomelioracyjne i pielęgnacyjne.

2. Zagospodarowanie docelowe polegające na ostatecznym ukształtowaniu terenu dla ewentualnych potrzeb gospodarki wodnej, komunalnej lub rekreacji.

ETAP V – monitoring efektów rekultywacji

Zabiegi rekultywacji zarówno technicznej, jak i biologicznej łączą się w długotrwały i trudny do zaprojektowania proces wymagający w trakcie przebiegu fachowego nadzoru, w tym oceny ich efektów. Nadzór oraz monitorowanie efektów rekultywacji powinno stanowić swoiste sprzężenie zwrotne prowadzące do właściwych reakcji na występującą często na styku przyroda-technika „nieprzewidywalność” przebiegu zaprojektowanych procesów.

2. Kierunki rekultywacji

W zależności od warunków lokalnych oraz stanu zagospodarowania terenu składowisk / obiektów możliwe są następujące kierunki rekultywacji:

1) kierunek rolny;

2) kierunek leśny;

3) kierunek rekreacyjny;

4) kierunek budowlany.

Kierunki te należy traktować jako docelowe. Rekultywacja składowisk / obiektów z uwagi na swoją specyfikę wymaga wyróżnienia pośredniego kierunku kwalifikującego go jako tzw.

67

użytek ekologiczny. W tym czasie rekultywowany teren nie powinien być w jakikolwiek sposób wykorzystywany użytkowo, lecz powinny na nim zachodzić procesy związane z wyeliminowaniem negatywnego oddziaływania obiektu na środowisko oraz wytworzeniem stabilnych warunków siedliskowych dla roślin wskazanych w projektowanym zagospodarowaniu jako docelowe.

1. kierunek rolny - możliwy jest do realizacji dla składowisk / obiektów płaskich, mających zapewniony odpływ wód opadowych; możliwość upraw dotyczy roślin pastewnych ze szczególnym uwzględnieniem traw, możliwe jest również uprawianie zbóż; nie wskazany jest wypas zwierząt;

2. kierunek leśny - możliwy jest do realizacji po spowolnieniu przemian biochemicznych zachodzących w złożu (w zależności od właściwości odpadów i ukształtowania składowiska 5 – 10 lat po zakończeniu eksploatacji); drzewa, a zwłaszcza gatunki iglaste nie znajdują tu dobrych warunków siedliskowych, a często ich prawidłowa wegetacja jest niemożliwa z powodu emisji gazu składowiskowego;

3. kierunek rekreacyjny - najbardziej przydatnymi do celów rekreacyjnych są składowiska / obiekty wysokie, ukształtowane w sposób gwarantujący bezpieczeństwo pod względem geotechnicznym; kierunek ten jest szczególnie atrakcyjny na terenach zurbanizowanych, w których okolicy brak jest większych wzniesień; realizacja tego kierunku jest możliwa również po znacznym spowolnieniu przemian w złożu odpadów;

4. kierunek budowlany - możliwy jest do realizacji na terenach składowisk / obiektów płaskich, na których składowane były odpady budowlane; budownictwo na tego typu terenach ogranicza się raczej do lekkich konstrukcji; zabudowa mieszkalna może być realizowana dopiero po całkowitej mineralizacji złożonych odpadów.

3. Metody eliminacji zagrożeń

Współczesna inżynieria środowiska dysponuje wieloma rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi pozwalającymi na prawie całkowite wyeliminowanie związanych z oddziaływaniem składowanych odpadów zagrożeń. Metody i techniki rekultywacji dobiera się stosownie do zidentyfikowanych zagrożeń.

Zabezpieczenie wód podziemnych i powierzchniowych przed oddziaływaniem złoża odpadów może być realizowane poprzez zastosowanie różnych metod. Często metody te stosuje się z reguły we wzajemnych kombinacjach. Regułą winno być stosowanie w pierwszej kolejności tych rozwiązań, które będą ograniczać ilość wód opadowych mogących infiltrować w złoże odpadów. Ich prawidłowa realizacja winna całkowicie wyeliminować powstawanie odcieków. W niektórych przypadkach (wadliwie wykonane ujęcia biogazu, znaczne zanieczyszczenie gleb wzdłuż stopy składowiska itp.) dodatkowo konieczne jest zastosowanie rozwiązań zapobiegających rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń.

Znanych jest kilka metod technicznych pozwalających na ograniczenie możliwości przemywania złoża:

1. przykrycie składowiska przesłoną filtracyjną. W wielu opracowaniach wykonywanych na podstawie materiałów ofertowych producentów materiałów izolacyjnych w celu zabezpieczenia złoża odpadów przed infiltracją wód opadowych, a w konsekwencji w celu ograniczenia ilości odcieków przyjmuje się szczelne przykrycie wysypiska folią HDPE. Jest to niewątpliwie radykalne rozwiązanie. Należy

68

jednak zwrócić uwagę na całokształt zagadnienia. Składowanie odpadów komunalnych (czy innych zawierających substancję ulegającą biodegradacji) jest metodą ich unieszkodliwienia. Złożone odpady w wyniku procesów przemian biochemicznych ulegają mineralizacji i przekształcają się w grunt antropogeniczny. Prawidłowy przebieg tych procesów zależy od wielu parametrów. W zależności od nich czas potrzebny do unieszkodliwienia złożonych odpadów może wynosić od kilku do kilkudziesięciu lat. Jednym z warunków przebiegu ww. procesów, będących jednocześnie źródłem powstawania gazu składowiskowego (metanogenezy) jest odpowiednia wilgotność złoża. Po spadku wilgotności składowanych odpadów poniżej 20 -18 % przemiany te zostają spowolnione lub ustają. Szczelne przykrycie składowiska przy zapewnieniu wentylacji (ujęcia biogazu) prowadzić będzie do przesuszenia złoża i znacznego spowolnienia biochemicznych procesów wewnątrz nasypu. Przedłużony więc zostanie w czasie proces naturalnego unieszkodliwiania odpadów, a intensywność powstawania gazu będzie spadać. Może to spowodować, że składowisko będzie stanowić zagrożenie przez znacznie dłuższy czas niż w przypadku zastosowania innej technologii jego rekultywacji niż szczelne przykrycie jego powierzchni. Możliwy jest również scenariusz, że po kilkudziesięciu latach na skutek zmian w objętości nasypu, a co za tym idzie zmiany pola powierzchni zewnętrznej i powstałych naprężeń lub pod wpływem maszyn pracujących na obiekcie (w celu jego dalszego zagospodarowania) dojdzie do przerwania izolacji. W takim przypadku po infiltracji wód opadowych, ponowne uwilgotnienie złoża zintensyfikuje przemiany biochemiczne, w tym również produkcję gazu. Wzrośnie ponownie zagrożenie dla środowiska, na co obiekt może być nieprzygotowany (demontaż instalacji odgazowujących, instalacji do przechwytywania oraz oczyszczania odcieków). Podkreślić należy również, że szczelne przykrycie złoża odpadów folią HDPE uniemożliwi przez długi czas wykonanie prawidłowej biologicznej zabudowy składowiska. Nasadzenie krzewów i drzew wymaga zapewnienia odpowiedniej warstwy gruntu dla prawidłowego ukorzenienia się. Wysiane trawy i rośliny motylkowe będą stale narażone zwłaszcza w górnej części skarp na wysychanie na skutek małej retencji wodnej, jaką będzie zapewniać niewielka warstwa okrywy rekultywacyjnej. Do wykonania przesłony można zastosować cały szereg technologii stosowanych do uszczelnienia podłoży składowisk (folie HDPE, geokompozyty bentonitowe itp.) lub grunty nieprzepuszczalne. Oczywiście jest to rozwiązanie bardzo kosztowne. Często stosowana jest argumentacja, że przykrycie folią jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania instalacji ujmującej biogaz. Pamiętać jednak należy, że w takim przypadku konieczne jest stosowanie podfoliowych systemów nawilżania złoża odpadów, co powoduje dalszy wzrost kosztów i skomplikowanie procesu rekultywacji. Ze względu na fakt, że pozyskiwanie biogazu nie jest tu celem podstawowym, a jedynie ma służyć zmniejszeniu oddziaływania rekultywowanego obiektu na powietrze atmosferyczne i wegetację roślin, wystarczającym zabiegiem jest uszczelnienie folią lub gliną powierzchni bezpośrednio przylegających do ujęć biogazu.

W przypadku rekultywacji składowisk odpadów niebezpiecznych przykrycie obiektu przesłoną filtracyjną jest jedyną dozwoloną metodą.

Uszczelnienie wykonuje się z następujących warstw, poczynając od najniższej:

1) warstwa ekranująca złożona z warstwy mineralnej o wartości współczynnika filtracji k nie większej niż 1 x 10-9 m/s oraz izolacji syntetycznej; miąższość warstwy ekranującej wynosi, co najmniej 0,5m;

69

2) warstwa drenażowa, żwirowo-piaszczysta o wartości współczynnika filtracji k większej niż 1 x 10-4 m/s, z systemem drenów, o miąższości nie mniejszej niż 0,5 m;

3) wierzchnia warstwa ziemna o miąższości nie mniejszej niż 1,0 m, z żyzną warstwą gleby pozwalającą na wegetację roślin rekultywacyjnych;

2. odpowiednie ukształtowanie składowiska - ukształtowanie wierzchowiny składowiska i skarp powinno zapewniać sprawny, lecz niepowodujący erozji, spływ powierzchniowy wód opadowych; powinno również zabezpieczać powierzchnię wierzchowiny przed powstawaniem zapadlisk i lokalnych wklęśnięć, gdzie może stagnować woda opadowa.

Alternatywne (do uszczelniania) zabezpieczenie złoża odpadów przed infiltracją wód opadowych polega na zastosowaniu do rekultywacji nasypu odpadów metody biologicznej65. Istotą metod jest:

1. stworzenie warunków siedliskowych (odpowiednia warstwa rekultywacyjna) dla roślin, które stanowić będą podstawową ochronę rekultywowanego obiektu;

2. roślinna stabilizacja okrywy rekultywacyjnej złoża odpadów oraz zabezpieczenie jej przed erozją wodną i wietrzną, z równoczesnym nadaniem terenom odpowiednich walorów estetyczno-widokowych oraz krajobrazowych do czasu docelowego zagospodarowania;

3. inicjowanie i stymulowanie procesów glebotwórczych w wierzchniej warstwie odpadów;

4. zapobieżenie przemywania nasypu odpadów poprzez pochłanianie wód opadowych w strefie korzeniowej roślin, oraz na ich powierzchni;

5. zwiększenie parowania terenowego (szczególnie z powierzchni roślin);

6. zmniejszenie spływu powierzchniowego ze skarp nasypu.

Stosuje się różne metody techniczne zapobiegające rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń, poniżej wymieniono metody najczęściej stosowane:

65 Metoda biologiczna polega na wykonaniu specjalnej glebotwórczej warstwy rekultywacyjnej, a następnie jej

obsiewie odpowiednio dobraną mieszanką roślin zadarniających oraz na nasadzeniu krzewów i drzew. Nie zakłada się, że warstwa rekultywacyjna będzie stanowiła bezwzględną przesłonę wodoszczelną, lecz tworzyć będzie przede wszystkim siedlisko dla roślin, które stanowić będą podstawową ochronę rekultywowanego obiektu. Dopuszcza się możliwość infiltracji wód opadowych niezbędnych do utrzymania wilgotności złoża odpadów, lecz w ilości możliwej do zaabsorbowania przez złożone odpady. W ten sposób będą mogły zachodzić naturalne procesy unieszkodliwiania złożonych odpadów. Będzie również możliwa naturalna wymiana gazowa. Do obsiewu dobiera się gatunki traw dających szybkie i silne zadarnianie, spełniające jednocześnie wymagania siedliska o bardzo zmiennych warunkach wodnych. Trawy wysiewa się wraz z rośliną osłonową. W celu zapobieżenia erozji wodnej spływ powierzchniowy ze skarp nasypu może być ograniczony przez nasadzenie pasów odpowiednio dobranych krzewów i drzew.

70

1. izolacje boczne - izolacje te można stosować w przypadku kiedy konieczne jest szczególnie staranne odizolowanie odcieków składowiskowych od wód gruntowych; warunkiem ich stosowania jest odpowiednia budowa geologiczna podłoża; wykonana przegroda ma postać ekranu wodoszczelnego wykonanego np. jako iłowo-cementowy czy z tworzyw sztucznych odpowiednio połączoną z warstwą nieprzepuszczalną. Przegroda zapobiegać będzie penetracji wody gruntowej pod złoże odpadów, a tym samym wyeliminuje jej kontakt z odciekami; stosowanie przegród bocznych jest bardzo kosztowne i wymaga przeprowadzenia starannych analiz podłoża obiektu;

2. drenaże i rowy opaskowe - przy sprzyjających warunkach gruntowych możliwe jest przechwycenie wód odciekowych drenażem opaskowym; skuteczność drenażu uwarunkowana jest niewielką miąższością gruntów przepuszczalnych zalegających w podłożu składowiska oraz możliwością zapewnienia odbiornika dla przechwyconych odcieków.

Metody biologiczne ograniczania możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń polegają na nasadzeniu wzdłuż stopy składowiska pasów roślinności o odpowiednim składzie florystycznym - krzewiastej lub drzew. Rośliny powinny cechować się dużymi potrzebami pokarmowymi oraz wodnymi, dzięki czemu będą pobierać z zanieczyszczonych wód związki biogenne oraz mikroelementy (w tym również rozpuszczone związki metali ciężkich). Ponadto w kanalikach oraz porach gruntu w strefie korzeniowej nasadzonych roślin tworzyć się będą warunki bytowe dla wielu mikroorganizmów glebowych (grzybów, bakterii oraz glonów). Ścieki stanowią doskonałą pożywkę dla mikroorganizmów, które rozwijają się masowo i powodują przetworzenie wprowadzonej do gruntu substancji organicznej w związki mineralne przyswajalne dla roślin. Powstawać będzie w ten sposób naturalny filtr biologiczny.

Ochrona powietrza atmosferycznego w przypadku składowisk obejmuje: ochronę przed emisją gazu składowiskowego oraz przed emisją aerozoli bakteryjnych i przed pyleniem.

Podstawowym elementem ochrony przed emisją gazu składowiskowego jest zapewnienie zorganizowanego odgazowania składowiska.

Zadaniem odgazowania rekultywowanych składowisk jest:

1. wyeliminowanie zagrożenia wybuchem metanu;

2. przerwanie ekranów utrudniających przepływ, odprowadzenie ciepła z wnętrza korpusu składowiska oraz ukierunkowanie przepływu gazów;

3. wyeliminowanie możliwości blokowania dostępu powietrza do korzeni roślin rekultywacyjnych;

4. ograniczenie uciążliwości zapachowej.

Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów jednoznacznie nakazuje, aby składowisko odpadów, na którym przewiduje się składowanie odpadów ulegających biodegradacji, wyposażyć w instalację do odprowadzania gazu składowiskowego. Gaz składowiskowy powinien być oczyszczony i wykorzystany do celów energetycznych, a jeżeli jest to niemożliwe - spalony w pochodni.

71

W przypadku rekultywacji składowisk, gdzie składowano odpady ubogie w substancję organiczną, np. odpady z terenów wiejskich lub gdy stwierdzono znaczy stopień mineralizacji odpadów należy rozważyć rezygnację z wykonania ujęć biogazu lub wykonanie ujęć biernych, gdzie biogaz odprowadzany jest do atmosfery po uprzedniej dezodoryzacji na biofiltrze.

Zabezpieczenie rekultywowanego składowiska przed pyleniem i emisją aerozoli biologicznych stanowi prawidłowo wykonana okrywa rekultywacyjna. Zadarnianie rekultywowanych powierzchni całkowicie eliminuje uciążliwość związaną z pyleniem lub emisją aerozoli bakteryjnych.

Środowisko glebowe jest stosunkowo najbardziej odporne na zanieczyszczenia. Substancje humusowe, iły i uwodnione tlenki łączą się ze sobą na różne sposoby, tworząc koloidalne kompleksy adsorpcyjne, które odgrywają ważną rolę w zachowaniu się substancji szkodliwych. Po osiągnięciu powierzchni gleby substancje szkodliwe ulegają adsorpcji na koloidach w warstwie powierzchniowej albo są zmywane w głąb gleby przez wody deszczowe lub topniejący śnieg. Rozpuszczalne substancje szkodliwe wnikają w układ porów powierzchni gleby, gdzie następuje adsorpcja jonów. Związki nierozpuszczalne gromadzą się na powierzchni, a hydrofobowe związki organiczne wiążą się z materią organiczną występującą w warstwie powierzchniowej. Te zaadsorbowane na cząstkach gleby substancje zostają wbudowane w warstwę powierzchniową lub sporadycznie przenikają do głębszych warstw gleby w wyniku jej ruchów mechanicznych lub pęknięć spowodowanych suszą. Cząsteczki niektórych organicznych substancji szkodliwych w warstwie powierzchniowej gleby ulegają rozkładowi fotochemicznemu lub biochemicznemu. W rzadkich przypadkach zachodzi potrzeba zastosowania specjalnego postępowania wobec zanieczyszczeń gleby zwłaszcza metalami ciężkimi.

W przypadku zanieczyszczenia przyległych do składowiska gleb metalami ciężkimi, do ich remediacji stosuje się generalnie dwie grupy metod:

I. grupę metod opartą na ekstrakcji fizyko-chemicznej (typu kwaśnego wyługowania czy elektroosmozy) lub na unieruchomieniu poprzez wytworzenie połączeń metali nierozpuszczalnych w wodzie. Metody te wymagają specjalnego sprzętu i wysokich nakładów finansowych; poza tym pogarszają zarówno fizyczne właściwości gleb, jak i ich aktywność biologiczną.

II. drugą grupą metod jest fitosanitacja. Metoda ta polega ona na usuwaniu metali ciężkich z gleb przez specjalne gatunki roślin.

Podstawowym działaniem w przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia gruntu metalami ciężkimi jest zawsze doprowadzenie środowiska glebowego do odczynu zasadowego poprzez wapnowanie. Powoduje to przejście związków większości metali ciężkich w formy nierozpuszczalne, a tym samym unieruchomienie ich w gruncie. Metale w tej formie nie są wymywane do wód gruntowych, nie są również pobierane przez rośliny. W przypadku niewielkich objętości gruntu wskazane jest jego wydobycie i zastosowanie do wykonania okrywy rekultywacyjnej. Pozostały wykop należy wypełnić dowiezionym gruntem.

Najczęstszą formą degradacji gleb wokół nasypów składowisk jest zanieczyszczenie nadmiarem substancji użyźniających zawartych w odciekach lub spływie powierzchniowym. Usuwanie nadmiaru substancji użyźniających z gleby wokół rekultywowanych składowisk

72

przeprowadza się poprzez nasadzanie roślin o dużych potrzebach pokarmowych; osiągnięcie właściwych rezultatów związane jest jednak ze starannym regularnym usuwaniem rocznych przyrostów masy i odpowiednią nimi gospodarką; przykładowo zastosowanie do usuwania nadmiernego przeżyźnienia trawy kupkówki pospolitej wymaga kilkukrotnego w trakcie sezonu wegetacyjnego jej koszenia; po skoszeniu trawa musi być zebrana i zagospodarowana (np. poddana kompostowaniu).

4. Kryteria doboru metod rekultywacji

Kryteria doboru metod rekultywacji składowisk / obiektów można podzielić na kryteria ekonomiczne i pozaekonomiczne. Ochrona środowiska powinna być celem nadrzędnym, w związku z czym kryteria pozaekonomiczne powinny być kryteriami wiodącymi.

1. Kryteria pozaekonomiczne – podstawowe kryteria pozaekonomiczne to:

⇒ stopień zagrożenia środowiska przez składowisko / obiekt. Kryterium to należy uznać za wiodące. Przykładem może być sytuacja, w której rekultywowane składowisko / obiekt zlokalizowany jest na zbiorniku wód podziemnych o dużym znaczeniu; w takim przypadku niebezpieczeństwo skażenia jego wód wymaga zastosowania rozwiązań dających szybkie efekty i duży stopień pewności skutecznego działania;

⇒ kierunek rekultywacji. Tereny przeznaczone pod budownictwo będą wymagały większego bezpieczeństwa pod względem geotechnicznym niż tereny przeznaczone pod zalesienie;

⇒ wymagany czas rekultywacji wynikający z zagospodarowania terenów przyległych. Przekształcenia otoczenia np. związane z zabudową mieszkalną mogą determinować zastosowanie metod dających bardziej szybkie efekty;

⇒ rzetelna ocena zagrożeń środowiska oraz znajomość zjawisk zachodzących we wnętrzu składowiska warunkują zastosowanie właściwych metod.

2. Kryteria ekonomiczne – podstawowe kryteria ekonomiczne to:

⇒ koszt pracy i materiałów podstawowych zabiegów,

⇒ koszt nadzoru i pielęgnacji zieleni w trakcie trwania procesu rekultywacji,

⇒ wartość użytkowa terenów lokalizacji składowiska / obiektu.

B) Postępowanie z obiektami niebędącymi legalnymi składowiskami, w których są składowane odpady.

Biorąc pod uwagę wymagania związane z ochroną środowiska i skalę zagrożeń wynikających ze składowania odpadów w obiekcie niebędącym legalnym składowiskiem (zwykle niespełniającym wielu wymagań stawianym składowiskom, w tym tych istotnych z punktu widzenia ograniczenia oddziaływania na środowisko – w szczególności gruntowo-wodne) można wyróżnić następujące sposoby postępowania:

73

1. Zamknięcie i rekultywacja obiektu prowadzona poprzez analogię zgodnie z wymaganiami stawianymi składowiskom odpadów danego typu (biorąc pod uwagę rodzaj odpadów składowanych w obiekcie niebędącym legalnym składowiskiem).

2. Wydobycie składowanych odpadów (całkowite wydobycie odpadów i przetransportowanie ich w celu bezpiecznego unieszkodliwienia na składowisko danego typu, które spełnia wymagania) i rekultywacji zdegradowanego terenu (terenu zanieczyszczonego, zalegającego pod składowanymi w obiekcie odpadami).

Ad. 1. W przypadku stwierdzenia braku oddziaływania obiektu na środowisko (szczególnie gruntowo-wodne), możliwe będzie pozostawienie odpadów oraz zamknięcie i rekultywacja obiektu. Sposób zamknięcia i rekultywacji powinien być dostosowany do rodzaju składowanych w obiekcie odpadów i być analogiczny do wymagań stawianych składowiskom (patrz załącznik nr 3 oraz część A niniejszego załącznika - Wybrane informacje dotyczące rekultywacji).

Ad. 2. W przypadku stwierdzenia oddziaływania obiektu na środowisko (w tym szczególnie na środowisko gruntowo-wodne) konieczne będzie wydobycie składowanych odpadów, przetransportowanie ich w celu bezpiecznego unieszkodliwienia na składowisko danego typu spełniające wymagania oraz rekultywacja zdegradowanego terenu. Wydobycie i sposób postępowania z odpadami z obiektu (poprzez analogię do składowiska) powinno wymagać uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów.

Sposób rekultywacji zanieczyszczonego terenu, zalegającego pod składowanymi w obiekcie odpadami, powinien być dostosowany do potrzeb wynikających ze skali i rodzaju występujących zanieczyszczeń. Wybrane informacje dot. wydobycia odpadów i rekultywacji zdegradowanego terenu przedstawiono poniżej.

1. Wydobycie i transport odpadów

Zlikwidowanie obiektu polega na wybraniu i wywiezieniu całego złoża odpadów. Wydobyte odpady transportowane (ewakuowane) powinny być przez specjalistyczną firmę posiadającą stosowne zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów.

Podstawowe uwagi dot. wydobywania odpadów (na przykładzie odpadów komunalnych):

1. W trakcie odspajania odpadów należy liczyć się z powstaniem uciążliwości odorowych, roznoszenia frakcji lekkiej odpadów oraz emisji pyłu, bioaerozli bakteryjnych i zarodników grzybów.

2. Pozostały po usuniętych odpadach grunt mineralny może być w wierzchniej warstwie zanieczyszczony zarówno substancjami biogennymi, jak i zaadsorbowanymi metalami ciężkimi. Jego odsłonięcie może spowodować przenikanie wymienionych substancji do środowiska gruntowo-wodnego wskutek wymywania.

3. Skarpy pozostałe po składowaniu (w przypadku składowania w wyrobiskach) mogą być podatne na lokalną utratę stateczności.

4. Cały pozostały po obiekcie teren będzie bezroślinny i bezglebowy.

Istotnym problemem będzie zabezpieczenie obiektu przed ponownym jego przekształceniem w nielegalne miejsce składowania odpadów w wyniku „dzikiego składowania odpadów”.

74

Zalecenia technologiczne dotyczące odspajania odpadów oraz ich załadunku na środki transportu:

Zazwyczaj bardzo trudna do określenia będzie charakterystyka ilościowa i jakościowa (ilość i rodzaje) odpadów złożonych w przeznaczonym do likwidacji obiekcie. Dlatego wszystkie prace należy przeprowadzić z zachowaniem szczególnych środków ostrożności według następujących zaleceń ogólnych:

1. Prace przy odspajaniu złoża odpadów należy prowadzić w sposób uporządkowany. Powierzchnię obiektu należy podzielić na kolejne sektory robocze o wymiarach 15x15 m. Prace winny być prowadzone sukcesywnie i obejmować odspojenie i całkowite wybranie odpadów, aż do wolnego od odpadów gruntu mineralnego.

2. Prace należy rozpocząć od wjazdu / skraju obiektu.

3. Z uwagi na potencjalną uciążliwość odorową nie powinno się odsłaniać większych powierzchni niż powierzchnia możliwa do odsłonięcia i odspojenia z jednego stanowiska koparki.

4. Front prac powinien winien być tak zorganizowany, aby możliwa była stała kontrola odspajanych i ładowanych na środki transportu odpadów. W przypadku stwierdzenia odpadów, których identyfikacja budzi podejrzenia prace należy przerwać do czasu wyjaśnienia wątpliwości przez specjalistów (ewentualnego badania właściwości odpadów).

5. Odspajanie odpadów należy prowadzić przy zastosowaniu koparek o osprzęcie podsiębiernym sterowanych hydraulicznie. Zaleca się, aby front robót był ograniczony do dwóch koparek.

6. Transport odpadów winien być prowadzony przy zastosowaniu samochodów samowyładowczych o napędzie minimum na dwie osie. Na czas transportu skrzynie transportowe winny być zabezpieczone siatkami zapobiegającymi rozwiewaniu lekkich frakcji odpadów.

2. Rekultywacja terenu pozostałego po wywiezieniu odpadów

Rekultywację terenu pozostałego po wywiezieniu odpadów należy taktować jako proces, w trakcie którego zniszczone tereny przywracane są dla środowiska jako tereny ponownie użyteczne.

Celem rekultywacji terenu pozostałego po wywiezieniu odpadów będzie:

1. Zabezpieczenie środowiska przed oddziaływaniem złożonych uprzednio i wywiezionych odpadów.

2. Ukształtowanie warunków siedliskowych dla roślin.

3. Uzyskanie trwałej szaty roślinnej.

4. Zagospodarowanie techniczne i biologiczne uniemożliwiające ponowną degradację terenu np. poprzez „dzikie” składowanie odpadów.

Wyznacznikiem zrealizowania celu rekultywacji będzie uzyskanie trwałej szaty roślinnej.

75

Rekultywacja terenu pozostałego po wywiezieniu odpadów to nie tylko realizacja zaprojektowanych zabiegów technicznych i biologicznych, lecz również ciągła kontynuacja działań, aż do momentu uznania, że teren jest pokryty trwałą szatą roślinną. Przez ten okres niezbędny jest stały monitoring efektów rekultywacji oparty o obserwacje stanu szaty roślinnej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości należy wprowadzić odpowiednie korekty. Podkreślić należy, że szata roślinna szczególnie w początkowym etapie rekultywacji wymaga zabiegów pielęgnacyjnych. Ich nieprzestrzeganie jest częstym powodem braku zamierzonych efektów.

Rekultywacja techniczna

Zadania rekultywacji technicznej powinny obejmować następujące działania:

1. Geodezyjne wytyczenie docelowego ukształtowania granic rekultywowanego terenu.

2. Korektę ukształtowania skarp (tak, aby posiadały nachylenie 1 : 2).

3. Korektę pH dna i jego ukształtowanie (cały teren dawnego obiektu niezwłocznie po usunięciu odpadów należy poddać profilaktycznemu wapnowaniu. Zadaniem wapnowania jest zapobieżenie potencjalnego wymywania zaadsorbowanych metali ciężkich, przyspieszenie mineralizacji związków zawierających nadmiar pierwiastków biogennych oraz poprawienie właściwości siedliskowych podłoża gruntowego. Wapno należy wymieszać z podłożem do głębokości 25 cm przy zastosowaniu glebogryzarki.).

Przywrócenie rekultywowanym terenom właściwości użytkowych sprowadza się w praktyce do utworzenia na rekultywowanym terenie warunków siedliskowych dla roślin, co zasadniczo jest tożsame z odtworzeniem lub utworzeniem rekultywacyjnej pokrywy glebowej – rekultywacyjnej warstwy glebotwórczej.

Zadania warstwy glebotwórczej:

1. Jak najszybsze stworzenie możliwości wegetacji roślin stanowiących ochronę rekultywowanego obiektu przed szkodliwym wpływem na środowisko, a w szczególności:

• przed erozją wodną i wietrzną,

• poprzez ograniczenie możliwości infiltracji wód opadowych (ograniczenie możliwości przemywania gruntu),

2. Zainicjowanie naturalnych procesów glebotwórczych w głębiej położonych warstwach gruntów powodujących ich przekształcenie w glebę pochodzenia antropogenicznego.

Ideałem byłoby, aby odtwarzanie warstwy glebowej odbywało się przy wykorzystaniu naturalnie żyznej gleby (pochodzącej np. ze zdjętej w trakcie budowy warstwy humusu). Niestety w większości przypadków brak jest takiej możliwości (duże powierzchnie do rekultywacji, cena ziemi urodzajnej, koszty transportu itp.). W takiej sytuacji należy utworzyć warstwę glebotwórczą przy zastosowaniu komponentów możliwych do pozyskania w ekonomicznie uzasadniony sposób.

W skład warstwy glebotwórczej powinien wchodzić:

1. szkielet glebotwórczy - materiał mineralny nadający mechaniczne cechy tworzonej glebie (np. grunt rodzimy),

76

2. materiał użyźniający - nawóz organiczny lub mineralny nadający szkieletowi glebotwórczemu właściwości fizyczne, chemiczne i biotyczne gleby (np. ustabilizowane komunalne osady ściekowe).

Miąższość warstwy glebotwórczej powinna być dostosowana do roli, jaką ma spełniać. Jeżeli warstwa ma stanowić siedlisko dla roślin rekultywacyjnych, jej miąższość może być mniejsza niż w przypadku, kiedy zadaniem warstwy jest również retencja wód opadowych. W przypadku, kiedy podstawową roślinność rekultywacyjną mają stanowić trawy, warstwa rekultywacyjna nie powinna przekraczać 20 cm. Ma to szczególne znaczenie w początkowym okresie wegetacji traw, kiedy są one zagrożone przez konkurencję głęboko korzeniących się jednorocznych roślin jednoliściennych niespełniających wymogów stawianych dla roślin rekultywacyjnych. Nasadzenie roślinności krzewiastej oraz drzew wymaga przygotowania odpowiednich stanowisk pod sadzonki lub sztobry w postaci zaprawionych żyzną ziemią, kompostem lub osadem ściekowym dołków o głębokości ok. 80 cm.

Rekultywacja biologiczna

Celem rekultywacji biologicznej jest:

1. Przeprowadzenie sanitacji (oczyszczania) terenu dawnego obiektu.

2. Zabezpieczenie środowiska gruntowo-wodnego przed potencjalnym przenikaniem substancji rozpuszczonych (w tym substancji biogennych i metali ciężkich).

3. Zabezpieczenie przed ponownym przekształceniem rekultywowanego terenu w „dzikie wysypisko”.

W celu sanitacji zalegającego w podłożu usuniętego złoża odpadów gruntu na całym jego obszarze oraz w pasie o szerokości 10 m wzdłuż terenu wyrobiska można dokonać obsiewu zadarniającego (mieszanka traw i roślin osłonowych) oraz zasadzić np. wierzbę wiciowową (Salix vinimalis). Roślina ta posiada bardzo dobre właściwości adaptacyjne do prawie każdego rodzaju siedliska, a ponadto dzięki dużej zdolności absorbowania biogenów oraz wody pełnić może rolę naturalnego filtru biologicznego spełniającego funkcje detoksykacji gruntu oraz wychwytywania substancji szkodliwych (w tym również metali ciężkich). Oprócz roli sanitacyjnej szerokie spektrum środowiskowe tej rośliny powoduje, że jest ona niezastąpiona przy stabilizacji, umacnianiu i odwodnieniu skarp. W przypadku terenu pozostałego po obiekcie rolą nasadzeń będzie również zabezpieczenie przed ponownym przekształceniem go w „dzikie wysypisko”.

Wytyczne dla sporządzania przeglądów ekologicznych ... · dr inż. Piotr Manczarski1 Wytyczne...

Documents

Transcript of Wytyczne dla sporządzania przeglądów ekologicznych ... · dr inż. Piotr Manczarski1 Wytyczne...