WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI PUBLICZNYMI 145 …³łpraca-z... · 146 9.1. Podstawy prawne Działania...

145

Pracownicy Rządowego Centrum Bezpieczeństwa nie otrzymali żadnych korzyści materialnych

lub niematerialnych za wkład do Księgi dobrych praktyk w zakresie zarządzania ciągłością działania.

Rozwijając system BCM w organizacji, należy pamiętać, że jej otocze-nie nie składa się tylko z klientów, kontrahentów oraz konkurentów. Znacz-ny wpływ na otoczenie organizacji mają organy państwa oraz administracja publiczna, które są równocześnie częścią składową tego otoczenia. Organy państwa oraz administracja publiczna również tworzą system mający na celu zapewnienie ciągłości funkcjonowania państwa na wypadek zagrożeń – system zarządzania kryzysowego. Rozdział ten prezentuje spojrzenie na za-rządzanie kryzysowe z perspektywy administracji publicznej i powstał jako praktyczny przykład współpracy administracji z sektorem prywatnym.

WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI PUBLICZNYMI

rozdział 9WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI PUBLICZNYMI

146

9.1. Podstawy prawne

Działania z zakresu zarządzania kryzysowego opisane zostały w usta-wie o zarządzaniu kryzysowym,� która określa w obszarze zarządzania kry-zysowego:

właściwe organy, ich zadania oraz zasady działania, dokumenty planistyczne, zasady finansowania działań.

zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji pub-licznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przej-mowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej (IK).

Dokumentami planistycznymi z zakresu zarządzania kryzysowego są: �Plany zarządzania kryzysowego – plany sporządzane na pozio-

mie krajowym (odrębnie na potrzeby rządu i na potrzeby poszcze-gólnych resortów), wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Ich celem jest zaplanowanie działań, które powinny być podjęte w sy-tuacji kryzysowej. Plany określają – kto ma podjąć działania, co ma zrobić, w jaki sposób, z kim musi współdziałać. Muszą one uwzględniać wszelkie procedury i działania podejmowane przez podmioty administracji, zgodnie z innymi przepisami.

�raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego – Raport przygotowywany na podstawie raportów cząstkowych przez mi-nistrów kierujących działami administracji rządowej, kierow-ników urzędów centralnych oraz wojewodów. Za koordynację przygotowania Raportu odpowiada dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB), a w części dotyczącej zagrożeń o charakte-rze terrorystycznym Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). Celem Raportu jest wskazanie najważniejszych zagrożeń

� Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn zm.).


147

dla Rzeczypospolitej Polskiej. Na podstawie wniosków z Raportu przygotowywane są plany zarządzania kryzysowego.

�Narodowy Program ochrony infrastruktury Krytycznej – celem Programu jest stworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa IK. Program w sposób syntetyczny i kompleksowy określa wizję i cele ochrony infrastruktury krytycznej, model współpracy w re-alizacji zadań, role uczestników i dobre praktyki ochrony IK.

9.2. Fazy zarządzania kryzysowego9

9 Podrozdział opracowany na podstawie książki Witolda Skomry Zarządzanie kryzysowe – praktyczny przewodnik po nowelizacji ustawy, Wyd. Presscom Wrocław 2010, str. 27–64.

Zapobieganie

Odbudowa Przygotowanie

Reagowanie

Źródło: opracowanie własne RCB.

Rysunek 16. Fazy zarządzania kryzysowego


148

Fazy zarządzania kryzysowego obejmują: �Zapobieganie – wszystkie działania podejmowane, by nie dopuś-

cić do powstania sytuacji kryzysowej (w szczególności działania w obszarze stanowienia prawa i jego egzekucji).

�Przygotowanie – mechanizmy, które pozwalają przygotować się na wystąpienie sytuacji kryzysowej. Do tego typu działań zali-czyć należy m.in.:

rezerwy strategiczne,magazyny przeciwpowodziowe,odwody operacyjne poszczególnych służb, tj. specjalnie wy-dzielone siły i środki, tworzone na wyższych szczeblach struk-tury organizacyjnej, które mogą zostać użyte w celu wsparcia prowadzonych działań, w sytuacji nieposiadania przez kieru-jącego działaniami odpowiednich zasobów, planowanie przy-szłych działań,plany i procedury działania,techniczne i osobowe przygotowanie zespołów ludzkich łącz-nie z ich wyszkoleniem i sprawdzeniem w formie ćwiczeń.

W tej fazie ogromną rolę odgrywa również edukacja społeczeństwa. Obywatel powinien wiedzieć, jak ma w danej sytuacji się zachować. �Reagowanie – działania podejmowane w chwili wystąpienia sy-

tuacji kryzysowej, m.in. uruchomienie procedur w celu opano-wania sytuacji i ograniczenia skutków danej sytuacji dla społe-czeństwa.

�Odbudowa – działania, które muszą zostać podjęte celem przy-wrócenia sytuacji do stanu sprzed wystąpienia zdarzenia do-prowadzającego do wystąpienia sytuacji kryzysowej. To zadanie spoczywa głównie na właścicielach uszkodzonych obiektów i in-frastruktury. Zadania administracji w tej fazie są ograniczone do ich wspierania.


149

9.3. Podmioty administracji w zarządzaniu kryzysowym

Administracja publiczna, używając pojęcia sytuacji kryzysowej, ma na myśli:

sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mie-nia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ogranicze-nia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.

W opanowaniu zagrożeń w zależności od ich skali biorą udział różne szczeble administracji publicznej (rządowej i samorządowej).

Kraj

Województwo

Powiat

Gmina

Kraj

Województwo

Powiat

Gmina

Koordynacja

Reagowanie


Rysunek 17. Koordynacja i reagowanie w zarządzaniu kryzysowym


150

System zarządzania kryzysowego w Polsce zbudowany jest pionowo w orientacji od dołu do góry. W przypadku wystąpienia zagrożeń pierwsze reagują na nie służby tego szczebla, który jest właściwym do ich eliminacji. Jeśli posiadane przez ten szczebel siły i środki są wystarczające do opanowa-nia zagrożeń, nie ma mowy o wystąpieniu sytuacji kryzysowej bez względu na wielkość zdarzenia.

Z sytuacją kryzysową na terenie gminy mamy do czynienia wówczas, gdy siły i środki dostępne służbom podległym wójtowi (burmistrzowi, prezy-dentowi miasta) są niewystarczające do opanowania zagrożenia.

W takim przypadku uruchamiane jest wsparcie z poziomu powiatu, wo-jewództwa lub kraju.

do zadań wójta, burmistrza, prezydenta miasta w sprawach zarządza-nia kryzysowego należy m.in.:10

�kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usu-waniem skutków zagrożeń na terenie gminy;

�realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym reali-zacja zaleceń do gminnego planu zarządzania kryzysowego oraz opracowywanie i przedkładanie staroście do zatwierdzenia gmin-nego planu zarządzania kryzysowego;

�zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym; współdziałanie z Szefem Agen-cji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie przeciwdziałania, zapobiegania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrory-stycznym;

�informowanie ludności gminy o wystąpieniu zagrożeń i działa-niach podejmowanych w celu ich opanowania.

Organem pomocniczym wójta, burmistrza, prezydenta miasta w zapew-nieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest powołany przez niego gminny zespół zarządzania kryzysowego.

Wójt, burmistrz, prezydent miasta nie mają obowiązku tworzenia gmin-nych (miejskich) centrów zarządzania kryzysowego. Obowiązek całodobowego

10 Zadania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) określają art. 19 i art. 20 ustawy o zarządzaniu kryzyso-wym.


151

Prezes Rady Ministrów

Rada Ministrów

Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego

Rządowe Centrum BezpieczeństwaKrajowe Centrum Zarządzania Kryzysowego

Wojewoda

Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego

Wojewódzkie Centrum Zarządzania kryzysowego

Starosta

Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego

Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego

Wójt, Burmistrz, Prezydent

Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego

Gminne Centrum Zarządzania Kryzysowego (tworzone fakultatywnie)


Rysunek 18. Struktura zarządzania kryzysowego w Polsce


152

alarmowania członków gminnego zespołu zarządzania kryzysowego może być realizowany w inny sposób.

Wójt, burmistrz, prezydent miasta wykonuje zadania w zakresie zarządza-nia kryzysowego przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu gminy (miasta) właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego – to ona stanowi punkt kon-taktowy we wszystkich sprawach związanych z zarządzaniem kryzysowym.

do zadań starosty w sprawach zarządzania kryzysowego należy m.in.:11

�kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usu-waniem skutków zagrożeń na terenie powiatu;

�realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym opraco-wywanie i przedkładanie wojewodzie do zatwierdzenia powiato-wego planu zarządzania kryzysowego, realizacja zaleceń do powia-towych planów zarządzania kryzysowego, wydawanie organom gminy zaleceń do gminnego planu zarządzania kryzysowego, za-twierdzanie gminnego planu zarządzania kryzysowego;

�zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o cha-rakterze terrorystycznym; współdziałanie z Szefem Agencji Bezpie-czeństwa Wewnętrznego w zakresie przeciwdziałania, zapobiega-nia i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym;

Zadanie zorganizowania powiatowego centrum zarządzania kryzysowego starosta realizuje poprzez powiatową administrację zespoloną, którą stanowią:

�starostwo powiatowe, �powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu, �jednostki organizacyjne stanowiące wsparcie kierowników powia-

towych służb, inspekcji i straży.Starosta w efekcie może umiejscowić siedzibę powiatowego centrum za-

rządzania kryzysowego m.in. w komendzie powiatowej Państwowej Straży Pożarnej, komendzie powiatowej Policji czy też w starostwie powiatowym.

Swoje zadania zarządzania kryzysowego starosta wykonuje przy pomocy powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego. Starosta powołuje ten zespół, określając jednocześnie jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy.

11 Zadania starosty określa art. 17 ustawy o zarządzaniu kryzysowym.


153

do zadań wojewody w sprawach zarządzania kryzysowego należy m.in.:12

�kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usu-waniem skutków zagrożeń na terenie województwa;

�realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym wyda-wanie starostom zaleceń do powiatowych planów zarządzania kryzysowego, zatwierdzanie powiatowych planów zarządzania kryzysowego, przygotowywanie i przedkładanie do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego, realizacja wytycznych do woje-wódzkich planów zarządzania kryzysowego;

�wnioskowanie o użycie pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań;

�zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o cha-rakterze terrorystycznym; współdziałanie z Szefem Agencji Bezpie-czeństwa Wewnętrznego w zakresie zapobiegania, przeciwdziała-nia i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym.

Do zadań realizowanych przez komórkę organizacyjną urzędu woje-wódzkiego, właściwą w sprawach zarządzania kryzysowego, należy m.in.:13

�gromadzenie i przetwarzanie danych oraz ocena zagrożeń wystę-pujących na obszarze województwa;

�monitorowanie, analizowanie i prognozowanie rozwoju zagrożeń na obszarze województwa;

�dostarczanie niezbędnych informacji dotyczących aktualnego stanu bezpieczeństwa dla wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego, zespołu zarządzania kryzysowego działającego w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw wewnętrz-nych oraz Rządowego Centrum Bezpieczeństwa;

�opracowywanie i aktualizacja wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego;

12 Zadania wojewody określa art. 14 ustawy o zarządzaniu kryzysowym.13 Zadania komórki organizacyjnej urzędu wojewódzkiego, właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego

określa art. 16 ustawy o zarządzaniu kryzysowym.


154

�przygotowywanie, w oparciu o analizę zagrożeń w poszczególnych powiatach, zaleceń wojewody do powiatowych planów zarządza-nia kryzysowego;

�planowanie użycia pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań.

Organem pomocniczym wojewody w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest powoływany przez niego wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego.

Na szczeblu centralnym utworzone zostało RCB, które będąc państwową jednostką budżetową, zapewnia obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady Mini-strów, Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego oraz ministra właści-wego do spraw wewnętrznych w sprawach zarządzania kryzysowego.

do zadań rCB należy m.in.:14

�planowanie cywilne, zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzyso-wym, to:

całokształt przedsięwzięć organizacyjnych mających na celu przy-gotowanie administracji publicznej do zarządzania kryzysowego,planowanie w zakresie wspierania Sił Zbrojnych Rzeczypospo-litej Polskiej w razie ich użycia oraz planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji zadań z za-kresu zarządzania kryzysowego.

Planowanie cywilne obejmuje m.in.:przedstawianie szczegółowych sposobów i środków reagowania na zagrożenia oraz ograniczania ich skutków,opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego, we współpracy z właściwymi komórkami organi-zacyjnymi urzędów obsługujących ministrów oraz kierowników urzędów centralnych,analiza i ocena możliwości wystąpienia zagrożeń lub ich rozwoju,gromadzenie informacji o zagrożeniach i analiza zebranych ma-teriałów,

14 Zadania RCB określa art. 11 ustawy o zarządzaniu kryzysowym.


155

wypracowywanie wniosków i propozycji zapobiegania i prze-ciwdziałania zagrożeniom,planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Pol-skiej do wykonywania zadań,planowanie wsparcia przez organy administracji publicznej rea-lizacji zadań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

�realizacja zadań planistycznych i programowych z zakresu ochrony IK, w tym opracowywanie i aktualizacja załącznika funkcjonalnego do Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego dotyczącego ochrony IK, a także współpraca, jako krajowy punkt kontaktowy, z instytucja-mi Unii Europejskiej i Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego oraz ich krajami członkowskimi w zakresie ochrony IK;

�monitorowanie potencjalnych zagrożeń; �przygotowywanie projektów opinii i stanowisk Rządowego Zespo-

łu Zarządzania Kryzysowego; �przygotowywanie i obsługa techniczno-organizacyjna prac Rządo-

wego Zespołu Zarządzania Kryzysowego; �współdziałanie z podmiotami, komórkami i jednostkami organi-

zacyjnymi Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Eu-ropejskiej oraz innych organizacji międzynarodowych, odpowie-dzialnymi za zarządzanie kryzysowe i ochronę IK;

�organizowanie, prowadzenie i koordynacja szkoleń i ćwiczeń z za-kresu zarządzania kryzysowego oraz udział w ćwiczeniach krajo-wych i międzynarodowych;

�realizacja zadań z zakresu zapobiegania, przeciwdziałania i usu-wania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym; współdzia-łanie z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakre-sie zapobiegania, przeciwdziałania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym.

Przy Radzie Ministrów funkcjonuje Rządowy Zespół Zarządzania Kry-zysowego, jako organ opiniodawczo-doradczy właściwy w sprawach inicjo-wania i koordynowania działań podejmowanych w zakresie zarządzania kry-zysowego.


156

W skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego wchodzą: �Prezes Rady Ministrów – przewodniczący; �Minister Obrony Narodowej i minister właściwy do spraw we-

wnętrznych – zastępcy przewodniczącego; �Minister Spraw Zagranicznych; �Minister Koordynator Służb Specjalnych – jeżeli został powołany; �Dyrektor RCB – sekretarz zespołu.

W posiedzeniach zespołu, na prawach członka, biorą udział wyznaczo-ne przez przewodniczącego, w zależności od potrzeb, następujące organy administracji rządowej:

�ministrowie kierujący działami administracji rządowej; �kierownicy urzędów centralnych; �komendanci Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Straży Gra-

nicznej; �szefowie ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Woj-

skowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Obrony Cywilnej Kraju.Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może skierować do prac zespołu,

na prawach członka, Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego lub innego przedstawiciela.

Do zadań zespołu należy: �przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych

do opanowania sytuacji kryzysowych; �doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administra-

cji rządowej, instytucji państwowych i służb w sytuacjach kry-zysowych;

�opiniowanie sprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związku z zarządzaniem kryzysowym;

�opiniowanie potrzeb w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru;

�opiniowanie i przedkładanie Radzie Ministrów Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.


157

9.4. Reagowanie administracji w sytuacji wystąpienia zagrożenia

Zagrożenie nieakceptowane

Zagrożenie nadzwyczajne

(sytuacje nadzwyczajne)

Sytuacje kryzysowe(w tym klęski żywiołowe)

Stany nadzwyczajne:stan klęski żywiołowejstan wyjątkowystan wojenny


Rysunek 19. Rodzaje sytuacji z punktu widzenia zadań administracji publicznej


158

zagrożenia nieakceptowane – zagrożenia dla życia, zdrowia bądź śro-dowiska o typowym charakterze i zasięgu terytorialnym, wymagające pod-jęcia autonomicznych działań przez służby, inspekcje i straże przy rutyno-wym wsparciu innych służb i organów na podstawie wspólnych planów i procedur (np. pożar, wypadek samochodowy).

zagrożenia nadzwyczajne – nieakceptowane społecznie zagrożenia dla ży-cia, zdrowia bądź środowiska, które ze względu na swój charakter bądź zasięg wykraczają poza ramy działań rutynowych poszczególnych służb, inspekcji bądź straży. Tego typu zdarzeniem może być epidemia chorób zwierząt wymagająca udziału, obok służb weterynaryjnych, Policji (np. izolacja terenu), straży pożarnej (miejsca dezynfekcji pojazdów i osób) i innych służb. Jedną z cech takiej sytuacji będzie wykroczenie przez służby poza opracowane plany i procedury. W takim wypadku wkracza odpowiedni organ, który musi wskazać poszczególnym służ-bom zadania do realizacji.

Sytuacja kryzysowa – szczególny przypadek sytuacji nadzwyczajnej, w trakcie której doszło do znacznego ograniczenia w działalności właściwych or-ganów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił, środków lub kompetencji. Przykładem sytuacji kryzysowej może być wystąpienie dużej powodzi wymagającej uruchomienia Sił Zbrojnych RP, wsparcia przez siły międzynarodowe bądź akcji pomocy humanitarnej dla poszkodowanych.

Stan nadzwyczajny – pojawienie się w państwie sytuacji kryzysowej, do której rozwiązania zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Efektem wprowa-dzenia stanu nadzwyczajnego może być: koncentracja władzy w rękach prezydenta i rządu, ograniczenie praw i wolności obywateli, zmiany w strukturze i zasadach funkcjonowania organów państwowych oraz zmiany w systemie stanowienia pra-wa. Przykładem stanu nadzwyczajnego może być stan wyjątkowy lub wojenny.

9.5. Ochrona infrastruktury krytycznej

W Polsce, zgodnie z art. 3 pkt 2 ustawy o zarządzaniu kryzysowym, infra-strukturę krytyczną definiuje się jako: systemy oraz wchodzące w ich skład po-wiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia,


159

instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz słu-żące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. IK obejmuje systemy:

a) zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa,b) łączności c) sieci teleinformatycznych,d) finansowe,e) zaopatrzenia w żywność f) zaopatrzenia w wodę,g) ochrony zdrowia,h) transportowe,i) ratownicze,j) zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,k) produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji che-

micznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecz-nych.

IK wyłoniono w poszczególnych systemach opisanych powyżej według kry-teriów.

Kryteria podzielone są na dwie grupy:1) systemowe – charakteryzujące ilościowo lub podmiotowo parametry

(funkcje) obiektu, urządzenia, instalacji lub usługi, których spełnienie może spowodować zaliczenie do infrastruktury krytycznej. Kryteria te przedstawione są dla każdego z systemów IK;

2) przekrojowe – opisujące parametry odnoszące się do skutków zniszcze-nia bądź zaprzestania funkcjonowania obiektu, urządzenia, instalacji lub usługi. Kryteria przekrojowe obejmują: �ofiary w ludziach, �skutki finansowe, �konieczność ewakuacji, �utratę usługi, �czas odbudowy, �efekt międzynarodowy, �unikatowość.


160

Identyfikacja IK, zgodnie z przyjętą metodyką, została podzielona na trzy przedstawione poniżej etapy:

1) etap pierwszy – w celu dokonania pierwszej selekcji obiektów, instalacji, urządzeń lub usług, które potencjalnie mogłyby zostać uznane za IK w danym systemie, do infrastruktury systemu na-leży zastosować kryteria systemowe, właściwe dla danego syste-mu IK;

2) etap drugi – w celu sprawdzenia, czy obiekt, urządzenie, instala-cja lub usługa pełni kluczową rolę dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz czy służy zapewnieniu sprawnego funkcjo-nowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców, do infrastruktury wyłonionej w etapie pierw-szym należy zastosować definicję zawartą w art. 3 pkt 2 ustawy o zarządzaniu kryzysowym;

3) etap trzeci – w celu oceny potencjalnych skutków zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania potencjalnej IK, do infrastruk-tury wyłonionej w etapie pierwszym i drugim należy zastosować kryteria przekrojowe,15 przy czym potencjalna IK musi spełnić przynajmniej dwa kryteria przekrojowe.

Ochronę IK należy rozumieć jako wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności IK w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzyku lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruk-tury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie.

System ochrony IK powinien mieć zastosowanie do wszystkich ty-pów zidentyfikowanych zagrożeń, tak naturalnych, jak i intencjonalnych oraz technicznych, a także być przygotowany do możliwie szybkiego przywrócenia funkcji realizowanych przez daną IK. Powinna cechować go kompleksowość i elastyczność oraz łatwość do zastosowania i zrozu-mienia przez odpowiedzialnych za ochronę IK.

15 Spośród kryteriów przekrojowych należy wybrać najlepiej odpowiadające charakterystyce systemu IK.


161


Rysunek 20. Identyfikacja infrastruktury krytycznej


162

Na tak rozumianą ochronę składają się:1) ochrona fizyczna – zespół przedsięwzięć minimalizujących ryzyko za-

kłócenia funkcjonowania IK przez osoby, które znalazły się na terenie IK w sposób nieautoryzowany. Ochrona fizyczna obejmuje ochronę osób, rozumianą jako działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa życia, zdrowia i nietykalności osobistej, ochronę mienia czyli działania zapobiegające przestępstwom i wykroczeniom przeciwko mieniu, a tak-że przeciwdziałające powstawaniu szkody wynikającej z tych zdarzeń oraz niedopuszczające do wstępu osób nieuprawnionych na teren chro-niony, a także techniczne środki ochrony, czyli wykorzystanie w ochro-nie obiektów płotów, barier, systemów telewizji przemysłowej, systemów dostępowych itp. środków;

2) ochrona techniczna – zespół przedsięwzięć i procedur mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK związanego z technicznymi aspektami budowy i eksploatacji obiektów, urządzeń, instalacji lub usług infrastruktury krytycznej. Ochrona techniczna IK obejmuje: �kwestie związane ze zgodnością budynków, urządzeń, instalacji

i usług z obowiązującymi przepisami i normami np. budowlanymi, przeciwpożarowymi itp.;

�działania techniczne mające na celu zmniejszenie uzależnienia funk-cjonowania IK od zewnętrznych usług;

�działania techniczne mające na celu zapewnienia ciągłości funkcjo-nowania IK.

3) ochrona osobowa – zespół przedsięwzięć i procedur mających na celu minimalizację ryzyka związanego z osobami, które poprzez autoryzowa-ny dostęp do obiektów, urządzeń, instalacji i usług infrastruktury kry-tycznej, mogą spowodować zakłócenia w jej funkcjonowaniu. Ochronę tę należy zatem powiązać z pracownikami oraz innymi osobami czaso-wo przebywającymi w obrębie IK (usługodawcy, dostawcy, goście);

4) ochrona teleinformatyczna – zespół przedsięwzięć, procedur mają-cych na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK związanego z wykorzystaniem do jej użytkowania systemów i sieci


163

teleinformatycznych. Oznacza to również ochronę przed ochronę przed cyberatakami, cyberprzestępstwami i cyberterroryzmem oraz skuteczne przeciwdziałanie tego typu incydentom;

5) ochrona prawna – zespół przedsięwzięć mających na celu minimali-zację ryzyka związanego z działalnością osób fizycznych lub przedsię-biorców (prywatnych krajowych lub zagranicznych), których działania mogą prowadzić do zakłócenia w funkcjonowaniu obiektów, urządzeń, instalacji i usług IK. Oznacza to zastosowanie narzędzi prawnych nie-dopuszczających, poprzez możliwość kontroli i ewentualnego blokowa-nia lub ograniczania decyzji zarządów, do np. wrogiego przejęcia, fuzji czy też sprzedaży niektórych elementów infrastruktury, której efektem mogą być zakłócenia w jej funkcjonowaniu.

6) plany odtwarzania, rozumianego jako odtwarzanie funkcji realizowa-nych przez IK.

Zastosowanie konkretnych rodzajów ochrony powinno być ściśle związa-ne z oceną ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK. W przypadku niewielkiego ryzyka nie ma konieczności stosowania wszystkich jej rodzajów.

Specjalną ochroną objęty został system zaopatrzenia w energię, surow-ce energetyczne i paliwa. Związane jest to z wysokim stopniem uzależnienia prawidłowego funkcjonowania pozostałych systemów IK od niezakłóconych dostaw prądu, paliw i gazu. Związane z kształtem współczesnej gospodarki rynkowej zagrożenia, które mogą pojawić się ze strony innych podmiotów go-spodarczych państwowych lub prywatnych, których działania mogą prowadzić do zakłócenia funkcjonowania IK spowodowało, że wprowadzone zostało na-rzędzie prawne zmniejszające takie ryzyko – Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapita-łowych prowadzących działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych16 (Dz. U. nr 65, poz. 404).

16 Ustawa określa szczególne uprawnienia przysługujące ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa w spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych, w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 44 Ustawy z dnia 29 wrześ-nia 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, ze zm.), prowadzących działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych, których mienie zostało ujawnione w jednolitym wy-kazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, o którym mowa w art. 5b. ust. 8 pkt 1 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym.


164

Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może wyrazić sprzeciw wobec podjętej przez zarząd spółki uchwały:

1) rozwiązania spółki,2) zmiany przeznaczenia lub zaniechania eksploatacji składnika mienia

spółki, o którym mowa w art. 1 ust. 1 i 2,3) zmiany przedmiotu przedsiębiorstwa spółki,4) zbycia albo wydzierżawienia przedsiębiorstwa spółki lub jego zor-

ganizowanej części oraz ustanowienia na nim ograniczonego prawa rzeczowego,

5) przyjęcia planu rzeczowo-finansowego, planu działalności inwesty-cyjnej lub wieloletniego planu strategicznego,

6) przeniesienia siedziby spółki za granicęlub innej dokonanej przez zarząd spółki czynności prawnej, której przed-

miotem jest rozporządzenie składnikami mienia ujawnionymi w wykazie IK, stanowiące rzeczywiste zagrożenie dla funkcjonowania, ciągłości działania oraz integralności tej IK.

Sprzeciw może odnosić się do mienia obejmującego:1) w sektorze energii elektrycznej – infrastrukturę służącą do wytwa-

rzania albo przesyłania energii elektrycznej;2) w sektorze ropy naftowej – infrastrukturę służącą do wydobycia, ra-

finacji, przetwarzania ropy naftowej oraz magazynowania i przesy-łania rurociągami ropy naftowej oraz produktów ropopochodnych, jak również terminale portowe do przeładunku tych produktów oraz ropy naftowej;

3) w sektorze paliw gazowych – infrastrukturę służącą do produkcji, wydobycia, rafinacji, przetwarzania, magazynowania, przesyłania paliw gazowych gazociągami oraz terminale skroplonego gazu ziem-nego (LNG).

Zarząd spółki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skar-bu Państwa oraz dyrektorem RCB, powołuje i odwołuje pełnomocnika do spraw ochrony IK.


165

Do zadań pełnomocnika ds. OIK należy:1) zapewnienie ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa in-

formacji dotyczących dokonania przez organy spółki czynności praw-nych, o których była mowa wyżej;

2) przygotowywanie dla zarządu spółki oraz rady nadzorczej spółki in-formacji o ochronie IK;

3) zapewnienie zarządowi spółki doradztwa w zakresie istniejącej w spółce IK;

4) monitorowanie działalności spółki w zakresie ochrony IK;5) przekazywanie informacji o IK dyrektorowi RCB na jego wniosek;6) przekazywanie i odbieranie informacji o zagrożeniu IK we współpra-

cy z dyrektorem RCB.

W skrócie:• Sprawy zarządzania kryzysowego reguluje Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn zm.)

• Zarządzanie kryzysowe obejmuje cztery fazy: zapobieganie, przygotowanie, reagowanie i odbudowa

• Główne dokumenty planistyczne to: Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego, Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej

• Ochrona infrastruktury oznacza wszelkie działania zmierzające do zapewnie-nia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności IK. Celem tych działań jest zapobieganie zagrożeniom, ryzyku lub eliminacja słabych punktów oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków przez szybkie odtworzenie tej infrastruktury na wypadek awarii, ataków i innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie

• Udział w usuwaniu skutków zakłóceń nie zwalnia właścicieli infrastruktury od odpowiedzialności za jej ochronę i dalsze działania powstrzymujące rozprze-strzenianie się zagrożenia

• Ochrona infrastruktury krytycznej jest obowiązkiem właściciela


WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI PUBLICZNYMI 145 …³łpraca-z... · 146 9.1. Podstawy prawne Działania...

Documents

Transcript of WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI PUBLICZNYMI 145 …³łpraca-z... · 146 9.1. Podstawy prawne Działania...