Samobójstwo (syndrom Samobójstwo (syndrom suicydalny)suicydalny)

samouszkodzeniasamouszkodzeniainterwencja kryzysowainterwencja kryzysowa

Pojęcie samobójstwaPojęcie samobójstwa

• Samobójstwo to Samobójstwo to proces proces stanowiący stanowiący ciąg reakcji składających się na ciąg reakcji składających się na zachowanie samobójcze, które zachowanie samobójcze, które istnieje od momentu, gdy w istnieje od momentu, gdy w świadomości człowieka odebranie świadomości człowieka odebranie sobie życia pojawia się jako cel sobie życia pojawia się jako cel działania.działania.

• Pojawia się problem, osoba odczuwa Pojawia się problem, osoba odczuwa narastające napięcie emocjonalne narastające napięcie emocjonalne ponieważ stosując dotychczasowe ponieważ stosując dotychczasowe sposoby rozwiązywania problemu nie sposoby rozwiązywania problemu nie radzi sobie z nim. Narastające emocje radzi sobie z nim. Narastające emocje powodują odrętwienie emocjonalne, osoba powodują odrętwienie emocjonalne, osoba stosuje mechanizmy obronne. Poszukuje stosuje mechanizmy obronne. Poszukuje uczucia ulgi podejmując działania uczucia ulgi podejmując działania konstruktywne, destrukcyjne. konstruktywne, destrukcyjne. Nie Nie znajdując ulgi dokonuje samobójstwaznajdując ulgi dokonuje samobójstwa

Każde samobójstwo jest wyrazem Każde samobójstwo jest wyrazem szczególnie szczególnie nasilonej agresjinasilonej agresji. Agresja . Agresja kierowana na siebie jest równocześnie kierowana na siebie jest równocześnie wyrazem agresji wobec otoczenia oraz wyrazem agresji wobec otoczenia oraz chęcią ukarania go.chęcią ukarania go.

• Zwrot agresji przeciwko sobie wiąże się z Zwrot agresji przeciwko sobie wiąże się z nadzwyczaj silnymi potencjałami agresji, nadzwyczaj silnymi potencjałami agresji, odreagowanie agresji na zewnątrz musi odreagowanie agresji na zewnątrz musi być uniemożliwione być uniemożliwione zahamowaniami zahamowaniami osobistymi lub warunkami osobistymi lub warunkami zewnętrznymizewnętrznymi

Fazy samobójstwaFazy samobójstwa

• Faza wyobrażeniowaFaza wyobrażeniowa, w której dominują, w której dominują• myśli o śmierci, wyobrażanie sobie myśli o śmierci, wyobrażanie sobie

własnej śmierci, wyobrażanie sobie własnej śmierci, wyobrażanie sobie sytuacji bezpośrednio lub pośrednio z sytuacji bezpośrednio lub pośrednio z samobójstwem związanych, cierpienie samobójstwem związanych, cierpienie osób bliskichosób bliskich

• Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć samobójczą jako sposób na rozwiązanie samobójczą jako sposób na rozwiązanie swoich problemówswoich problemów

• Faza pragnieniowa, Faza pragnieniowa, w której w której rozważania o samobójstwie stają sięrozważania o samobójstwie stają się realne, występuje planowanie realne, występuje planowanie samobójstwa, podejmowane są już samobójstwa, podejmowane są już próby samobójczepróby samobójcze

Zespół przedsamobójczyZespół przedsamobójczy-presuiscydalny-presuiscydalny

• Skierowanie myśli i dążeń do spraw Skierowanie myśli i dążeń do spraw związanych ze śmiercią i związanych ze śmiercią i samobójstwemsamobójstwem

• Przekonanie o funkcjonowaniu w Przekonanie o funkcjonowaniu w sytuacji bez wyjścia i braku sytuacji bez wyjścia i braku możliwości uzyskania pomocymożliwości uzyskania pomocy

Objawy zespołu presuicydalnegoObjawy zespołu presuicydalnego

• Przekonanie, że jest się w sytuacji bez wyjściaPrzekonanie, że jest się w sytuacji bez wyjścia• W zachowaniu dominuje lęk, bezradność, W zachowaniu dominuje lęk, bezradność,

widzenie świata przez „czarne okulary”, widzenie świata przez „czarne okulary”, poczucie niższej wartości, dominuje sfera poczucie niższej wartości, dominuje sfera emocjonalna, racjonalne myślenie spychane jest emocjonalna, racjonalne myślenie spychane jest na dalszy planna dalszy plan

• Zawężenie stosunków międzyludzkich, Zawężenie stosunków międzyludzkich, hamowanie wybuchów agresji, tendencja do hamowanie wybuchów agresji, tendencja do kierowania agresji przeciwko sobie, ucieczka od kierowania agresji przeciwko sobie, ucieczka od realnych trudności w świat fantazji rozważań o realnych trudności w świat fantazji rozważań o śmierci i samobójstwie, wypowiadanie myśli o śmierci i samobójstwie, wypowiadanie myśli o samobójstwie i swojej śmierci, porządkowanie samobójstwie i swojej śmierci, porządkowanie sprawspraw

Wskaźniki suicydalneWskaźniki suicydalne

• WerbalneWerbalne• Wypowiadane lub pisane stwierdzenia Wypowiadane lub pisane stwierdzenia

typu:typu:• „„tym razem mam zamiar zrobić to tym razem mam zamiar zrobić to

skutecznie (zabić się), „nikomu już nie skutecznie (zabić się), „nikomu już nie jestem potrzebny”jestem potrzebny”

• „„wyruszam w daleką drogę”wyruszam w daleką drogꔕ „„kiedyś znów się zobaczymy”kiedyś znów się zobaczymy”

• BehawioralneBehawioralne• Rozmaite zachowania typu zamówienie Rozmaite zachowania typu zamówienie

płyty nagrobkowej, pocięcie przegubu,płyty nagrobkowej, pocięcie przegubu,• listy pożegnalne, testament, listy pożegnalne, testament,

porządkowanie swoich sprawporządkowanie swoich spraw• Większość zachowań tego typu można Większość zachowań tego typu można

interpretować jako interpretować jako wołanie o pomocwołanie o pomoc

• Sytuacyjne sygnałySytuacyjne sygnały• Mogą odnosić się do różnorodnych Mogą odnosić się do różnorodnych

okoliczności takich jak śmierć osoby okoliczności takich jak śmierć osoby bliskiej, rozwód, bolesne zranienie bliskiej, rozwód, bolesne zranienie fizyczne, choroba terminalna, nagłe fizyczne, choroba terminalna, nagłe bankructwo, rocznica śmierci kochanego, bankructwo, rocznica śmierci kochanego, oraz inne drastyczne zmiany w życiuoraz inne drastyczne zmiany w życiu

• Sygnały syndromatyczneSygnały syndromatyczne• Składają się z pewnych konstelacji Składają się z pewnych konstelacji

symptomów suicydalnych jak: symptomów suicydalnych jak: niezadowolenie z życia, głęboka niezadowolenie z życia, głęboka depresja, samotność, beznadziejność, depresja, samotność, beznadziejność, bezradność, zależność, głębokie bezradność, zależność, głębokie niezadowolenie z życianiezadowolenie z życia

Wołania o pomocWołania o pomoc

• Prawie każdy człowiek w stanie Prawie każdy człowiek w stanie suicydalnym wykazuje pewnego suicydalnym wykazuje pewnego rodzaju zachowania, które można rodzaju zachowania, które można interpretować jako wołanie o pomoc. interpretować jako wołanie o pomoc. Niektóre z nich są łatwe do Niektóre z nich są łatwe do odczytania, niektóre bardzo trudne.odczytania, niektóre bardzo trudne.

• Osoby czujące bardzo silne pragnienie Osoby czujące bardzo silne pragnienie śmierci równocześnie wykazują śmierci równocześnie wykazują ambiwalencję, zmieszanie i ambiwalencję, zmieszanie i łapią powody łapią powody do tego by żyć.do tego by żyć.

• Ich emocje i perspektywy są Ich emocje i perspektywy są sparaliżowane. Myśli układają się w sparaliżowane. Myśli układają się w schematy:schematy:

• Wszystko albo nic, Wszystko albo nic, • białe albo czarne, białe albo czarne, • śmierć lub udrękaśmierć lub udręka

Uwaga!!Uwaga!!

• Nagły powrót do dobrego Nagły powrót do dobrego funkcjonowania osoby z objawami funkcjonowania osoby z objawami zespołu presuicydalnego może być zespołu presuicydalnego może być sygnałem ostrzegawczym o sygnałem ostrzegawczym o podjęciu decyzji związanej z podjęciu decyzji związanej z samobójstwemsamobójstwem i towarzyszącemu i towarzyszącemu temu uczuciu ulgitemu uczuciu ulgi

Interwencja wobec osoby Interwencja wobec osoby zagrożonej samobójstwemzagrożonej samobójstwem

• Nawiązanie kontaktu, słuchanie i Nawiązanie kontaktu, słuchanie i zrozumienie. zrozumienie.

• Nie oceniaj, bądź spokojny, cierpliwy, Nie oceniaj, bądź spokojny, cierpliwy, wczuwający się w sytuację osoby w wczuwający się w sytuację osoby w kryzysie zagrożenia życiakryzysie zagrożenia życia

Ocena rzeczywistościOcena rzeczywistości

• Dokonaj oceny sytuacji, na ile Dokonaj oceny sytuacji, na ile poważne są zamiary samobójczepoważne są zamiary samobójcze

• Dowiedz się jak wysokie jest ryzyko Dowiedz się jak wysokie jest ryzyko podjęcia próby samobójczej, zapytaj:podjęcia próby samobójczej, zapytaj:

• „ „Czy osoba chce popełnić Czy osoba chce popełnić samobójstwo?, samobójstwo?,

• „„Czy ma myśli samobójcze?”Czy ma myśli samobójcze?”• „„Czy chce odebrać sobie życie?”Czy chce odebrać sobie życie?”

• Zadbaj o bezpieczeństwo tej osoby, Zadbaj o bezpieczeństwo tej osoby, • nie wolno pozostawiać jej samej!!!nie wolno pozostawiać jej samej!!!• Wprowadzenie całodobowego Wprowadzenie całodobowego

systemu monitorowania osoby w systemu monitorowania osoby w kryzysie „S”kryzysie „S”

• Sformułuj kontrakt, zobowiązanie, że Sformułuj kontrakt, zobowiązanie, że osoba ta nie zabije sięosoba ta nie zabije się

Ocena natężenia emocjiOcena natężenia emocji

• Oceń jak silne są w tej chwili emocje Oceń jak silne są w tej chwili emocje danej osoby, zwłaszcza danej osoby, zwłaszcza lęk, rozpacz, lęk, rozpacz, agresjaagresja, rozmawiaj o tych emocjach , rozmawiaj o tych emocjach aby umożliwić ich ekspresję aby umożliwić ich ekspresję (mobilność -immobilnośc)(mobilność -immobilnośc)

• Nie pocieszaj w stylu Nie pocieszaj w stylu weź się w weź się w garść, nie myśl o tym, inni mają garść, nie myśl o tym, inni mają gorzej itp.gorzej itp.

Traktowanie rozmówcy poważnieTraktowanie rozmówcy poważnie

• Nie lekceważ ani nie umniejszaj Nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia tego co mówi.znaczenia tego co mówi.

• Każda skarga i każde odczucie Każda skarga i każde odczucie wyrażone przez zagrożoną osobę jest wyrażone przez zagrożoną osobę jest dla niej ważnedla niej ważne

Odnalezienie systemu wsparciaOdnalezienie systemu wsparcia

• Dowiedz się kto jest dla osoby zagrożonej Dowiedz się kto jest dla osoby zagrożonej samobójstwem ważną osobą w jej życiusamobójstwem ważną osobą w jej życiu

• Zapytaj „kogo chciałbyś mieć teraz przy Zapytaj „kogo chciałbyś mieć teraz przy sobie?”, „z kim mogę cię skontaktować?”sobie?”, „z kim mogę cię skontaktować?”

• Oceń, czy osoba ma w sobie siły, które Oceń, czy osoba ma w sobie siły, które mogą by dla niej oparciem w pokonywaniu mogą by dla niej oparciem w pokonywaniu kryzysu, co jej dotąd pomagałokryzysu, co jej dotąd pomagało

• Odkryj alternatywne rozwiązania kryzysuOdkryj alternatywne rozwiązania kryzysu

Podjęcie działaniaPodjęcie działania

• Staraj się skłonić rozmówcę do podjęcia Staraj się skłonić rozmówcę do podjęcia decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w celu zmiany swojej sytuacjicelu zmiany swojej sytuacji

• Jeśli jest to potrzebne przejmij inicjatywę i Jeśli jest to potrzebne przejmij inicjatywę i bądź stanowczymbądź stanowczym

• Miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie Miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie można uznać za miniony tylko dlatego, że można uznać za miniony tylko dlatego, że osoba zagrożona twierdzi, że tak się stałoosoba zagrożona twierdzi, że tak się stało

Organizacja wsparcia i pomocy Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnejprofesjonalnej

• Staraj się zapewnić system wsparcia dla Staraj się zapewnić system wsparcia dla zagrożonej osoby, w tym celu w działanie zagrożonej osoby, w tym celu w działanie włączyć się powinno jak najwięcej włączyć się powinno jak najwięcej pozytywnie nastawionych życzliwych osóbpozytywnie nastawionych życzliwych osób

• Skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem Skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem lub innym specjalistą, psychologiem, lub innym specjalistą, psychologiem, interwentem kryzysowyminterwentem kryzysowym

Czynniki ryzyka samobójstwemCzynniki ryzyka samobójstwem

Rodzinna historia nadużywania alkoholu, Rodzinna historia nadużywania alkoholu, narkotykównarkotyków

• Załamanie systemu rodzinnego, Załamanie systemu rodzinnego, niestabilna sytuacja rodzinnaniestabilna sytuacja rodzinna

• Symptomy przestępczości, agresji lub Symptomy przestępczości, agresji lub depresjidepresji

• Niespecyficzne kryzysy jak konflikt z Niespecyficzne kryzysy jak konflikt z rodzicami, rówieśnikami, nauczycielamirodzicami, rówieśnikami, nauczycielami

• Impulsywne reakcje na kryzys lub utratęImpulsywne reakcje na kryzys lub utratę

Sytuacje wysokiego ryzykaSytuacje wysokiego ryzykasamobójstwemsamobójstwem

• Posiada rodzinną historię samobójstw lub Posiada rodzinną historię samobójstw lub poprzednich próbpoprzednich prób

• Sformułował konkretny plan „S”Sformułował konkretny plan „S”• Doświadczył utraty rodzicówDoświadczył utraty rodziców• Rodzina jest zdestabilizowana w wyniku Rodzina jest zdestabilizowana w wyniku

utraty, nadużycia, przemocy i innych utraty, nadużycia, przemocy i innych problemówproblemów

• Owładnięcie reakcją rocznicową Owładnięcie reakcją rocznicową szczególnie traumatycznej straty szczególnie traumatycznej straty

Ryzyko „S”cd.Ryzyko „S”cd.

• Osoba jest psychotycznaOsoba jest psychotyczna• Posiada historię nadużywania narkotyków, Posiada historię nadużywania narkotyków,

alkoholualkoholu• Jest depresyjnaJest depresyjna• Nieudane leczenie urazu fizycznegoNieudane leczenie urazu fizycznego• Żyje samotnie i jest odcięta od kontaktów Żyje samotnie i jest odcięta od kontaktów

z innymiz innymi

• Osoba rozdaje swoje cenne rzeczy lub Osoba rozdaje swoje cenne rzeczy lub porządkuje sprawy osobisteporządkuje sprawy osobiste

• Wykazuje radykalne zmiany w Wykazuje radykalne zmiany w zachowaniach lub nastrojach: apatia, zachowaniach lub nastrojach: apatia, wycofanie, izolacja, irytacja, panika, lęk wycofanie, izolacja, irytacja, panika, lęk lub zmienione nawyki społeczne lub zmienione nawyki społeczne jedzeniowe, szkolne, związane z pracąjedzeniowe, szkolne, związane z pracą

• Doświadcza uczuć beznadziejności, Doświadcza uczuć beznadziejności, bezradnościbezradności

• Doświadcza lub przeżywa wcześniejsze Doświadcza lub przeżywa wcześniejsze epizody przemocy seksualnej, fizycznej, epizody przemocy seksualnej, fizycznej, emocjonalnejemocjonalnej

• Wykazuje głęboki stopień jednej lub więcej Wykazuje głęboki stopień jednej lub więcej emocji takich jak: złość, agresja, poczucie emocji takich jak: złość, agresja, poczucie osamotnienia, winy, wrogość, żal, które osamotnienia, winy, wrogość, żal, które nie są charakterystyczne dla jego nie są charakterystyczne dla jego normalnego funkcjonowanianormalnego funkcjonowania

• Empatyczna rozmowa daje poczucie ulgi, Empatyczna rozmowa daje poczucie ulgi, umożliwia odzyskanie kontroli nad swoim umożliwia odzyskanie kontroli nad swoim życiemżyciem

• Większość, którzy zginęli śmiercią „S” w Większość, którzy zginęli śmiercią „S” w jakiś sposób komunikowało swój zamiar jakiś sposób komunikowało swój zamiar otoczeniuotoczeniu

• Tylko niewiele osób to osoby Tylko niewiele osób to osoby psychotyczne, większość to osoby w psychotyczne, większość to osoby w depresji, samotni, nie mający nadziei, depresji, samotni, nie mający nadziei, bezradni, głęboko zawiedzeni, porzucenibezradni, głęboko zawiedzeni, porzuceni

• Wiele osób myśli o samobójstwie w jakimś Wiele osób myśli o samobójstwie w jakimś okresie życia. Większość unika okresie życia. Większość unika zagrożenia , uczy się właściwych reakcji, zagrożenia , uczy się właściwych reakcji, odzyskuje kontrolę wiedzie długie, odzyskuje kontrolę wiedzie długie, sensowne życiesensowne życie

• Sygnałem niebezpieczeństwa jest okres Sygnałem niebezpieczeństwa jest okres euforii następujący po epizodzie euforii następujący po epizodzie depresyjnym lub samobójczymdepresyjnym lub samobójczym

• Większość osób z problemem „S” oscyluje Większość osób z problemem „S” oscyluje pomiędzy pragnieniem śmierci a chęcią pomiędzy pragnieniem śmierci a chęcią życia. Wykazują one życia. Wykazują one ambiwalencję ambiwalencję i i oczekują ,że otoczenie podejmie próbę oczekują ,że otoczenie podejmie próbę ratowania ichratowania ich

• MajMaj miesiącem nasilonych samobójstw miesiącem nasilonych samobójstw• Samobójstwa występują Samobójstwa występują parami parami

(przetwarzanie poznawcze, jeśli ktoś to (przetwarzanie poznawcze, jeśli ktoś to zrobił to może i ja?)zrobił to może i ja?)

• Występują w Występują w rocznicę rocznicę śmierci osoby z śmierci osoby z otoczenia, środowiskaotoczenia, środowiska

ParasamobójstwaParasamobójstwa

• Akt nie skierowany na całkowite Akt nie skierowany na całkowite zniszczenie życiazniszczenie życia

• W intencji wywieranie presji na otoczeniu, W intencji wywieranie presji na otoczeniu, rodzaj manifestacji, wołania o pomoc gdy rodzaj manifestacji, wołania o pomoc gdy wszystkie inne sposoby zawiodływszystkie inne sposoby zawiodły

• W takich chwilach adolescenci chcą W takich chwilach adolescenci chcą rozwiązać konflikt, wywołać zmianę rozwiązać konflikt, wywołać zmianę zachowania u osób w ich otoczeniuzachowania u osób w ich otoczeniu

Zamach samobójczy demostracyjnyZamach samobójczy demostracyjny

• Ma na celu manifestacje uczuć wrogości, Ma na celu manifestacje uczuć wrogości, ukaranie otoczenia, które jest ukaranie otoczenia, które jest odpowiedzialne w świadomości jednostki odpowiedzialne w świadomości jednostki za jej niepowodzenia i cierpienia.za jej niepowodzenia i cierpienia.

• Występuje w sytuacjach gdy np.. Występuje w sytuacjach gdy np.. Uczennica sięgnie po tabletki w szkole, Uczennica sięgnie po tabletki w szkole, wezwie wcześniej pogotowie, powie wezwie wcześniej pogotowie, powie koleżance, pozostawi list wyjaśniający koleżance, pozostawi list wyjaśniający przyczyny i domagający się zmianprzyczyny i domagający się zmian

SamookaleczeniaSamookaleczenia

• Rozpatrywane w kategorii zaburzeń Rozpatrywane w kategorii zaburzeń osobowości jako próby odzyskiwania osobowości jako próby odzyskiwania poczucia bezpieczeństwa oraz poczucia bezpieczeństwa oraz obrony u osób, które doznały urazu w obrony u osób, które doznały urazu w dzieciństwie.dzieciństwie.

Geneza samookaleczeńGeneza samookaleczeń

• Dziecko wskutek doznanych urazów Dziecko wskutek doznanych urazów wierzy, że jest złe, ma niską samoocenę, wierzy, że jest złe, ma niską samoocenę, popada w złość, nienawiść do siebie, brak popada w złość, nienawiść do siebie, brak ufności, występują paniczne lęki, ufności, występują paniczne lęki, Nieokreślona wściekłość, Nieokreślona wściekłość, złość jest złość jest tłumiona,tłumiona, znajduje w końcu ujście w znajduje w końcu ujście w okresie adolescencji i wyraża się w okresie adolescencji i wyraża się w zachowaniach autodestrukcyjnychzachowaniach autodestrukcyjnych

Źródło samookaleczeńŹródło samookaleczeń

• Brak związku z zewnętrznymi sytuacjamiBrak związku z zewnętrznymi sytuacjami• Stany napięcia wewnętrznego, Stany napięcia wewnętrznego,

samookaleczenie powoduje redukcję samookaleczenie powoduje redukcję napięcianapięcia

• „„nie robię niczego złego innym tylko sobie”nie robię niczego złego innym tylko sobie”

Funkcja samookaleczeńFunkcja samookaleczeń

• Adolescent radzi sobie z przeżywanymi Adolescent radzi sobie z przeżywanymi emocjami, redukując napięcie poprzez emocjami, redukując napięcie poprzez zadawanie sobie bólu fizycznego, który zadawanie sobie bólu fizycznego, który pełni rolę adaptacyjną, gdyż intensywność pełni rolę adaptacyjną, gdyż intensywność jego odczucia odwraca uwagę od jego odczucia odwraca uwagę od cierpienia wewnętrznego, w którym jest cierpienia wewnętrznego, w którym jest pogrążonypogrążony

Samookaleczenia-funkcje Samookaleczenia-funkcje

• Radzenie sobie ze stresem, którego w Radzenie sobie ze stresem, którego w żaden sposób adolescent nie może żaden sposób adolescent nie może przeżyć, poradzić sobie z nimprzeżyć, poradzić sobie z nim

• Alternatywa dla samobójczych zachowań Alternatywa dla samobójczych zachowań bo chronią przed nimibo chronią przed nimi

• Alternatywa wobec agresji wobec innych, Alternatywa wobec agresji wobec innych, ponieważ agresja skierowana jest do ponieważ agresja skierowana jest do wewnątrzwewnątrz

----

• Adolescent poprzez samouszkodzenia Adolescent poprzez samouszkodzenia karze siebie za niepowodzenia, karze siebie za niepowodzenia, niedoskonałości, ponieważ jego ciało niedoskonałości, ponieważ jego ciało uszkodzone jest niedoskonałe wyrabia w uszkodzone jest niedoskonałe wyrabia w sobie przekonanie, że nie zasługuje na sobie przekonanie, że nie zasługuje na dobre traktowaniedobre traktowanie

• Zadawanie sobie ran ma na celu Zadawanie sobie ran ma na celu wyrażanie negatywnego stosunku do wyrażanie negatywnego stosunku do siebiesiebie

• Poprzez samouszkadzanie Poprzez samouszkadzanie adolescent apeluje o zainteresowanie adolescent apeluje o zainteresowanie się otoczenia, ma problemy z którymi się otoczenia, ma problemy z którymi nie potrafi sobie poradzić, prosi o nie potrafi sobie poradzić, prosi o pomoc, opiekę, zaspokojenie pomoc, opiekę, zaspokojenie emocjonalnych potrzebemocjonalnych potrzeb

• Samouszkodzenia przyjmować mogą Samouszkodzenia przyjmować mogą formę formę zachowań kompulsyjnych-zachowań kompulsyjnych-nerwicowychnerwicowych, sa najczęściej w , sa najczęściej w miejscach niewidocznych dla miejscach niewidocznych dla otoczenia, nie zagrażają życiuotoczenia, nie zagrażają życiu

• Przy samobójstwach samookaleczenia Przy samobójstwach samookaleczenia sa widoczne!sa widoczne!

PomocPomoc

• Nie należy lekceważyć osób dokonujących Nie należy lekceważyć osób dokonujących samookaleczeń, ponieważ samookaleczenia samookaleczeń, ponieważ samookaleczenia wskazują na wskazują na występowanie problemów występowanie problemów wewnątrz rodzinywewnątrz rodziny

• Adolescent wymaga objęcia terapią wraz z Adolescent wymaga objęcia terapią wraz z rodziną, która będzie ukierunkowana na rodziną, która będzie ukierunkowana na rozwiązywanie konfliktów, wyrażanie agresji w rozwiązywanie konfliktów, wyrażanie agresji w sposób akceptowany społecznie, na akceptacje sposób akceptowany społecznie, na akceptacje ciała, poznanie ciała, funkcjonowanie społeczneciała, poznanie ciała, funkcjonowanie społeczne

• Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę• • B. Sadkowska-JakubówB. Sadkowska-Jakubów