!!!!!!!!!!Wspczesne systemy polityczne!!!!!!!!

!!Notatki wasne i zebrane!!

SYSTEM POLITYCZNY skada si z 3 elementw:

1) Og organw wadzy publicznej (aparat pastwowy lub system organw pastwowych) + samorzdy,

2) Partie polityczne i organizacje polityczne (grupy nacisku, grupy interesu) np. zwizki zawodowe,

3) Normy i zasady regulujce ich wzajemne stosunki (midzy elementami systemu politycznego) np. prezydent RP i partia polityczna.

SYSTEM USTROJOWY = 1+3-2= og organw wadzy w pastwie oraz zasady i normy regulujce stosunki.

Klasyfikacje systemw politycznych:

a) ZE WZGLDU NA REIM POLITYCZNY (sposoby sprawowania wadzy, rodki i metody jakimi posuguje si wadza w stosunku do obywateli) wyrniamy:

demokratyczne wybr i kontrola wadzy,

niedemokratyczne wybr i kontrola s ograniczone lub ich w ogle nie ma, (wyrniamy tu totalitarne wszechogarniajca ideologia, autorytarne ograniczony).

b) ZE WZGLDU NA CHARAKTER GOWY PASTWA wyrniamy:

monarchie wyrniamy: absolutna do XVIII wieku, konstytucyjna XIX, parlamentarna w Europie,

republiki gow pastwa jest prezydent pochodzcy z wyborw,

c) ZE WZGLDU NA SYSTEM RZDW (system rzdw to wzajemne stosunki midzy wadz wykonawcz a ustawodawcz) wyrniamy:

prezydencki,

parlamentarny,

pprezydencki,

parlamentarno komitetowy,

d) ZE WZGLDU NA USTRJ TERYTORIALNY wyrniamy:

unitarne jednolite wewntrznie,

zoone (federacje lub konfederacje), w pastwie federalnym kompetencje wadz centralnych s wyliczone w konstytucji i przyjta jest zasada domniemania kompetencji dla wadz lokalnych np. Niemcy, Rosja, USA, Szwajcaria, Belgia. Konfederacja to luny zwizek pastw Wsplnota Brytyjska.

Demokracja klasyczna synonim praw i wolnoci obywatelskich. Demokracja jest to system polityczny w ktrym wadze sprawuje lud porednio lub bezporednio i w ktrym s zagwarantowane praw i wolnoci obywateli.

Partie polityczne mog powstawa i dziaa swobodnie. Jest to fundamentalna zasada. Wspczenie politolodzy odwouj si do konkretw, wrd procedur najwaniejsz jest procedura wyborw (Joseph Schumpeter). Przeprowadzane regularnie, dopuszcza jak najszersz liczba obywateli, 4 przymiotniki zgodne z demokracj. Inne procedury:

wolno tworzenia stowarzysze i ich dziaania,

wolno mediw, tworzenia nalenych dostpw do rda informacji,

kontrolowanie wadzy.

Zasada suwerennoci narodu wadza suwerenna to najwysza, to ostatecznie decydujca. Obecnie powszechnie przyjmowana poza Wielk Brytania (suwerenno parlamentu). Lud to suma poszczeglnych jednostek. Nard to pojcie abstrakcyjne czy suwerenno ludzi czy narodu? Tam gdzie pastwo byo rozbite to przyjmuje si nard.

Nard moe sprawowa wadze poprzez:

demokracja porednia (wybory),

demokracja bezporednia (referendum, inicjatywa ludowa, plebiscyt, Zgromadzenie Narodowe, Veto narodowe).

Referendum gosowanie ludowe dotyczy okrelonej polityki rozstrzygnicia. Moe by filarem ustroju (Szwajcaria) lub jednym z instrumentw (referendum nie ma w USA i Niemczech). Zarzdzone przez gow pastwa lub parlament, lub na wniosek lub bez wniosku. Referendum moe by: ustawodawcze (w sprawie ustawy), konstytucyjne (w sprawie konstytucji), lokalne, oglnopastwowe, wice (stanowice), opiniodawcze.

Inicjatywa ludowa prawo konstytucyjne okrelonej grupy do wystpienia do parlamentu z projektem ustawy, tj. ludowa inicjatywa ustawodawcza lub zmiany konstytucji tj. ludowa inicjatywa konstytucyjna. Wystpuje w Woszech, Hiszpanii, Polska, Litwa, Wgry ustawodawcza, W, Szwajcaria konstytucyjna. Obywatelom atwiej korzysta z cia poredniczcych np. partie polityczne.

Veto ludowe sprzeciw obywateli w stosunku do decyzji wadzy lub poczynaniami wadzy. Na Ukrainie jest obecnie veto ludowe. Np. manifestacje, wiece, strajki. Jest w Niemczech i Czechach prawo do oporu.

Plebiscyt nie jest instytucj prawa konstytucyjnego tylko prawa midzynarodowego, gosowanie dotyczce ziem, ich przynalenoci. W doktrynie prawa konstytucyjnego mwi si o plebiscytarnym charakterze tzn. ludzie masowo poszli do wyborw, masowo opowiedzieli si za konkretn opcj i naley doda, jeszcze emocje, np. 04.06.1989 roku wybory Solidarno, wybory w pastwach socjalistycznych, IX 1958 referendum dotyczce przyjcia nowej konstytucji we Francji.

Zgromadzenie Narodowe demokracja ateska, decyduje ciao zoone z wszystkich uprawnionych obywateli.

ZASADA PRZEDSTAWICIELSTWA reguluje stosunki midzy wybranymi a wyborcami. Rodzaje mandatu:

imperatywny zwizany, wybrany jest zwizany wol i gosuje tak jak jego wyborcy sobie tego ycz. Jest tylko w II izbie parlamentu niemieckiego BUDESRAT.

wolny pose, deputowany z momentem wyborw odrywa si od wyborcy, reprezentuje nard zgodnie z wasnym sumieniem, ale jest dyscyplina partyjna, s te inne czynniki, ktre wpywaj na gosowanie np. wielki czowiek (np. Jzef Pisudski).

Jak gosuj obywatele wybierajc okrelone partie??

Decyzje powinny by optymalne, odpowiedzialna, legalna, racjonalna. Obywatel powinien kierowa si programem partii. Do czynnikw wpywajcych na wybory dokonywane przez obywateli:

sytuacja spoeczno socjologiczna,

religia,

tradycja i wychowanie,

kampania wyborcza,

efekt kuli nienej.

W okrelonej sytuacji:

gdy s wybory w dwch turach to w 1 ludzie wybieraj a w drugiej eliminuj,

gdy s wybory proporcjonalne ale z progiem wyborczym, to jeeli nasza partia nie osiga tego progu to nie oddajemy na ni gosu ale przerzucamy na inn podobn parti (teoria gosu skutecznego) np. UW w ostatnich wyborach,

gdy jest system wikszociowy w jednej turze to te dziaa gos skuteczny.

Prawo wyborcze wie si z zasad reprezentacji. Musi charakteryzowa si:

powszechne,

rwne,

gosowanie tajne,

bezporednie gosuje si na tego kandydata ktry kandyduje na dany urzd musz by do I izby parlamentu.

Cechy procesu wyborczego:

zgaszanie kandydatw proces wyborczy jest procesem partyjnym ale teoretycznie te grupy wyborcw,

gosowanie gosuje si albo na list (na parti), albo imiennie (konkretny kandydat wybory wikszociowe), albo charakter mieszany (do Sejmu)

ustalanie wynikw wyrniamy system proporcjonalne, wikszociowe, mieszane. System wikszociowy 1 mandat otrzymuje ten kandydat ktry uzyska wiksz liczb gwn. Wikszo moe by wzgldna lub bezwzgldna (50%+1 gosw). System wikszoci wzgldnej charakterystyczny dla pastw anglosaskich. System wikszoci bezwzgldnej system V Republiki Francuskiej midzy turami s porozumienia wyborcze. System wikszociowy sprawia, e do parlamentu wchodzi kilka partii (maa ilo) co daje moliwo stworzenia stabilnego rzdu, np. WB s 2 partie ktre maj realne szanse zdobycie miejsca w parlamencie. System wikszociowy nie jest sprawiedliwy. System proporcjonalny w wielomandatowych okrgach wyborczych, mandaty rozdzielane proporcjonalnie midzy partie (listy) w zalenoci od oddanych na t list gosw. Obecnie do systemu proporcjonalnego wprowadza si klauzul zaporow, albo progi wyborcze aby eliminowa partie mae i stworzy stabilny rzd (zwykle 4-5%). System stosowany w Szwecji, Norwegii, Holandii, Hiszpanii, Danii, Polsce do Sejmu, Szwajcaria). system proporcjonalny jest sprawiedliwszy, korelujcy w zasad pluralizmu, powoduje wielopartyjno parlamentu, parlament jest rozdrobniony.

ZASADA KONSTYTUCJONALIZMU odnosi si do konstytucji, konstytucja jest nadrzdnym aktem prawnym w pastwie, obejmujca podstawy ustroju pastwa ora prawa i wolnoci obywateli. Konstytucja jest aktem uchwalanym i zmienianym w szczeglny sposb.

Konstytucje jej cechy:

szczeglny tryb stanowienia i zmiany konstytucja powinna by uchwalona przez parlament, czsto ma charakter konstytuanty (w Polsce zwyky) czyli parlament jest po to tylko by uchwali konstytucj, konstytucja ma by te przyjta przez obywateli w drodze referendum,

szczeglna nazwa tylko jeden akt moe nazwany jako Konstytucja, ale np. w Niemczech ustawa zasadnicza,

szczeglna tre eby bya konstytucj pen musi mie pewne elementy: musi zawiera podstawy ustroju czyli zasady ustroju pastwa, wskazanie naczelnych organw pastwowych, ich sposb wyboru i kompetencje,

najwysza moc prawna stosunek norm do siebie, w hierarchicznym systemie praw, z konstytucj musz by zgodne wszystkie pozostae akty, nie mog by ni sprzeczne,

moc obowizujca stosunek normy do adresata albo obaw i trzeba przestrzega, albo nie. Moc obowizujca wszystkich aktw jest taka sama.

RODZAJE KONSTYTUCJONALIZMU:

pisane, niepisane (WB),

ujcie materialne (tre konstytucji, regulacje konstytucyjne) i formalne (forma konstytucyjna, artykuy),

pene (zawieraj wszystkie niezbdne sprawy ktre musz by w konstytucji regulowane) i niepene (mae),

proste (konstytucja to jeden akt np. Polska, Niemcy, Wy, Szwajcaria) i zoone (kilka aktw np. Szwecja).

ZASADA PODZIAU WADZY:

Stworzy j Monteskiusz. Co byo jego celem? Uwaa, e ustrj WB by najlepszy, a celem najwaniejszym bya wolno dla obywateli. Postulowa:

podzia funkcjonalny wadzy (wadza ustawodawcza, wykonawcza i sdownicza),

podzia organizacyjny (przydzielenie do funkcji organu),

pomidzy wadzami ma obowizywa system wzajemnej kontroli, hamulcw i zabezpiecze,

wzgldna rwnowaga midzy wadzami.

Pomidzy wadzami mog by ustanowione:

izolacja brak powiza pomidzy wadzami (Francja w czasie rewolucji dyrektoriaty),

separacja oddzielenie wadz od siebie, ustanowienie powiza (USA),

wsppraca naoenie si na siebie wadz (ustawodawcza i wykonawcza).

Pluralizm polityczny rnorodno, ludzie si rni midzy sob, tworzenie paszczyzny politycznej to swoboda i wolno dziaania partii politycznych uczestniczcych w procesie wyborczym i sprawowaniu wadzy.

ZASADA PASTWA PRAWA.

Powstaa w Niemczech, polega na tym, e w pastwie rzdzi prawo, ale nie kade tylko demokratyczne. Na t zasad skada si:

zasada zwizania pastwa prawem, lub zasada legalnoci, organy pastwa maj bezwzgldnie przestrzega prawa,

zasada prawno naturalna teoria prawa prawo jest fenomenem spoecznym, istnieje ono w naturze a rol ustawodawcy jest to prawo odkrywa,

w pastwach prawa musz by ustanowione instytucje stojce na stray prawa, gwarantujce przestrzeganie prawa (zaalenia, odwoania, skargi, petycje), np. sdy, trybuna konstytucyjny, OMBUDSMAN rzecznik praw obywatelskich.

ZASADA WIKSZOCI.

Demokracja to rzdy wikszoci przy zachowaniu praw mniejszoci. Wyeksponowanie pozycji opozycji. W strategicznych decyzjach pastwowych uczestniczy opozycja.

Wikszo jest obecnie procedur: wikszoci podejmowane s nastpujce decyzje:

wybr reprezentantw (wikszociowy system wyborczy),

stanowienie prawa w parlamencie,

wikszo kwalifikowana (, 3/5):

wikszo bezwzgldna,

wikszo zwyka.

SYSTEMY RZDW

System rzdw modele wzajemnych relacji midzy wadz ustawodawcz a wykonawcz, wadza sdownicza jest wadza odrbn, niezalen od innych wadz.

SYSTEM Prezydencki tylko w USA! 1787 roku konstytucja jest on wymagajcy, silne organy wadzy centralnej silni obywatele (spoeczestwo). Wadza jest podzielona nie tylko midzy organy centralne ale i midzy centraln a lokaln (pionowo i poziomo). Zasady systemu prezydenckiego:

prezydent jest jednym organem wadzy wykonawczej, nieformalny rzd skadajcy si z sekretarzy (13) jest podporzdkowany prezydentowi, rzd jest wykonawc polece prezydenta,

prezydent, kongres pochodz z odrbnych wyborw powszechnych (dysponuj podobn legitymacj).

Zasada separacji maksymalne oddzielenie od siebie wadzy wykonawczej i wadzy ustawodawczej (kongresu) przejawia si w:

prezydent nie moe rozwiza Kongresu, Kongres nie moe odwoa prezydenta z przyczyn politycznych,

zasada niepoczalnoci wadzy w Kongresie i wadzy wykonawczej,

zasada separacji zostaa przeamana i przyjte zostay powizane, pomidzy wadzami np. impeachment (forma pocigania do odpowiedzialnoci prezydenta), veto prezydenta, potrzebna rada i zgoda Senatu przy nominacji prezydenta.

SYSTEM PARLAMENTARNO (parlamentarno gabinetowy).

To system brytyjski, Wy, Hiszpania, Dania, Szwecja, Norwegia, Polska, Czechy, Wgry, Kanada.

Cechy:

dualizm egzekutywy (gowa pastwa i rzd),

gowa pastwa peni przede wszystkim funkcje reprezentacyjne (ma sab wiedz),

rzdzi rzd,

rzd powoywany jest przez gow pastwa, ale z wikszoci parlamentarnej,

rzd ponosi odpowiedzialno polityczn przed parlamentem,

gowa pastwa nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej (nigdzie) ale konstytucyjn, monarchowie nie ponosz adnej odpowiedzialnoci,

gowa pastwa moe rozwiza parlament (najczciej),

rzd uczestniczy w procesie ustawodawczym, posiada prawo inicjatywy ustawodawczej,

czonkowie rzdu mog by czonkowie parlamentu (zasada poczalnoci).

Funkcjonowanie systemu parlamentarnego zaley od systemu partyjnego. Gdy jest system 2-partyjny (WB) system parlamentarny funkcjonuje stabilnie i sprawnie. Gdy jest system wielopartyjny to system funkcjonuje niestabilnie i dochodzi do czstej zmiany rzdw (W. lat 60 i 70), potrzebne s koalicje. W poowie XX wieku wprowadzano racjonalizacje systemu parlamentarnego, polegajc na wzmacnianiu wadzy wykonawczej a zwaszcza rzdu system niemiecki kanclerski tzw. parlamentaryzm zracjonalizowany.

SYSTEM PPREZDENCKI (parlamentarna prezydencki, semi-prezydencki).

Powsta na bazie systemu parlamentarnego poprzez wzmocnienie pozycji prezydenta, przyjciu pewnych zasad systemu prezydenckiego. Powsta we Francji (V Republika Francuska).

Zasady:

dualizm egzekutywy (prezydent i rzd),

prezydent wybierany w wyborach powszechnych,

prezydent posiada szeroki zakres uprawnie, w tym osobiste nie wymagajce kontrasygnaty (sam decyduje o ich wykorzystaniu),

rzd ponosi odpowiedzialno polityczn przed parlamentem a niekiedy te przed prezydentem.

Ten system funkcjonuje w Austrii, Islandii, Irlandii, Portugalii, Finlandii, Litwie, Rumunii.

Na funkcjonowanie systemu pprezydenckiego musi by zgoda partii. W Rosji wszystkie cechy odpowiadaj systemowi pprezydenckiemu, ale wzorem dla systemu jest Francja i goym okiem wida rnice w funkcjonowaniu. System rosyjski jest nazwany prezydencko parlamentarnym jak i Ukraiski silne orodki wadzy w Rosji, premier nic nie znaczy, parlament jest takim drugim biegunem prezydenta. System pprezydencki jest najwieszy, najnowszy.

SYSTEM PARLAMENTARNO KOMITETOWY, system rzdw zgromadzenia lub konwentu.

Nadrzdno parlamentu, nie ma zasady podziau wadzy, parlament wybiera, kontroluje i odwouje pozostae organy. W wersji czystej nigdzie nie funkcjonuje ale pewne elementy wystpuj w Szwajcarii. W historii taki system funkcjonowa we Francji za rzdw Jakobinw, Komuna Paryska (1861), przedwojenna Estonia (1920), konstytucja PRL 52, pastwa socjalistyczne.

Organ pastwowy wyodrbnienie organizacyjny zesp ludzi posiadajcych okrelone prawem kompetencje, dziaaj na podstawie i w granicach prawa, moe korzysta z przymusu pastwowego.

Parlament:

sposb wyboru parlamentu: wikszociowy,

struktura parlamentarna: jednoizbowy (unikameralizm) lub 2-izbowy (bikameralizm, moe by rwnorzdno izb, egalitaryzm, nierwnorzdny rne kompetencje), druga izba jest powoywana w pastwie federalnym, albo jej istnienie wynika z tradycji i jest uzasadniana poprawieniem ustawodawstwa,

kadencja czas penomocnictw zwykle 4-5lat,

gowa pastwa rozwizuje parlament gdy parlament nie moe powoa rzdu

organizacja wewntrzna parlamentu:

organy kierownicze powoywane po t aby kto przewodniczy posiedzeniu i reprezentowa na zewntrz. Maj charakter jednoosobowy (WB speaker), lub organy mieszane (przewodniczcy i prezydium. Na urzd przewodniczcego wybierana jest osoba reprezentujca wikszo.

Organy pracy (Komisje) organy opniodawcze, doradcze, przygotowuj sprawy na posiedzenie parlamentu (nie zawsze), rodzaje komisji: zastpujce parlament (decyduje zamiast izby np. komisje ustawodawcze we Woszech i Hiszpanii oraz w USA, Szwecja, komisje stae, ad hoc, komisje resortowe, pozaresortowe, komisje nadzwyczajne (dla zaatwienia okrelonej sprawy), komisje ledcze.

Organy grupujce, skupiajce posw (frakcje parlamentarne) kady parlamentarzysta chce nalee do frakcji bo mu si to opaca.

Funkcje parlamentu:

prawodawcza wyrniamy tu funkcj ustrojodawcz (zmiana konstytucji), ustawodawcz, uchwaodawcz,

kontrolna (kontrola nad rzdem),

kreacyjna wybr osb na sprawowanie okrelonych funkcji.

USTAWODAWSTWO to proces. Etapy:

1. inicjatywa ustawodawcza prawo inicjatywy najczciej posiadaj parlamentarzyci (kady, grupa posw lub caa izba), rzd, obywatele, w zachodniej Europie prezydent nie ma inicjatywy, tylko w Europie rodkowo wschodniej ma inicjatyw (Polska, Ukraina, Litwa, Wgry, Rosja, Chorwacja), czci skadowe federacji (kantony w Szwajcarii). Inicjatywa moe by kierowana do jednej lub drugiej izby, gdzie ma wiksz szans przejcia (oprcz Niemiec i Polski). Prace s prowadzone w obu izbach jednoczenie. Projekt ustawy budetowej jest zawsze kierowany do izby pierwszej (niszej).

2. przejcie projektu przez izb s rne warianty: konieczne jest przyjcie przez obie izby (USA, Rumunia), pierwsza izba ma prawo veta drugi rodzaj (Polska, WB), projekt jest kierowany do gowy pastwa i gowa pastwa go podpisuje, promulguje (zgodna z konstytucj i wzicie obowizku za jej wykonanie) i sankcjonuje (charakter ostateczny). Gowa pastwa zwykle dysponuje prawem veta (zawieszajce moe by ponownie przegosowane przez izb, ostateczne ustawa nie wchodzi w ycie, absolutne tylko w WB ale krlowa z tego nie korzysta). Weto gowy pastwa jest obalane: wikszoci zwyka lub kwalifikowan (wzmacnia rol gowy pastwa np. Polska 3/5, USA2/3, Rosja 2/3, Ukraina 2/3).

WADZA WYKONAWCZA (EGZEKUTYWA) moe by monokratyczna (jednolita), jeden organ sprawuje wadze wykonawcz (USA, Szwajcaria), lub dualistyczna skadajca si z gowy pastwa oraz rzdu z premierem na czele.

Gow pastwa moe by prezydent lub monarcha. Czynniki wpywajce na pozycj gowy pastwa:

polityczno konstytucyjna pozycja wyrniamy tu:

pozycja konstytucyjna wpywaj na ni:

a) sposb wyboru wybr prezydenta w gosowaniu powszechnym zwiksza jego legitymizacje i wpywa na podniesienie jego pozycji oraz jej wzmocnienie,

b) zakres i jako posiadanych kompetencji dyskrecjonalne (wasne, wadcze, osobiste), ograniczone (wnioskiem, okolicznociami wskazanymi w konstytucji),

c) zakres i rodzaj ponoszonej odpowiedzialnoci,

pozycja wynikajca z poza konstytucji:

a) osobowo polityczna prezydenta, styl sprawowania wadzy,

b) kontekst sytuacyjny (sytuacja polityczna), ukad si politycznych w parlamencie.

RZD to nadrzdny i kolegialny organ wadzy wykonawczej, ktrego gwnym zadaniem jest wykonywanie ustaw i kierowanie administracj rzdow. Zadania kadego rzdu w pastwie parlamentarnym:

wykonywanie ustaw,

projekt budetu, wykonywanie, przedstawianie realizowanie, kierowanie i koordynowanie resortami administracyjnymi,

polityka zagraniczna i bezpieczestwa (dziel z gow pastwa),

wypenia swoje funkcje w wadzy ustawodawczej,

inicjatywa ustawodawcza,

wydaje akty wykonawcze,

wydaje akty z moc ustawy (w Polsce obecnie nie ma takiej regulacji).

Delegacja ustawodawcza (ustawodawstwo delegowane) polega na tym, e rzd na mocy ustawy uchwalonej przez parlament (ustawa delegujca uprawnienia) moe wydawa akty prawne z moc ustawy. Akty te nosz nazw rozporzdzenia z moc ustawy lub dekret z moc ustawy (dekrety ustawodawcze). Nie s to rozporzdzenia ustawowe!!! w ustawie delegacyjnej parlament wskazuje organ (rzd), spraw ktra ma by przedmiotem regulacji oraz wskaniki, zasady, wytyczne (charakter wicy). Delegacja ustawodawcza sprawia, e parlament traci wyczno ustawodawcz. Jedynie parlament moe wydawa ustawy ale inne organy wydaje akty prawne z moc ustawy. Delegacja jest dla szybkoci, sprawnoci i fachowoci.

SPOSOBY FORMOWANIA RZDU:

parlamentarny (pochodzi z wikszoci parlamentarnej),

pozaparlamentarny (sposb amerykaski i niekiedy francuski).

Rzd ponosi zawsze odpowiedzialno polityczn i zwykle te odpowiedzialno konstytucyjn.

Sdy Konstytucyjne 2 sposoby powoywania:

parlamentarny (parlament powouje sdziw) Niemcy, Polska.

mieszany (rne organy powouj).

UPRAWNIENIA:

badanie zgodnoci ustaw z konstytucji i innych aktw prawnych z konstytucj i ustawami,

badanie konstytucyjnoci dziaania niektrych organw,

rozpatrywanie sporw kompetencyjnych.

STANY ZJEDNOCZONE (USA)

USA posiada najstarsz z obowizujcych konstytucji. 04.07.1776 zadeklarowana niepodlego. Zostay uchwalone artykuy konfederacji. 1787 uchwalenie konstytucji. 1789 konstytucja wchodzi w ycie. Konstytucja ta jest oglna i krtka. Czynniki decydujce o moliwoci obowizywania konstytucji do dnia dzisiejszego:

sfera aksjologiczna pochodzce z owiecenia, odwouje si do myli politycznej J. Locka i Montesgna,

aktualno konstytucji zapewnia jej interpretacja przez sdy a gwnie przez Sd Najwyszy. Przepisy maj charakter oglny,

mdro twrcw konstytucji (70% to prawnicy, politycy, majcy dowiadczenie polityczne).

Konstytucja skada si z wstpu, 7 artykuw i 27 poprawek. Poprawki to specyficzna forma zmiany konstytucji dopisywanie.

Artyku pierwszy traktuje o kongresie. Artyku drugi mwi o wadzy wykonawczej. Artyku trzeci wadza sdownicza. Artyku czwarty o federalizmie. Artyku pity zmiana konstytucji. Artyku szsty o systemie rde prawa. Artyku 7 wejcie konstytucji w ycie.

Pierwszych 10 poprawek to tzw. Deklaracja Praw prawa i wolnoci obywateli 1789 przez Kongres. S tu podstawowe prawa obywateli.

ZMIANA KONSTYTUCJI:

Zmiana konstytucji jest bardzo trudna. Poprawki proponuje Kongres na wniosek 2/3 w obu izbach Kongresu, 2/3 stanw. Zwouje si konwencje konstytucyjn ktra proponuje t poprawk kongresowi. ZATWIERDZI POPRAWK MUSI STANW. Na 17 poprawek stany zaproponoway 1 (dotyczya zniesienia prohibicji).

ZASADY ZAWARTE W KONSTYTUCJI:

1. ZASADA PODZIAU WADZY wyinterpretowana, wadze s od siebie odseparowane i s przyjte midzy nimi relacje minimalne.

2. ZASADA FEDERALIZMU poprawka 10 uprawnienia wadz centralnych nosz nazw delegowanych i s wyliczone w konstytucji. Kongres ma uprawnienia pochodne czyli prawo stanowienia ustaw. Stanom przysuguj te uprawnienia ktre nie zostay zastrzeone dla wadz federalnych. Uprawnienia rwnolege przysuguj organom stanowym i federalnym (podatki). Zasady federalizmu:

Pena wiara i zaufanie dokumenty i akty wydawane w jednym stanie musz by uznawane w innych stanach,

Zasada przywilejw, swobd wszyscy amerykanie mog korzysta z przywilejw i praw obowizujcych w innym stanie,

Zasada ekstradycji oskarony wydalony.

KONGRES

Skada si z 2 izb:

Izba Reprezentantw 2 lata kadencji, 435 reprezentantw,

Senat 100 senatorw, 6 letnia kadencja, wymiana 1/3 co 2 lata.

Pozycja senatora jest silniejsza bo reprezentuje stan, i kadencja jest dusza. WYBORY: obie izby s wybierane w oddzielnych wyborach. Do Izby Reprezentantw 25 lat obywatel amerykaski 7 lat musi by zamieszkiwa w stanie w ktrym si kandyduje. Stany podzielone s na okrgi uzalenione od liczby mieszkacw. Najwicej reprezentantw ma Kalifornia, a najmniej Alaska (1). Senat 30 lat, obywatel amerykaski 9 lat zamieszkiwa w stanie, okrgiem w wyborach do senatu jest stan, kady stan wybiera 2 senatorw. Czonkowie Kongresu s wybierani wg zasady wikszoci wzgldnej.

ORGANIZACJA KONGRESU:

Izbie Reprezentantw przewodniczy speaker,

Senatowi przewodniczy wiceprezydent z urzdu, ale czsto jest nieobecny wic wybierany jest przewodniczcy tymczasowy.

KOMISJE wyrnia si:

stae powoywane do opracowania ustaw,

specjalne do zbadania okrelonej sprawy,

wsplne spord czonkw obu izb do opracowania tekstw rezolucji (opinia, stanowiska),

uzgadniajce zoone z czonkw obu izb powouj..

Frakcje:

Partia republikaska

Partia demokratyczna,

Najwaniejsze stanowiska to:

Przewodniczcy izb,

Przewodniczcy partii,

Przewodniczcy komisji, gwnie staych (bo decyduj o projektach ustaw).

UPRAWNIENIA KONGRESU:

1. ustrojodawcze udzia w procesie zmiany konstytucji,

2. ustawodawcza,

3. kontrolna sdowniczo ledcza,

4. kreacyjna,

5. w polityce zagranicznej kongres wypowiada wojn, senat ratyfikuje traktaty midzynarodowe 2/3, kongres przyznaje pomoc zagraniczn,

6. uprawnienia kadrowe senat wyraa zgod na nominacje dokonywane przez prezydenta.

Uprawnienia obu izb w procesie ustawodawczym s jednakowe. Ale w innych uprawnieniach to Senat ma szersze uprawnienia.

Kongres pracuje w trybie sesyjnym od 3 stycznia obraduje do koca czerwca, ale mog te by sesje nadzwyczajne. Proces ustawodawczy musi by zamknity w jednej sesji.

AD. 2

Proces inicjatywy ustawodawczej:

czonkowie Kongresu i komisje kongresu maj prawo inicjatywy ustawodawczej,

prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej, ale 80% inicjatyw pochodzi od prezydenta jest promotorem ustaw. Projekty ustaw s przygotowywane przez administracj prezydenta (ok. 3mln ludzi!). prezydent wystpuje do Kongresu z ordziami i informuje Kongres o tym jakie ustawy przygotowuje jego administracja. Prezydent ukada si z czonkami kongresu i ci wystpuj w kongresie z prezydenckimi projektami ustaw. Projekt moe by skierowany do jednej lub do drugiej izby. Prezydent wystpuje z projektem ustawy BUDETOWEJ. Debaty odbywaj si w obu izbach (jednoczenie). W komisjach staych prace nad projektami ustawy. (komisje = mae legislatury). Aby projekt by przyjty w kongresie musz go przyj obie izby. Gdy obie bd na tak to podpisany zostaje przez przewodniczcych izb i przesany jest do prezydenta, ktry w cigu 10 dni podpisuje ustaw. Gdy nie zajmie stanowiska to wchodzi w ycie. Ma te prawo veta, odesanie do kongresu z uzasadnieniem. Wyrniamy nastpujce veta prezydenckie:

zwyke (regularne) odmawia podpisania ustawy, potrzeba 2/3 gosw do obalenia veta,

kieszonkowe (szufladowe, pkowe) odoenie projektu, jeeli prezydent otrzyma ustaw do podpisania w cigu ostatnich 10 dni sesji kongresu i nie ma tych konstytucyjnych 10 dni to moe nie zareagowa, a kongres nie ma moliwoci zareagowania na reakcje prezydenta,

nieformalne prezydent w tym przypadku nie wydaje przepisw wykonawczych lub nie przyna na ten cel pienidzy

AD. 3

Funkcja kontrolna kongres kontroluje czy ustawy s wykonywane zgodnie z zasad kongresu.

3 formy kontrolowania:

impeachment prawo kongresu do postawienia w stan oskarenia, ma moliwo skazania czonkw administracji federalnej w tym prezydenta za zdrad przekupstwo, przestpstwo lub inne wykroczenie. Odpowiedzialno ponosz prezydent, viceprezydent, wysi urzdnicy administracji federalnej np. sekretarze i sdziowie federalni. W stan oskarenia stawia Izba Reprezentantw a orzeczenie wydaje Senat. Gdy oskarony jest prezydent to Senatowi przewodniczy sdzia Sdu Najwyszego. Prezydent moe zosta usunity z urzdu oraz mie zakaz wykonywani funkcji publicznych w przyszoci. Senat podejmuje t decyzje 2/3 gosw obecnych senatorw. Orzeczenie nie wyklucza odpowiedzialnoci przed sdami powszechnymi, senat nie jest sadem. W stan oskarenia postanowiono 28 wyszych funkcjonariuszy, poow skazano (PREZYDENCI: Jonsson uniewinniony, Nixon ustpi ze stanowiska, Clinton uniewinniony)

PREZYDENT

Sposb wyboru: 4 letnia kadencja, moe kandydowa obywatel amerykaski od urodzenia, 35 lat eby kandydowa, mieszka w USA przez 14 lat.

ETAPY WYBORU PREZYDENTA:

1. prawybory wiosna roku prezydenckiego jest to instytucja partyjna, aby dowiedzie si ktry z ich kandydatw ma szans wyboru na urzd prezydenta, ma wyoni kandydata partii,

2. nominacje partyjne lato partia demokratyczna dokonuje tego w lipcu a republikaska w sierpniu, dokonywana jest przez partie i obwieszcza ona, e dana osoba jest oficjalnym kandydatem na prezydenta tej partii. Podczas nominacji kandydata na prezydenta ogasza te swojego kandydata na wiceprezydenta i swoj platform wyborcz tj wypadkow midzy hasem a programem,

3. kampania wyborcza IX X kandydaci jed do poszczeglnych stanw, prowincje itd., 1 gos to 150 uciskw doni, wany kontakt bezporedni,

4. gosowanie powszechne odbywa si w listopadzie dokadnie w 1 wtorek po pierwszym poniedziaku wybierani s elektorzy, zasady obowizujce: kady stan ma tyle miejsc elektorskich ile ma miejsc w kongresie (co najmniej 3),

5. ogoszenie wynikw wyborw 3 stycze na sesji Kongres ogasza,

6. objcie urzdu przez nowo wybranego prezydenta.

POZYCJA USTROJOWA PREZYDENTA:

jest jednoosobow egzekutyw,

przepisy konstytucji s oglne stosuje si interpretacj rozszerzajc,

w czasach kryzysu prezydent jako organ jednoosobowy jest zdolny do szybkiego dziaania,

jego pozycja jest te silna z powodu sposobu jego wyboru (wybory powszechne).

KOMPETENCJE PREZYDENTA:

jest gow pastwa reprezentuje pastwo w stosunkach wewntrznych i zewntrznych, mianuje ambasadorw, nadaje odznaczenia, ma prawo aski, nadaje obywatelstwo, przyjmuje listy uwierzytelniajce,

jest szefem rzdu i administracji federalnej stoi na czele maszyny urzdnikw federalnych ok. 3 mln urzdnikw, mianuje wyszych urzdnikw (szefw FBI, CIA) pracuj na rzecz prezydenta, rzd ma charakter nieformalny (sekretarze stojcy na czele departamentw zwykle 13-15 odpowiedniki naszych ministerstw), moe odwoywa sekretarzy,

jest wykonawc ustaw realizuje ustaw i podlegaj mu: urzd wykonawczy (biuro Biaego Domu), bierne zarzdzanie budetem, urzd obrony narodowej,

jest kreatorem polityki zagranicznej tworzy polityk zagraniczn pastwa i jest jego domen, zawiera umowy midzynarodowe, zawiera porozumienia administracyjne (nie wymaga zgody Senatu),

jest naczelnym Si Zbrojnych dowodzi armi w czasie wojny i pokoju, wydaje decyzje, gdy jest zagroone ycie, zdrowie i mienie Amerykanw, kongres wyda 5 decyzji o wojnie, prezydent 150,

uprawnienia prawodawcze jest promotorem ustaw, podpisuje ustawy ma na to 10 dni, ma prawo veta, wydaje rozporzdzenia wykonawcze w stosunku do ustaw,

jest liderem opinii publicznej i szefem partii ktrej jest reprezentantem.

WADZA SDOWNICZA

Dzieli si na:

sdownictwo stanowe,

sdownictwo federalne.

SDOWNICTWO FEDERALNE jest trjstopniowe:

sdy dystryktowe (95),

sdy apelacyjne (13),

Sd Najwyszy zajmuje si sprawami uregulowanymi w ustawach federalnych, zajmuje si rozstrzyganiem sporw. Sd Najwyszy niema odmiennych kompetencji, ale decyduje ostatecznie. Sdziw mianuje prezydent za rad i zgod Senatu. Odwoani tylko drog impeachmentu, ale mog sami zrezygnowa. Jest 9 sdziw. UPRAWNIENIA WADZY SDOWNICZEJ:

jest 3 wadz,

funkcja kreacyjna tworzenie precedensw orzeczenie sdu najwyszego ma charakter wicy w orzekaniu sporw podobnych,

funkcja interpretacyjna interpretuj ustawy, wykadnia prawa,

funkcja ustrojodawcza dokonuj interpretacji konstytucji, orzekaj w sprawach zgodnoci ustaw z konstytucj.

WIELKA BRYTANIA

System WB to wzr systemu parlamentarnego. Nie ma konstytucji pisanej.

EWOLUCJA SYSTEMU POLITYCZNEGO OKRESY:

1. XII XVI wiek przewaga krla, 1215 Wielka Karta Swobd (Wolnoci), wadza krla to wadza absolutna,

2. XVII wieku walka krla z parlamentem, 1688-89 tzw. Chwalebna Rewolucja, wprowadzono monarchie konstytucyjn, 1701 akt o nastpstwie tronu,

3. XVIII do poowy XIX wieku przewaga parlamentu, przewaga gabinetu,

4. od poowy XIX do teraz przewaga premiera.

BRYTYJSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE (rda):

prawo powszechne, prawo zwyczajowe, nie majce charakteru pisanego, ale obowizywao zawsze, na jego podstawie wydawano precedensy, wyrniamy:

zasada suwerennoci parlamentu od XVIII wieku do dzi. Parlament moe stanowi dowolne ustawy,

zasada politycznej i konstytucyjne nieodpowiedzialnoci monarchy krl nie moe czyni le bo nie moe czyni sam,

zasada nadrzdnoci ustawy,

orzecznictwo sdowe orzeczenie dotyczce uprawnie monarchy,

konwenanse konstytucyjne utarty i uznany za waciwy sposb postpowania w okrelonej sytuacji ustrojowej, np.:

premierem zostaje lider partii ktra wygraa wybory,

wraz z ustpieniem premiera ustpuje cay gabinet,

partia ktra przegraa wybory podaje si do dymisji,

odbywanie si zebra parlamentu co roku,

prawo wyborcze moe by zmieniane ale z udziaem obu partii,

instytucja opozycji jej krlewskiej moci,

prawo pisane ustawy uchwalone przez parlament np. akty historyczne,

dziea i traktaty prawnicze, gwnie Waltera Bagehot`a i Alberta Dicey`a pozycja krla jes ceremonialna, symboliczna jak otarz w kociele.

PARLAMENT

Parlament brytyjski skada si z trzech izb:

1. IZBA GMIN,

2. IZBA LORDW,

3. Krlowa (Monarcha).

IZBA GMIN

PRAWO WYBORCZE DO IZBY GMIN:

Kadencja do 5 lat, dolnej granicy nie ma,

Izb Gmin rozwizuje Krlowa na wniosek premiera,

Premier wybiera czas kiedy maj odby si wybory (najbardziej korzystny czas dla wasnej partii),

Na przeduenie kadencji IZBY GMIN musi wyrazi zgod Izba Lordw (w czasie I i II wojny wiatowej),

System wyborczy system wikszoci wzgldnej, kraj podzielony na jedno mandatowe okrgi (jest ich 659),

Wybory w WB maj charakter partyjny kandydatw zgaszaj wyborcy (potrzeba 10 podpisw wyborcw) ,potrzebny jest te list polecajcy wszyscy kandydaci powinni mie taki list od lidera partii, wybory odbywaj si w terminie korzystnym dla partii rzdzcej bo premier decyduje o dacie wyborw, (21 dni jest na kampanie wyborcz).

ORGANIZACJA IZBY GMIN.

Izba Gmin skada si z 659 czonkw. Na czele stoi speaker jest jednoosobowym organem przewodniczcym, jest bezstronny, nie bierze udziau w gosowaniu. Urzd jest sprawowany przez bardzo dugi okres czasu (dopki nie umrze). Funkcje ktre wzmacniaj jego pozycj jest ustami izby, dopuszczany przed oblicze krlowej. Tworzy precedensy decyduje czy ustawa jest ustaw zwyk czy finansow (bez udziau Izby Lordw). Czuwa na stray immunitetw poselskich.

Izba Gmin dzieli si na: rzd wikszoci i opozycja Jej Krlewskiej Moci. Wikszoci rzdowej przewodniczy Premier, ale w praktyce zastpuje go Lider Izby Gmin. Opozycja formuuje swj gabinet cieni maj te Lidera Partii Opozycyjnej.

WHIP rzecznik dyscypliny partyjnej dba o dobre stosunki midzy posami zasiadajcymi w tylnej awie a kierownictwem partii, informuje o decyzji kierownictwa, informuje posw kiedy ich obecno jest wskazana, konieczna lub niekonieczna. Whipowie partii porozumiewaj si ze sob i ustalaj kto bdzie nieobecny.

KOMISJE podzia:

komisja caej Izby caa Izba Gmin przeksztaca si w Komisj, gdy rozpatrywane s sprawy szczeglnej rangi (konstytucyjne, budetowe). Obrady maj wtedy charakter odformalizowany kady moe zabra gos. Obradom Izby Gmin wtedy nie przewodniczy Spiker tylko przewodniczcy komisji budetowej. Izba Gmin jest przeksztacon w komisj z mocy wniosku (1pose),

komisje stae (ad hoc),

komisje specjalne (ledcze),

komisje wsplne spord czonkw obu Izb gdy s rozbienoci midzy Izbami,

komisja projektw ustaw prywatnych.

Izba Gmin pracuje na rocznych sesjach (od koca padziernika do czerwca). Kad sesj rozpoczyna mowa tronowa wygaszana przez Krlow, napisan przez Premiera. Jest to plan dziaa rzdu na najbliszy rok sesja koczy si prorogacj pochodzi od Krla.

FUNKCJE IZBY GMIN: ustawodawcza i kontrolna.

Rodzaje ustaw (projekty):

publiczne sprawy dotyczce pastwa,

prywatne sprawy dotyczce prywatnych rzeczy,

mieszane

Projekty ustaw mog by:

rzdowe maj przewag, wystpuje z nimi minister,

pochodzce od indywidualnych osb.

Prawa inicjatywy ustawodawczej posiadaj czonkowie obu IZB. Projekt jest uchwalony w czytaniach. Izba Lordw ma prawo veta w stosunku do ustaw Izby Gmin ale rzadko do tego dochodzi. VETO Izby Lordw jest obalone przez Izb Gmin, jeli ta w cigu roku w dwch kolejnych sesjach ponownie uchwali ten projekt. Ustawy podpisuje Krlowa, ale ma prawo veta to veto ma charakter ostateczny, ale to tylko teoria. Od 1707 Krlowa z tego uprawnienia nie skorzystaa. Rzd ma te prawo wydawanie rozporzdze z moc ustawy, ale parlament musi go wczeniej do tego upowani.

FUNCKJA KONTROLNA IZBY GMIN:

moliwo pocignicia rzdu do odpowiedzialnoci politycznej (postawienie wniosku o votum nieufnoci), ale ma to charakter iluzoryczny,

moliwo pocignicia rzdu do odpowiedzialnoci konstytucyjnej (impeachment), Izba Gmin oskara Izba Lordw sdzi, od II wojny wiatowej aden czonek nie zosta pocignity do odpowiedzialnoci,

komisja cay Izby debata,

dyskusja nad mow tronow,

interpelacje i zapytania,

kontrola komisyjna.

Izba Gmin dziaa pod dyktando rzdu bo partia rzdzca ma wikszo.

IZBA LORDW

Jest reliktem. Od 8 lat zmieniona koncepcja Izby Lordw. Izba ta nie pochodzi z wyborw, tylko z nominacji.

SKAD:

lordowie dziedziczni do 1999 roku w skad Izby Lordw wchodzili wszyscy Lordowie dziedziczni, byo ich okoo 900, od 1999 jest ich 92 jest to reprezentacja lordw dziedzicznych,

lordowie prawa 21 mianowani przez Koron, mianuje Krlowa na wniosek Premiera s to najwybitniejsi prawnicy, adwokaci, sdziowie, prokuratorzy, profesorzy prawa, wykonuj wikszo kompetencji Izby Lordw, wchodz w skad komisji apelacyjnej,

lordowie duchowni 26 arcybiskupw i biskupw kocioa anglikaskiego i prezbiteriaskiego, mianowani przez Koron,

lordowie mianowani przez Koron za wybitne zasugi w rnych dziedzinach, kultura, intelektualici ok. 350 400.

Lordw jest ok. 650. ale generalnie to podzia na lordw wieckich lub duchowych lub lordw mianowanych i z dziedziczenia.

Kworum w Izbie Gmin wynosi 40, a w Izbie Lordzie 3.

UPRAWNIENIA IZBY LORDW:

udzia w ustawodawstwie,

sdownicze.

Izba Lordw nie kontroluje rzdu.

Uprawnienia ustawodawcze:

zgoda Izba Lordw jest konieczna do przeduenia kadencji Izby Gmin,

veto ustawodawcze,

prawo inicjatywy ustawodawczej,

poprawianie prawa,

zajmuje si przygotowaniem nie kontrowersyjnych ale skomplikowanych pod wzgldem prawa projektw ustaw.

UPRAWNIENIA SDOWNICZE (komisja apelacyjna):

najwyszy sd apelacyjny w sprawach cywilnych i karnych zjednoczonego Krlestwa (oprcz spraw karnych w Szkocji),

ewolucja prawa konstytucyjnego przebiegaa logicznie.

MONARCHA

Teoretycznie jest to 3 izba parlamentu. Jest czci wadzy wykonawczej, nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej i konstytucyjnej. Kady akt monarchy oprcz mianowania premiera wymaga kontrasygnaty.

Prerogatywy monarchy:

mianowanie premiera a na jego wniosek skadu rzdu,

reprezentowanie pastwa w stosunkach midzynarodowych,

rozwizywanie parlamentu i zarzdzanie wyborw,

prawo aski,

zwierzchnictwo nad siami zbrojnymi,

podpisywanie ustaw i prawa veta,

mianowanie lordw.

Krlowa ma charakter symboliczny, integracyjny. Ma prawo ostrzegania, udzielania rady (ale tylko jak si premier zapyta). Krlowa jest apolityczna.

RZD I GABINET

Rzd i gabinet to nie to samo.

RZD w jego skad wchodzi ok. 100 osb. Jest to suma stanowisk politycznych w administracji rzdowej. 95 z nich moe pochodzi z Izby Gmin a reszta z Izby Lordw lub z poza parlamentu. Rzd nigdy nie zbiera si na wsplne posiedzenia.

Gabinet to istota rzdu 20 24 osoby. Jest to organ kolegialny. Najblisi wsppracownicy premiera. Gabinet to wybrani spord rzdu. W skad wchodzi premier, wybrani przez premiera ministrowie (najwaniejszych resortw), lord kanclerz (przewodniczcy Izby Lordw, nie jest apolityczny). Jest te minister sprawiedliwoci, sekretarze stanu ds. Anglii, Szkocji i Irlandii Pnocnej, Walii. W skad rzdu oprcz czonkw gabinetu wchodz pozostali ministrowi (starsi, modsi), wysi funkcjonariusze.

Rzd jest ciaem czcym Gabinet z Izb Gmin. Mona wyrni Gabinet:

wewntrzny premier + 2,3 osoby,

czciowy (komitety gabinetu).

UPRAWNIENIA GABINETU:

prowadzenie polityki wewntrznej i zagranicznej pastwa poprzez wystpowanie z inicjatywami ustawodawczymi,

wykonanie ustaw,

zapewnienie bezpieczestwa pastwa,

kierowanie i koordynacja administracj.

PREMIER jest najwaniejszy, jego pozycja jest szczeglna. Jest liderem wikszoci parlamentarnej. Jest liderem Izby Gmin, szefem rzdu i gabinetu. Moe si powoywa na to, e zosta wybrany w wyborach porednich. Prowadzi polityk personaln on decyduje a Krlowa nominuje, obsadza stanowiska administracyjne w gospodarce (w firmach pastwowych), jest szefem suby cywilnej, zwierzchnikiem wszystkich pracownikw administracyjnych. Dysponuje instytucj patronau (obsadzania) mianowania na wysze stanowiska pastwowe. Kieruje pracami rzdu on decyduje o rozwizaniu parlamentu. Rzeczywista pozycja premiera zaley od jego pozycji w partii.

NIEMCY

Po II wojnie wiatowej Niemcy byy okupowane. Konstytucja Niemiec zostaa uchwalona w 1949. konstytucja ta bya tworzona pod dyktando Komisji Alianckiej. Tworzona oddolnie. W 1968 zostaa wprowadzona cakowita suwerenno RFN. W 1973 RFN w ONZ. W 1955 zosta uchylony stan okupacji. 3.X.1990 zjednoczenie Niemiec. IX 1991 zmiana konstytucji (kosmetyczna, powierzchowna) nie naruszajca istotnych regulacji. Dotyczy gwnie iloci landw, reprezentacji (448 byo wczeniej teraz 658 Bundestag), liczba reprezentantw Bundesracie (48 68).

Konstytucja Niemiec to akt tworzony przez chadecj i socjaldemokracje. Akt kompromisowy. Akt nawizujcy do Niemieckiej tradycji prawnej (szczegowy akt bardzo obszerny). Stanowicy reakcje na dowiadczenie okresu hitlerowskiego, wprowadzia zasady demokracji, utworzono instytucje zabezpieczajce, odrzucenie demokracji bezporedniej (w Niemczech nie referendum nie dotyczy landw). Wprowadzia siln wadz wykonawcz (kanclerz). System Niemiec to system parlamentarno zracjonalizowany, kanclerski silna pozycja kanclerza. Zasady systemu kanclerskiego:

1. kanclerz dobiera sobie wsppracownikw i wytycza kierunki polityczne pastwa ktre wiz poszczeglnych ministrw,]

2. konstruktywne wotum nieufnoci,

3. jedynie kanclerz ponosi odpowiedzialno polityczn przed Bundestagiem.

W Niemczech nie ma odpowiedzialnoci indywidualnej poszczeglnych ministrw. Tylko raz kanclerz zosta wybrany zgodnie z prawem 2 (1982)

ZASADY KONSTYTUCJI:

Konstytucja przewiduje zasady nienaruszalne (niezmienialne). S to zasady ktre w sposb legalny nie mona zmieni (art. 79 ust. 3). Zasady nienaruszalne to:

zasada federalizmu,

wspudziau kraju w ustawodawstwie,

prawa czowieka (godno czowieka),

zasada pastwa socjalnego,

zasada suwerennoci narodu,

zasada podziau wadzy,

zasada demokracji poredniej,

zasada pastwa prawa,

prawo do oporu.

W Niemczech dopuszczane jest referendum, ale tylko w kwestii zmiany granic landw.

ZMIANA KONSTYTUCJI:

w sposb zwyky zmiana musi uzyska poparcie 2/3 w obu izbach,

porednia gdy przyjmowane umowy midzynarodowe ktrych przedmiotem jest redukcja ustroju prawno okupacyjnego, to gdy umowa ta jest sprzeczna z konstytucj, to wtedy wystarcza deklaracja obu izb (2/3) e nie jest sprzeczna i zmieniane s w poredni sposb przepisy konstytucyjne.

PARLAMENT

S dwie izby:

1. parlament federalny (Bundestag),

2. Rada Federalna (Budesrat).

BUNDESTAG

Bundestag to reprezentacja narodowa wybierany na kadencj 5 letni. Skad 656. Sposb wyboru: system mieszany, wikszociowo proporcjonalny. Poowa czonkw (328) jest wybierana na 1 mandatowych okrgach wyborczych wg zasady wikszoci wzgldnej. Druga poowa wybierana wg systemu proporcjonalnego. Obywatele oddaj gos na listy partyjne w landach. Mandaty rozdzielane s proporcjonalne. Kady wyborca ma 2 gosy, pierwszy gos oddaje na kandydata w jednomandatowym okrgu a gos drugi na list landow. W listach landowych jest klauzula zaporowa 4% lub 3 mandaty bezporednie. Mandaty nadwykowe jeeli partia zdobya wicej mandatw w Bundestagu ni w Bundesracie to jej dodaje si mandaty.

System partyjny wielopartyjny dwubiegunowy (2 partie dominujce) chadecja i socjaldemokracja.

ZASADY TWORZENIA RZDW:

1. kanclerz pochodzi z wielkiej partii,

2. obywatele musz by informowani o nawizanych koalicjach, dlatego partie tworz koalicje wyborcze a nie parlamentarne,

3. due partie nie wchodz ze sob w koalicje,

4. kanclerz jest wybierany w wyborach porednich (lider danej partii ktra wygraa wybory). Osoba kandydujca na stanowisko kanclerza jest eksponowana opinii publicznej.

ORGANIZACJA BUDESTAGU:

prezydium przewodniczcy z zastpcami,

komisje,

konwent seniorw opiniodawczy,

frakcje parlamentarne.

FUNKCJE BUNDESTAGU:

ustrojodawcza dla zmiany konstytucji potrzeba 2/3 poparcia,

ustawodawcza - proces ustawodawczy rozpoczyna si w Bundestagu,prawo inicjatywy ustawodawczej posiadaj: 1. czonkowie parlamentu w liczbie potrzebnej do utworzenia frakcji = 5%, 2. rzd, 3. Bundesrat. Rzd i Bundesrat maj tzw. zwizane prawo inicjatywy ustawodawczej polegajce na wzajemnym opiniowaniu. Projekty przyjte przez Bundestag s kierowane do Bundesratu. Bundesrat ma prawo veta w stosunku do ustaw. Dysponuje dwoma rodzajami veta w zalenoci od rodzaju ustawy. Mona wyrni: ustawy federalne dotycz interesw poszczeglnych landw. W stosunku do tych ustaw Bundesrat ma prawo veta ostatecznego, ustawy zwyke wszystkie pozostae veto zawieszajce sprzeciw ktry moe by obalony. Veto Bundesratu w Bundestagu jest obalone co najmniej tak sam wikszoci gosw jak zostao uchwalone w Bundesracie. W przypadku rozbienoci midzy izbami powoywania jest komisja mediacyjna. Projekt uchwalony przez obie izby podpisuje Prezydent ktry nie posiada konstytucyjnego prawa veta. Lecz wg doktryny uznaje si, e prezydent moe odmwi podpisania ustawy jeeli jest ona sprzeczna z konstytucj (jest stranikiem konstytucji).

Funkcja kontrolna: 1. Bundestag ma moliwo odwoania kanclerza i przy tym rzdu ale tylko w wyniku konstruktywnego wotum nieufnoci, 2. moliwo dania obecnoci i informacji od kanclerza i czonku rzdu postawienie pisemnego dania, 3. moliwo powoania komisji (ledcze czyli dochodzeniowo ledcze, ankietowe gdy chc uzyska niezalene od rzdu informacje), 4. interpelacje (due zapytania, odpowied udzielana jest na posiedzeniach plenarnych) i zapytania (charakter pisemny, odpowied pisemna), pytania (udzielanie odpowiedzi w godzinie pyta), 5. debata budetowa, 6. debata nad expose kanclerza.

BUNDESRAT

Skada si z 68 czonkw, jest to reprezentacja rzdw poszczeglnych landw. Skad:

Reprezentacja landw nie jest rwna (2-6), zaley od liczby mieszkacw, s to czonkowie rzdw landw,

Jest mandat imperatywny (zwizany), przedstawiciele landw musz gosowa tak jak nakazuj im rzdy tych landw,

Decyzje w Bundesracie s podejmowane wikszoci gosw landw a nie czonkw,

Reprezentacje poszczeglnych landw musz gosowa tak samo, w przeciwnym razie gos jest niewany,

W Bundesracie nie ma frakcji partyjnych i nie ma dyscypliny partyjnej.

Przewodniczcy Bundesratu jest wybierany na rok i zostaje nim kolejno premier kadego landu. Przewodniczcy zastpuje w razie potrzeby zastpuje Prezydenta.

UPRAWNIENIA BUNDESRATU:

w dziedzinie ustawodawstwa: ma prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo opiniowania projektw rzdu, prawo veta,

wybiera poow Trybunau Konstytucyjnego (8),

moe postawi Prezydenta w stan oskarenia przed Trybunaem Konstytucyjnym,

zatwierdza rozporzdzenia, realizowane przez administracje landow (2/3 rozporzdze ma taki charakter),

Bundesrat uczestniczy w kontrolowaniu rzdu, w wyborze prezydenta i kanclerza.

PREZYDENT FEDERALNY

Wybierany na 5 lat i wybierany tylko raz. Wybierany w wyborach porednich. Wybiera go Zgromadzenie Federalne, ktre skada si z czonkw Bundestagu (656) i z takiej samej liczby reprezentantw parlamentw landowych. Gosowanie jest tajne. W I turze bezwzgldn liczb gosw, w II turze te, w 3 turze wikszo wzgldna.

Prezydent peni przede wszystkim funkcje reprezentatywne. Jego akty wymagaj kontrasygnaty. Kontrasygnaty nie wymaga:

Mianowanie kanclerza,

danie od kanclerza sprawowania funkcji do momentu wyboru nastpcy,

Rozwizywanie Bundestagu w przypadku gdy Bundestag nie wybierze kanclerza bezwzgldn wikszoci gosw, a prezydent nie zgadza si na wybr kanclerza mniejszoci.

Ponadto prezydent rozwizuje Bundestag na wniosek rzdu (kanclerza), ktremu Bundestag odmwi udzielenia wotum zaufania. W takiej sytuacji Bundestag moe obroni si przed rozwizaniem jeeli w cigu 21 dni dokona wyboru kanclerza bezwzgldn wikszoci gosw.

UPRAWNIENIA PREZYDENTA:

Prawo aski,

Odznaczenia,

Obywatelstwo,

Ambasadorowie,

Reprezentuje pastwo,

Nie jest zwierzchnikiem si zbrojnych (jest nim minister obrony).

Ponosi odpowiedzialno konstytucyjn ale nie polityczn. Za naruszenie konstytucji lub ustawy prezydent moe by pocignity do odpowiedzialno przed Trybuna Konstytucyjny na wniosek Bundestagu lub Bundesratu.

RZD KANCLERZ

RZD ZWIZKOWY = KANCLERZ+VICEKANCLERZE+MINISTROWIE

Sposb wyboru kanclerza:

1. na wniosek prezydenta Bundestag wybiera kanclerza bezwzgldn wikszoci gosw w cigu 14 dni (lider wielkiej partii) jak dotychczas kanclerze byli tak wybierani,

2. z inicjatywy Bundestagu bezwzgldn wikszoci gosw, 14 dni,

3. z inicjatywy Bundestagu wzgldn wikszoci gosw, 14 dni.

Prezydent musi mianowa kanclerza wybranego bezwzgldn wikszoci gosw. W przypadku wybranego kanclerza mniejszociowego to wtedy prezydent ma 2 moliwoci: 1. moe mianowa kanclerza mniejszoci, 2. moe rozwiza Bundestag.

WYGANICIE FUNKCJI KANCLERZA:

gdy zostanie wybrany nowy Bundestag,

gdy kanclerz umrze lub zrzeknie si urzdu,

gdy zostaje rozwizany Bundestag.

POZYCJA RZDU I KANCLERZA:

pierwsza osoba w pastwie,

szefem rzdu jest kanclerz,

decyduje o skadzie personalnym,

wytycz kierunki polityki,

ponosi odpowiedzialno polityczn (tylko on),

tylko konstruktywne wotum nieufnoci moe go usun.

FUNKCJE RZDU:

s takie same jak wszdzie,

polityka wewntrzna pastwa,

funkcja ustawodawcza,

funkcja kontrolna,

bezpieczestwo wewntrzne i zewntrzne,

ochrona rzdu i kanclerza,

polityka zewntrzna,

kierowanie i koordynowanie administracj rzdow,

wydanie aktw normatywnych (rozporzdzenie).

RODKI OCHRONY KANCLERZA MNIEJSZOCI:

Gdy kanclerz staje kanclerzem mniejszociowym to wwczas stawia wniosek o wotum zaufania. Jeeli go nie otrzyma to wystpuje z wnioskiem (moe) do prezydenta o rozwizanie Bundestagu. Prezydent musi si do niego przychyli. Parlament moe obroni si przed rozwizaniem wybierajc w cigu 21 dni nowego kanclerza w wyniku konstruktywnego wotum nieufnoci, wczeniej musi by zawizana wikszociowa koalicja. Kanclerz mniejszociowy funkcjonowaby do czasu wyboru nowego kanclerza. Gdyby nie wnioskowa o rozwizanie parlamentu to nadal jest kanclerzem. Kanclerz mniejszociowy moe zabiega o poparcie prezydenta. Kanclerz mniejszociowy moe wystpi do prezydenta z prob o wprowadzenie tzw. ustawodawczego stanu wyjtkowego lub stanu wyszej koniecznoci ustawodawczej. Stan ten jest wprowadzony przez prezydenta za zgod Bundesratu. Polega on na tym, e kady rzdowy projekt ustawy odrzucony przez Bundestag staje si obowizujcym jeeli zostanie uchwalony przez Bundesrat (uchwalanie ustaw ponad parlamentem). Stan ten nie moe trwa duej ni 6 miesicy i moe by wprowadzony tylko raz podczas penienia funkcji przez danego kanclerza nigdy nie wykorzystany.

ZWIZKOWY TRYBUNA KONSTYTUCYJNY.

Skada si z 16 czonkw, 8 wybiera Bundestag, 8 Bundesrat na 12 lat. Mandat nie jest odnawialny, wydaje orzeczenia ostateczne. Kompetencje:

badanie zgodnoci aktw ustaw z konstytucj,

rozpatrywanie sporw kompetencyjnych,

badanie konstytucyjnoci dziaania prezydenta i partii politycznych (rozwiza partie komunistyczn),

rozpatrywanie skargi konstytucyjnej.

W. ITALIA -:)

Jest to klasyczny system parlamentarny. Rzdy niestabilne a to wynikao z wielopartyjnoci, system wyborczy proporcjonalny. Do lat 80 tych najsilniejsz parti W. Bya partia komunistyczna. Partia komunistyczna bya izolowana nie bya dopuszczana do rzdw. Parti istotn bya partia chadecka zwykle w rzdach. 1993 zmiana systemu wyborczego co wywoao zmian systemu partyjnego a to wpyno na stabilno rzdu. Konstytucje uchwalono 27.XII.1947 a wesza w ycie 1.I.1948. bya wielokrotnie nowelizowana. Ustanowia szereg demokratycznych instytucji np. TK, szeroki katalog praw i wolnoci obywateli. Wprowadza szerok regionalizacj (pozostajc pastwem unitarnym).

INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOREDNIEJ:

1. Referendum s dwa rodzaje:

konstytucyjne jest ono zarzdzane przez prezydenta, jeeli w cigu 3 miesicy od zmiany konstytucji uchwalanej przez parlament przeprowadzenia referendum zada 500 tysicy obywateli, 1/5 czonkw ktrej z Izb lub 5 rad regionalnych. Referendum konstytucyjne nie jest przeprowadzane jeeli w kadej z izb ta zostaa uchwalona 2/3 gosw,

ustawodawcze zarzdza prezydent jeeli w cigu 3 miesicy od uchwalenia ustawy przeprowadzenia referendum zada 500 tysicy obywateli lub 5 rad regionalnych. Nie moe by przeprowadzone referendum w nastpujcych sprawach: podatkowych, budetu, amnestii i uaskawienia, upowanienia do ratyfikacji umw midzynarodowych.

Referendum ma we W. Charakter negatywny i fakultatywny, jest przeprowadzane na wniosek okrelonych podmiotw. Prawo udzia w referendum maj ci sami co do Izby Deputowanych 18 lat, penia praw obywatelskich. Referendum jest wane gdy gosuje ponad 50 %.

2. LUDOWA INICJATYWA:

Ustawodawcza 50 tysicy moe wystpi z projektem ustawy. Czsto ta ludowa inicjatywa ma charakter wskazania problemu do regulacji ustawowej albo w parlamencie nie s prowadzone nad ni prace. Czsto nazywana jest INSPIRACJ,

Ludowa inicjatywa konstytucyjna - na wniosek 50 tysicy obywateli.

ZMIANA KONSTYTUCJI.

Inicjatyw konstytucyjn maj: czonkowie parlamentu, rzd, 50 tysicy obywateli, Rady Regionalne, Narodowa Rada Gospodarki i Pracy, ale tylko w dziedzinie w ktrej si zajmuje.

Zmiana jest uchwalana przez kad z Izb parlamentu w 2 nastpujcych po sobie gosowaniach z przerw nie wiksz 3 miesicy, bezwzgldn wikszoci gosw. Nastpnie jest zarzdzane referendum jeeli jest wniosek i dalej tak samo jak w referendum konstytucyjnym. Nie moe by zmieniana republikaska forma rzdw.

PARLAMENT

Parlament woski skada si z 2 IZB:

Izba Deputowanych,

Senat

W skad Izby Deputowanych wchodzi 630 deputowanych, w skad senatu 315 senatorw i moe si to zmienia, bo wchodz dodatkowe osoby mianowane przez prezydenta. Obie izby maj takie same uprawnienia jest to BIKAMERALIZM unitarny lub rwnowany.

WYBORY DO IZB:

Wybory do parlamentu to wybory powszechne i za pomoc systemu mieszanego. czonkw izb jest wybieranych w systemie wikszociowych a wg systemu proporcjonalnego (4% prg zaporowy).

FUNKCJE IZB:

ustrojodawcza zmiana konstytucji,

ustawodawcza stanowienie ustaw, potrzebna jest zgoda obu izb, prawo inicjatywy maj te same podmioty co inicjatyw konstytucyjn. Przewidziane s 3 procedury stanowienia: 1. normalna 3 czytania, 2. skrcona krtsze terminy, 3. w komisjach parlamentarnych ustawy s uchwalane szybko i sprawnie, przewodniczcy decyduje o tym czy projekt jest kierowany do komisji. Projekty mog wrci na posiedzenie plenarne izby na wniosek 1/10 skadu Izby lub 1/5 skadu komisji lub rzdu. Komisje nie mog uchwala projektw sprawie: prawa wyborczego, ustroju pastwa, budetu, delegacji ustawodawczej, upowanienia do ratyfikacji umw midzynarodowych. O uchwaleniu ustaw przez komisj przewodniczcy izby informuje izb. Na forum izby nie jest przeprowadzane gosowanie. Ustawy uchwalone przez parlament s podpisywane przez prezydenta, ma prawo veta zawieszajcego.

Funkcja kontrolna moliwo odwoania rzdu parlament moe uchwali wotum nieufnoci. Musi si podpisa pod nim 1/10 skadu izby i wniosek jest gosowany po 3 dniach. Rzd ktremu uchwalone zostao wotum nieufnoci nie musi poda si do dymisji. Do funkcji kontrolnej nale te: interpelacje i zapytania, komisje ledcze, moliwoci pocignicia prezydenta lub czonkw rzdu do odpowiedzialnoci politycznej.

PREZYDENT

Jest wybierany w wyborach porednich. Jest to klasyczna gowa pastwa w systemie parlamentarnym. Ma spenia funkcje arbitraowe. Kadencja trwa 7 lat i moe by wybierany dowoln ilo razy. Ale aden nie zosta wybrany ponownie. Prezydenta wybieraj obie izby parlamentarne oraz po 3 delegatw z 19 regionw i 1 delegat z Valle d`Aosta. Aby zosta wybranym na prezydenta kandydat musi osign 2/3 gosw (w pierwszych 3 turach, potem wystarcza wikszo bezwzgldna). Najwicej by 20 gosowa. Prezydent zosta politycznie zneutralizowany, nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej tylko konstytucyjn za naruszenie konstytucji i ustaw oraz zdrad stanu. W stan oskarenia stawiaj go obie izby parlamentu a sdzi TK + 16 obywateli wybranych w drodze losowania (posiadaj bierne prawo wyborcze do Senatu 40 lat). Prezydentem mona by po przekroczeniu 50 lat.

Uprawnienia prezydenta:

w stosunku do parlamentu: zarzdza wybory, wyraa zgod na rzdowy projekt ustawy, podpisuje ustawy i ma prawo veto zawieszajcego, rozwizuje parlament rozwizuje go gdy ten nie jest w stanie sformowa nowego rzdu, rozwizanie jest ostatecznoci, zarzdza referendum,

w stosunku do rzdu: mianuje premiera, a na jego wniosek reszt rzdu, mianuje 5 z 15 czonkw TK, ma prawo aski, zwierzchnik si zbrojnych, ogasza stan wojenny, mianuje ambasadorw, ratyfikuje umowy midzynarodowe.

RZD

Pochodzi z wikszoci parlamentarnej, ponosi odpowiedzialno przed 2 izbami. Rzd jest powoywany przez prezydenta. W cigu 10 dni rzd ma uzyska zaufanie parlamentu. Rzd ponosi odpowiedzialno konstytucyjn za naruszanie konstytucji i przestpstwa popenione w czasie sprawowania urzdu. Uprawnienia: prawodawcze, dokonawcze??.

RZD WYDAJE NASTPUJCE AKTY PRAWNE:

dyrektywy ustawodawcze (decreti legislatiwi) s to akty prawne wydawane na podstawie upowanienia parlamentu wynikajce z delegacji ustawodawczej. Parlament uchwala ustaw upowaniajc na mocy ktrej przekazuje rzdowi wykonywanie funkcji ustawodawczej. Ta ustawa upowaniajca zawiera: wskazanie spraw ktre rzd ma uregulowa, czas w jakim ma to zrobi, zasady i kierunkowe wytyczne.

Dyrektywy z moc ustawy (decreti legge) charakterystyczne dla W. I Hiszpanii. S to akty wydawane w wyjtkowych wypadkach nagej koniecznoci. Natychmiast wprowadza w ycie. Musi by natychmiast przedstawiany parlamentowi do przeksztacenia go w ustaw. Jeeli to przeksztacenie nie nastpi w cigu 60 dni to ten dekret z moc ustawy traci moc prawn,

Rozporzdzenia wykonawcze w stosunku do ustaw.

TRYBUNA KONSTYTUCYJNY

Skada si 15 czonkw. 5 mianuje prezydent, nastpnych 5 obie izby, i 5 NSA. Kadencja trwa 15 lat mona by wybranym raz. Uprawnienia:

Zgodno aktw prawa z konstytucj i ustawami,

Rozpatruje spory kompetencyjne,

Sdzi prezydenta i czowiek rzdu.

FRANCJA

Obecnie to V Republika, najczciej ustrj i konstytucje si tam zmieniay. Byy wszystkie moliwe ustroje.

I Republika w czasie rewolucji francuskiej,

II Republika Napoleon,

III Republika 1871 1946,

IV Republika 1946 1958,

V Republika 1958 do dzi.

III i IV to republiki parlamentarne, III republika podobna do W. Lat 50,60,70. Republika parlamentarna ale mia parlament mia przewag bo by rozdrobniony, ok. 15 partii wic trudno byo utworzy rzd. O stabilnoci rzdu decydowali ludzie. III republika to rozczonkowanie parlamentu i wielopartyjno by to system rzdw zgromadzenia. W 1945 roku referendum i odrzucono t lewicow konstytucj. Kolejna konstytucja proponowaa system parlamentarno gabinetowy (trjpodzia wadzy, 2 izby, rzd sprawujcy wadz, ograniczona rola prezydenta). Obowizywaa do 1958 roku. Du rol odegra Ch. De Gaulle. W 1958 upadek IV republiki. Przyczyny upadku IV republiki i powstania V republiki:

Niestabilne funkcjonowanie systemu (rozczonkowany parlament),

Nieumiejtno rozwizania problemu kolonialnego to bya gwna przyczyna (wojna w Indochinach, problem Algierii).

W dniach 1,2.06.1958 parlament uchwali 2 ustawy (zwyka i konstytucyjn). Ustawa zwyka przekazano ugodowo wadz generaowi de Gaulle. Ustawa konstytucyjna przekazywaa rzdowi gen de Gaulla prawo do przygotowania nowej konstytucji. Ta konstytucja miaa by zatwierdzona w referendum. Umieszczono tam fundamentalne zasady: podziau wadzy, suwerenno narodu, zasada odpowiedzialnoci rzdu przed parlamentu.

Gdy parlament uchwali te 2 ustawy to dokona aktu samorozwizania. Latem 58 nie byo parlamentu, by tylko rzd. Projekt by przygotowany w zaciszu gabinetw. By gotowy pod koniec sierpnia. Referendum odbyo si we wrzeniu. W referendum uczestniczyo 80 % i takie sama liczba za. Obywatel nie znali tej konstytucji ale chcieli porzdku ktry gwarantowa de Gaulle. W wyborach porednich wybrano prezydenta i parlament.

CECHY KONSTYTUCJI:

antyparlamentarny charakter,

na pierwszy plan wysunite organy wadzy wykonawczej gwnie prezydent, rola parlamentu ograniczona,

bya to konstytucja stworzona przez de Gaulla i na miar de Gualla,

wprowadzaa system rzdw ppreyzdenckich ale system parlamentarny by punktem wyjcia, ale dodano system prezydencki. W 1962 zmieniono konstytucje i wybierano prezydenta w wyborach powszechnych,

bardzo le napisana, za redakcja tekstu, moe by interpretowana zalenie od sytuacji,

nie zawiera praw i wolnoci obywateli i trzeba si odnie do konstytucji z 1946.

PREZYDENT

wybierany na 7lat, tak byo na podstawie konstytucji z 1958, w 2000 roku zmieniono to i teraz kadencja trwa 5 lat,

mona by wybranym wielokrotnie,

pozycja prezydenta jest silna wynika to ze sposobu jego wyboru, ma duo uprawnie, bardzo zawony zakres jego odpowiedzialnoci,

pozycja polityczna prezydenta zaley od sytuacji politycznej w pastwie (kontekst sytuacyjny, ukad partii politycznych w parlamencie), mona wyrni 2 sytuacje polityczne:

a. sytuacja supremacji dominacja, hegemonia prezydenta gdy opcje polityczne prezydenta oraz wikszoci parlamentarnej (rzdu) s takie same (np. lewica +lewica), w takiej sytuacji pozycja prezydenta wzmacnia si (prezydent jest nieformalnym szefem rzdu i Zgromadzenia Narodowego). Gwny orodek wadzy pastwowej. Prezydent przyjmuje i wykorzystuje uprawnienia rzdu a premier podporzdkowuje si prezydentowi. Jest to rzd prezydenta, obecnie jest taka sytuacja,

b. sytuacja koabitacji (kohabitacji, cohabitacja) prezydent i wikszo parlamentarna pochodzi z rnych opcji politycznych. Pozycja polityczna prezydenta sabnie, jest ograniczony do swoich konstytucyjnych uprawnie. Moe korzysta tylko z tych uprawnie ktre daje mu konstytucja. Rola premiera i rzdu wzrasta. Rzd staje si samodzielnym orodkiem decyzyjnym. Wtedy ten system jest nazywany prezydencko premierowskim. Po raz pierwszy taka sytuacja pojawia si w 1986-88 (prezydent lewica, rzd prawica), potem 1993-95,1997-2002.

PREZYDENCI V REPUBLIKI:

DE GAULLE 58-69

POMPIDOU

GISCARD d`ESTAING,

MINTERAND 81-95,

CHIRAC.

SPOSB WYBORU PREZYDENTA:

wybierany w wyborach powszechnych,

kandydaci s zgaszani przez wyborcw (500 podpisw wyborcw kwalifikowanych czyli parlamentarzyci, czonkowie lokalnych rad samorzdowych pochodzcych z co najmniej 30 rnych departamentw),

w I turze zwycia kandydat ktry otrzyma 50% + 1 gosw, a jeli nikt nie uzyska ich to dochodzi do II tury startuje w niej 2 kandydatw z najwiksz liczb gosw i zwycia ten ktry uzyska bezwzgldn wikszo.

Prezydent nie ponosiodpowiedzialnoci politycznej, ponosi tylko za zdrad stanu. W stan oskarenia stawiaj go obie izby parlamentu bezwzgldn wikszoci gosw (nie doszo do tego nigdy), prezydent jest sdzony przez Wysoki Trybuna Sprawiedliwoci (skada si z czonkw Zgromadzenia Narodowego i Senatu w rwnej liczbie). Jeeli prezydent nie moe tymczasowo sprawowa funkcji zastpuje go przewodniczcy Senatu.

UPRAWNIENIA PREZYDENTA:

a. wymagajce kontrasygnaty np.:

uprawnienia w stosunkach midzynarodowych,

reprezentowanie pastwa,

mianowanie ambasadorw,

podpisywanie umw midzynarodowych,

podpisuje ustawy,

prawo veta (zawieszajce) obalane przez powtrne przyjcie ustawy zwyka wikszoci,

prawo aski,

w dziedzinie obrony,

zwierzchnik si zbrojnych,

mianuje generaw,

dysponuje broni atomow,

podpisuje akty prawne rzdu (dekrety i ordonanse) moe ich nie podpisa i wtedy wpywa na polityk rzdu,

inicjatywa w przedmiocie zmiany konstytucji (na wniosek premiera)

prezydent przewodniczy posiedzeniu rzdu nie naley ani do pierwszej ani do 2 grupy kompetencji, prezydent jest zawsze obecny, w wyjtkowych sytuacjach uprawnienia premierowi,

b. uprawnienia osobiste nie wymagajce kontrasygnaty to:

mianowanie premiera (ale nie odwoanie),

zarzdzanie referendum (referendum byo traktowane przez de Gaulle i potem jako swoiste wotum zaufania dla prezydenta),

rozwizuje Zgromadzenie Narodowe (1 rok ma spokj)

mianuje 3 z 9 czonkw Rady Konstytucyjnej w tym jej przewodniczcego oraz zarzdza jej posiedzenia, ma prawo wystpienia z wnioskiem o zbadanie zgodnoci z konstytucj,

ma moliwo wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jeeli: 1. zagroone s instytucje, niepodlego, integralno, bezpieczestwo republiki, 2. gdy zostao przerwane regularne funkcjonowanie konstytucyjnych organw republik prezydent moe podj rodki ktre uwaa za stosowne. rodki maj wynika z zapewnienia konstytucyjnej wadzy ich funkcjonowanie w jak najkrtszym czasie. W tym stanie prezydent nie moe rozwiza Zgromadzenia Narodowego.

RZD

Okrela i prowadzi polityk (ale tylko wtedy gdy jest koabitacja). Funkcje w rzdzie s niepoczalne z funkcjami parlamentarnymi. Premier ma w rzdzie pozycje szczegln. Ma prawo inicjatywy ustawodawczej, powouje komisj mieszan, posiada wadz reglamentacyjn.

PARLAMENT

Jest 2 izbowy:

Zgromadzenie Narodowe 577 deputowanych, kadencja 5 lat, wybierani w wyborach powszechnych i bezporednich,

Senat izba wysza, 315 senatorw, wybierani w wyborach porednich na 6 lat, co 2 lata 1/3 wymieniana.

Senatorowie s wybierani przez kolegia wyborcze zoone z czonkw rad samorzdowych.

Wybory do Zgromadzenia Narodowego wg zasady wikszoci bezwzgldnej, okrgi jednomadatowe, zwycia ten ktry w I turze ma bezwzgldn liczb gosw, w II turze wikszo wzgldna zmienia to system partyjny. System partyjny mona nazwa wielopartyjnym 2 blokowym z wyranym podziaem na lewice i prawice. Lewica to: partia socjalistyczna, partia komunistyczna. Prawica to: Zgromadzenie na rzecz Republiki, Unia na rzecz demokracji Francji. Jest jeszcze Front Narodowy (szowinistyczna). W I turze kada partia wysuwa wasnego kandydata, midzy turami dochodzi do BALOTAU porozumienie koalicyjne. W drugiej turze jest 3 kandydatw.

Parlament obraduje na sesjach, sesja zwyczajna rozpoczyna si od padziernika do czerwca ale liczba obrad nie moe przekroczy 120 dni. Moe zbiera si te na sesje nadzwyczajne z okrelonym porzdkiem obrad na danie premiera lub wikszoci Zgromadzenia Narodowego. Jeeli porzdek obrad wczeniej zostanie wyczerpany to sesja nadzwyczajna jest zamykana. Nie moe trwa duej ni 12 dni.

ORGANIZACJA IZBY:

W kadej Izbie nie moe by wicej ni 6 komisji staych (maj by niezbyt sprawnie dziaajce). Konstytucja francuska szczegowo reguluje moliwoci wpywania rzdu na dziaalno parlamentu. Konstytucja rozdzielia materi prawodawcz na:

Ustawow zastrzeon dla parlamentu zostaa wskazana w art. 34 zostay wymienione dziedziny w ktrych parlament stanowi ustaw np.: prawo karne, administracyjne, wyborcze, pracy, finansowe.

Reglamentacyjn zastrzeon dla rzdu zaliczono tu wszystkie sprawy nie nalece do zakresu ustawy.

Ponadto rzd moe wydawa ordonanse- czyli akty prawa z moc ustawy na podstawie upowanienia parlamentu.

Przykady wpywu rzdu na parlament:

1. dzienny porzdek obrad Izb jest przygotowywany z udziaem rzdu, a rzdowe projekty ustaw maj pierwszestwo nad parlamentarnymi,

2. dyskusja nad rzdowymi projektami ustaw toczy si nad projektem rzdu a nie nad sprawozdaniem komisji,

3. prawo inicjatywy ustawodawczej ma premier i czonkowie parlamentu. Premier jeeli istniej rozbienoci midzy izbami moe zdecydowa o powoaniu komisji mieszanej,

4. jeeli s rozbienoci pomidzy izbami to rzd moe da od Zgromadzenia Narodowego ostatecznego rozstrzygnicia (w formie uchway),

5. jeeli parlament w cigu 70 dni nie uchwali budetu jest on wprowadzany w ycie ordonansem,

6. uchwalanie ustaw bez gosowania premier moe zwiza kwestie zaufania z projektem ustawy. Projekt uwaa si za przyjty jeeli w cigu 48 godzin (bez gosowania), chyba e w cigu 24 godzin po postawieniu kwestii zaufania zostanie zoony wniosek o wotum nieufnoci musi by podpisany przez1/10 czonkw parlamentu, gosowanie nad nim odbywa si po upywie co najmniej 48 godzin, jest przyjmowane bezwzgldn wikszoci gosw.

RADA KONSTYTUCYJNA

Skada si z 9 czonkw, wybieranych na 9 lat, 1/3 wymieniana co 3 lata. Mona by wybranym tylko raz. 3 czonkw wybiera prezydent w tym przewodniczcego Rady, po 3 wybiera Senat i Zgromadzenie Narodowe. W skad Rady Konstytucyjnej wchodz doywotnio byli prezydenci. Funkcje RK:

badanie zgodnoci aktw prawa z konstytucj ustawy zwyke i umowy midzynarodowe RK bada na wniosek fakultatywny i wniosek ten moe pochodzi od prezydenta, premiera, przewodniczcego ZN i Senatu, oraz 60 deputowanych lub 60 senatorw. Obligatoryjne RK bada ustawy organiczne i regulaminy parlamentarne. Ustawy organiczne s to ustawy konstytucyjne, akty prawa traktujce o ustroju pastwa, duszy czas uchwalania. Regulaminy parlamentarne bada po to aby parlament nie rozszerza swoich praw.

Stwierdza wano oraz czuwa nad prawidowoci wyborw prezydenckich i wyborw parlamentarnych oraz referendum,

Funkcja opiniodawcza.

RADA STANU

Organ pomocniczy rzdu w sprawach administracyjnych, prototyp sdownictwa administracyjnego.

SZWAJCARIA

Nowa konstytucja wesza w ycie 01.01.2000 ale to nowa stara konstytucja. Wzorowana na konstytucji z 1874 (a ta na tej z 1848).

CECHY SZWAJCARSKIEGO SYSTEMU TO:

Zasada federacji przejawia si tym e jest nienaruszalno czci skadowych federacji. Zasada domniemania kompetencji dziaa na rzecz kantonw. Najbardziej istotne kwestie nale do federacji, a reszta do kantonw. Kantony maj wpyw na funkcjonowanie federacji czyli maj udzia w funkcji ustawodawczej poprzez Rad Kantonw, ktra jest ich przedstawicielem. Kantony maj prawo inicjatywy ustawodawczej. Szwajcaria jest szeroko zakrojony lobbing zapoznanie si z opini kantonw. Kantony musz wyrazi zgod na zmian konstytucji. Administracja jest gwnie administracj kantonaln do nich naley wykonywanie ustaw.

Obowizuje system parlamentarno komitetowy, ale nie jest on wersj czyst, poczenie systemu zgromadzenia z systemem rzdw dyrektorialnych. System zgromadzenia czyli nadrzdnoci parlamentu. W konstytucji Szwajcarii mona znale argumenty przemawiajce na rzecz podziau wadzy oraz nadrzdnoci parlamentu. Kompetencje rzdu i parlamentu pokrywaj si. Parlament sprawuje nadzr i kierownictwo, a rzd je wykonuje mona to domniemywa. Parlament wykonuje te funkcje ktre s wykonywane przez inne organy. Nie ma rodkw ograniczajcych wadzy parlamentu (skrcenie kadencji, veta egzekutywy). Parlament ma te funkcje zarzdzajce organ prowadzcy polityk, to jest wskazanie na niego. Ale s te elementy podziau wadzy nazwy organw, zasada niepoczalnoci. Interpretacja konstytucji Szwajcarii jest taka, e wyranie zaznaczone jest podzia wadzy. System dyrektorialny to specyficzna konstrukcja wadzy wykonawczej, wadza wykonawcza jest odizolowana od wadzy ustawodawczej. Czonkowie s sobie rwni (zasada kolegialnoci), wsplnie podejmuj decyzje w kadej sprawie, nie ma resortw. Zasada niepoczalnoci czonkostwa w rzdzie z czonkostwem w parlamencie. Czonek rzdu nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej przed parlamentem. Wikszo z tych zasad w Szwajcarii obowizuje. Jest jednolito egzekutywy jedynym organem wadzy wykonawczej jest rzd.

INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOREDNIEJ:

1. REFERENDUM w ramach federacji moe by: 1. w sprawie zmiany konstytucji obligatoryjne, za t zmian musi opowiedzie si wikszo kantonw (kantonw jest 20 i 6 pkantonw) i wikszo obywateli, 2. obligatoryjne referendum w sprawie przystpienia do organizacji typu UE (gdy organy pastwowe przekazuj cz swych praw), 3. fakultatywne referendum ustawodawcze jest przeprowadzone gdy w cigu 3 miesicy z inicjatyw wystpi 50 tysicy obywateli lub 8 rzdw kantonalnych, 4. fakultatywne referendum w sprawie umowy midzynarodowej, 5. referenda w sprawach uchwa parlamentarnych (pilnych zwykych itd.),

2. LUDOWA INICJATYWA KONSTYTUCYJNA zgosi musi go 100 tysicy obywateli moe wystpi z projektem czciowej lub cakowitej zmiany konstytucji.

PARLAMENT

Nazywa si Zgromadzeniem Federalnym, s dwie izby:

Rada Narodowa jest przedstawicielstwem narodu, kadencja 4 lata, wybory powszechne i bezporednie, w skad wchodzi 200 deputowanych,

Rada Kantonw przedstawicielstwo kantonw, 46 czonkw, kady kanton ma po 2 przedstawicieli, pkanton po 1. nie ma kadencji bo to zaley od poszczeglnych kantonw (zwykle wybierani w wyborach powszechnych, system wikszoci bezwzgldnej).

Rada Narodowa WYBORY s to wybory proporcjonalne, okrgiem jest kanton, to ile kanton ma deputowanych zaley od liczby mieszkacw. Wyborca ma 4 gosy, gosuje na list i kandydatw rwnoczenie. I swoje gosy wyborca moe:

Skumulowa odda 4 gosy na t sam osob,

Zestawi wymienia kandydatw na licie,

Stworzy wasn list.

Parlament nie moe by rozwizany, obie izby maj jednakowa uprawnienia.

FUNKCJE PARLAMENTU:

Funkcja kreacyjna parlament wybiera czonkw rzdu (7), wybiera prezydenta i vice prezydenta co roku, wybiera TK, wybiera gwno dowodzcego armi,

Funkcja prawodawcza moe proponowa poprawki do konstytucji,

Funkcja ustawodawcza prawo inicjatywy maj czonkowie parlamentu, rzd, kantony. Projekt musi by przyjty przez obie Izby. Rzd przeprowadz tzw. postpowanie parlamentarne konsultuje projekty ustaw z zainteresowanymi grupami spoecznymi. Wszystkie zainteresowane grupy s dopuszczane do podejmowania decyzji demokracja konsensualna i kompromisowa,

Funkcja uchwaodawcza wyrniamy uchway zwyke (nie przeprowadza si referendum), wykonawcze, pilne, niezgodne z konstytucj,

Funkcja kontrolna najczciej w stosunku do rzdu, sprawowanie nadzoru nad TK. Rzd nie moe by odwoany bo nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej przed parlamentem. Kontrola przejawia si w (parlamentu nad rzdem) dyskutowaniu nad ustaw budetow, wytycznymi politycznymi rzdu, rzdowymi projektami ustaw, programami rzdu, mona krytykowa ale nie mona odwoa rzdu. Jest te kontrola nad komisyjna: nadzoru, dochodzeniowe, finansowe. Trzeci rodzaj kontroli to interpelacje i zapytania adresatem jest rzd jako cao,

Funkcja zarzdzajca zapewnienie bezpieczestwa wewntrznego i zewntrznego, uchwalanie budetu, zwierzchni nadzr nad administracj i wymiarem sprawiedliwoci, moe uchwala realizacje i postulaty dla rzdu nie s to wytyczne! wic nie s wice. Ratyfikacja traktatw i umw midzynarodowych. Uprawnienia w stosunku do wymiaru sprawiedliwoci: prawo aski, rozstrzyga spory kompetencyjne midzy organami zwizkowymi.

RZD

Jest jedynym organem wadzy wykonawczej. Inaczej nazywa si Rada Federalna. 7 czonkw wybranych przez obie izby parlamentu na 4 lata. Swoje urzdy ministerialne speniaj osoby praktycznie a do mierci. Czonkowie maj by reprezentatywni: gwne partie polityczne, najwikszych kantonw, najwaniejszych grup jzykowych. Rzd nie jest rzdem koalicyjnym, ale jest rzdem wielpartyjnym. Jest rzdem koncyliacyjnym (jednoczcym). Rzd nie jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem, jest organem kolegialnym (wsplnego decydowania).

FUNKCJE RZDU:

Funkcje dotyczce rzdzenia czuwanie nad bezpieczestwem, kierowanie administracj, kierowanie sprawami dotyczcym wojska,

Funkcja wykonawcza wykonywanie aktw prawnych

Funkcje prawodawcze posiada inicjatyw ustawodawcz, opiniuje projekty ustaw.

PREZYDENT

Jeden z czonkw rzdu wybierany przez parlament na 1 rok, czyli co 7 lat jest si prezydentem. Nie jest szefem rzdu ani gow pastwa. 2 funkcje prezydenta:

Reprezentowanie pastwa w stosunkach wewntrznych i zewntrznych,

Przewodniczy posiedzeniom rzdu.

Jest te wyrniony kanclerz federalny.

TRYBUNA FEDERALNY

Jedyny organ sdowniczy. Jest wybierany i nadzorowany przez parlament. TF peni funkcj apelacyjn w spawach cywilnych i karnych. W sprawach rozstrzygania kompetencji midzy organami federalnymi a kantonalnymi. Rozpatruje te skargi obywateli dotyczce konstytucji ale tylko dotyczy kantonw.

System partyjny:

Jest wielopartyjny, ale jest to system kooperacji parlamentarnej, wsppracy. 4 gwne partie:

Partia radykalne,

Partia chadeckie,

Partia socjalistyczna,

Partia ludowa.

Partie kontroluj ze sob w procesie wyborczym ale w parlamencie wsppracuj 3 partie otrzymuj ok. 20 % a partia ludowa ok. 10% i to si przekada na miejsca w parlamencie i reprezentacje w rzdzie.

ROSJA

KONSTYTUCJA

Przewidywaa takie rozwizania jakie podobay si Jelcynowi. Wprowadzi siln pozycj urzdu prezydenta. Przygotowana konstytucj bez udziau parlamentu. Wprowadzono system prezydencko parlamentarny. Porwnywalny z systemem Francji (co do zasad) i USA (jeli chodzi o si prezydenta). Jest konstytucj demokratyczn. Wprowadza zasad federalizmu czci skadowa maj wpyw na sprawowanie wadzy, jest to te widoczne w systematyce konstytucyjnej.

PREZYDENT art. 80

Okrela podstawowe kierunki wewntrznej i zagranicznej polityki pastwa to jest najwaniejsze. W pastwie parlamentarnym robi to rzd. Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych i bezporednich, majc nie mniej ni 35 lat, 4 letnia kadencja.

UPRAWNIENIA:

UPRAWNIENIA w zakresie rzdzenia to co byo wyej,

Zatwierdza doktryn wojskow,

Najwyszy zwierzchnik si zbrojnych,

Kieruje polityk zagraniczn,

Uprawnienia w stosunku do parlamentu:

1. zarzdza wybory do Dumy Pastwowej,

2. rozwizuje Dum ale w przypadkach okrelonych w konstytucji: 1. potrzykrotne odrzucenie przez Dum kandydata proponowanego na Premiera przez prezydenta, 2. gdy Duma w cigu 3 miesicy ponownie wyrazi rzdowi wotum nieufnoci. Wtedy prezydent dymisjonuje rzd albo rozwizuje Dum, 3. gdy Duma odmwi wyraenia rzdowi wotum zaufania i potem tak jak wyej.

Podpisuje ustawy i ma prawo veta w stosunku do ustaw federalnych,

Veto prezydenta jest obalane wikszoci 2/3,

Prezydent ma prawo inicjatywy ustawodawczej,

Uprawnienia w stosunku do rzdu:

1. wybiera osob na stanowisko premiera,

2. w kadym czasie moe zdymisjonowa rzd,

3. prezydent ma prawo przewodniczenia posiedzeniom rzdu,

uprawnienia w stosunkach midzynarodowych:

1. kieruje polityk midzynarodow i okrela jej kierunki,

2. reprezentuje pastwo w stosunkach midzynarodowych,

3. mianuje ambasadorw,

4. podpisuje traktaty,

uprawnienia w zakresie obrony narodowej:\

1. najwyszy zwierzchnik si zbrojnych,

2. wprowadza stan wojenny,

3. mianuje, powouje, odwouje najwaniejsze stanowiska w armii,

kreacyjne powoywanie sdziw, mianowanie prezesa Naczelnego Sdu Arbitraowego.

Prezydent jest nietykalny, wydaje dekrety i rozporzdzenia. S aktami samo istniejcymi. Dekrety nie mog by sprzeczne z konstytucj i ustawami. Prezydent rzdzi za pomoc dekretw. Nie ma w Rosji instytucji kontrasygnaty. Nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej, ale ponosi karn. W stan oskarenia stawia Duma (2/3 gosw). Sd Najwyszy potwierdza zaistnienie przestpstwa, Sd Konstytucyjny, e tryb jest przestrzegany. Rada Federacji w cigu 3 miesicy podejmuje decyzje, a jeli nie podejmie to wniosek niewany.

PARLAMENT

Skada si z:

Dumy Pastwowej 450 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych i bezporednich na 4lata, system wyborczy wikszociowo proporcjonalny z klauzul zaporow 5%, kady wyborca ma 2 gosy.

Rada Federacji jeden przedstawiciel organu ustawodawczego i organu wykonawczego razem178.

KOMPETENCJE IZB:

Izby maj pewne kompetencje ustawodawcze i kada ma wasne,

Prawo inicjatywy ustawodawczej ma prezydent, Rada Federacji, czonkowie Rady Federacji, czonkowie Dumy, rzd, organy przedstawicielskie podmiotw federacji Rosyjskiej, Sd Konstytucyjny, Naczelny Sd administracyjny, Sd Najwyszy.

Konstytucja wyrnia:

Federalne ustawy konstytucyjne uchwalone przez obie izby, 2/3 w Dumie, w RF. Prezydent nie ma do nich prawa veta.

Ustawy federalne wszystkie inne niezastrzeone dla tych wyej.

Veto ma RF, moe by odrzucone wikszoci 2/3 Dumy.

Parlament ma funkcj kontroln ale jest ona saba rozwinita i wyraa si poprzez interpelacje i zapytania oraz przez Izb Obrachunkow.

Parlament posiada te funkcj kreacyjn (powouje i odwouje prezesa Banku Centrlnego).

RZD

PRZEWODNICZCY powoywane przez prezydenta za zgod Dumy a reszta przez prezydenta za zgod Przewodniczcego. Rzd ponosi odpowiedzialno przed Prezydentem i Dum. Odpowiedzialno przed Prezydentem jest silniejsza.

SD KONSTYTUCYJNY

Skada si z 19 sdziw powoywanych przez RF na wniosek Prezydenta na 12 lat. UPRAWNIENIA:

Badanie zgodnoci z konstytucj,

Rozpatrywanie sporw kompetencyjnych,

Rozpatrywanie skarg konstytucyjnych obywateli.

HISZPANIA

Konstytucja pochodzi z grudnia 1978. na czele przemian sta Krl Carlos. W1981 prba zamachu Tejero.

Najwaniejsz konstytucji jest pluralizm polityczny. Hiszpania to monarchia parlamentarna.

Ta konstytucja korzysta z rozwiza niemieckich, francuskich, woskich. Przewiduje instytucje demokracji bezporedniej referendum, jest te ludowa inicjatywa ustawodawcza (500 tysicy obywateli).

KRL

Jest szefem pastwa, gow pastwa. Ma szereg uprawnie. Ale jego uprawnienia wynmagaj kontrasygnaty. Tylko nominacje na dworze nie wymagajkontrasygnaty, krl nie ma prawa veta. Moe rozwizywa parlament ale tylko w 3 okolicznociach. Krlma zwyke kompetencje gowy pastwa.

PARLAMENT = KORTEZY GENERALNE

Skadaj si z:

Senatu,

Kongresu Deputowanych wybory powszechne, kadencja 4 lata, 350 deputowanych, wybory proporcjonalne.

Nie ma rwnowagi KD ma szersze kompetencje. Ustawy mog by uchwalone przez komisje parlamentarne. Jest podzia ustaw organiczna. W procesie ustawodawstwa Senat ma veto zawieszajca. Rzd jest politycznie odpowiedzialny przed KD. Jest tylko konstruktywne wotum nieufnoci. Rzd jest powoywany z udziaem Krla i za zgod. Rzd (jak we W.) moe wydawa dekrety wykonawcze na mocy upowanienia parlamentu i dekrety z moc ustawy.

SZWECJA

Konstytucja skada si z 3 aktw:

O formie rzdu,

O nastpstwie tronu,

O Riksdagu.

1. Parlament jednoizbowy RICKSDAG WYBORY POWSZECHNE, BEZPOREDNIE, PRPORCJONALNE. Przewodniczcy parlamentu to talman.

2. Praca zawsze prowadzone s w komisjach.

3. Gosowanie przez aklamacj (milczca zgoda).

4. W przepisach prawa jest wyeksponowana ustawa budetowa. S cise terminy.

5. Ustaw kontrasygnuje premier i waciwy minister. Nie podpisuje KRL.

6. Krl ma najsabsz pozycj wrd monarchw europejskich. Krl jest gow pastw a jego uprawnienia to:

Ceremonialne otwarcie Ricksdagu,

Reprezentuje Szewcje w stosunkach z innymi gowami pastwowymi,

Zwierzchnikiem kocioa ewangelicko luteraskiego,

Ma prawo do bycia informowania od premiera o stanie pastwa i o tym co jest przedmiotem prac rzdu,

Przewodniczy posiedzeniem gabinetu (RADA PASTWA),

7. Premier powoywany przez Ricksdag na wniosek talmana.

8. niepoczalno stanowiska w rzdzie i parlamencie, rzd ponosi odpowiedzialno polityczn przed Ricksdagiem, odrbno rzdu i urzdw centralnych,

9. instytucja Ombudsmana nasz Rzecznik Praw Obywatelskich,

10. zasada zupenej przejrzystoci administracji publicznej,

11. kady obywatel ma dostp do aktw administracji.