Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)…

1

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)…

PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU

2

Przyjrzyjmy się teraz zachowaniu PRZEDSIĘBIORSTWA (firmy, producenta) na rynku…

3

Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zuży-wając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody.

Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja.

4

5

Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJ-NOŚĆ PRACY.

PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.

6

Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJ-NOŚĆ PRACY.

PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.

PO DRUGIE, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonuących wyspecjalizowaną pracę.

7

Przedsiębiorstwa różnią się od siebie m. in. FORMĄ WŁASNOŚ-CI, która – współcześnie – zależy zwykle od FORMY PRAWNEJ przedsiębiorstwa.

8

Rozróżnimy WŁASNOŚĆ PRYWATNĄ i WŁASNOŚĆ WSPÓL-NĄ przedsiębiorstw.

9

W przypadku własności prywatnej uprawnienia do decydowania o sposobie użycia przedmiotu własności i korzystania (tracenia) dotyczą pojedynczych osób, a w przypadku własności wspólnej - grup osób, bez jednoznacznego określenia uprawnień członków tych grup.

10

SOCJALIŚCI (łac. socialis – społeczny) krytykują własność pry-watną. Zdaniem socjalistów własność prywatna przedsiębiorstw powoduje podporządkowanie gospodarowania zyskowi, co pro-wadzi do zbyt dużych różnic dochodów członków społeczeństwa.

11

Dlaczego socjaliści obawiają się „zbyt dużych różnic dochodów”? Czy należy wyrównywać dochody?

Odpowiedź na te pytania wielu wywodzi z idei RÓWNOŚCI LU-DZI…

„(…) zaniepokojenie nierównością podziału zasobów ma długą his-torię w filozofii moralnej i politycznej, a także stanowi ważną część wszystkich głównych religii. Jego najważniejszym źródłem jest WIA-RA W PODSTAWOWĄ GODNOŚĆ, KTÓRĄ W RÓWNYM STOP-NIU POSIADA KAŻDY CZŁOWIEK, a także naturalna NIECHĘĆ SPOŁECZNA DO MATERIALNEGO I DUCHOWEGO ZUBOŻE-NIA (ang. material i human deprivation)”.

(Jean-Yves Duclos , Horizontal and Vertical Equity, w: The New Palgrave Dictionary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Macmillan, 2008. t. 3, s. 69).

12

„(…) wydaje się, że - sama w sobie - nierówność badzo rzadko jest tym, co nam przeszkadza, a (…) nasze dążenie do równości najczęś-ciej da się wywieść z innych fundamentalnych wartości. Chcemy zmniejszać nierówności, ponieważ, między innymi, przyczynia się to do ZŁAGODZENIA LUDZKIEGO CIERPIENIA, POCZUCIA BY-CIA GORSZYM I WŁADZY JEDNYCH NAD LOSEM INNYCH”.

(Bertil Tungodden, Justice (new perspectives), w: The New Palgrave Dictio-nary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Mac-millan, 2008. t. 5, s. 653).

13

Z kolei LIBERAŁOWIE (łac. libertas – wolność) krytykują włas-ność wspólną. Ich zdaniem własność wspólna przedsiębiorstw po-woduje „rozmycie” praw własności. Efektem jest zniszczenie mo-tywacji do efektywnego gospodarowania, wynikającej ze skupie-nia w jednych rękach uprawnień do decydowania i do korzysta-nia tracenia) z efektów podjętych decyzji.

14

W nowoczesnych społeczeństwach uprawnienia do decydowania o sprawach przedsiębiorstw i korzystania (tracenia) (czyli to, kto jest właścicielem przedsiębiorstwa) zależą - przede wszystkim - od ich formy prawnej.

15

Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także zdolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady:

Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą WSZYST-KIE korzyści i WSZYSTKIE straty, będące skutkiem gospodaro-wania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałow-ców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiadanych akcji przedsiębiorstwa).

16

Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także dolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady:

Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiada-nych akcji przedsiębiorstwa).

Spółka akcyjna może mobilizować kapitał, np. emitując akcje. W przypadku spółki jawnej nie jest to możliwe.

17

Przyjrzymy się DECYZJOM PRZEDSIĘBIORSTWA O WIEL-KOŚCI PRODUKCJI .

18Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk.

TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

19

Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy.

20

Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmyA.

--------------------------------------------------------------------------------------A Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiąg-nięcia w tej gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYS-KU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w realizację takiego, a nie innego, projektu.

21

UWAGA! Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT AL-TERNATYWNY kapitału.

22

Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SEN-SIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNA-TYWNY kapitału.

Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity. O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONO-MICZNY (NADZWYCZAJNY ).

23

ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku:

1.ZYSK KSIEGOWY;

24


1. ZYSK KSIEGOWY;

2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );

25


1. ZYSK KSIEGOWY;

2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );

3. ZYSK NORMALNY.

26

A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk…

TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

27

TP = TR – TC, 1. TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q.

2. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk cał-kowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest naj-większa. Wymaga to ZBADANIA ZALEŻNOŚCI TR I TC OD WIELKOŚCI PRODUKCJI, Q.

28

WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA

Od wielkości produkcji, Q, zależy UTARG CAŁKOWITY:

TR = f(Q) = Q•P gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji.

(UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻNICOWANIE CEN).

29

ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki pro-dukcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).

30

Obok UTARGU CAŁKOWITEGO, TR, (ang. total revenue) eko-nomiści wyróżniają także UTARG KRAŃCOWY, MR, (ang. marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produk-cji.

31

Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorst-wo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagu-jąc na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.

32Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form:

1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ. 2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ.

Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.

33

RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.

34


W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozio-ma…

35


W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozio-ma…

36


W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

37

Utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprze-daży.

38

RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przy-rosty produkcji też są duże).

39

Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. LINIA PO-PYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST NACHYLONA W DÓŁ, CENA JEST WIĘKSZA OD UTARGU KRAŃCOWEGO.

40

UTARG CAŁKOWITY NAJPIERW ROŚNIE W MIARĘ ZWIĘK-SZANIA SIĘ PRODUKCJI, A POTEM MALEJE.

41

Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)?

P(gb/szt.) P(gb/szt.)

Q(szt.) Q(tys. szt.)

(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

ZADANIE

42P(gb/szt.) P(gb/szt.)


(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

ZADANIE

Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)?Jedną tysięczną częścią.

43

b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo po-pytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij.



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

ZADANIE

44

b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo po-pytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij. Działa. Na rysunku (a) towarzyszący wzrostowi zapotrzebowania spadek ceny jest na tyle mały, że go ignorujemy, mówiąc, że po danej cenie P* firma może sprzedać tyle, ile chce. Linia popytu D1 okazuje się zatem pozioma, co jest uproszczeniem. Powinna ona opadać pod bardzo małym kątem.



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

ZADANIE

45

c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający całej linii popytu D1 z rysunku (a).



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

ZADANIE

46

c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający całej linii popytu D1 z rysunku (a). Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na rysunku (b) odpowiada punkt.



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

P* A



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

d) Wskaż cenę P* z rysunku (a).

ZADANIE

47

c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający całej linii popytu D1 z rysunku (a). Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na rysunku (b) odpowiada punkt.



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

P* A



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

d) Wskaż cenę P* z rysunku (a).

Zob. P* na rysunku (b).

ZADANIE

48

KOMENTARZWydaje się niemożliwe, aby POZIOMA linia popytu D1 mogła być

częścią UJEMNIE NACHYLONEJ linii popytu D2. Przecież żaden

fragment ujemnie nachylonej linii popytu D2 nie jest poziomym

odcinkiem. Jednak różnica skal na poziomych osiach układów współrzędnych na rysunkach (a) i (b) powoduje, że całej linii popytu z rysunku (a) odpowiada tylko jeden punkt na linii popytu na rysunku (b). Dzięki temu pozioma linia popytu D1 może być

fragmentem ujemnie nachylonej linii popytu, D2.

P* A



(a)

8 9 10 11 12

D2

D1P*

8000 8001 8002 8003 8004

(b)

49

WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA

KOSZT CAŁKOWITY

Od wielkości produkcji, Q, zależy nie tylko utarg, lecz także koszt całkowity:

TC = g(Q)gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

50

Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:

TC = g(Q)gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ.

TC

Q0

51

W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity naj-pierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁU-GIEGO OKRESU.

TC

Q0

52

KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych.

Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.

53

Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk-cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma za-przestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbęd-ny jest DŁUGI OKRES).

54

Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są KOSZTAMI ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wielkością pro-dukcji.

55

Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia.

W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM.

56

A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs).

TC = FC + VC

57

TC = FC + VCW KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZY-CHODÓW.

TC

Q0

58

KOSZT CAŁKOWITY – KRÓTKI OKRES

W miarę zwiększania zużywanej ilości „zmiennego” czynnika produkcji (jego ilość zmienia się wraz z poziomem produkcji!), od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej).

59

Od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). NADAJE TO KRZYWEJ KOSZTU ZMIENNEGO CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT.

Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

60

KRZYWA KOSZTU CAŁKOWITEGO MA TAKI SAM CHA-RAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT.

Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

61

W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚ-CIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę…

TC

Q0

62

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘT-NY I KOSZT KRAŃCOWY

Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) eko-nomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang. average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).

63

KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).

64

KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆ Q.

65

AC = h(Q)

W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, ZWYKLE najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).

KOSZT PRZECIĘTNY, AC

66

AC = h(Q)

OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy któ-rej koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć.

Optimum techniczne

67

U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.

68

KORZYŚCI SKALI oznaczają zmniejszanie się kosztu przecięt-nego w miarę wzrostu produkcji.

Oto przyczyny korzyści skali:

- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.

69




-SPECJALIZACJA.

70




-SPECJALIZACJA.

- STOCHASTYCZNE korzyści skali.

71

NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt-nego w miarę wzrostu produkcji.

- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

72

NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt-nego w miarę wzrostu produkcji.

- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

- LOKALIZACYJNE niekorzyści skali .

73

AC = h(Q)

To właśnie takie zachowanie DŁUGOOKRESOWEGO kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

Optimum techniczne

74

W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookreso-wego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

TC

Q0

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…Na przykład:

- POCZTA POLSKA (NA RYNKU LISTÓW O WADZE DO 50 GRAMÓW)

75

DYGRESJA - O ważności analizy kosztów w przedsiębiorst-wie!

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)

- PLAY, ERA, PLUS, ORANGE

76

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)- Play, Era, Plus, Orange

- KOREPTYCJE Z ANGIELSKIEGO W WARSZAWIE

77

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)- Play, Era, Plus, Orange- Koreptycje z angielskiego w Warszawie

- RYNEK PSZENICY W POWIECIE KUTNOWSKIM

78

Otóż jedną z najważniejszych przyczyn zróżnicowania rynków są KORZYŚCI SKALI.

79

AC

0

QBQ

B

A C

Korzyści skali Niekorzyści skali

80KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU

AC = h(Q)

Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększe-nie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych.

AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

81

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU

Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA).

AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

ACA

QA

A

82


W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części linii kosztu przeciętnego, AC…

AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

ACA

QA

A

83


Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC.

AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

ACA

QA

A

84


AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

ACA

QA

A

Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

85


Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową).

AC, P

0Q* Q

AC

P*

D

ACA

QA

86

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, AC

ZADANIEProducenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną tech-nikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1=AC2=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czte-rech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum tech-niczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!).

87

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, AC

ZADANIEProducenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną tech-nikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1=AC2=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czte-rech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum tech-niczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!).

88

Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).

b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów prze-ciętnych?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, ACProducenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów prze-ciętnych są takie same (AC1= AC2

=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć op-timum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!).

89



Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów prze-ciętnych.

c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



90





Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom woj-nę cenową.

d) Do czego doprowadzi ta wojna?

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



91





Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom woj-nę cenową.

d) Do czego doprowadzi ta wojna?

Do zmniejszenia liczby producentów działających na tym rynku do czterech. Przy stosowanej tu technice produkcji i danej wielkości popytu (pojemności rynku) na rynku nie jest w stanie utrzymać się więcej niż czterech producentów.

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0



92

AC1 AC2 AC3 AC4

D

Q0

P, AC

93

KONIEC DYGRESJI

94

KOSZT KRAŃCOWY

MC = i(Q)

U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC.

MC

MC

Q0

KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆ Q.

95

MC = i(Q)

U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez mi-nimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.

MC

MC

Q0

AC

96

REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH

Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR…

MR

MR

Q0

97

Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… i kosztu krańcowego, MC.

MC

MR

MR, MC

Q0

98

Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).

MC

MR

MR, MC

QOPT Q

0

MC = MR!

99


MC

MR

MR, MC

QOPT Q

0

QA

???

100


MC

MR

MR, MC

QOPT Q

0???

QB

101


MC

MR

MR, MC

QOPT Q

0

MC = MR!


MC

MR

MR, MC

QOPT Q

0

MC = MR!

Uwaga: Zakładam DOSKONAŁĄ PODZIELNOŚĆ DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się w sposób ciągły).

103

MC

MR

MR, MC

Qk Ql Qm Q

0

A teraz rezygnuję z założenia o DOSKONAŁEJ PODZIELNOŚCI DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się skokowo, czyli o całe jednostki).

Przedsiębiorstwo wytwarza WSZYSTKIE TE PORCJE DOBRA, DLA KTÓRYCH MR > MC. Nie dochodzi do wyrównania się MR i MC!

104ZADANIENa rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro-dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)?

P, MC, AC, MRAC

MC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q

105Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro-dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)?

0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?

P, MC, AC, MRAC

MC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q


0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?

P, MC, AC, MRAC

MC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q


0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?

P, MC, AC, MRAC

MC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q


0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? 0E. e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.

P, MC, AC, MRAC

MC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q

109e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa. e) X1. Obszar X1X2X3X4.

MC, AC, MRP,

ACMC

PD

PE

PC

PB

X2X1

D

X4X3

PA

MR

FEDCBA0 Q

110

Pomyśl teraz o przedsiębiorstwie, które nie osiąga zysku, lecz po-nosi straty.

Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat:

TC>TR

i

VC<TR

111


VC<TR

Innymi słowy:

VC/Q<TR/Q,

112


VC<TR

Innymi słowy:

VC/Q<TR/Q,

Więc:

AVC<P.

113

Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest:

TC<TR,

czyli:

AC<P.

114

ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”?

115

Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź.

116

Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma JESZCZE LEPSZYCH sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?

117

Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma jeszcze lepszych sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?c) Przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” wyraża tę samą regułę, którą kieruje się przedsiębiorstwo, decydując się kontynuować produkcję mimo strat w krótkim okresie. Miano-wicie: wielkość nakładów poniesionych i niemożliwych do odzys-kania nie powinna wpływać na decyzje. O takich nakładach eko-nomiści mówią „koszty utopione” (ang. sunk costs). Także 100 zł niepotrzebnie wydane na źle dopasowane dżinsy stanowi koszt utopiony, którego nie nalezy brać pod uwagę, rozważając kupno drugiej pary spodni.

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)…

Documents

Transcript of Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)…