Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…

Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…

1

ŹRÓDŁA WIEDZY:

1. WYKŁAD

2. SERWIS INTERNETOWY

www.podstawyekonomii.pl/MAKROEKONOMIA/

O konstrukcji serwisu

2

5

Bogusław Czarny Katedra Ekonomii II, SGH

M A K R O E K O N O M I A www.podstawyekonomii.pl/MAKROEKONOMIA/

Wykorzystuję m. in. podręczniki: R. Dornbusch, S. Fischer i R. Startz: Macroecono-mics, McGraw-Hill 2003; G. Mankiw: Macroeconomics, Worth Publishers 1994; D. Miles, A. Scott: Macroeconomics, John Wiley & Sons, Inc. 2005; M. Gärtner: Macroeconomics, Pearson Education Limited 2003; M. Burda, Ch. Wyplosz: Macroeconomics. A European Text, Oxford University Press 2009 (5th edition). Zakładam opanowanie przez studentów podstaw makroekonomii (zob. np.: B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE 2011). Skrypt do wykładu jest dostępny w tym serwisie interneto-wym.

T R E Ś Ć W Y K Ł A D U 1. RACHUNKOWOŚĆ SPOŁECZNA

2. WZROST GOSPODARCZY I

3. WZROST GOSPODARCZY II

4. MODEL IS-LM I

5. MODEL IS-LM II

6. ZAGREGOWANA PODAŻ, PŁACE, CENY I BEZROBOCIE I

7. ZAGREGOWANA PODAŻ, PŁACE, CENY I BEZROBOCIE II

8. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ

9. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ I

10. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ II

*Uwaga! Po ostatnim wykładzie odbędzie się krótki sprawdzian z makroekonomii. ZAPRASZAM! Warszawa, 22 października 2010 r.

http://www.podstawyekonomii.pl/MAKROEKONOMIA/

UWAGA!

Na sprawdzianie obowiązuje znajomość CAŁEGO wykladu i wskazanej literatury.

6

8

MIERZYMY DOCHÓD NARODOWY

9

1. POMIAR PKB

Studia MAKROEKONOMII zwykle rozpoczyna analiza sposobu mierzenia EFEKTÓW PRACY CAŁEGO SPOŁE-CZEŃSTWA, a zarazem także POZIOMU ŻYCIA SPOŁE-CZEŃSTWA (przecież poziom życia społeczeństwa zależy właśnie od wielkości produkcji gospodarki…).

10

Chodzi o sposób mierzenia tzw. PRODUKTU KRAJOWE-GO BRUTTO (PKB) i grupy spokrewnionych z PKB mierni-ków pochodnych (np. PRODUKT NARODOWY BRUTTO, PNB).

11

1.1. Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure ap-proach) obliczania PKB.

Sumujemy roczne wydatki na NOWE DOBRA FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zu-żywane do ich produkcji ).

Chodzi o:

- wydatki konsumentów na konsumpcję, C,

- wydatki firm na inwestycje, I,

- wydatki państwa na zakup dóbr, G,

- wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kra-ju, (eksport, X).

12

Sumujemy roczne wydatki na NOWE DOBRA FINALNE.

Y1 = C + I + G + XPowstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz-nych (import, ZA) suma tych wydatków stanowi produkt krajowy brutto (PKB, Y). (Y1)

Y1 = C + I + G + X - Z ---------------------------------------------------------------------------A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsump-cyjne.

13Tak czy nie? Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij.

Aby zwiększyć PKB, wystarczy, że społeczeństwo zacznie produ-kować towary drogie, a zaprzestanie produkcji rzeczy tanich.

14Tak czy nie? Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij.

Aby zwiększyć PKB, wystarczy, że społeczeństwo zacznie produ-kować towary drogie, a zaprzestanie produkcji rzeczy tanich.

Nie. Oto kilka kontrargumentów: 1.zapewne za pomocą czynników produkcji, zaoszczędzonych dzięki rezygnacji z produkcji rzeczy tanich nie dałoby się produkować rzeczy drogich; 2. dobra do tej pory tanie zaczęłyby drożeć, a dobra do tej pory drogie zaczęłyby tanieć; wkrótce podważyłoby to sens takiego działania; 3. w dodatku w efekcie takiej polityki produkcja okazałaby się gorzej dostosowana do potrzeb obywateli.

15ZADANIE

1. a) Czy PKB w Polsce w 2005 r. obejmował: (i) Wartość starych znaczków kupionych w tym roku przez filatelistów od kolegów?

16ZADANIE


1. a.) (i) Nie. W przypadku znaczków chodzi o zmianę struktury własności majątku w społeczeństwie, nie o produkcję nowych dóbr.

(ii) Wartość gazu paraliżującego wyprodukowanego w tym roku dla wojska?

17ZADANIE


a.) (i) Nie. W przypadku znaczków chodzi o zmianę struktury włas-ności majątku w społeczeństwie, nie o produkcję nowych dóbr.


(ii) Tak. Jest to część wydatków państwa na zakup dobr, G.

(iii) Wartość wyprodukowanego w 2005 r. i kupionego w sklepie na Grodzkiej w Poznaniu amuletu z ropuszej skóry?

18ZADANIE1. a) Czy PKB w Polsce w 2005 r. obejmował: (i) Wartość starych znaczków kupionych w tym roku przez filatelistów od kolegów?

a.) (i) Nie. W przypadku znaczków chodzi o zmianę struktury własności majątku w społeczeństwie, nie o produkcję nowych dóbr.




(iii) W przypadku legalnego handlu amuletami chodzi o wydatek konsumpcyjny, który powoduje zwiększenie się PKB.

(iv) Wartość heroiny sprzedawanej przed szkołami?

19ZADANIE1. a) Czy PKB w Polsce w 2005 r. obejmował: (i) Wartość starych znaczków kupionych w tym roku przez filatelistów od kolegów?

a.) (i) Nie. W przypadku znaczków chodzi o zmianę struktury własności majątku w społeczeństwie, nie o produkcję nowych dóbr.




(iii) W przypadku legalnego handlu amuletami chodzi o wydatek konsumpcyjny, który powoduje zwiększenie się PKB.

(iv) Wartość heroiny sprzedawanej przed szkołami?

(iv) Nie. To jest część nielegalnej gospodarki nieoficjalnej.

20

b) A czy miernik produkcji w Polsce w 2005 r. powinien objąć te produkty? Dlaczego? (i) (stare znaczki)

21


Nie. Te znaczki nie zostały wydrukowane w 2005 r., więc nie są efektem pracy Polaków w 2005 r.

(ii) (gaz paraliżujący)

22

b) A czy miernik produkcji w Polsce w 2005 r. powinien objąć te produkty? Dlaczego?(i) (stare znaczki)



Jedni powiedzą, że ten gaz zaspokaja ludzkie potrzeby, przyczy-niając się do wzrostu bezpieczeństwa Polaków, zatem powinien zos-tać wliczony do PKB. Inni – jak Nordhaus i Tobin - uznają ten gaz za dobro pośrednie, które jest potrzebne, aby można było spokojnie wytwarzać dobra, które naprawdę zaspokajają ludzkie potrzeby.

(iii) (amulet)

23




Jedni powiedzą, że ten gaz zaspokaja ludzkie potrzeby, przyczy-niając się do wzrostu bezpieczeństwa Polaków, zatem powinien zos-tać wliczony do PKB. Inni – jak Nordhaus i Tobin - uznają ten gaz za dobro pośrednie, które jest potrzebne, aby można było spokojnie wytwarzać dobra, które naprawdę zaspokajają ludzkie potrzeby.

(iii) (amulet)

Ten amulet nie powstał i nie został sprzedany w „szarej strefie”. „Sklep na Grodzkiej w Poznaniu” to nie jest bazar. Amulet zas-pokaja ludzkie potrzeby, i – moim zdaniem - zostać uznany za kon-sumpcyjne dobro finalne.

(iv) (heroina)

24

b) A czy miernik produkcji w Polsce w 2005 r. powinien objąć te produkty? Dlaczego? (iv) (heroina)Społeczeństwa zgodnie uznają wytwarzaną nielegalnie heroinę za dobro tak bardzo niepożądane społecznie (ang. merit bad), że jego produkcja raczej zmniejsza niż zwiększa stopień zaspokojenia po-trzeb obywateli. Jeśli zaakceptujemy taki punkt widzenia, pewnie nie będziemy chcieli wliczać heroiny do PKB. Taka decyzja jest ar-bitralna. Pomyśl o tytoniu, piwie, wysokoprocentowym alkoholu, „miękkich” narkotykach. Nie jest oczywiste, które z tych dóbr już zasługuje na miano dobra tak bardzo niepożądanego społecznie, że niegodnego wliczenia do PKB. Różne społeczeństwa różnie roz-strzygają tę kwestię. (Być może są i tacy, którzy amulet z ropuszej skóry uznają za dobro niepożądane społecznie, argumentując, że handel takimi rzeczami sprzyja zabobonom...).

25

ZADANIENiektórzy mówią, że „ceny są wagami, od których zależy wpływ zmian wielkości produkcji konkretnych dóbr na poziom PKB”. a) Co to znaczy?

26

Niektórzy mówią, że „ceny są wagami, od których zależy wpływ zmian wielkości produkcji konkretnych dóbr na poziom PKB”. a) Co to znaczy?

Zależnie od ceny konkretnego dobra finalnego zwiększenie lub zmniejszenie jego produkcji o 1000 sztuk spowoduje mniejszy lub większy przyrost wartości wytwarzanego PKB.

b) Oceń pomysł zastąpienia cen wyrażoną w gramach wagą dóbr.

27

Niektórzy mówia, że „ceny są wagami, od których zależy wpływ zmian wielkości produkcji konkretnych dóbr na poziom PKB”. a) Co to znaczy?

Zależnie od ceny konkretnego dobra finalnego zwiększenie lub zmniejszenie jego produkcji o 1000 sztuk spowoduje mniejszy lub większy przyrost wartości wytwarzanego PKB.

b) Oceń pomysł zastąpienia cen wyrażoną w gramach wagą dóbr.

To nie ma sensu. W odróżnieniu od wagi, cena dobra lepiej infor-muje o jego użyteczności dla członków społeczeństwa. Na przyk-ład, kilogram ciężkiej stali ludzie mniej cenią od kilograma lek-kich mikroprocesorów. Zastąpienie cen wagą sprawiłoby, że zmiany PKB nie odzwierciedlałyby rzeczywistej wartości pro-dukcyjnych dokonań społeczeństwa.

28

ZADANIEZ powodu małego popytu zapasy w firmie A wzrosły o 25%; za to produkty firmy B cieszyły się zainteresowaniem nabywców, więc zapasy produkcji gotowej w tej firmie zmalały o 25%. a) Czy w firmie A sprzedaż była większa, czy mniejsza od produkcji? A jak było w firmie B?

29

Z powodu małego popytu zapasy w firmie A wzrosły o 25%; za to produkty firmy B cieszyły się zainteresowaniem nabywców, więc zapasy produkcji gotowej w tej firmie zmalały o 25%. a) Czy w firmie A sprzedaż była większa, czy mniejsza od produkcji? A jak było w firmie B?

W firmie A większa była wielkość produkcji. Skoro zapasy w tej firmie się zwiększyły, to produkcja musiała być większa niż sprzedaż. Sytuacja w firmie B była odwrotna.

b) Co stanowi różnicę produkcji i sprzedaży w tych firmach?

30




Zmiana stanu zapasów.

c) Co jest lepszym miernikiem efektów pracy firmy W DANYM ROKU: jej produkcja, czy wielkość jej sprzedaży? Dlaczego?

31





c) Co jest lepszym miernikiem efektów pracy firmy w DANYM ROKU: jej produkcja, czy wielkość jej sprzedaży? Dlaczego?

Oczywiście wielkość produkcji. Przeciez sprzedawane mogą być produkty wytworzone np. 10 lat temu, a więc nie stanowiące efektu tegorocznej pracy. Odwrotnie, część wytworzonych w tym roku dóbr może nie zostać sprzedana.

d) O jaką wielkość należy skorygować wielkość sprzedaży przed-siębiortswa, aby obliczyć wielkość jego produkcji w danym ro-ku?

32





c) Co jest lepszym miernikiem efektów pracy firmy w danym roku: jej produkcja, czy wielkość jej sprzedaży? Dlaczego?


d) O jaką wielkość należy skorygować wielkość sprzedaży przedsiębiortswa, aby obliczyć wielkość jego produkcji w danym roku?

O zmianę stanu zapasów w przedsiębiorstwach.

e) Czy metoda liczenia PKB uwzględnia te ustalenia?

33





c) Co jest lepszym miernikiem efektów pracy firmy w danym roku: jej produkcja, czy wielkość jej sprzedaży? Dlaczego?


d) O jaką wielkość należy skorygować wielkość sprzedaży przedsiębiortswa, aby obliczyć wielkość jego produkcji w danym roku?

O zmianę stanu zapasów w przedsiębiorstwach.

e) Czy metoda liczenia PKB uwzględnia te ustalenia?

Tak. Przecież w skład inwestycji prywatnych (I) we wzorze „Y = C + I + G + X – Z” wchodzi zmiana stanu zapasów.

34

ZADANIEZagraniczne firmy kupiły wiele przedsiębiorstw i teraz przymu-sowo sprzedają im podzespoły po nienormalnie wysokich cenach (to się nazywa: „stosować ceny transferowe”). a) Niektórzy nazy-wają takie postępowanie ukrytym wywozem (transferem) zysków za granicę. O co chodzi tym ekonomistom?

35

Zagraniczne firmy kupiły wiele przedsiębiorstw i teraz przymu-sowo sprzedają im podzespoły po nienormalnie wysokich cenach (to się nazywa: „stosować ceny transferowe”). a) Niektórzy nazy-wają takie postępowanie ukrytym wywozem (transferem) zysków za granicę. O co chodzi tym ekonomistom?

Taka nazwa dobrze odpowiada opisanej sytuacji; przecież w efekcie zagraniczni uczestnicy tych transakcji - kosztem swoich filii - osiągają dodatkowe nie opodatkowane zyski. W gruncie rzeczy opisany proceder sprowadza się do zatem do ukrytego wy-wozu (transferu) z kraju nie opodatkowanych zysków przez za-graniczne przedsiębiorstwa.

b) Jak ten transfer wpłynie na strukturę PKB?

36

Zagraniczne firmy kupiły wiele przedsiębiorstw i teraz przymu-sowo sprzedają im podzespoły po nienormalnie wysokich cenach (to się nazywa: „stosować ceny transferowe”). a) Niektórzy nazy-wają takie postępowanie ukrytym wywozem (transferem) zysków za granicę. O co chodzi tym ekonomistom?

Taka nazwa dobrze odpowiada opisanej sytuacji; przecież w efekcie zagraniczni uczestnicy tych transakcji - kosztem swoich filii - osiągają dodatkowe nie opodatkowane zyski. W gruncie rzeczy opisany proceder sprowadza się do zatem do ukrytego wy-wozu (transferu) z kraju nie opodatkowanych zysków przez za-graniczne przedsiębiorstwa.

b) Jak ten transfer wpłynie na strukturę PKB?

Wzrost wartości importowanych dóbr spowoduje względne zmniejszenie się eksportu netto, NX.

38

1.2 A oto metoda DOCHODOWA (ang. income approach) obliczania PKB.

PKB jest sumą dochodów właścicieli czynników produkcji (Y2)

Przecież w danym okresie SUMA WARTOŚCI kupionych przez konsumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych DÓBR FINALNYCH RÓWNA SIĘ SUMIE DOCHO-DÓW właścicieli czynników produkcji użytych w celu wy-produkowania tych dóbr.

39

Roczny utarg producentów dóbr finalnych (czyli PKB) składa się zA:

1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urzą-dzenia techniczne, budowle, budynkiB).

2. Płac pracowników;

3. KOSZTÓW RZECZOWYCH (koszty zużywanych dóbr pośrednich).

Te KOSZTY RZECZOWE są utargiem producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”, bezpośrednio potrzeb-nych do wytworzenia dóbr finalnych.

(UPDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”)

-----------------A Zakładam, że „ziemia” jest rodzajem kapitału.

B Zakładam, że kapitał się nie zużywa.

40

Każda cząstka wartości dóbr finalnych jest zyskiem, płacą, lub wynagrodzeniem właścicieli dóbr pośrednich ostatnie-go rzędu, czyli np. bogactw naturalnych.

gdzie: UPDF - utarg producenta dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. UPDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. UPDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”. UPDP0 - utarg producentów dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, czyli np. bogactw naturalnych.

U P D F

Z P UPDP1

Z P UPDP2

Z P UPDPO

.........

Z P

41

Utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu” również składa się z:

1. zysku, 2. płac, 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH,

czyli – tym razem - utargu producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”, zużywanych do produkcji dóbr pośred-nich „pierwszego rzędu”. (UPDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”)

I tak dalej…

42

Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dowolnego dob-ra finalnego, odkrywamy w końcu, że producent dóbr poś-rednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” (czyli utarg producentów dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, UPDPo ) w całości składa się z dochodów właścicieli czyn-ników.

43

Każda cząstka wartości dóbr finalnych jest zyskiem, płacą, lub wynagrodzeniem właścicieli dóbr pośrednich ostatnie-go rzędu, czyli np. bogactw naturalnych.

gdzie: UPDF - utarg producenta dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. UPDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. UPDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”. UPDP0 - utarg producentów dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, czyli np. bogactw naturalnych.

U P D F

Z P UPDP1

Z P UPDP2

Z P UPDPO

.........

Z P

44

DYGRESJA

Jest jeszcze metoda PRODUKCYJNA (ang. production ap-proach) obliczania PKB.

PKB jest sumą WARTOŚCI DODANEJ w gospodarce.

WARTOŚĆ DODANA (ang. value addad) jest różnicą war-tości sprzedanych dóbr i kosztu kupionych w celu ich wypro-dukowania dóbr pośrednich.

Na rysunku tworzona przez kolejnych producentów wartość dodana równa się sumie ich zysków i wypłacanych przez nich płac. Ponieważ utarg producentów dóbr pośred-nich ostatniego rzędu, UPDPO, składa się wyłącznie z war-tości dodanej, suma wartości dóbr finalnych jest równa su-mie wartości dodanej.

UPDF

Z P UPDP1

Z P UPDP2

Z P UPDPO

.........

Z PKONIEC DYGRESJI

45

ZADANIEDlaczego Niemcy są bogaci, a Polacy klepią biedę i co wspólnego ma z tym PKB?

46

a) Dlaczego Niemcy są bogaci, a Polacy klepią biedę i co wspól- nego ma z tym PKB?

W porównaniu z Polakami Niemcy są bogaci, bo przeciętny Nie-miec w ciągu roku wytwarza kilkukrotnie więcej dóbr wlicza-nych do produktu krajowego brutto niż przeciętny Polak.

b) „Gdyby polskie firmy zaczęły płacić pracownikom tyle, co niemieckie, Polacy mogliby sobie kupić tyle samo dóbr, co Niemcy!” Czy to prawda [wykorzystaj odpowiedź na pytanie (a)]?

47



b) „Gdyby polskie firmy zaczęły płacić pracownikom tyle, co niemieckie, Polacy mogliby sobie kupić tyle samo dóbr, co Niemcy!” Czy to prawda [wykorzystaj odpowiedź na pytanie (a)]?

To nie jest prawda. Kilkukrotne podniesienie nominalnej war-tości wynagrodzeń nie zmieniłoby od razu ilości dóbr wytwa-rzanych przez przeciętnego Polaka. W efekcie wzrosłyby ceny, a realna wartośc płac nie zmieniłaby się znacząco.

c) Od czego zależy, czy społeczeństwo wytwarza mały, czy duży PKB (wymień kilka przyczyn)?

48



b) „Gdyby polskie firmy zaczęły płacić pracownikom tyle, co niemieckie, Polacy mogliby sobie kupić tyle samo dóbr, co Niemcy!” Czy to prawda (wykorzystaj odpowiedź na pytanie (a))?

To nie jest prawda. Kilkukrotne podniesienie nominalnej war-tości wynagrodzeń nie zmieniłoby od razu ilości dóbr wytwa-rzanych przez przeciętnego Polaka. W efekcie wzrosłyby ceny, a realna wartośc płac nie zmieniłaby się znacząco.

c) Od czego zależy, czy społeczeństwo wytwarza mały, czy duży PKB (wymień kilka przyczyn)?

To, jak duży jest PKB per capita w danym kraju, zależy od ilości pracy świadczonej przez to społeczeństwo, a także od produkcyjności (wydajności) tej pracy. Z kolei wydajność pracy zależy od wielu czynników, w tym np. od ilości kapitału rzeczowego w gospodarce, od sposobu zorganizowania gospo-darki, od kwalifikacji pracowników.

49

2. Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa

ZADANIE. Konsumpcja wynosi 100; inwestycje przedsiębiorstw - 60; wydat-ki państwa na zakup dóbr - 50; eksport - 40; import - 30; dochód netto z zagranicy – 10; podatki pośrednie - 40; podatki bezpośred-nie - 20; płatności transferowe – 20; oszczędności gospodarstw do-mowych - 80; amortyzacja - 15. Państwo nie posiada czynników produkcji. a) Oblicz produkt krajowy brutto; zastosuj metodą „wydatkową”.

50


Y = C + I + G + NX = 100 + 60 + 50 + 40 – 30 = 220.

b) Ile wynosi produkt narodowy brutto?

51


Y = C + I + G + NX = 100 + 60 + 50 + 40 – 30 = 220.


Produkt narodowy brutto jest równy produktowi krajowemu brutto plus saldo dochodów kraju i zagranicy z tytułu własności czynnikow produkcji. A zatem: PNB = 220 + 10 = 230.

c) A teraz oblicz dochód narodowy.

52


Y = C + I + G + NX = 100 + 60 + 50 + 40 – 30 = 220.




Dochód narodowy (DN) równa się produktowi narodowemu brut-to minus amortyzacja, minus podatki pośrednie. A zatem: DN = 230 – 15 – 40 = 175.

d) Ile wynoszą dochody właścicieli czynnikow produkcji?

53


Y = C + I + G + NX = 100 + 60 + 50 + 40 – 30 = 220.




Dochód narodowy (DN) równa się produktowi narodowemu brut-to minus amortyzacja, minus podatki pośrednie. A zatem: DN = 230 – 15 – 40 = 175.

d) Ile wynoszą dochody właścicieli czynnikow produkcji?

Dochody właścicieli czynników produkcji są równe dochodowi na-rodowemu i wynoszą 175.

54

2000 2001 2002Ogółem 707032,1 745095,4 763414,8

PKB 713390,9 750785,9 771112,8Dochód netto z

zagranicya

-6358,8

-5690,5

-7698,0

Tablica Dochód narodowy brutto w Polsce w latach 2000-2002 (w mln zł, w cenach bieżących)

a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów od inwestycji bezpośrednich i portfelowych oraz pozostałych dochodów i odsetek.

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2003, jw., s. 579.

55

ZADANIEa) Czym różnią się PKB i PNB?

56

a) Czym różnią się PKB i PNB?

Saldem dochodów kraju i zagranicy z tytułu własności czynników produkcji.

b) W Hipotecji na początku XXI w., działało bardzo wiele filii firm zagranicznych. Jak wpływało to na wielkość różnicy PNB i PKB? Dlaczego?

57




Ta różnica, czyli saldo z pytania (a), była zapewne ujemna; prze-cież liczne zagraniczne firmy przynajmniej część swoich zysków wywoziły z Hipotecji.

c) Podaj jeden argument za tym, że taka sytuacja jest dobra, i jeden za tym, że jest ona zła dla gospodarki.

58






Oto argument „za”: dzięki kapitałowi zagranicznemu inwestycje w kraju są większe, rośnie produkcja, w kraju pojawia się nowo-czesna technologia i sposoby organizacji pracy, są tworzone nowe miejsca pracy.

A oto argument „przeciwko”: te filie mogły powstać dzięki wyku-powi krajowych przedsięborstw po zbyt niskich cenach, ich nowi właściele mogą unikać płacenia podatków, skutkiem ich obecności może być bankructwo krajowych konkurentów, a więc także wzrost bezrobocia.

d) Podaj „polski” przykład i odnoszące się do niego argumenty (po jednym).

59






Oto argument „za”: dzięki kapitałowi zagranicznemu inwestycje w kraju są większe, rośnie produkcja, w kraju pojawia się nowo-czesna technologia i sposoby organizacji pracy, są tworzone nowe miejsca pracy.

A oto argument „przeciwko”: te filie mogły powstać dzięki wyku-powi krajowych przedsięborstw po zbyt niskich cenach, ich nowi właściele mogą unikać płacenia podatków, skutkiem ich obecności może być bankructwo krajowych konkurentów, a więc także wzrost bezrobocia.

d) Podaj „polski” przykład i odnoszące się do niego argumenty (po jednym).

Na początku XXI w. dobrym przykładem były w Polsce hipermar-kety. Z jednej strony hipermarkety zaoferowały Polakom nowo-czesną formę handlu, z drugiej - ich ekspansja zagrażała bank-ructwem wielu sklepikom należącym do polskich kupców.

60

Kraje PKB Ludność PKB per capita

Indiea

PolskaNowa Zelandia

457,0189,0 59,3

1033,038,23,9

4564 944

15 443

Tablica PKB, ludność i PKB per capita w Indiach, Nowej Zelandii i Polsce w 2002 r. (PKB w mld USD, ceny bieżące, ludność w mln osób, PKB per capita w USD)

a W 2001 r.

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2003, jw., s. 651, 653, 654, 761.

61

3. Wady PKB i mierników pochodnych (przykłady)

PKB globalny a PKB per capita

62

PKB nominalny a PKB realny

63

DEF = (PKBn/PKBr)•100, więc DEF = 63/31)•100=203,2

A zatem, ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB wzrosły przeciętnie o 103,2%.

PKB nominalny a PKB realny, cd. - deflator (DEF)

64ZADANIE W pewnym kraju wytwarza się tylko chleb. Tabela informuje o wielkości produkcji, cenach i liczbie ludności w tym kraju w dwóch kolejnych latach. a) Podaj poziom realnego PKB w 2004 r. Posłuż się cenami stałymi z 2003 r.

Rok Liczba bochenków

Cena bochenka

Liczba ludności

2003 5 3 152004 8 4 16


a) 83 = 24.

b) Ile wynosi deflator PKB? Co to znaczy?


Cena bochenka

Liczba ludności

2003 5 3 152004 8 4 16


a) 83 = 24.


b) Deflator = PKBN/PKBR 100 = 32/24 100 = 133,(3). W 2004 r przeciętnie ceny dóbr wliczanych do PKB wzrosły w tym kraju o 33,(3)%.

c) Podaj stopę zmiany realnego PKB per capita.


Cena bochenka

Liczba ludności

2003 5 3 152004 8 4 16


a) 83 = 24.


b) Deflator = PKBN/PKBR 100 = 32/24 100 = 133,(3). W 2004 r przeciętnie ceny dóbr wliczanych do PKB wzrosły w tym kraju o 33,(3)%.

c) Podaj stopę zmiany realnego PKB per capita.

c) Realny PKB per capita w tym kraju powiększył się w 2004 r. z 15/15 = 1 do 24/16 = 1,5, czyli o 50%.


Cena bochenka

Liczba ludności

2003 5 3 152004 8 4 16

68

Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. cena strzyżenia męskiego w Zurichu i w Kutnie…).

Więc statystycy publikują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty na dolary (w celu dokonania porównań międzynarodowych) nie według oficjalnego kursu walutowego, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu wszyst-kich cen, czyli tzw. parytet siły nabywczej (ang. purchasing power parity – PPP).

69

PKB per capita w Nowej Zelandii, Polsce i Indiach; kurs oficjalny (2002 r.) i kurs PPP (2000 r.)

Źródło: Dane ONZ.

Nowa Zelandia Polska India

Kurs oficjalny 15443 4944 456

Kurs PPP 20372 9837 2340

Okazuje się, że w rzeczywistości biedni nie są aż tak bied-ni, a bogaci aż tak bogaci!

70

DALEJ:

PKB nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domowych.

PKB nie uwzględnia wielu innych zjawisk, od których za-leży poziom życia społeczeństwa [np. bezpieczeństwa, złych i dobrych skutków czyjegoś gospodarowania dla osób postronnych (np. zanieczyszczenie środowiska), ilości czasu wolnego, struktury dochodów („sprawiedliwości”)].

71

ZADANIEEkonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocznej pracy społeczeństwa o około ⅓, ponieważ PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w gospodarstwie domowym1. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady?

---------------------1 Na przykład, z badań dr hab. Ilony Błaszczak-Przybycińskiej z SGH w Warszawie wynika, że w Polsce wartość pracy domowej wynosiła w 2004 r. około 30% PNB. Udział pracy domowej kobiet w tej wartości wyniósł 66%, a udział mężczyzn 34% (zob. Katarzyna Growiec, Praca domowa czyli bez kasy na drugim etacie, w: „Gazeta.pl” z 24 lutego 2009 r.).

72

Ekonomisci uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocznej pracy społeczeństwa o około ⅓, ponieważ PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w gospodarstwie domowym. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady?

Chodzi o wykonywaną zwykle przez kobiety pracę taką jak: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzie-ci, opieka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi.

b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (po-daj argument za i argument przeciw)?

73



b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (po-daj argument za i argument przeciw)?

Argument za (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu w kuchni). (ii) Natura kobiety jest taka, że zwykle lubi ona wykonywać te prace, a wynagrodzeniem jest dla kobiety zadowolenie mężczyz-ny.

74



b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)?

Argument przeciw (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe, a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wynagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także emerytur z tytułu pracy w gospodarstwie do-mowym. (ii) To nieprawda, że „z natury rzeczy” kobiety lubią te prace. W dodatku praca domowa jest w powszechnej opinii mniej „pres-tiżowa” od pracy zarobkowej wykonywanej poza gospodarstwem domowym.

75

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dos-tępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów, decydo-wania o przeznaczeniu zarobionych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię.

Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny.

76

Harding, S. (1995) Can Feminist Thought Make Economics More Objective? „Feminist Economics”, vol. 1, no. 1.

77

4. PRZYPŁYWY I ODPŁYWY (ang. injections, leakages).

Jak wiemy, zsumowawszy wynagrodzenia właścicieli czynników, powstałe przy produkcji dóbr finalnych i dóbr pośrednich, Y2, potrzebnych do produkcji dobr finalnych, otrzymamy wartość dóbr finalnych powstałych w tym okresie, Y1 :

Y1=Y2.

Obrazem powstawania i podziału PKB na dochody właścicieli czynników produkcji jest model RUCHU OKRĘŻNEGO WY-DATKÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

78

4.1. RUCH OKRĘŻNY WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPO- DARCE.

X I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA DOMOWE

Yd = Y2 - NT Y2

PAŃSTWO

G

NT=Td–B

Z S

C Y1 = C+I+G+X-Z

OZNACZENIA: C – wydatki na konsumpcyjne dobra finalne; S – oszczędności; Z – import; X – eksport; I – inwestycje; Td – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa

na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = Td – B) – po-

datki netto; Y1 – suma wydatków na dobra wchodzące w skład PKB; Y2 –

równa wydatkom na dobra wchodzące w skład PKB suma dochodów właści-cieli czynników; Yd – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

79

1. Konsumenci nie wydają całych dochodów na konsumpcję dóbr wytworzonych w kraju...

ODPŁYWY Z RUCHU OKRĘŻNEGO – dochody gospodarstw do-mowych, które nie są wydawane na krajowe dobra konsumpcyjne.

2. Produkty finalne od przedsiębiorstw kupują nie tylko gospodars-twa domowe za dochody ze sprzedaży czynników...

PRZYPŁYWY DO RUCHU OKRĘŻNEGO - dochody przedsię-biorstw, które nie są wydatkami gospodarstw domowych sfinanso-wanymi dzięki sprzedaży czynników.

X I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA DOMOWE

Yd = Y2 - NT Y2

PAŃSTWO

G

NT=Td–B

Z S C Y1 = C+I+G+X-Z

80

X I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA DOMOWE

Yd = Y2 - NT Y2

PAŃSTWO

G

NT=Td–B


ODPŁYWY: oszczędności (S), podatki netto (Td-B), import (Z).

PRZYPŁYWY: inwestycje (I), wydatki państwa na dobra (G), eksport (X). Oczywiście istnieją inne odpływy (np. wysyłane do ojczyzny zarob-ki gastarbeiterów pracujących w naszym kraju) i przypływy (np. przesyłane do kraju zyski zagranicznych filii naszych firm). Pomi-jamy je, chcąc uprościć analizę.

81

Z naszego modelu ruchu okrężnego wynika, że odpływy ZAWSZE równają się przypływom. Przecież:

(1) Y1= C + I + G + X – Z.

(2) Y1 = Y2. → I + G + X = S + NT + Z.

(3) Y2 = S + C + NT.

X I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA DOMOWE

Yd = Y2 - NT Y2

PAŃSTWO

G

NT=Td–B


4.2. RÓWNOŚĆ PRZYPŁYWÓW I ODPŁYWÓW.

82

W modelu ruchu okrężnego odpływy ZAWSZE równają się przypły-wom:

(1) Y1= C + I + G + X – Z.

(2) Y1 = Y2. → I + G + X = S + NT + Z.

(3) Y2 = S + C + NT.

83

ZADANIEOdwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł.

84

ZADANIEOdwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. Po lewej stronie równości rosną oszczędności, S; po prawej stronie zwiększają się inwestycje, I. (Maleją wydatki na konsumpcję, C. Część wytworzonych dóbr nie zostanie zatem sprzedana. Rosną zapasy, co oznacza dodatkowe inwestycje). A oto inna możliwość: Zwiększenie się oszczędności zmusza banki do obniżenia stopy procentowej, co zachęca inwestorów do zaciągnięcia kredytów i zwiększenia inwestycji. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy.

85

ZADANIEOdwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. Po lewej stronie równości rosną oszczędności, S; po prawej stronie zwiększają się inwestycje, I. (Maleją wydatki na konsumpcję, C. Część wytworzonych dóbr nie zostanie zatem sprzedana. Rosną zapasy, co oznacza dodatkowe inwestycje). A oto inna możliwość: Zwiększenie się oszczędności zmusza banki do obniżenia stopy procentowej, co zachęca inwestorów do zaciągnięcia kredytów i zwiększenia inwestycji. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy. Zwiększają się podatki, NT. Dysponując dodatkowymi środkami państwo zwiększa wydatki na zakup dóbr, G. A oto inna możli-wość: dodatkowe wpływy z podatków państwo lokuje w zagranicz-nych obligacjach, rosną zakupy zagranicy, czyli eksport, X. c) Wzrosły wydatki na policję.

86

ZADANIEOdwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. Po lewej stronie równości rosną oszczędności, S; po prawej stronie zwiększają się inwestycje, I. (Maleją wydatki na konsumpcję, C. Część wytworzonych dóbr nie zostanie zatem sprzedana. Rosną zapasy, co oznacza dodatkowe inwestycje). A oto inna możliwość: Zwiększenie się oszczędności zmusza banki do obniżenia stopy procentowej, co zachęca inwestorów do zaciągnięcia kredytów i zwiększenia inwestycji. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy. Zwiększają się podatki, NT. Dysponując dodatkowymi środkami państwo zwiększa wydatki na zakup dóbr, G. A oto inna możli-wość: dodatkowe wpływy z podatków państwo lokuje w zagranicz-nych obligacjach, rosną zakupy zagranicy, czyli eksport, X. c) Wzrosły wydatki na policję. Rosną wydatki państwa, G. W efekcie zwiększają się dochody gos-podarstw domowych; dochodzi do jednoczesnego wzrostu oszczęd-ności, S, importu, Z, i podatków NT. Alternatywa: wcześniej wzrosły podatki, NT. d) Niemcy kupują mniej śląskiego węgla.

87

ZADANIEOdwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. Po lewej stronie równości rosną oszczędności, S; po prawej stronie zwiększają się inwestycje, I. (Maleją wydatki na konsumpcję, C. Część wytworzonych dóbr nie zostanie zatem sprzedana. Rosną zapasy, co oznacza dodatkowe inwestycje). A oto inna możliwość: Zwiększenie się oszczędności zmusza banki do obniżenia stopy procentowej, co zachęca inwestorów do zaciągnięcia kredytów i zwiększenia inwestycji. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy. Zwiększają się podatki, NT. Dysponując dodatkowymi środkami państwo zwiększa wydatki na zakup dóbr, G. A oto inna możli-wość: dodatkowe wpływy z podatków państwo lokuje w zagranicz-nych obligacjach, rosną zakupy zagranicy, czyli eksport, X. c) Wzrosły wydatki na policję. Rosną wydatki państwa, G. W efekcie zwiększają się dochody gos-podarstw domowych; dochodzi do jednoczesnego wzrostu oszczęd-ności, S, importu, Z, i podatków NT. Alternatywa: wcześniej wzrosły podatki, NT. d) Niemcy kupują mniej śląskiego węgla.Zmniejsza się eksport, X. Malejące dochody gospodarstw domo-wych powodują spadek oszczędności, S, importu, Z, i podatków NT. Alternatywa: protekcjonistyczna polityka handlowa powoduje odpowiedni spadek importu, Z.

88

5. ZASTOSOWANIA RÓWNANIA: I + G + X = S + NT + Z.

Z równości odpływów i przypływów, I+G+X=S+NT+Z, wynikają ważne wnioski, dotyczące stosunku wielkości występujących w nim zmiennych, czyli STRUKTURY GOSPODARKI. Umożliwiają one interpretację tego, co dzieje się w gospodarce.

89

5.1. BILANS WYDATKÓW I DOCHODÓW SEKTORA PRYWAT-NEGO, SEKTORA PUBLICZNEGO I ZAGRANICY.

I + G + X = S + NT + Z (S – I) = (G – NT) + (X – Z) (1)

Posługując się nawiasami, pogrupowałem zmienne w pary. Oto ich interpretacja:

(G–NT) – różnica wydatków publicznych i wpływów z opodatkowa-nia netto (stan budżetu państwa).

(X–Z) - różnica eksportu i importu (stan bilansu handlowego).

(S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego.

90

DYGRESJA

(S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego. Co to znaczy?

Y2=C+S+NT to dochody sektora prywatnego (ich podział opisuje dolna część modelu ruchu okrężnego).

C+I+NT to wydatki sektora prywatnego (raz jeszcze przyjrzyj się modelowi ruchu okrężnego...).

Zatem różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego równa się:

(C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I).

KONIEC DYGRESJI

X I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA DOMOWE

Yd = Y2 - NT Y2

PAŃSTWO

G

NT=Td–B


91

Czego dowiadujemy się z równania (1):

(S – I) = (G – NT) + (X – Z)?

Otóż ewentualnej nadwyżce dochodów nad wydatkami sektora pry-watnego (S-I) nad jego wydatkami ODPOWIADA nadwyżka wydatków sektora publicznego i (lub) zagranicy nad ich dochodami. To ustalenie pozwala lepiej zrozumieć procesy zachodzące w gospo-darce (zob. następne slajdy).

92Informacji o zmiennych z równania (S–I)=(G–NT)+(X–Z) dostar-czają krajowe systemy rachunkowości społecznej (ang. national in-come accounts). Oto przykład z 1999 r.; poszczególne wielkości wy-rażono w % PKB:

- - -

-

-

-

G-NT

Np. pomyśl o Irlandii. Co właściwie działo się tu z nadwyż-ką dochodów sektorów prywatnego i publicznego nad ich wydat-kami?

93

A co powiesz o Francji i Hiszpanii? Jak kraje te finansowały deficyt budżetowy?

- --

-

-

-

G-NT

94

Jednak np. Portugalia i Grecja finansują deficyt budżetu środkami zagranicznymi...

- --

-

-

-

G-NT

95

Zaś Stany Zjednoczone, które również są dłużnikiem świa-taA, mają nadwyżkę, nie deficyt budżetu. Środki zagraniczne służą tu finansowaniu nadwyżki prywatnych inwestycji nad oszczędnoś-ciami obywateli. --------A Z-X>0; zatem amerykański deficyt handlowy jest finansowany m. in. emisją krajo-wych papierów wartościowych dla zagranicy.

- --

-

-

-

G-NT

96

5.2. OD CZEGO ZALEŻY WIELKOŚĆ INWESTYCJI W KRA-JU?

I + G + X = S + NT + Z

→S + (NT – G) = (X – Z) + I. (2)

Czego dowiadujemy się o gospodarce z równania (2)? Otóż, okazuje się, że wielkość inwestycji w kraju, I, zależy od wielkości tzw. osz-czędności narodowych [S+(NT–G)] i salda bilansu handlowego (X–Z).

97

S + (NT – G) = (X – Z) + I.

To zaskakujące: poprawie bilansu handlowego (X-Z) – PRZY STAŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH, S+(NT–G) – towarzyszy zmniejszenie się inwestycji prywatnych, I.

Natomiast pogorszeniu się bilansu handlowego – PRZY STAŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH – towarzyszy zwiększenie się prywatnych inwestycji. JAK TO MOŻLIWE?

98

S + (NT – G) = (X – Z) + I.

Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego oznacza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z.

Ad. 1. Mniej niż do tej pory naszych oszczędności narodowych [S+(NT–G)] ucieka za granicę, finansując naszą nadwyżkę bilansu handlowego. Pozostając w kraju, te oszczędności powodują wzrost zapasów lub wzrost prywatnych inwestycji produkcyjnych (czyli wzrost inwestycji, I).A

Ad. 2. Większa niż do tej pory część oszczędności narodowych [S+(NT–G)] zagranicy przybywa do kraju, finansując nasz rosnący deficyt bilansu handlowego, a „przy okazji” także rosnące inwes-tycje sektora prywatnego.B

-------------------------

A Gdyby te krajowe oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się.

B Gdyby te zagraniczne oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczęd-ności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się.

Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…

Documents

Transcript of Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…