Witam Państwa na wykładzie z podstaw ekonomii, :)…

Witam Państwa na wykładzie z podstaw ekonomii, :)…

1

2

Jak kłamać za pomocą statystyki?

ZADANIEZ rysunku (a) wynika, że zmiany realnego kursu dolara na wolnym rynku w Polsce w 1991 r. były niewielkie. Wymowa rysunku (b) jest odwrotna. A zatem, jeden z wykresów zawiera fałszywe informacje!

A B

0

3

ZADANIETablica zawiera informacje o stawkach tygodniowych płac realnych w Hipo-tecji (1988=100). Płace w Hipotecji

Źródło: „Hypothetia Research Bulletin” 1999, nr 3, s. 31a) Użyj danych z tablicy w celu wykazania, że na przełomie lat osiemdziesią-tych i dziewięćdziesiątych w Hipotecji płace spadały.

1988 1989 1990 1991

Wskaźnik tygodniowych

płac realnych100,0 95,8 98,2 100,6

4

Tablica zawiera informacje o stawkach tygodniowych płac realnych w Hipo-tecji (1988=100). Płace w Hipotecji

Źródło: „Hypothetia Research Bulletin” 1999, nr 3, s. 31a) Użyj danych z tablicy w celu wykazania, że na przełomie lat osiemdziesią-tych i dziewięćdziesiątych w Hipotecji płace spadały. b) A teraz uzasadnij opinię , że płace rosły.

1988 1989 1990 1991


płac realnych100,0 95,8 98,2 100,6

5

Tablica zawiera informacje o stawkach tygodniowych płac realnych w Hipo-tecji (1988=100). Płace w Hipotecji

Źródło: „Hypothetia Research Bulletin” 1999, nr 3, s. 31a) Użyj danych z tablicy w celu wykazania, że na przełomie lat osiemdziesią-tych i dziewięćdziesiątych w Hipotecji płace spadały. b) A teraz uzasadnij opinię , że płace rosły.

1988 1989 1990 1991


płac realnych100,0 95,8 98,2 100,6

6

ZADANIEW związku z kampanią wyborczą w budującej kapitalizm postsoc-jalistycznej Hipotecji politycy opublikowali w prasie wiele opinii. „Wskaźnik produkcji przemysłowej w lutym w porównaniu ze styczniem br. wyniósł 97,0, a w porównaniu z analogicznym okre-sem roku ubiegłego osiągnął wysokość 93,7. Oznacza to niespoty-kany kryzys i załamanie gospodarki”, twierdzili przedstawiciele opozycji, interpretując najnowszy komunikat Urzędu Statystycz-nego. Skądinąd wiadomo, że ze względu na problemy techniczne hipotecjańskie statystyki nie rejestrują produkcji firm zatrudnia-jących mniej niż 5 osób i że liczba dni roboczych w lutym była o 2 mniejsza niż przed rokiem.

Czy rozumowanie krytyków rządu przekonało Cię?

7

WARTOŚĆ NOMINALNA A WARTOŚĆ REALNA

8

ZADANIE

Zgodnie z umową podpisaną 1 maja Twoja pensja (2662 zł) bę-dzie co 3 miesiące indeksowana, tzn. podwyższana tak, aby – mi-mo inflacji - jej siła nabywcza pozostała stała. Jest 1 sierpnia; os-tatnia indeksacja była 1 maja; wskaźniki inflacji w maju, czerw-cu i lipcu wyniosły po 110.

a) Podaj realną wartość Twojej wynoszącej 2662 zł pensji w zło-tych z 1 maja.

9



1 zł (1+10%)(1+10%)(1+10%) zł = 1,331 zł.

10



1 zł (1+10%)(1+10%)(1+10%) zł = 1,331 zł.

1 zł/ 1,331 zł

11



2662 zł/[(1+10%)(1+10%)(1+10%)] = 2662 zł/1,331= 2000 zł.

b) Podaj nominalną wartość kwoty pieniądza z 1 sierpnia, której wartość realna w złotych z 1 maja wynosi 2662 zł.

12



2662 zł/[(1+10%)(1+10%)(1+10%)] = 2662 zł/1,331= 2000 zł.


Realna wartość szukanej kwoty „x” powinna wynosić 2662. A zatem „x” powinien spełniać równanie:

x/[(1+10%)(1+10%)(1+10%)] = x/1,331 = 2662.

Otóż x = 3543,122 zł.

c) Ile złotych podwyżki powinieneś dostać 1 sierpnia?

13



2662 zł/[(1+10%)(1+10%)(1+10%)] = 2662 zł/1,331= 2000 zł.


Realna wartość szukanej kwoty „x” powinna wynosić 2662. A zatem „x” powinien spełniać równanie:

x/[(1+10%)(1+10%)(1+10%)] = x/1,331 = 2662.

Otóż x = 3543,122 zł.

• Ile złotych podwyżki powinieneś dostać 1 sierpnia?

Nie daj się oszukać! Należy Ci się (3543,122zł–2662zł) = 881,122 zł podwyżki!

14

ZADANIE

Od dwóch lat sprzedajesz mieszkanie, oglądających jest wielu, ale jakoś nic z tego nie wynika. Jedno jest jasne – nie obniżysz ce-ny. 500 000 zł to nie jest za dużo za 46 m2 w cegle i z widną kuch-nią na Górnym Mokotowie! W końcu nic nie tracisz, czekając, a im kiedyś puszczą nerwy. Wszystko drożeje! W radiu mówili, ze inflacja w ubiegłym i w tym roku wynosiła po 10%.

a) Ile wynosi cena Twojego mieszkania wyrażona w złotych sprzed dwóch lat?

15



500 000 zł/[(1+10%)•(1+10%)]≈413 233,14 zł.

b) Czy zatem rzeczywiście „nic nie tracisz, czekając”?

16



500 000 zł/[(1+10%)•(1+10%)]≈413 233,14 zł.


Jak się okazuje, inflacja sprawiła, że - nie sprzedając mieszkania przed dwoma laty - straciłeś 86 777 zł (o sile nabywczej sprzed 2 lat)!

18



500 000 zł/[(1+10%)•(1+10%)]≈413 233,14 zł.



c) O ile procent musiałbyś podnieść cenę swojego M4, aby unik-nąć TYCH strat?

19



500 000 zł/[(1+10%)•(1+10%)]≈413 233,14 zł.



c) O ile procent musiałbyś podnieść cenę swojego M4, aby unik-nąć TYCH strat?

W ciągu dwóch lat ceny wzrosły o (1+10%)•(1+10%) procent, czyli o 21%. A zatem, uniknąłbyś strat, o których mowa w pod-punkcie (b), jeśli podniósłbyś cenę swojego mieszkania także o 21%, czyli do poziomu 500 000 zł•(1+10%)•(1+10%) = 605 000 zł, .

20

ZADANIECeny spadły przeciętnie o ⅓ . Jak i o ile zmieniła się war-tość realna stałego dochodu Hipotecjusza, który jest prze-ciętnym konsumentem??

21

Ceny spadły przeciętnie o ⅓ . Jak i o ile zmieniła się war-tość realna stałego dochodu Hipotecjusza, który jest prze-ciętnym konsumentem??

1:1 = 1.

22

Ceny spadły przeciętnie o ⅓ . Jak i o ile zmieniła się war-tość realna stałego dochodu Hipotecjusza, który jest prze-ciętnym konsumentem??

1:1 = 1.

1:2/3 = 3/2 = 1,5! !!

WARTOŚĆ A CZAS

23

24

Kiedy ten, kto pożycza innym, dostaje za to wynagrodzenie, siła nabywcza (wartość) pożyczonej komuś sumy zmienia się w miarę upływu czasu, niczym pod wpływem inflacji.

25

Stosowane w takiej sytuacji metody znajdowania PRZYSZŁEJ WARTOŚCI KWOT PIENIĄDZA, KTÓRE MAMY DZIŚ (ang. future value), a także DZISIEJSZEJ WARTOŚCI KWOT PIENIĄ-DZA, KTÓRE BĘDZIEMY MIELI W PRZYSZŁOŚCI (ang. Pre-sent value), są ważnym narzędziem ekonomisty.

Dzięki tym metodom potrafimy np.:

1.ocenić opłacalność zakupu maszyny lub obligacji; 2.prywatne firmy stosują je m. in. po to, aby wybrać najlepszy projekt budowy nowej fabryki;

26

Co to jest STOPA PROCENTOWA?

Na okres (rok) pożyczasz komuś złotowkę. Po upływie okresu (ro-ku) dostajesz z powrotem 1,1 zł.

1 zł → 1,1 zł

Pomyśl o stosunku wynagrodzenia za pożyczenie komuś złotowki do wysokości pożyczonej kwoty.

0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

STOPA PROCENTOWA JEST TO STOSUNEK WYNA- GRODZENIA ZA UDZIELENIE POŻYCZKI DO WY- SOKOŚCI TEJ POŻYCZKI.

27

Co to jest STOPA PROCENTOWA?

Na okres (rok) pożyczasz komuś złotowkę. Po upływie okresu (ro-ku) dostajesz z powrotem 1,1 zł.

1 zł → 1,1 zł

Pomyśl o stosunku wynagrodzenia za pożyczenie komuś złotowki do wysokości pożyczonej kwoty.

0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

STOPA PROCENTOWA JEST TO STOSUNEK WYNA- GRODZENIA ZA UDZIELENIE POŻYCZKI DO WY- SOKOŚCI TEJ POŻYCZKI.

ZAUWAŻ: WYNAGRODZENIE WYPŁACANE JEST PO UPŁYWIE OKRESU, KTÓREGO DOTYCZY POŻYCZKA!

28

Nie zawsze obliczenie stopy procentowej jest trywialnie łatwe...

Pożyczono 5 gb na rok za wynagrodzenie 1 gb wypłacane W MOMENCIE ZWROTU POŻYCZKI.

a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy?

29



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok?

30



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową.

31



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/5 gb = 20%.d) Tym razem wynagrodzenie jest wypłacane W MOMENCIE OTRZYMANIA POŻYCZKI; jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnia pożyczkobiorcy?

32



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/5 gb = 20%.d) Tym razem wynagrodzenie jest wypłacane W MOMENCIE OTRZYMANIA POŻYCZKI; jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnia pożyczkobiorcy? 4 gb.e) Znowu pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewentualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile przewyższa ona kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok?

33



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/5 gb = 20%.d) Tym razem wynagrodzenie jest wypłacane W MOMENCIE OTRZYMANIA POŻYCZKI; jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnia pożyczkobiorcy? 4 gb.e) Znowu pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewentualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile przewyższa ona kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.f) Opisz pożyczkę, której koszt dla pożyczkobiorcy jest taki sam, jak pożyczki z pytania (d). Od pożyczki z pytania (d) niech różni się ona tym, że wynagrodzenie za jej udzielenie jest wypłacane w momencie zwrotu pożyczki.

34



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/5 gb = 20%.d) Tym razem wynagrodzenie jest wypłacane W MOMENCIE OTRZYMANIA POŻYCZKI; jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnia pożyczkobiorcy? 4 gb.e) Znowu pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewentualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile przewyższa ona kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.f) Opisz pożyczkę, której koszt dla pożyczkobiorcy jest taki sam, jak pożyczki z pytania (d). Od pożyczki z pytania (d) niech różni się ona tym, że wynagrodzenie za jej udzielenie jest wypłacane w momencie zwrotu pożyczki. Pożyczono 4 gb na rok za wynagrodzenie 1 gb wypłacane W MO-MENCIE ZWROTU POŻYCZKI. g) Dla pożyczki z pytania (d) oblicz roczną stopę procentową.

35



a) Jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnił pożyczkobiorcy? 5 gb.b) Pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewen-tualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile ta suma przewyższa kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.c) Oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/5 gb = 20%.d) Tym razem wynagrodzenie jest wypłacane W MOMENCIE OTRZYMANIA POŻYCZKI; jaką kwotę pożyczkodawca na rok udostępnia pożyczkobiorcy? 4 gb.e) Znowu pomyśl o sumie zwracanej przez pożyczkobiorcę (wraz z ewentualnymi odsetkami) po okresie, którego dotyczy pożyczka; o ile przewyższa ona kwotę udostępnioną pożyczkobiorcy na rok? O 1 gb.f) Opisz pożyczkę, której koszt dla pożyczkobiorcy jest taki sam, jak pożyczki z pytania (d). Od pożyczki z pytania (d) niech różni się ona tym, że wynagrodzenie za jej udzielenie jest wypłacane w momencie zwrotu pożyczki. Pożyczono 4 gb na rok za wynagrodzenie 1 gb wypłacane W MO-MENCIE ZWROTU POŻYCZKI. g) Dla pożyczki z pytania (d) oblicz roczną stopę procentową. 1 gb/4 gb=25%.

36

NOMINALNA A REALNA STOPA PROCENTOWA

Na okres (np. rok) pożyczasz komuś złotowkę. Po upływie tego okresu (roku) dostajesz z powrotem 1,1 zł.

1 zł → 1,1 zł, więc 0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

Ta stopa procentowa zasłuje na miano NOMINALNEJ (in), ponie-waż obliczając ją nie uwzględniliśmy zmian wartości pieniądza spowodowanych inflacją.

37



1 zł → 1,1 zł, więc 0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

A teraz obliczymy REALNĄ stopę procentową (ir). Powiedzmy, że w okresie, na który opiewała pożyczka, ceny wzrosły o π=5%... Ile w takiej sytuacji wyniosło wynagrodzenie pożyczkodawcy?

38



1 zł → 1,1 zł, więc 0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.


UPROSZCZONY WARIANT ODPOWIEDZI:

Wynagrodzenie pożyczkodawcy wyniosło 0,05 zł.

Aby w momencie zwrotu pożyczonej złotówki i wypłaty wynagro-dzenia przeciętny pożyczkodawca mógł kupić to, co mógł sobie kupić za złotówkę w momencie udzielania pożyczki, musi wydać nie 1,0 zł, lecz 1,05 zł. Ponieważ jest mu zwracane łącznie 1,1 zł, jego wynagrodzenie wynosi (1,1-1,05) zł = 0,05 zł.

39



1 zł → 1,1 zł, więc 0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.


DOKŁADNY WARIANT ODPOWIEDZI:

Realna wartość wynagrodzenia pożyczkodawcy równego nomi-nalnie 0,05 zł wynosi :

0,05/(1+5%)zł. (Wyrażam ją w złotych o sile nabywczej równej sile nabywczej pożyczanej złotówki).

A zatem realne wynagrodzenie za udzielenie pożyczki wynosi ≈0,0476 zł. W efekcie szukana stopa procentowa wynosi 0,0476 zł/1,0zł ≈4,76%.

40

W praktyce i tak najczęściej:

ir = in – π.

41

FUTURE VALUE, CZYLI DO JAKIEJ WARTOŚCI UROŚNIE POŻYCZONA DZIŚ NA PROCENT KWOTA PIENIĄDZA?

42

1 zł+1 zł•i = 1 •(1+ i)1 zł

Tyle pieniędzy zwróci wierzycielowi dłużnik, który na rok pożyczył 1 zł.

431 zł+1 zł•i = 1 •(1+ i)1 zł


Po drugim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 1. roku plus odsetki od tej kwoty za drugi rok:

[1•(1+ i) zł+i•1•(1+i)]zł = [1•(1+i)•(1+i)]zł = 1•(1+i)2] zł.

441 zł+1 zł•i = 1 •(1+ i)1 zł


Po drugim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 1. roku plus odsetki od tej kwoty za drugi rok:

[1•(1+ i) zł+i•1•(1+i)]zł = [1•(1+i)•(1+i)]zł = 1•(1+i)2] zł.

Zauważmy, że po 2. roku wierzyciel dostaje nie tylko oprocento-wanie pożyczonego 1 zł, lecz także oprocentowanie odsetek, któ-rych nie zażądał po upływie pierwszego roku. Sa zatem naliczane odsetki od odsetek. Nic dziwnego, że taki sposób liczenia nazywa się PROCENTEM SKŁADANYM.

45Po trzecim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 2. roku plus odsetki od tej kwoty za trzeci rok:

[1•(1+ i)2 +i•1•(1+i)2]zł = [1•(1+i)2•(1+i)]zł = 1•(1+i)3] zł.

46Po trzecim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 2. roku plus odsetki od tej kwoty za trzeci rok:

[1•(1+ i)2 +i•1•(1+i)2]zł = [1•(1+i)2•(1+i)]zł = 1•(1+i)3] zł.

I tak dalej. Rozumowanie to możemy uogólnić, mówiąc, że po n latach wartość pożyczonego 1 zł zwiększa się do 1•(1+i)n

zł.

Natomiast wartość A zł rośnie do An = A•(1+i)n zł.

Np. jeśli stopa procentowa wynosi 10%, po 3 latach dzisiejsza kwota 1000zł urośnie do 1000•(1+i)3zł = 1000•1,331zł = 1331zł.

47Popatrzmy, z jak wielką siłą działa procent składany!

Lata Stopa procentowa

4% 7% 10%

12345

102050

100

1,01,11,11,21,21,52,27,1

50,5

1,11,21,21,31,42,03,9

29,5867,7

1,11,21,31,51,62,66,7

117,413 780,6

Lata

Nie należy lekceważyć niewielkich różnic poziomu stopy procento-wej. Nawet małe różnice oprocentowania po wielu okresach kapita-lizacyjnych skutkują ogromnymi różnicami przyszłych wartości dzi-siejszej kwoty pieniądza.

48

A zatem w gospodarce, w której cena pożyczek, czyli stopa pro-centowa wynosi i, mając dziś kwotę A, za n lat możemy się stać właścicielami kwoty An=A•(1+i)n (An to po angielsku future va-

lue).Wystarczy ulokować pieniądze w banku lub kupić pa-piery wartościowe.

Czy jest możliwa operacja odwrotna? Nic prost-szego!

49

Jeśli jesteśmy pewni, że za n lat nasz dochód wyniesie An zł, możemy zaciągnąć pożyczkę w wysokości:

A = An•[1/(1+i)n] zł.

Przy stopie procentowej i kwota, którą za n lat musimy zwrócić, wyniesie:

A•(1+i)nzł=[An•[1/(1+i)n]•(1+i)n]zł=An zł.

Tyle przecież będziemy mieli! W TEN SPOSÓB ZA-MIENIAMY PIENIĄDZE, JAKIE NA PEWNO DOSTANIEMY ZA N LAT, NA GOTÓWKĘ, KTÓRĄ MOŻEMY PŁACIC JUŻ DZISIAJ.

50

A = An•[1/(1+i)n] zł.

Kwotę A z naszego przykładu ekonomiści nazywają war-tością zaktualizowaną (ang. present value) kwoty An. Za-uważmy, że wartość zaktualizowana danej kwoty z przy-szłości zmienia się odwrotnie niż stopa procentowa.

WARTOŚĆ ZAKTUALIZOWANA PRZYSZŁEJ KWO- TY TO SUMA, KTÓRA PRZY DANEJ STOPIE PRO- CENTOWEJ – DZIĘKI DZIAŁANIU PROCENTU SKŁADANEGO – ZMIENI SIĘ W TĘ PRZYSZŁĄ KWOTĘ.

51

An = A•(1+i)n zł (ang. future value).

A = An•[1/(1+i)n] zł (ang. present value).

52

ZADANIEPo pierwszym roku eksploatacja pewnej maszyny (po odliczeniu wszystkich kosztów!) da czysty zysk równy 1100. Po drugim roku zysk wyniesie 1210, a po trzecim – 1331. Nie ma innych zysków i kosztów; nie ma ryzyka i inflacji; stopa procentowa wynosi 10%. Cena maszyny wynosi 3100. Czy warto ją kupić?

53

0• • • •

czas

1100 1210 1331Założenia:

in=10%

π = 0.

Po pierwszym roku eksploatacja pewnej maszyny (po odliczeniu wszystkich kosztów!) da czysty zysk równy 1100. Po drugim roku zysk wyniesie 1210, a po trzecim – 1331. Nie ma innych zysków i kosztów; nie ma ryzyka i inflacji; stopa procentowa wynosi 10%.. Cena maszyny wynosi 3100. Czy warto ją kupić?

???

54

0• • • •

czas

1100 1210 1331Założenia:

in=10%

π = 0.

1100zł•1/[(1+i)1]+1210zł•1/[(1+i)2]+1331zł •1/[(1+i)3]=

1000 zł + 1000 zł + 1000 zł = 3000 zł.

Po pierwszym roku eksploatacja pewnej maszyny (po odliczeniu wszystkich kosztów!) da czysty zysk równy 1100. Po drugim roku zysk wyniesie 1210, a po trzecim – 1331. Nie ma innych zysków i kosztów; nie ma ryzyka i inflacji; stopa procentowa wynosi 10%.. Cena maszyny wynosi 3100. Czy warto ją kupić?

???

55ZADANIEPewna firma wyemitowała obligację; nabywca za rok dostanie 3300

i za dwa lata 3630 i za 3 lata 3993. Roczna stopa procentowa wynosi 10%; nie ma ryzyka i inflacji.

a) Ile należałoby ulokować w banku, aby wejść w posiadanie ta-kiego strumienia dochodów, jak ten, który otrzyma nabywca obligacji (zastosuj dyskontowanie)?

56

Pewna firma wyemitowała obligację; nabywca za rok dostanie 3300 i za dwa lata 3630 i za 3 lata 3993. Roczna stopa procentowa wynosi 10%; nie ma ryzyka i inflacji.


33001/(1+0,1)1 + 36301/(1+0,1)2 + 39931/(1+0,1)3 = 3000 + 3000 +

3000 = 9000.

b) Ile maksymalnie warto zapłacić za tę obligację?

57



33001/(1+0,1)1 + 36301/(1+0,1)2 + 39931/(1+0,1)3 = 3000 + 3000 +

3000 = 9000.


9000.

c) Co wspólnego mają ze sobą odpowiedzi na pytania (a) i (b) (odpowiedz jednym zdaniem)?

58



33001/(1+0,1)1 + 36301/(1+0,1)2 + 39931/(1+0,1)3 = 3000 + 3000 +

3000 = 9000.


9000.

c) Co wspólnego mają ze sobą odpowiedzi na pytania (a) i (b) (odpowiedz jednym zdaniem)?

Odpowiedź na pytanie (b) wynika z odpowiedzi na pytanie (a). Za tę obligację nie warto płacić więcej niż 9000, bo takie same dochody, jak te, których uzyskanie zapewnia posiadanie tej obligacji, można osiągnąć, lokując w banku właśnie kwotę 9000.

59ZADANIEHipotecjusz może zainwestować 4000 gb i po 6 miesiącach zyskać 401 gb. Bank of Hypothetia oprocentowuje wkłady procentem skła-danym przy półrocznej kapitalizacji odsetek. Po roku nominalna wartość wkładu wzrasta o 21%, nie ma ryzyka i inflacji. a) Czy opłaca się inwestować?

60

Hipotecjusz może zainwestować 4000 gb i po 6 miesiącach zyskać 401 gb. Bank of Hypothetia oprocentowuje wkłady procentem skła-danym przy półrocznej kapitalizacji odsetek. Po roku nominalna wartość wkładu wzrasta o 21%, nie ma ryzyka i inflacji. a) Czy opłaca się inwestować? Tak.

1•(1+x)2=1,21, to x=0,1 (10%!)b) Po roku pojawiła się inflacja (5% na pół roku). Oblicz realną pół-roczną stopę procentową.

61

Hipotecjusz może zainwestować 4000 gb i po 6 miesiącach zyskać 401 gb. Bank of Hypothetia oprocentowuje wkłady procentem skła-danym przy półrocznej kapitalizacji odsetek. Po roku nominalna wartość wkładu wzrasta o 21%, nie ma ryzyka i inflacji. a) Czy opłaca się inwestować? Tak.

1•(1+x)2=1,21, to x=0,1 (10%!)b) Po roku pojawiła się inflacja (5% na pół roku). Oblicz realną pół-roczną stopę procentową.

ir ≈ in – π, to ir ≈ 10% - 5% = 5%.

62

ZADANIEa) Symbol „i” oznacza stopę procentową; jaki proces opisuje nas-tępujący wzór: An = A(1 + i)n? Odpowiedz szczegółowo.

63

a) Symbol „i” oznacza stopę procentową; jaki proces opisuje nas-tępujący wzór: An = A(1 + i)n? Odpowiedz szczegółowo.

a) Chodzi o zwiększanie się wartości kwoty pieniądza poddanej działaniu procentu składanego.

64


a)Chodzi o zwiększanie się wartości kwoty pieniądza poddanej działaniu procentu składanego. b) Proces, o którym była mowa w podpunkcie (a) sprawił, że kwota A podwoiła się. Zmień wzór z podpunktu (a) w taki sposób, aby opisywał on to zdarzenie.

65


a)Chodzi o zwiększanie się wartości kwoty pieniądza poddanej działaniu procentu składanego. b) Proces, o którym była mowa w podpunkcie (a) sprawił, że kwota A podwoiła się. Zmień wzór z podpunktu (a) w taki sposób, aby opisywał on to zdarzenie.b)Oto zmieniony wzór:

2A = A(1 + i)n. c) Wylicz taką (roczną) stopę procentową, i, przy której dokład-nie po 5 latach następuje podwojenie się wkładu bankowego.

66

a) Symbol „i” oznacza stopę procentową; jaki proces opisuje nas-tępujący wzór: An = A(1 + i)n? Odpowiedz szczegółowo. b) Pro-ces, o którym była mowa w podpunkcie (a) sprawił, że kwota A podwoiła się. Zmień wzór z podpunktu (a) w taki sposób, aby opisywał on to zdarzenie.

a) Chodzi o zwiększanie się wartości kwoty pieniądza poddanej działaniu procentu składanego. b)Oto zmieniony wzór: 2A = A(1 + i)n.

c) Wylicz taką (roczną) stopę procentową, i, przy której dokład-nie po 5 latach następuje podwojenie się wkładu bankowego.c) Wykorzystam wzór z podpunktu (b):

2A = A(1 + i)5. Po jego rozwiązaniu okazuje się, że i = [2^(1/5)] – 1 =

0,148698.

67

IV. O MODELOWANIU I ZWIĄZKACH ZMIENNYCH

68

Ekonomistów bardzo interesują również ZWIĄZKI OBSERWO- WANYCH ZMIENNYCH (np. poziomu bezrobocia i wielkości inflacji).

Znając te związki, można stworzyć UPROSZCZONY OBRAZ PROCESU GOSPODARCZEGO, czyli jego MODEL (np. słowny, rysunkowy, matematyczny, mechaniczny). MODEL przedstawia za-leżność części tego procesu, ułatwiając myślenie i działanie.

69

PRZYKŁAD: W wyniku obserwacji gospodarki powstały dwa szeregi czasowe, opisujące zmiany produkcji i bezrobocia w pewnym kraju w pew-nym okresie.

Analiza tych danych ujawniła taki związek produkcji i bezro-bocia: „ILEKROĆ PRODUKCJA SIĘ ZWIĘKSZA, Z PEWNYM OPÓŹNIENIEM ZMNIEJSZA SIĘ BEZROBOCIE”. W efekcie stworzono matematyczny model tego procesu:

Ut = -1/2•Yt-1,

gdzie: Ut – zmiana wielkości stopy bezrobocia w okresie t, (w p.proc.); Yt-1 – zmiana wielkości produkcji w okresie t-1 (w %).

70

PRZYKŁAD: W wyniku obserwacji gospodarki powstały dwa szeregi czasowe, opisujące zmiany produkcji i bezrobocia w pewnym kraju w pew-nym okresie.

Analiza tych danych ujawniła taki związek produkcji i bezro-bocia: „ILEKROĆ PRODUKCJA SIĘ ZWIĘKSZA, Z PEWNYM OPÓŹNIENIEM ZMNIEJSZA SIĘ BEZROBOCIE”. W efekcie stworzono matematyczny model tego procesu:

Ut = -1/2•Yt-1,

gdzie: Ut – zmiana wielkości stopy bezrobocia w okresie t, (w p.proc.); Yt-1 – zmiana wielkości produkcji w okresie t-1 (w %).

Znając ten związek, Prezydent doprowadził do wzrostu produkcji o 10%, co spowodowało spadek stopy bezrobocia o 5 p. proc. (z 15% do 10%). W efekcie Partia Prezydenta wygrała wybory!

Opisujące związki zmiennych ekonomicznych modele ekono-

miczne są bardzo ważnym narzędziem ekonomistów!

71

A zatem, ekonomistów bardzo interesują ZWIĄZKI OBSERWO-WANYCH ZMIENNYCH.

Kiedy właściwie zaobserwowaną regularność zmian zmiennych uznajemy za ZWIĄZEK PRZYPADKOWY, a kiedy za ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY?

72

ZADANIEW którym z następujących przypadków chodzi tylko o przypadek, a w którym o związek przyczynowy? a) Już kilka razy wzrostowi cen samochodów w Polsce towarzyszył spadek liczby kupowanych przez Polaków nowych samochodów.

73

W którym z następujących przypadków chodzi tylko o przypadek, a w którym o związek przyczynowy? a) Już kilka razy wzrostowi cen samochodów w Polsce towarzyszył spadek liczby kupowanych przez Polaków nowych samochodów.

b) Zauważyłem, że liczba bocianów i liczba dzieci, które rodzą się w tej wsi, zmieniają się w tym samym kierunku.

c) Kiedy euro jest drogie, import samochodów do Polski maleje.

d) Jakim kryterium kierowałeś się, udzielając odpowiedzi? Odpo-wiedz szczegółowo.

74

O PUŁAPKACH CZYHAJĄCYCH NA POSZUKIWACZY ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWYCH…

75ZADANIEJakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”?

76Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu.

77Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu. b) „Problem odwróconej przyczynowości”?

78Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu. b) „Problem odwróconej przyczynowości”? „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI” może spra-wić, że uznamy skutek za przyczynę, a przyczynę za skutek.

79Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu. b) „Problem odwróconej przyczynowości”? „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI” może spra-wić, że uznamy skutek za przyczynę, a przyczynę za skutek. c) „Problem ukrytej zmiennej”?

80Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu. b) „Problem odwróconej przyczynowości”? „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI” może spra-wić, że uznamy skutek za przyczynę, a przyczynę za skutek. c) „Problem ukrytej zmiennej”? „PROBLEM UKRYTEJ ZMIENNEJ” może sprawić, że za przy-czynę zdarzenia A błędnie uznamy jedynie towarzyszące zdarzeniu A zdarzenie B, w sytuacji, w której zarówno zdarzenie A, jak i zdarzenie B jest powodowane przez (ukrytą) wspólną przyczynę C.

81Jakie kłopoty powoduje: a) „Problem przypadkowego związku”? „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” może sprawić, że za przyczynę zdarzenia błędnie uznamy inne zdarzenie, które jedynie przypadkowo towarzyszyło temu pierwszemu zdarzeniu. b) „Problem odwróconej przyczynowości”? „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI” może spra-wić, że uznamy skutek za przyczynę, a przyczynę za skutek. c) „Problem ukrytej zmiennej”? „PROBLEM UKRYTEJ ZMIENNEJ” może sprawić, że za przy-czynę zdarzenia A błędnie uznamy jedynie towarzyszące zdarzeniu A zdarzenie B, w sytuacji, w której zarówno zdarzenie A, jak i zdarzenie B jest powodowane przez (ukrytą) wspólną przyczynę C. d) Podaj przykłady spowodowanych tymi problemami błędów wy-jaśniania.

82

d) Podaj przykłady spowodowanych tymi problemami błędów wy-jaśniania. da) „PROBLEM PRZYPADKOWEGO ZWIĄZKU” Przyczyną ubóstwa mieszkańców Mongolii jest to, że są oni rasy żółtej. Bogate są kraje, których mieszkańcy są rasy białej. (Nie, np. Japonia i Korea Południowa są bogatsze np. od Bułgarii i Polski).

83


db) „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI”Przyczyną spadku produkcji jest zwykle zwiększenie się bezrobocia. Przecież, kiedy ludzie nie pracują, nie wytwarzają dóbr. (Zazwyczaj to zmniejszenie się produkcji jest przyczyną bezrobocia, a nie od-wrotnie).

84


db) „PROBLEM ODWRÓCONEJ PRZYCZYNOWOŚCI”Przyczyną spadku produkcji jest zwykle zwiększenie się bezrobocia. Przecież, kiedy ludzie nie pracują, nie wytwarzają dóbr. (Zazwyczaj to zmniejszenie się produkcji jest przyczyną bezrobocia, a nie od-wrotnie).

dc) „PROBLEM UKRYTEJ ZMIENNEJ” Przyczyną zamożności Szwedów są ich wysokie płace. Przecież to dzięki nim przeciętny Szwed może sobie kupić o wiele więcej niż przeciętny Polak. (W tym przypadku „ukrytą przyczyną” zarówno zamożności Szwedów, jak i ich wysokich płac jest umiejętność Szwedów wytwarzania dużej, np. w porównaniu z Polakami, ilości dóbr).

86

RYNEK

87

A zatem, RYNEK, PAŃSTWO i NORMY SPOŁECZNE (KULTUROWE) decydują CO, JAK, i DLA KOGO wytwarza gospodarka.WŁAŚNIE ROZPOCZYNAMY ANALIZĘ RYNKU.

88

RYNEK JEST TO SYSTEM WSPÓŁZALEŻNYCH TRANSAK-CJI KUPNA I SPRZEDAŻY DOBRA.

Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało upodabnia.

Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało łączy (upodabnia).

Niekiedy handel trwa ciągle (np. sprzedaż kanapek na Dwor-cu Centralnym w Warszawie), innym razem – periodycznie (np. na giełdzie papierów wartościowych we Frankfurcie n. Menem).

Transakcje zawierane są w wielu miejscach (np. na straganach i w sklepach na Krowodrzy w Krakowie) lub w jednym miejscu (np. na aukcjach obrazów w londyńskim do-mu aukcyjnym Sotheby’s).

Cenę ustala się np. przez licytację, targ, naklejenie nalepki. Handlujacy w różny sposób zdobywają potrzebne informacje np. o towarze.

89

Budując UPROSZCZONY OBRAZ, CZYLI MODEL rynku, pominiemy te różnice. Za ważne uznamy natomiast to, że na rynku zwykle pojawiają się:

1. POPYT,

2. PODAŻ,

3. CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ.

90

Cena (P)

(gb/szt.)

Zapotrzebowanie (Q1)

(tys. sztuk/rok)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r.

TABLICA 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI

POPYT

91

Cena (P) gb/sztuka

Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI

D

92

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


D

1. Klauzula ceteris paribus. 2. Prawo popytu i jego uzasadnienie

93

Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii popytu oraz przesunięcie całej linii popytu.

94

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

B°

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


D

C°

95

Cena (P)

(gb/szt.)


Przed Po

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Źródło: jak w tablicy 3.1.

TABLICA 3.2. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI

121110 9 8 7 6 5 4 3 2

96

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


D D’

97

Linia popytu przesuwa się m. in. pod wpływem:

1. Zmian cen dóbr pokrewnych.

2. Zmian dochodów nabywców.

3. Zmian gustów nabywców.

4. Zmian liczby nabywców.

98

Cena (P)

(gb/szt.)

Oferta rynkowa (Q2)

(tys. sztuk/rok)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r.

TABLICA 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI

PODAŻ

99

Cena (P) gb/sztuka

Oferta rynkowa (Q2) (tys. sztuk/rok)

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

S

RYSUNEK 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI

100

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

S


1. Klauzula ceteris paribus. 2. Prawo podaży i jego uzasadnienie

101

Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii podaży oraz przesunięcie całej linii podaży.

102

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

S

A °

B °


103

Cena (P)

(gb/szt.)


Przed Po

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Źródło: jak w tablicy 3.3.

TABLICA 3.4. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI

2 3 4 5 6 7 8 9101112

104

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

S

A °

B °


S’

105

Linia podaży przesuwa się m. in. pod wpływem:

1. Zmian cen czynników produkcji.

2. Zmian sposobu produkcji.

3. Interwencji państwa.

4. Zmian liczby producentów (sprzedawców).

106

Cena (P)

(gb/szt.)

POPYT Q1 PODAŻ Q2

(tys. sztuk/rok)

0 1 2 3 4

5 6 7 8 910

10 9 8 7 6

5 4 3 2 1 0

Źródło: tablice 3.1.i 3.3.

TABLICA 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI

0 1 2 3 4 5 6 7 8 910

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ

107

Cena (P) gb/sztuka

Q1, Q2 (tys. sztuk/rok)

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI

D

S

C F

A B

E

1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E.

108


109


110

Cena (P) gb/sztuka

Q1, Q2 (tys. sztuk/rok)

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI

D

S

C F

A B

E

2. „Automat zrobiony z ludzkich działań”. 3. „Niewidzialna ręka rynku”, ktora rozstrzyga, co, jak i dla kogo jest produkowane.

111ZADANIEW tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b) Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany?

Cena Zapotrzebowanie Ilość zaoferowana

0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6a)

6

P

6

E’

DD’

S

E

Q

3

3

112

W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany?


0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6b)

6

P

6

E’

D

S

E

Q

3

3

S’

113

W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany?


0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6c)

6

P

6

D

S

E

Q

3

3

A BPA/B

114

ZADANIEKiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na

targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów? b) Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi

przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość?

c) A cena?

115

ZADANIEKiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na



c) A cena?

P

E1

D

S

E

Q

S’

a)

P*

P1

Q1 Q*

Linia podaży grzybów przesuwa się w lewo. To jest negatywny szok podażowy. Ilość grzybów będąca przedmiotem handlu maleje (z Q* do Q1). Cena wzrasta z P* do P1.

116

Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a) Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na



c) A cena?

P

E1

D

S

E

Q

S’

b)

P*

P1

Q1 Q*

P2

D’

Q2

Linia popytu na grzyby przesuwa się w lewo. To jest negatywny szok popytowy. W przypadku ilości JEGO SKUTKI MAJĄ TEN SAM KIERUNEK co skutki opisanego w punkcie (a) negatywnego szoku podażowego. W efekcie ilość grzybów będąca przedmiotem handlu maleje jeszcze bardziej (z Q1 do Q2).

117

Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a) Pokaz na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybow na



c) A cena?

P

E1

D

S

E

Q

S’

c)

P*

P1

Q1 Q*

P2

D’

Q2

W przypadku ceny skutki negatywnego szoku podażowego i nega-tywnego szoku popytowego mają RÓŻNY KIERUNEK. Nie wia-domo, który z szoków okaże się silniejszy (na rysunku arbitralnie założono, że silniejszy jest szok podażowy). W efekcie ostatecznie cena może wzrosnąć, zmaleć, a nawet nie zmienić się w porówna-niu z sytuacją sprzed nadejścia upałów.

118

ZADANIE„Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany

tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście?

a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.

b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysun-kiem).

LINIA PODAŻY NIE ZMIENIA POŁOŻENIA.

c) Czy cytowana opinia jest prawdziwa?

NIE. NIE NASTĘPUJE TU WZROST PODAŻY, KTÓRY MÓGŁ-BY SPOWODOWAĆ ZMIANĘ CENY COLI. NATOMIAST Z Q* DO Q1 ZWIĘKSZA SIĘ ZAOFEROWANA NA RYNKU ILOŚĆ NAPOJU, CZEMU ODPOWIADA PRZESUNIĘCIE WZDŁUŻ LINII PODAŻY Z PUNKTU E DO PUNKTU E1.

P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

119




120




P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

121





P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

122






P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

123







P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

124







NIE. NIE NASTĘPUJE TU WZROST PODAŻY, KTÓRY MÓGŁ-BY SPOWODOWAĆ ZMIANĘ CENY COLI. NATOMIAST Z Q* DO Q1 ZWIĘKSZA SIĘ ZAOFEROWANA NA RYNKU ILOŚĆ NAPOJU, CZEMU ODPOWIADA PRZESUNIĘCIE WZDŁUŻ LINII PODAŻY Z PUNKTU E DO PUNKTU E1.

P

E’

DD’

S

E

Q

P*

Q1

P1

Q*

125

ZADANIE

a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?

128


W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala-niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa-tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców.

129



b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika?

130




Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in-formacje o wytwarzanej ilości dobra...).

131




Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in-formacje o wytwarzanej ilości dobra...).

c) A co jest odpowiednikiem słońca?

132




Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji ta-kiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in-formacje o wytwarzanej ilości dobra...).


Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr.

133







d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji.

134







d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji.

Rakieta samonaprowadzająca się na cel.

136ZADANIE

Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro-dukować?

137ZADANIE


Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej.

138ZADANIE



b) Jak produkować?

139ZADANIE



b) Jak produkować?

Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej.

140ZADANIE



b) Jak produkować?


c) Dla kogo produkować?

141ZADANIE



b) Jak produkować?



Sprzedawcy dają te dobra tylko tym, którzy są w stanie zapłacić za nie cenę równowagi rynkowej.

142ZADANIE



b) Jak produkować?




d) Każdą z odpowiedzi na pytania (a), (b) i (c) zilustruj przykładem z życia codziennego.

143ZADANIE



b) Jak produkować?





d) Oto przykłady:

da) Warszawscy piekarze pieką i sprzedają smaczny chleb śliwkowy, bo ludzie chcą płacić za taki chleb cenę równowagi rynkowej.

db) Konkurencja rynkowa sprawia, że - ze strachu przed utratą klientów - wiele sprzedawczyń w małych prywatnych sklepikach jest bardzo uprzejmych.

dc) Ten chleb śliwkowykupują tylko ci, których na niego stać (cena nie jest niska i wynosi np. 1,99 zł za opakowanie). Inni nie kupują tego chleba.

144ZADANIE



b) Jak produkować?





d) Oto przykłady:

da) Warszawscy piekarze pieką i sprzedają smaczny chleb śliwkowy, bo ludzie chcą płacić za taki chleb cenę równowagi rynkowej.

db) Konkurencja rynkowa sprawia, że - ze strachu przed utratą klientów - wiele sprzedawczyń w małych prywatnych sklepikach jest bardzo uprzejmych.

dc) Ten chleb śliwkowykupują tylko ci, których na niego stać (cena nie jest niska i wynosi np. 1,99 zł za opakowanie). Inni nie kupują tego chleba.

e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”?

145e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”?

Celem ludzi, o których jest mowa w odpowiedzi na pytanie (d), nie jest powstanie żadnej „równowagi rynkowej”. Nabywcy chcą tanio kupić to, co lubią, a producenci (sprzedawcy) chcą jak najwięcej za-robić. Mimo to, nie zamierzonym, ubocznym skutkiem działań tych wszystkich ludzi jest właśnie stabilna równowaga rynkowa. Rynekjest automatem zrobionym z ludzkich działań!

146ZADANIEa) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży wiel-kanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne – poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były sta-łe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).

Q26

V

P25

V

P26

VQ25

V

Q

P

0

25V

26V

147ZADANIEa) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży wiel-kanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne – poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były sta-łe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).

Q26

V

P25

V

P26

VQ25

V

Q

P

0

25V

26V

Na rys. A, odwołując się do dostępnych danych obserwacyjnych, szacujemy linię popytu na czekoladowe zające (jest to linia 25V 26V). Wszak linia popytu składa się z punktów, którym odpowiada-ją: cena na osi pionowej oraz wielkość zapotrzebowania zgłaszanego przy tej cenie na osi poziomej. Na rys. A chodzi właśnie o punkty 25V i 26V. Dnia 25 maja cena wynosiła P25V a sprzedaż, czyli zapo-trzebowanie (przecież nikt nie kupował pod przymusem!), Q25V . Dnia 26 maja cenie P26V odpowiadało zapotrzebowanie Q26V .

Q26

V

P25

V

P26

VQ25

V

Q

P

0

25V

26V

P1

2

P1

1Q11 Q12 Q

P

0

XI

XII

b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i XII na rys. B znowu pokazują ceny i wielkość sprze-daży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz pun-kty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku?

P1

2

P1

1Q11 Q12 Q

P

0

XI

XII

b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i XII na rys. B znowu pokazują ceny i wielkość sprze-daży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz pun-kty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku?

b) Na rys. B próba połączenia punktów XI i XII prowadzi do pow-stania linii o nachyleniu dodatnim. To zaprzecza prawu popytu.! Za-pomnieliśmy o klauzuli ceteris paribus! W XI i XII zbliżały się świę-ta. Ludzie coraz chętniej kupowali Mikołaje z czekolady. Pozytywny szok popytowy przesuwał linię popytu w prawo. A zatem zaobserwo-wane punkty XI i XII są punktami jej przecięcia z linią podaży.

P1

2

P1

1Q11 Q12 Q

P

0

XI

XII D

2

D1

S

150Tak, czy nie?

Obniżka ceny benzyny osłabi wpływ wzrostu ceny rowerów na po-pyt na motorynki.

151Tak, czy nie?

Obniżka ceny benzyny osłabi wpływ wzrostu ceny rowerów na po-pyt na motorynki.

Nie.

-Wzrost ceny rowerów zwiększy popyt na motorynki, które są substytutem rowerów.

- Obniżka ceny benzyny, która jest dobrem komplementarnym w stosunku do motorynek, także zwiększy popyt na motorynki.

A zatem obniżka ceny benzyny wzmocni, a nie osłabi, wpływ wzrostu ceny rowerów na popyt na motorynki.

152Tak, czy nie?

Kiedy substytut drożeje i rosną koszty produkcji, skutkiem musi być wzrost ceny i spadek zapotrzebowania na dobro, o które chodzi.

153Tak, czy nie?

Kiedy substytut drożeje i rosną koszty produkcji, skutkiem musi być wzrost ceny i spadek zapotrzebowania na dobro, o które chodzi.

Nie.

-Podrożenie substytutu zwiększa popyt na dobro, o którym mowa (linia popytu, D, przesuwa się w prawo).

- Z kolei wzrost kosztów produkcji zmniejsza podaż tego dobra (li-nia podaży, S, przesuwa się w lewo).

-Ostatecznie efektem tych dwóch zdarzeń okaże się wzrost ceny i niemożliwa do przewidzenia zmiana ilości dobra, będącej przedmio-tem handlu (jej wzrost, jej spadek, brak zmiany).

Q1

P

D

S

E

Q

P*

D1

S1

Q*

P1

E1

154ZADANIE

a)Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.

155ZADANIE

a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.

NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie” sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują na-bywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie.

156ZADANIE



b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.

157ZADANIE




NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku przedsiębiorstwa wybierają najtańsze sposoby produkcji. Jednak czasem prowadzi to do sytua-cji, która nie wszystkim odpowiada. Pomyśl o fabryce i związkach arsenu wdychanych przez okolicznych mieszkańcow, bo to się opła-ca właścicielowi.

158ZADANIE





c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produko-wać?

159ZADANIE





c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produko-wać?

NIE ZAWSZE. Niektórzy – z własnej lub nie z własnej winy – nie mają nic na wymianę i rynek przydziela im mało dóbr. Pomyśl o pięciolatku, który za rok umrze na raka krtani, bo tata pije, a leki są drogie.

160

Kiedy państwo interweniuje w gospodarce, zmieniając rynkowe roz-strzygnięcie kwestii «Co, jak i dla kogo jest produkowane? », rynek przestaje być „wolny” i staje się „regulowany”. Prawdziwe gospo-darki nie są ani „państwowe” ani „rynkowe”, lecz „MIESZANE”.

161

CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.

PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA

162

CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.

Rysunek: Cena maksymalna chleba w HipotecjiCena (P) gb/sztuka

Q1, Q2 (tys. ton/rok)

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D

S

A B

E

PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA

163

Rysunek: Cena maksymalna chleba w Hipotecji

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D

S

A B

E

Co z tego, że szynka jest w sklepach, gdy nikogo na nią nie stać? Za „komuny” pojawiała się rzadko, ale można ją było „wystać”!

164

CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.

165

CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.

Rysunek: Cena minimalna mięsa w Hipotecji

Cena (P) gb/sztuka


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D

S

C F

E

166

ZADANIEOto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za-potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5?


0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

167



0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1.

168



0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?

169



0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.

170



0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3. c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4?

171



0 6 0

1 5 1

2 4 2

3 3 3

4 2 4

5 1 5

6 0 6

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3. c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena maksymalna 4 przewyż- sza cenę równowagi rynkowej.

172

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

BARDZIEJ SKOMPLIKOWANY PRZYKŁAD INTERWENCJI PAŃSTWA – JAK DZIAŁA PODATEK?

Oto konkurencyny rynek. Na osi pionowej zaznaczamy cenę płaconą przez NABYWCĘ. Na takim rynku państwo wprowa-dza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy).

173

Na takim rynku państwo wprowadza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy)…

174

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

Po wprowadzeniu podatku linia popytu, D, nie zmienia położe-nia. Przecież nie zmieniają się: ceny dóbr pokrewnych, dochody nabywców, gusty nabywców, liczba nabywców...

175

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

P°

T

Natomiast linia podaży, S, przesuwa się do góry o odcinek odpo-wiadający stawce wprowadzonego podatku (w lewo).

Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, ja-ką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku.

176

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

P°

T

S1

Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy za-płacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku.

Okazuje się, że wprowadzenie podatku od sprzedaży powoduje ne-gatywny szok podażowy na rynku opodatkowanego dobra.

177

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

E1

Q1

A

P1

P2

B

Oto końcowy efekt wprowadzenia podatku. Wzrosła cena płacona przez nabywców, spadła cena, którą dostają sprzedawcy, zmalała ilość dobra będąca przedmiotem handlu.

Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO??

178

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

E1

Q1

A

Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO??

Kiedy rosła cena, sprzedawcy sprzedawali coraz mniej, bo nabywcy kupowali coraz mniej. Powstała nadwyżka oferty nad zapotrzebowaniem (np. zob. odcinek FG na rysunku) zmuszała sprzedawców do zaakceptowania niższej ceny...

F GP°

P1

P2

179

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

E1

Q1

A

P1

P2

B

Czy dostrzegasz obszar odpowiadający wpływom z tego podatku do budżetu państwa? Oczywiście chodzi o pole P1P2AE1.

Kiedy właściwie cena dla nabywcy wzrośnie bardziej niż spadnie cena dla sprzedawcy? Być może, w odpowiedzi pomoże Ci „teoria gwoździa”?

180

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

Q1

P1

P2

Teoria gwoździa

D’

181

D

E

Q

P

P*

Q*Q1

P1

D’

Co to właściwie znaczy, że linia popytu staje się bardziej stroma? Otóż w takiej sytuacji, reagując na wzrost ceny (P*P1), nabywcy ograniczają zapotrzebowanie mniej niż w przypadku względnie płaskiej linii popytu! Q*Q1<Q*Q2. Przyczyną może byc np. brak bliskich substytutów drożejącego dobra...

Q2

182

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

E1

Q1

A

P1

P2

B

Na jakim rynku wprowadzenie podatku od sprzedaży spowoduje większy wzrost ceny, na rynku mleka, czy wody mineralnej?

Witam Państwa na wykładzie z podstaw ekonomii, :)…

Documents

Transcript of Witam Państwa na wykładzie z podstaw ekonomii, :)…