Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

2

Jeszcze o KONSUMENCIE…

3

Analizie poddajmy wpływ zmiany ceny dobra na zachowa-nie konsumenta…

Wzrost ceny zwykle powoduje spadek zapotrzebowania…

4

Wzrost ceny zwykle powoduje spadek zapotrzebowania. Jed-nak w przypadku DOBRA GIFFENA zapotrzebowanie na drożejące dobro rośnie.

5

Nazwa „dobra Giffena” pochodzi od nazwiska Roberta Gif-fena, brytyjskiego ekonomisty, który w XIX w. badał popyt na mięso i chleb najuboższych rodzin irlandzkich. Istnienie tych dóbr nie zostało udowodnione empirycznie.

6

Aby lepiej zrozumieć reakcje zapotrzebowania na dobro na zmiany ceny tego dobra (a także fenomen dóbr Giffena) roz-różnimy teraz EFEKT SUBSTYTUCYJNY oraz EFEKT DOCHODOWY zmiany ceny.

7

Po zmianie ceny dobra zmiana popytu konsumenta zachodzi zarówno NA SKUTEK ZMIANY RELACJI CEN nabywa-nych dóbr, jak i NA SKUTEK ZMIANY REALNEGO DO-CHODU konsumenta.

8

Zmianę popytu konsumenta zachodzącą WYŁĄCZNIE pod wpływem zmiany relacji cen nabywanych dóbr nazywamy EFEKTEM SUBSTYTUCYJNYM zmiany ceny.

9

Efekt substytucyjny: A B

10

Zmianę popytu konsumenta spowodowaną WYŁĄCZNIE przez wywołaną ruchem ceny zmianę jego realnego dochodu nazywamy EFEKTEM DOCHODOWYM zmiany ceny.

11

Efekt dochodowy: B C

12

Efekt substytucyjny i efekt dochodowy: A B C.

13ZADANIEJanek cały swój dochód, który wynosi 60 zł, wydaje na chleb (X) i dżem (Y). Chleb kosztuje 15 zł za bochenek, a dżem 12 zł za słoik. a) Narysuj linię ograniczenia budżetowego Janka. b) Zaznacz prefe-rencje konsumenta i punkt, który odpowiada wybranemu przezeń koszykowi dóbr. c) Dżem potaniał do 10 zł. Jak zmieni się popyt Janka (wskaż nowy optymalny koszyk dóbr)? d) Zaznacz wpływ efektu substytucyjnego i efektu dochodowego obniżki ceny dżemu, o której była mowa w punkcie (c), na zapotrzebowanie na dżem.

14ZADANIEJanek cały swój dochód, który wynosi 60 zł, wydaje na chleb (X) i dżem (Y). Chleb kosztuje 15 zł za bochenek, a dżem 12 zł za słoik. a) Narysuj linię ograniczenia budżetowego Janka. b) Zaznacz prefe-rencje konsumenta i punkt, który odpowiada wybranemu przezeń koszykowi dóbr. c) Dżem potaniał do 10 zł. Jak zmieni się popyt Janka (wskaż nowy optymalny koszyk dóbr)? d) Zaznacz wpływ efektu substytucyjnego i efektu dochodowego obniżki ceny dżemu, o której była mowa w punkcie (c), na zapotrzebowanie na dżem. a)

Zobacz linia OL na rysunku wyżej.

15ZADANIEDochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wy-nosi 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.

16Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno-si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta. a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120:12=10). Nachylenie LOB jest równe 0N/0L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0N/0L=10/15=2/3).

b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj-ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho-dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X?

17Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno-si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta. a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120:12=10). Nachylenie LOB jest równe 0N/0L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0N/0L=10/15=2/3).

b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj-ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho-dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X? b) X jest dobrem niższego rzędu. Efekt substytucyjny jest dla tego dobra skierowany odwrotnie niż dochodowy. Po wzroście ceny X pod wpływem efektu substytucyj-nego popyt na X maleje (z XE do XB), a wskutek efektu dochodo-wego – wzrasta (z XB do XE’). X to dobro Giffena, bo efekt substy-tucyjny jest słabszy niż dochodo-wy. Wzrost ceny zwiększa zapo-trzebowanie na to dobro (przej-ście z E do E’).

18Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno-si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta. b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj-ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho-dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X? X jest dobrem niższego rzędu. Efekt substytucyjny jest dla tego dobra skierowany odwrotnie niż dochodowy. Po wzroście ceny X pod wpływem efektu substytucyj-nego popyt na X maleje (z XE do XB), a wskutek efektu dochodo-wego – wzrasta (z XB do XE’). X to dobro Giffena, bo efekt substy-tucyjny jest słabszy niż dochodo-wy. Wzrost ceny zwiększa zapo-trzebowanie na to dobro (przej-ście z E do E’). c) Narysuj ścieżkę wzrostu dochodu tego konsumenta.

19

PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU

20

Przyjrzyjmy się teraz zachowaniu przedsiębiorstwa (firmy, producenta) na rynku…

21

Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zuży-wając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody. Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja.

22

23

Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala zwiększyć wydajność pracy. Po pierwsze, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację. Po drugie, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonu-jących wyspecjalizowaną pracę.

24

Przyjrzymy się teraz decyzjom przedsiębiorstwa o wielkości pro-dukcji .

25Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk.

TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

26

Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), ekonomiści zwracają uwagę na ignorowany przez księgowych KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmyA.

--------------------------------------------------------------------------------------A Tym kosztem alternatywnym jest zwykle ZYSK NORMALNY, którego nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w realizację takie-go, a nie innego, projektu.

27

Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYCM, który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.

Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity. O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONO-MICZNY (NADZWYCZAJNY ).

28

ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku:

1. ZYSK KSIEGOWY;

2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );

3. ZYSK NORMALNY.

29

A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk…

TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

30

TP = TR – TC, 1. TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q. 2. Naszym celem jest zbadanie decyzji firmy o wielkości pro-dukcji. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk całkowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest największa. Wymaga to zbadania zależności TR i TC od wielkości produkcji, Q.

31

WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA

Od wielkości produkcji, Q, zależy utarg całkowity:

TR = f(Q) = Q•P gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji. (UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻ-NICOWANIE CEN).

32

ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki pro-dukcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).

33

Obok utargu całkowitego, TR, (ang. total revenue) ekonomiści wy-różniają także utargu krańcowy, MR, (ang. marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji.

34

Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorst-wo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagu-jąc na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.

Rynek, na którym dziala przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form: 1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ. 2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ.

Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.

35

RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.

36

RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.

W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

37

RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.

W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

38

…a utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży.

39

RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ

Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przy-rosty produkcji też są duże).

40

Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. Linia po-pytu na produkty firmy jest nachylona w dół, cena jest większa od utargu krańcowego.

41

Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. Linia po-pytu na produkty firmy jest nachylona w dół, cena jest większa od utargu krańcowego, a utarg całkowity najpierw rośnie w miarę zwiększania się produkcji, a potem maleje.

42

WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA

KOSZT CAŁKOWITY

Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:

TC = g(Q)gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

43

Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:

TC = g(Q)gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ.

TC

Q0

44

W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity naj-pierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁU-GIEGO OKRESU.

TC

Q0

45KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych.

Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.

46

Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia.

W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM.

47

Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk-cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma za-przestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbęd-ny jest DŁUGI OKRES).

Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są kosztami ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wiekością pro-dukcji.

48

A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs).

TC = FC + VC

49

TC = FC + VCW KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZY-CHODÓW.

50PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHODÓWW krótkim okresie prawo malejących przychodów powoduje, że w miarę zwiększania nakładów zmiennego czynnika produkcji od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). Nadaje to krzywym kosztu zmiennego i kosztu całkowitego charakterystyczny kształt.

Zauważ! Od pewnego mo-mentu kolejne równe przy-rosty produkcji, ∆Q, oku-pione są zużywaniem coraz większej porcji zmiennego czynnika produkcji (pra-cy).

51

W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚ-CIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę…

TC

Q0

52

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘT-NY I KOSZT KRAŃCOWY

Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) eko-nomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang. average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).

53

KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).

54

KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆ Q.

55

AC = h(Q)

W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).

KOSZT PRZECIĘTNY, AC

56

AC = h(Q)

OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy któ-rej koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć.

Optimum techniczne

57U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.

58KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przecięt-nego w miarę wzrostu produkcji.

- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.

-SPECJALIZACJA.

- STOCHASTYCZNE korzyści skali.

59

NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt-nego w miarę wzrostu produkcji.

- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

- LOKALIZACYJNE niekorzyści skali .

60

AC = h(Q)

To właśnie takie zachowanie długookresowego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

Optimum techniczne

61

W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookreso-wego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

TC

Q0

62

KOSZT KRAŃCOWY

MC = i(Q)

U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC.

MC

MC

Q0

63

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT KRAŃCOWY

MC = i(Q)

U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez mi-nimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.

MC

MC

Q0

AC

64

REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH: Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC)

MC = MR!

MC

MR

MC, MR

QOPT Q0

65ZADANIENa rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro-dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)?  

b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.

P, MC, AC, MR

ACMC

PD

PE

PC

PB D

PA

MR

FEDCBA0

Q

66

Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat:

VC<TR

Innymi słowy:

VC/Q<TR/Q,

Więc:

AVC<P.

67

Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest:

TC<TR,

czyli:

AC<P.

68ZADANIEW tablicy jest pokazana sytuacja pewnego przedsiębiorstwa. a) Czy jest to krótki, czy długi okres?

b) Oblicz koszt krańcowy i utarg krańcowy. Ile należy wyprodukować? (Zastosuj „złotą regułę”!).

c) Firma musi zapłacić podatek równy 20. (Jego wysokość nie zależy od wielkości produkcji!). Oblicz stary i nowy poziom zysku.

d) Czy w krótkim okresie produkcja będzie kontynuowana? Dlaczego?

e) Podaj warunek kontynuowania produkcji w długim okresie.

69

ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? b) Uzasadnij odpowiedź. c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?