Studium Oświatowe, Oficyna Wydawnicza „Tutor”

87-100 Toruń, ul. Warszawska 14/2

tel. 56 65 999 55, e-mail: tutor@tutor.torun.pl

www.szkolna.pl, www.tutor.torun.pl

Zdzisław Głowacki

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

Z CHEMII – marzec 2013

POZIOM ROZSZERZONY

Copyright by Studium Oświatowe „Tutor” dr inż. Zdzisław Głowacki, Toruń 2013

Egzamin maturalny z chemii. Poziom rozszerzony

Copyright by Studium Oświatowe „Tutor” dr inc. Zdzisław żłowacki, Toruń 2013

ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EżZAMINU!

TUTOR CH-R 201303

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1–35). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.

2. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.

3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach.

4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu / pióra tylko z czarnym tuszem / atramentem.

5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.

6. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

7. Możesz korzystać z karty wybranych tablic chemicznych dopuszczonej przez CKE, jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora.

8. Uwaga! Jeżeli w treści zadania nie podano inaczej, to wartości mas atomowych z układu okresowego pierwiastków zaokr>glaj w obliczeniach do liczb całkowitych, a tylko w przypadku atomu chloru do części dziesiętnych.

9. Na arkuszu wpisz swój numer PESEL.

byczymy powodzenia!

MARZEC 2013

Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie

60 punktów

Wypełnia zdaj>cy przed rozpoczęciem pracy

PESEL ZDAJ=CEGO

KOD

ZDAJ=CEGO

2 Próbny egzamin maturalny z chemii – poziom rozszerzony – TUTOR – marzec 2013

© Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe „Tutor”

Zadanie 1. (2 pkt) Na podstawie układu okresowego uzupełnij poniższą tabelę.

liczba

elektronów w atomie

liczba powłok

elektronowych

liczba niesparowanych

elektronów walencyjnych

nazwa grupy, do której należy pierwiastek

Be

N

Cu

Zadanie 2. (2 pkt) Wpisz P – prawda, jeżeli wskazana dla danego stwierdzenia odpowiedź jest dobra, lub F – fałsz, jeżeli jest nieprawidłowa.

Pytanie Odpo-wiedź P/F

1. Konfiguracja elektronowa czterech różnych atomów jest następująca: I. 1s22s22p63s23p4 III. 1s22s22p63s23p64s2

II. 1s22s22p3 IV. 1s22s22p63s1

Najwyższy stopień utlenienia w związkach z wodorem wykazuje atom o konfiguracji: A. I B. II C. III D. IV

C.

2. Na podstawie położenia pierwiastków w układzie okresowym można wywnioskować, że największy promień ma jon: A. Ca2+ B. K+ C. F D. Cl

A.

3. Który z poniższych szeregów pierwiastków jest ułożony według wzrastających promieni atomowych? A. P, As, Sb, Bi B. I, Br, Cl, F

C. Si, P, S, Cl D. Li, Be, B, C

D.

Zadanie 3. (1 pkt) Podaj liczbę masową i atomową oraz symbol pierwiastka będącego produktem rozpadów promie-niotwórczych nuklidu jeżeli wyemitował on cząstki oraz jedną i promieniowanie .

Odpowiedź: ............................................................................................................................................

© dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza „Tutor” 3

www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

Zadanie 4. (1 pkt) Zawartość nuklidu 1 w znalezionej drewnianej włóczni jest równa 5% zawartości tego nuklidu w organizmach żywych. Określ wiek tej włóczni, wiedząc, że czas połowicznego rozpadu izotopu 1 wynosi 5760 lat.

Odpowiedź: .............................................................................................................................................

Zadanie 5. (2 pkt) Z reaktora w wyniku całkowitego termicznego rozkładu 10 kg minerału zawierającego CaCO3 otrzymano 40,4 m3 tlenku węgla(IV) w przeliczeniu na warunki normalne. Otrzymany tlenek węgla(IV) pochodził tylko z rozkładu węglanu wapnia. W reaktorze pozostały inne składniki minerału i tlenek wapnia.

1) Zapisz równanie zachodzącej reakcji chemicznej. 2) Ile procent CaCO3 zawierał minerał? Wynik podaj z dokładnością do części dziesiętnych procentu.

................................................................................................................................................................... równanie zachodzącej reakcji

Odpowiedź: ..........................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt) W oparciu o układ okresowy i elektroujemność pierwiastków uzupełnij poniższą tabelę:

wzór chemiczny

typ wi>zania między atomami w molekułach

woda

amoniak

chlorek sodu

azot

4 Próbny egzamin maturalny z chemii – poziom rozszerzony – TUTOR – marzec 2013

© Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe „Tutor”

Zadanie 7. (2 pkt)

Tlen w laboratorium chemicznym można otrzymać wieloma metodami, m.in. w wyniku rozkładu stałych substancji. Uzupełnij równania reakcji chemicznych (I i II) prowadzących do otrzymania tlenu.

I. ..... KMnO4 ...... K2MnO4 + ...... MnO2 + ...... O2↑

II. ...... HgO ....... O2↑ + ...... Hg

Jaką objętość tlenu (w warunkach normalnych) otrzymamy w wyniku rozkładu 3 g manganianu(VII) potasu?

Odpowiedź: ..........................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt) Uszereguj podane związki zgodnie ze wzrastającymi właściwościami kwasowymi. Wpisz odpowiednio do tabeli wzory półstrukturalne związków.

I. etanol II. kwas węglowy III. woda IV. kwas chlorooctowy V. kwas octowy VII. fenol

Zadanie 9. (1 pkt) Do zlewek z wodą wprowadzono sześć substancji, co ilustruje poniższy rysunek.

Na2O SO2 CH4 NH3 CH3ONa P4O10

I. II. III. IV. V. VI.

Wpisz do zestawienia numery zlewek zgodnie z odczynami roztworów, jakie w nich otrzymano.

odczyn roztworu kwaśny odczyn roztworu obojętny odczyn roztworu zasadowy

© dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza „Tutor” 5

www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

Zadanie 10. (1 pkt) Poniżej przedstawiono cztery zdania opisujące pewną reakcję chemiczną. I. Energia na sposób ciepła jest przekazywana z układu do otoczenia.

II. Wzrost temperatury powoduje przesunięcie równowagi reakcji w prawo.

III. Wzrost ciśnienia w reaktorze powoduje przesunięcie równowagi reakcji w prawo.

IV. Entalpia spalania ZnS wynosi –886 kJ.

V. Zwiększenie stężenia tlenu zwiększy wydajność reakcji.

Które zdania są prawdziwe w odniesieniu do podanej reakcji?

ZnS(s)+ O (g) ZnO(s)+ SO (g) kJ

A. Wszystkie B. I, II, IV i V C. I, II, III i V D. I, III i V Zadanie 11. (2 pkt) Zapisz wzory półstrukturalne następujących związków organicznych:

A. związku będącego stereoizomerem cis-3-metylo-hept-3-enu,

B. związku będącego homologiem propanonu,

C. kwasu będącego izomerem metanianu etylu,

A

B C

D. cyklicznej cząsteczki, która powstanie w wyniku kondensacji trzech molekuł kwasu mlekowego

(kwasu 2-hydroksypropanowego).

D

6 Próbny egzamin maturalny z chemii – poziom rozszerzony – TUTOR – marzec 2013

© Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe „Tutor”

Informacja do zadań 12., 13., 14. i 15.

etambutol

Etambutol – wzór sumaryczny – C10H24N2O2 – to lek przeciwgruźliczy, chemioterapeutyk o działaniu przeciwbakteryjnym. Hamuje namnażanie się bakterii powodujących gruźlicę. Zmniejsza ryzyko wystąpienia lekooporności na inne leki przeciwprątkowe.

Zadanie 12. (1 pkt)

Podaj liczbę atomów węgla o hybrydyzacji sp3 w tym związku. ....................................................................................................................................................................

Zadanie 13. (2 pkt) Podaj nazwy zaznaczonych grup funkcyjnych:

Grupa A. .................................................................................................................................................... Grupa B. .....................................................................................................................................................

Zadanie 14. (2 pkt) Podaj wzory półstrukturalne (grupowe) głównych produktów organicznych reakcji etambutolu z roztworem zasady sodowej i z kwasem solnym. Jeżeli reakcja nie zachodzi, to wpisz ten wniosek do ramki.

zasada sodowa

kwas solny

Zadanie 15. (1 pkt) zy etambutol jest związkiem chiralnym? Podaj uzasadnienie.

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

A

B

Uwaga!

Pełﾐą wersję tego arkusza ﾏaturalﾐego Hędzie ﾏożﾐa od dnia 12 marca 2013 r.

poHrać ze stroﾐ

www.tutor.edu.pl

www.szkolna.pl

ﾏodel oIeﾐiaﾐia i przykładowe rozwiązaﾐia zadań Hędą dostępne na tych stronach

od dnia 20 marca 2013 roku.

Pełﾐa wersja tego arkusza ﾏoże Hyć wykorzystywaﾐa do Ielów edukaIyjﾐyIh w szkołaIh.

Pełną ofertę znajdziesz na www.tutor.edu.pl

CHEMIA. Ćwiczenia dla licealistówZdzisław Głowacki

Ćwiczenia i zadania z chemii zawarte w kolejnych częściach tejserii wydawniczej zostały opracowane zgodnie z podstawąkształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych. Mogąbyć one pomocne podczas realizacji dowolnego programunauczania chemii dopuszczonego do użytku szkolnego.Niektóre zadania zawierają treści interdyscyplinarne – pro-blemy typowo chemiczne połączone są z fizyką, biologią czyz matematyką. Ma to na celu rozszerzenie i uzupełnienie wie-dzy, która jest przedstawiana w podręcznikach szkolnych.Zróżnicowane, w formie i w treści, ćwiczenia uczą rozwią

Chemia. Ćwiczenia dla licealistów zywania problemów chemicznych, krótkiego definiowaniastosowanych pojęć, wyszukiwania informacji, opracowywaniai graficznego przedstawiania danych, wyciągania wnioskówz opisów przemian chemicznych, analizowania tekstów popu-larnonaukowych itp. Stopień trudności ćwiczeń jest zróżni-cowany – nauczyciel będzie mógł je wykorzystywać w pracyz uczniami liceum a także przygotowując gimnazjalistów doudziału w konkursach chemicznych.

Do każdej części ćwiczeń został opracowany poradnik dla nau-czyciela, który zawiera rozwiązania zadań i problemów orazkomentarze do zagadnień będących treścią pytań.

Wszystkie części ćwiczeńwraz z poradnikami sądoskonałą pomocą dlauczniów samodzielnieprzygotowujących się dozmagań konkursowychw gimnazjum i dla licea-listów powtarzającychzagadnienia z chemiiprzed sprawdzianami i doegzaminu maturalnego.

Część 1

1. Budowa atomu2. Układ okresowy pierwiastków chemicznych3. Mol, masa molowa i objętość molowa gazów4. Wiązania chemiczne5. Właściwości wybranych metali i niemetali6. Systematyka związków nieorganicznych7. Chemia w Internecie

Część 2b – Chemia organiczna

1. Alkany

2. Węglowodory nienasycone (alkeny, alkiny,dieny i cykloalkeny)

3. Węglowodory aromatyczne i związkiheterocykliczne

4. Fluorowcopochodne (halogenopochodne)węglowodorów

5. Alkohole i fenole

6. Aldehydy i ketony

7. Kwasy karboksylowe, estry i tłuszcze

8. Związki organiczne zawierające azot

9. Cukry

10. Chemia na co dzień

Część 2a – zakres podstawowy i rozszerzony

1. Reakcje chemiczne

2. Podstawy obliczeń chemicznych

3. Roztwory i mieszaniny

4. Reakcje w roztworach wodnych elektrolitów

Treści zestawów ćwiczeń

Zdzisław Głowacki

! ! !

ucz

nió

w a

mbitnyc

hka

ndyd

atów

na

studia

med

yczn

eucz

estn

ików

konku

rsów

chem

iczn

ych

Ćw

icze

nia

z c

hem

ii r

eko

mendow

ane d

la:

www.szkolna.pl www.tutor.torun.pl

Magiczna chemia. Zagadnienia z chemii nie tylko

dla olimpijczyków – gimnazjalistów

i licealistów – to obszerny wybór zagad-

nień i zadań dla uczniów zamierzających

szerzej poznać chemię. Intencją autora

było wypełnienie luki występującej po-

między chemią szkolną a wiedzą chemi-

czną niezbędną do udziału w konkursach

i w olimpiadzie chemicznej oraz do podjęcia

studiów obejmujących przedmioty przy-

rodnicze, takie jak: chemia, biochemia, far-

macja czy medycyna.

W kolejnych rozdziałach można znaleźć

zagadnienia i zadania obejmujące takie tematy,

jak: powstawanie pierwiastków we Wszech-

świecie, izomeria i analiza konformacyjna,

aktywność optyczna związków chemicznych i ich

biomolekularna homochiralność czy aromaty-

czność węglowodorów. W odrębnym rozdziale

przedstawiono osiągnięcia chemików uhonoro-

wane nagrodami Nobla. Są tu też zadania, których

treść jest oparta na historycznie ważnych odkry-

ciach chemicznych. Uczeń znajdzie tu różne teorie

budowy i działania kwasów i zasad oraz soli i roztwo-

rów buforowych. Całość książki zamyka kilka anegdot

o chemikach. Do większości pytań, zadań i problemów

dołączono odpowiedzi i komentarze. Na końcu autor

zamieścił zestawienie książek, po które powinien sięg-

nąć każdy ciekawy otaczającego go świata uczeń, nie

tylko ten interesujący się chemią.

Autor książek – – jest doktorem nauk chemicznych,

absolwentem Politechniki Gdańskiej. Studiował fizykę i chemię. W la-

tach 1982-93 pracował w Katedrze Chemii Organicznej PG. Był

nauczycielem i wykładowcą w Medycznym Studium Zawodowym

w Toruniu oraz adiunktem na Wydziale Chemii UMK. Od 1991 roku jest

dyrektorem Studium Oświatowego „Tutor” w Toruniu – m.in. prowadzi

zajęcia dla licealistów przygotowujących się do egzaminów na studia

medyczne. W 1993 roku założył Oficynę Wydawniczą „Tutor” –

wydawnictwo o profilu edukacyjnym, nakładem którego ukazało się

kilkadziesiąt tytułów.

Zdzisław Głowacki

OficynaWydawnicza

Jest autorem kilkunastu prac

naukowych z zakresu zastosowań NMR do

oznaczania składu enancjomerycznego związków organicznych

oraz książek, m.in.

oraz

i cyklu zbiorów zadań

. Jest współautorem książek:

i .

Interesuje się szeroko pojętymi dyscyplinami matematyczno-

-przyrodniczymi. Wypoczywa w wiejskim domku – pracując w ogro-

dzie. Jego hobby to geograficzne i historyczne wędrówki śladami

przodków.

Po naszej stronie lustra. Złamana symetria Wszech-świata Chemiczna dialektyka. Testy egzaminacyjne z chemii dlagimnazjalistów Chemia. Ćwiczenia dla licealis-tów Odlotowa matematyka. Zadania dlanajmłodszych olimpijczyków – uczniów szkół podstawowych i gim-nazjów Pewniaki. Próbne egzaminy gimnazjalne

ul. Warszawska 14/2, 87-100 Toruń, tel./fax 56 65-999-55, tel. kom. 603-929-227