PROGRAM

BEZPIECZESTWA POWODZIOWEGO

W REGIONIE WODNYM

RODKOWEJ WISY PROJEKT

(wersja robocza)

Warszawa, padziernik 2012 r.

2

Status dokumentu Niniejszy dokument jest pierwsz wersj robocz Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy, skierowan do konsultacji wojewdzkich, przed przedoeniem dokumentu do przyjcia przez Komitet Sterujcy. Program opracowany z upowanienia Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji przez Jacka Kozowskiego, Wojewod Mazowieckiego. Komitet Sterujcy: Micha Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji. Jacek Cichocki, Minister Spraw Wewntrznych. Stanisaw Gawowski, Sekretarz Stanu w Ministerstwie rodowiska. Ewa Mes, Wojewoda Kujawsko-Pomorski. Jolanta Szono-Koguc, Wojewoda Lubelski. Jolanta Chemiska, Wojewoda dzki. Maciej ywno, Wojewoda Podlaski. Boentyna Paka-Koruba, Wojewoda witokrzyski. Marian Podziewski, Wojewoda Warmisko-Mazurski. Janusz Winiewski, p.o. Prezesa Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej. Leszek Bagiski, Dyrektor Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej. Hanna Gronkiewicz-Waltz, Prezydent m.st. Warszawy. Program opracowany przez zesp autorw pod przewodnictwem prof. dr. hab. Jana elazo i Mateusza Balcerowicza jako koordynatora Programu.

Redakcja: Katarzyna Faliska.

Zesp autorw: dr Joanna Adamczyk, Andrzej Baranowski, dr in Anna Barya, Aleksander Baszczyk, dr in. Magorzata Bogucka-Szymalska, prof. dr hab. in. Magdalena Borys, dr in. Andrzej Brandyk, Barbara Cabala Pluciska, Micha Ceran, dr Jarosaw Chormaski, Aleksandra Czyewska, Tomasz Darski, prof. dr hab. in. Szczepan Ludwik Dbkowski, Krzysztof Dbrowski, Marcin Dominikowski, Witold Drowanowski, dr Anna Fogel, dr Piotr Fogel, Tomasz Gsiak, Marian Grecki (), Mateusz Grygoruk, Hanna Ignaciuk, prof. dr hab. in. Stefan Ignar, Magdalena Jarecka, prof. dr hab. Jerzy Jeznach, Wioletta Kamiska, Kacper Kamiski, dr in. Ignacy Kardel, dr Adam Kiczko, prof. dr hab. in. Zbigniew Kledyski, Micha Komorowski, Roman Konieczny, Andrzej Kosicki, Renata Koko, Pawe Kozikowski, Izabela Krawczyk, dr in. Andrzej Krukowicz, dr in. Elbieta Kubrak, prof. dr hab. in. Janusz Kubrak, Emilia Kulczyk Prus, Jacek Kuskowski, Wawrzyniec Lejman, dr in. Agnieszka Machowska, dr hab. Artur Magnuszewski, dr in. arch. Tomasz Majda, dr in. Anna Maksymiuk Dziuban, Rafa Marciniak, dr in. arch. Magorzata Marecka, dr Agnieszka Markowska, prof. dr hab. Waldemar Mioduszewski, Jerzy Niedbaa, Joanna Nowocie, Joanna Nowocie, dr hab. in. Tomasz Okruszko, Wiesaw Ostaniewicz, dr in. Adam P. Kozio, Konrad Paduch, Leszek Papaj, Karolina Pawlak, prof. dr hab. Edward Pierzgalski, dr hab. in. Zbigniew Popek, Marta Rak, Andrzej Rybus-Tooczko, prof. dr hab. Andrzej Sadurski, Magorzata Siudak, Marek Sokoowski, dr in. Tomasz Staczyk, Adam Sulejewski, mgr in. Renata Supryk, dr in. Daniel Szejba, dr in. Sylwia Szporak, Maria Szwako, Micha Tomusiak, Elbieta Tyralska-Wojtycza, dr in. Sylwestr Tyszewski, dr Piotr Wadykowski, dr in. Micha Wasilewicz, Stanisaw Winiewski, Sawomir Wosiski.

3

Szanowni Pastwo,

przedoony zosta Pastwu projekt dokumentu stanowicego wynik wielomiesicznych

prac Biura Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej

Wisy, a take grona ekspertw zaproszonych do wsppracy przy jego przygotowaniu.

Opracowany dokument jest rwnie wynikiem oceny stworzonych na potrzeby

Programu ekspertyz, ktre powstay w oparciu o merytoryczn wiedz uznanych

specjalistw z polskich uczelni oraz towarzystw zrzeszajcych urbanistw i architektw.

Przedstawiony dokument jest efektem wieloetapowych prac, w skad ktrych

obok realizowanych ekspertyz wchodziy take warsztaty oraz spotkania komitetu

koordynujcego organizowane przez Mazowiecki Urzd Wojewdzki w Warszawie.

Straty po powodzi z 2010 r. przekroczyy 11,5 mld zotych (to blisko 1% wartoci

polskiego PKB), za w samym w regionie rodkowej Wisy wyniosy ponad

1,3 mld zotych. MSWiA na przeomie 2010 i 2011 roku przekazao przeszo

3 mld 200 mln zotych na usuwanie skutkw powodzi, nie liczc ponad 400 mln zotych

z Europejskiego Funduszu Solidarnoci.

Powd jest jednym z najwikszych niebezpieczestw cywilizacyjnych XXI wieku.

Wydatki na usuwanie jej skutkw sigaj znaczcej czci produktu krajowego brutto,

za koszty spoeczne jej wystpienia s nie do odtworzenia przez wiele lat. Zjawisko

powodzi powoduje znaczce straty zarwno w krajach rozwinitych, jak i tych dopiero

si rozwijajcych. Dlatego te, w samym tylko obszarze holenderskiego Amsterdamu

do 2013 roku zaplanowano inwestycje przekraczajce kwot 3,2 mld euro, podobne

inicjatywy byy podejmowane w Niemczech po powodzi stulecia z 2002 roku. Tylko

na terenie wojewdztwa mazowieckiego na odbudow zniszczonej infrastruktury

komunalnej przeznaczono 72,2 mln zotych, przekazujc na infrastruktur

hydrotechniczn ponad 50 mln zotych. Wydatki zwizane z pomoc spoeczn signy

prawie 34 mln zotych.

4

Biorc pod uwag te zniszczenia, w 2011 roku zostaa przedstawiona inicjatywa majca

na celu ograniczenie przyszych strat wynikajcych z niekontrolowanych wystpie

rzek. Powsta dugoletni plan dziaa inwestycyjnych i spoecznych, ktry ma suy

ponad 14 milionom mieszkacw dorzecza Wisy rodkowej przez najblisze 15 lat.

W okresie od kwietnia do padziernika 2011 r. byy tworzone ramy oglne Programu.

Sam projekt dokumentu powsta w 2012 roku, za jego zatwierdzenie odbyo si

na grudniowym posiedzeniu obradujcego w Warszawie Komitetu Sterujcego. W 2013

roku planowane jest przeprowadzenie prognozy oddziaywania na rodowisko oraz

konsultacji spoecznych, za w 2014 roku zakadane jest opracowanie studium

wykonalnoci programu i ocena ex-ante. W roku 2014 maj si odby konsultacje

midzyresortowe, ktrych uwieczeniem bdzie przedoenie Programu Radzie

Ministrw. Gwnym celem przedstawionego projektu dokumentu Programu jest

minimalizowanie ryzyka powodziowego w regionie wodnym rodkowej Wisy.

Program - oprcz dziaa nietechnicznych - zawiera zadania z zakresu inynierskich

rodkw ochrony przed powodzi. Dziaania te obejmuj remont i modernizacj waw

przeciwpowodziowych, budow i odbudow urzdze hydrotechnicznych, budow

polderw, suchych zbiornikw, obiektw maej retencji i systemw melioracyjnych oraz

przedsiwzicia zwizane z regulacj rzek. Racjonalne wykorzystanie technicznych

rodkw ochrony przed powodzi, w tym podniesienie skutecznoci dziaania

i efektywnoci infrastruktury przeciwpowodziowej oraz zapewnienie odpowiedniej

przepustowoci koryta i midzywala, stanowi podstawowy element w ochronie

przeciwpowodziowej.

Wartym podkrelenia, a istotnym elementem realizowanej strategii jest take kwestia

podniesienia wiadomoci spoecznej, zarwno wacicieli, jak i uytkownikw terenw

zagroonych powodzi. Z uwagi na fakt, i to obywatele oraz ich dobytek pozostaj

w centrum zainteresowania Programu, wane jest wprowadzenie instytucjonalnej

pomocy osobom poszkodowanym. Przedstawiony dokument powinien zabezpieczy

w tym wzgldzie mieszkacw regionu wodnego rodkowej Wisy

na najblisze 15 lat.

Z powaaniem,

Jacek Kozowski

Wojewoda Mazowiecki

5

Objanienia skrtw: DP Dyrektywa Powodziowa GUS Gwny Urzd Statystyczny HNV high nature value (obszary o wysokiej wartoci przyrodniczej) icp inwestycje celu publicznego IMGiW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej jst jednostka samorzdu terytorialnego KPZK Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju KSRR Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego KZGW Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej MPZP miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego MSP mae i rednie przedsibiorstwa NSS Narodowa Strategia Spjnoci NSRO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ONW obszary o niekorzystnych warunkach OO ocena oddziaywania na rodowisko PCZK Powiatowe Centrum Zarzdzania Kryzysowego PIW Powiatowy Inspektorat Weterynarii PLW Powiatowy Lekarz Weterynarii RDO Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska RZGW Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej RZPR Ramowe Zintegrowane Programy Regionalne SARP Stowarzyszenie Architektw Polskich SRK Strategia Rozwoju Kraju TUP Towarzystwo Urbanistw Polskich UE Unia Europejska ULW Urzdowy Lekarz Weterynarii WCZK Wojewdzkie Centrum Zarzdzania Kryzysowego WLW Wojewdzki Lekarz Weterynarii WWF World Wildlife Fund WZiZT warunki zabudowy i zagospodarowania terenu WZMiUW Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych ZHP Zwizek Harcerstwa Polskiego ZHR Zwizek Harcerstwa Rzeczypospolitej

6

1. WSTP.............................................................................................................................................. 9

1.1. CEL I UZASADNIENIE ................................................................................................................... 9 1.2. ZASIG TERYTORIALNY, CZASOWY, STOPIE SZCZEGOWOCI....................................................... 9 1.3. RAMY PRAWNE PROGRAMU........................................................................................................ 10 1.4. ZGODNO ZE STRATEGIAMI UNII EUROPEJSKIEJ, PASTWA I REGIONALNYMI .............................. 12 1.5. METODOLOGIA PRZYGOTOWANIA PROGRAMU ............................................................................ 16 1.6. UCZESTNICY I ICH ROLE, PLAN KOMUNIKACJI............................................................................. 19 1.7. HARMONOGRAM PRAC NAD OPRACOWANIEM PROGRAMU 20112014 ......................................... 21

2. OGLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU WODNEGO RODKOWEJ WISY .......... 23

2.1. UWARUNKOWANIA GEOLOGICZNE I GEOMORFOLOGICZNE .......................................................... 23 2.2. UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE I POGODOWE .......................................................................... 23 2.3. CHARAKTERYSTYKA HYDROLOGICZNA I OBSZARY ZALEWOWE....................................................... 25 2.4. WALORY PRZYRODNICZE I KULTUROWE ...................................................................................... 28 2.5. UYTKOWANIE TERENU.............................................................................................................. 29 2.6. CHARAKTERYSTYKA PROCESW URBANIZACYJNYCH .................................................................... 29 2.7. GOSPODARKA I INFRASTRUKTURA.............................................................................................. 30

3. DIAGNOZA STANU BEZPIECZESTWA POWODZIOWEGO W REGIONIE WODNYM RODKOWEJ WISY ................................................................................................................. 31

3.1. WYBRANE POWODZIE W REGIONIE WODNYM RODKOWEJ WISY W OSTATNIM PIDZIESICIOLECIU31 3.2. INFRASTRUKTURA PRZECIWPOWODZIOWA .................................................................................. 38 3.2.1. ISTNIEJCA INFRASTRUKTURA PRZECIWPOWODZIOWA I JEJ STAN TECHNICZNY ............................. 38 3.2.2. INNA INFRASTRUKTURA HYDROTECHNICZNA SUCA OCHRONIE PRZECIWPOWODZIOWEJ ........... 45 3.3. RETENCJA ZLEWNI..................................................................................................................... 45 3.4. OBSZARY CHRONIONE................................................................................................................ 47 3.5. GOSPODARKA PRZESTRZENNA NA OBSZARACH ZAGROONYCH POWODZI.................................... 48 3.5.1. OBOWIZUJCY STAN PRAWNY ODNOSZCY SI DO OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W ZAKRESIE

PLANOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO.............................................................. 48 3.5.2. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA W AKTACH PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO NA POZIOMIE

PONADLOKALNYM ..................................................................................................................... 53 3.5.3. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA W AKTACH PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO NA POZIOMIE GMINY55 3.5.4. STAN FAKTYCZNY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARW NARAONYCH

NA NIEBEZPIECZESTWO POWODZI ............................................................................................ 57 3.6. ZARZDZANIE KRYZYSOWE......................................................................................................... 61 3.6.1. ZARZDZANIE KRYZYSOWE JAKO NARZDZIE PREWENCJI ............................................................. 61 3.6.2. SYSTEM PROGNOZOWANIA ZAGROE I OSTRZEGANIA O NIEBEZPIECZESTWIE............................. 63 3.6.3. POMOC POSZKODOWANYM I WSPPRACA Z ORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI .......................... 64 3.6.4. DZIAANIA EDUKACYJNE I KONSULTACJE SPOECZNE ................................................................. 65 3.7. PODSUMOWANIE ....................................................................................................................... 65

4. GWNE KIERUNKI INTERWENCJI W CELU ZMNIEJSZENIA RYZYKA POWODZIOWEGO W REGIONIE WODNYM RODKOWEJ WISY .............................. 67

4.1. CELE STRATEGICZNE I SZCZEGOWE........................................................................................ 67 4.2. TECHNICZNE (INYNIERSKIE) RODKI OCHRONY PRZED POWODZI.............................................. 69 4.2.1. ZAPEWNIENIE ODPOWIEDNIEJ PRZEPUSTOWOCI KORYTA I MIDZYWALA DLA WD

WEZBRANIOWYCH...................................................................................................................... 70 4.2.2. PODNIESIENIE POZIOMU SKUTECZNOCI DZIAANIA INFRASTRUKTURY PRZECIWPOWODZIOWEJ ... 71 4.2.3. DZIAANIA OGRANICZAJCE ZAGROENIE POWODZIAMI ZATOROWYMI ......................................... 72 4.2.4. WYKORZYSTANIE SYSTEMW MELIORACYJNYCH ISTOTNYCH DLA BEZPIECZESTWA POWODZIOWEGO72 4.2.5. ZMNIEJSZENIE ZAGROENIA POWODZIOWEGO ZWIZANE Z FUNKCJONOWANIEM ZBIORNIKW

WODNYCH ................................................................................................................................ 73 4.3. PROEKOLOGICZNE DZIAANIA DLA OCHRONY PRZED POWODZI ................................................. 73 4.3.1. PRZYRODNICZE I KULTUROWE UWARUNKOWANIA REALIZACJI INWESTYCJI W ZAKRESIE OCHRONY

7

PRZECIWPOWODZIOWEJ.............................................................................................................74 4.3.2. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.......................................................................................................74 4.3.3. MAA RETENCJA ........................................................................................................................75 4.4. GOSPODARKA PRZESTRZENNA NA OBSZARACH ZAGROONYCH POWODZI ....................................76 4.4.1. OGRANICZENIE OSADNICTWA NA TERENACH NARAONYCH NA NIEBEZPIECZESTWO POWODZI .....77 4.4.2. STOSOWANIE SZCZEGLNYCH WARUNKW LOKALIZACJI I REALIZACJI ZABUDOWY NA TERENACH

ZAGROONYCH POWODZI, NA KTRYCH OGRANICZENIE ZABUDOWY NIE JEST MOLIWE LUB CELOWE ....................................................................................................................................77

4.4.3. INTEGRACJA DZIAA W SFERZE PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO UYTKOWNIKW OBSZARW ZAGROONYCH POWODZI .........................................................................................................78

4.5. WZMOCNIENIE INSTYTUCJONALNEGO SYSTEMU ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO, OSTRZEGANIA I PROGNOZOWANIA ZAGROENIA ORAZ LIKWIDACJI SKUTKW POWODZI .......................................78

4.5.1. PODNIESIENIE KOMPETENCJI STRUKTUR ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA, ALARMOWANIA I REAGOWANIA NA ZAGROENIA POWODZIOWE ..........................78

4.5.2. ZWIKSZENIE EFEKTYWNOCI INSTYTUCJONALNEJ POMOCY POSZKODOWANYM POPRZEZ WSPPRAC Z ORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI......................................................................79

4.6. DZIAALNO EDUKACYJNA .......................................................................................................80 4.6.1. PODNOSZENIE WIADOMOCI SPOECZNEJ NA TEMAT ISTNIEJCEGO ZAGROENIA I SPOSOBW

MINIMALIZOWANIA RYZYKA .........................................................................................................80 4.6.2. PODNIESIENIE POZIOMU WIADOMOCI ZAGROE POWODZIOWYCH I UMIEJTNOCI

PRZECIWDZIAANIA IM POPRZEZ DZIAANIA EDUKACYJNE I INFORMACYJNE.................................80 4.6.3. PRZYGOTOWANIE I MATERIAW INFORMACYJNO-PORADNIKOWYCH DLA MIESZKACW OBSZARW

NARAONYCH NA NIEBEZPIECZESTWO POWODZI........................................................................81 4.7. WARIANTY ROZWIZA ...............................................................................................................81 4.7.1. WARIANTOWANIE STRATEGICZNE ............................................................................................82 4.7.2. WARIANTOWANIE W GRUPACH DZIAA INWESTYCYJNYCH ...........................................................85 4.7.3. WARIANTOWANIE ROZWIZA W POSZCZEGLNYCH ZLEWNIACH...................................................86

5. DZIAANIA I ZADANIA W CELU ZMNIEJSZENIA RYZYKA POWODZIOWEGO W REGIONIE WODNYM RODKOWEJ WISY ........................................................................87

5.1. KRYTERIA WYBORU ZADA NA LATA 2015-2020-2030..................................................................87 5.2. DZIAANIA I ZADANIA NIEINWESTYCYJNE (PLANOWANIE PRZESTRZENNE, EDUKACJA, ZARZDZANIE

KRYZYSOWE)..............................................................................................................................89 5.3. DZIAANIA I ZADANIA INWESTYCYJNE........................................................................................ 116 5.3.1. ZLEWNIA BEZPOREDNIA WISY................................................................................................ 116 5.3.1.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE ................................................................................................... 116 5.3.1.2. URZDZENIA WODNE ...............................................................................................................226 5.3.1.3. MELIORACJE ...........................................................................................................................239 5.3.1.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ........................................................................................................247 5.3.1.5. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.....................................................................................................326 5.3.1.6. REGULACJA RZEK ....................................................................................................................345 5.3.2. ZLEWNIA BUGU .......................................................................................................................362 5.3.2.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE ...................................................................................................362 5.3.2.2. URZDZENIA WODNE ...............................................................................................................393 5.3.2.3. MELIORACJE ...........................................................................................................................403 5.3.2.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ........................................................................................................405 5.3.2.5. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.....................................................................................................456 5.3.3. ZLEWNIA BIEBRZY....................................................................................................................467 5.3.3.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE ...................................................................................................467 5.3.3.2. URZDZENIA WODNE ...............................................................................................................468 5.3.3.3. MELIORACJE ...........................................................................................................................483 5.3.3.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ........................................................................................................487 5.3.3.5. REGULACJA RZEK ....................................................................................................................488 5.3.4. ZLEWNIA BZURY.......................................................................................................................491 5.3.4.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE ...................................................................................................491 5.3.4.2. URZDZENIA WODNE ...............................................................................................................497 5.3.4.3. MELIORACJE ...........................................................................................................................498 5.3.4.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ........................................................................................................499 5.3.4.5. REGULACJA RZEK ....................................................................................................................563

8

5.3.5. ZLEWNIA KAMIENNEJ .............................................................................................................. 564 5.3.5.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE................................................................................................... 564 5.3.5.2. URZDZENIA WODNE............................................................................................................... 577 5.3.5.3. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ....................................................................................................... 580 5.3.5.4. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.................................................................................................... 585 5.3.6. ZLEWNIA NARWI...................................................................................................................... 587 5.3.6.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE................................................................................................... 587 5.3.6.2. URZDZENIA WODNE............................................................................................................... 594 5.3.6.3. MELIORACJE........................................................................................................................... 665 5.3.6.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ....................................................................................................... 683 5.3.6.5. REGULACJA RZEK.................................................................................................................... 687 5.3.7. ZLEWNIA PILICY...................................................................................................................... 693 5.3.7.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE................................................................................................... 693 5.3.7.2. URZDZENIA WODNE............................................................................................................... 720 5.3.7.3. MELIORACJE........................................................................................................................... 726 5.3.7.4. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ....................................................................................................... 734 5.3.7.5. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.................................................................................................... 759 5.3.7.6. REGULACJA RZEK.................................................................................................................... 760 5.3.8. ZLEWNIA PISY ......................................................................................................................... 768 5.3.8.1. URZDZENIA WODNE............................................................................................................... 768 5.3.8.2. REGULACJA RZEK.................................................................................................................... 776 5.3.9. ZLEWNIA WIEPRZA .................................................................................................................. 777 5.3.9.1. WAY PRZECIWPOWODZIOWE................................................................................................... 777 5.3.9.2. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ....................................................................................................... 793 5.3.9.3. SUCHE ZBIORNIKI, POLDERY.................................................................................................... 926 5.3.10. ZLEWNIA WKRY....................................................................................................................... 951 5.3.10.1. URZDZENIA WODNE............................................................................................................... 951 5.3.10.2. MELIORACJE........................................................................................................................... 952 5.3.10.3. OBIEKTY MAEJ RETENCJI ....................................................................................................... 961 5.3.10.4. REGULACJA RZEK.................................................................................................................... 965 5.4. DZIAANIA I ZADANIA W UJCIU WARIANTOWYM (KLASYFIKACJA ZADA).................................... 973 5.5. WERYFIKACJA ZADA Z WYKORZYSTANIEM INFORMATYCZNEGO SYSTEMU OSONY KRAJU.......... 981

6. PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAYWANIA NA RODOWISKO982

7. PODSTAWOWE ZAOENIA SYSTEMU REALIZACJI PROGRAMU............................ 983

7.1. ZARZDZANIE PROGRAMEM ..................................................................................................... 983 7.2. SPOSB MONITOROWANIA I OCENY POSTPW OSIGANIA CELW GWNYCH I SZCZEGOWYCH985 7.3. HARMONOGRAM WDRAANIA PROGRAMU ................................................................................. 986 7.4. PROJEKT UCHWAY RADY MINISTRW W SPRAWIE POWOANIA PENOMOCNIKA RZDU............. 987

8. PLAN FINANSOWY I RDA FINANSOWANIA PROGRAMU ...................................... 989

9. LITERATURA I RDA INFORMACJI............................................................................... 990

10. SOWNIK POJ ...................................................................................................................... 998

11. SPIS RYSUNKW I TABEL .................................................................................................... 1002

12. ZACZNIKI ............................................................................................................................ 1004

9

1. WSTP

1.1. Cel i uzasadnienie Celem Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy (zwanym dalej Programem) jest stworzenie operacyjnego, redniookresowego narzdzia minimalizowania ryzyka powodziowego w regionie wodnym rodkowej Wisy. Program obejmuje uzgodnione priorytetowe kierunki dziaa, ktrych rezultatem bdzie systematyczne podnoszenie poziomu bezpieczestwa obszaru zlewni z uwzgldnieniem wartoci przyrodniczych i kulturowych.

W ostatnim dziesicioleciu w regionie wodnym rodkowej Wisy wystpiy dwie due powodzie, ktre spowodoway zagroenie dla ycia ludzi oraz spowodoway ogromne straty materialne. Szczeglnie due straty wywoaa ostatnia powd w 2010 r. Ujawnia ona z jednej strony saboci i zaniedbania istniejcej infrastruktury przeciwpowodziowej, z drugiej brak zintegrowanego dziaania rnych podmiotw odpowiedzialnych za gospodark wodn i bezpieczestwo powodziowe, wynikajcy z nadmiernego rozproszenia kompetencji - przy nieistnieniu dugofalowych programw bd strategii minimalizowania zagroenia powodziowego - w sytuacji staego wzrostu tego zagroenia, w wyniku postpujcego zagospodarowania i spadku retencji w dorzeczu Wisy.

Wysoko strat poniesionych w Polsce w skutek powodzi z 2010 roku wyniosa ponad 2,9 mld euro. Warto ta stanowia blisko 1% PKB za 2009 r., co pozwolio przedoy Komisji Europejskiej wniosek o dofinansowanie likwidacji szkd powstaych podczas powodzi. Na usuwanie skutkw powodzi w roku 2010 i 2011 MSWiA przekazao cznie 3 mld 216 mln 293 tys. z Dodatkowo Polska otrzymaa 105,5 mln euro, czyli okoo 422 mln z, pomocy finansowej z Funduszu Solidarnoci Unii Europejskiej.

W zwizku z tak znacznymi wydatkami finansowymi pastwa na usuwanie skutkw klsk wzrasta znaczenie podjcia przez rzd systemowych dziaa w sferze profilaktyki powodziowej.

Do tej pory nie byo programu dotyczcego obszaru regionu wodnego rodkowej Wisy, ktry uwzgldniaby denie w duszej perspektywie czasu do systemowego zwikszenia bezpieczestwa powodziowego w zlewni, tak jak to zrobiono w programach dotyczcych regionw wodnych Odry i - od niedawna - grnej Wisy.

W 2011 r. stworzono zaoenia programu ramowego. Po ich przyjciu przez Komitet Sterujcy opracowano w 2012 r. opracowano projekt Programu, ktry zostanie poddany strategicznej ocenie oddziaywania na rodowisko, a nastpnie po studium wykonalnoci i ocenie ex-ante, przedstawiony zostanie Radzie Ministrw. Po zaakceptowaniu przez rzd bdzie realizowany poczwszy od 2015 r.

1.2. Zasig terytorialny, czasowy, stopie szczegowoci Wisa rodkowa i jej dopywy mog nie zagroenie powodziowe, jak stao si to podczas powodzi w 2010 r. Analizowany obszar pokrywa si z zasigiem dziaania Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej w Warszawie i obejmuje w caoci lub w czci wojewdztwa: mazowieckie, lubelskie, podlaskie, dzkie, kujawsko-pomorskie, lskie, witokrzyskie oraz warmisko-mazurskie (1035 gmin) stanowice

10

obszary dziaania omiu Wojewdzkich Zarzdw Melioracji i Urzdze Wodnych1 (zacznik nr 1).

Zakres czasowy Programu wynika z dokumentw strategicznych kraju dotyczcych dwch perspektyw:

redniookresowej do 2020 r., strategicznej do 2030 r.

Tak okrelony horyzont czasowy jest take zgodny z polityk wodn Unii Europejskiej.

Podstawe opracowa kartograficznych Programu stanowi mapy w skali 1:250 000. Dziaania i zadania w celu zmniejszenia ryzyka powodziowego w regionie wodnym rodkowej Wisy planowane s w ukadzie zlewniowym, z uwzgldnieniem podziau na: bezporedni zlewni Wisy oraz zlewnie Bugu, Biebrzy, Bzury, Kamiennej, Narwi, Pilicy, Pisy, Wieprza i Wkry.

1.3. Ramy prawne Programu W trakcie opracowywania Programu uwzgldnione zostay przede wszystkim nastpujce akty prawne:

dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 padziernika 2000 r. ustanawiajca ramy wsplnotowego dziaania w dziedzinie polityki wodnej2.

Jest to podstawowy akt prawny UE bdcy wynikiem wieloletnich prac zmierzajcych do lepszej ochrony wd poprzez wprowadzenie wsplnej europejskiej polityki wodnej, opartej na przejrzystych, efektywnych i spjnych ramach legislacyjnych. Zobowizuje pastwa czonkowskie do racjonalnego wykorzystywania i ochrony zasobw wodnych w myl zasady zrwnowaonego rozwoju.

dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 padziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzdzania nim3.

Jest to podstawowy akt prawny UE, okrelajcy zasady planowania przeciwpowodziowego zwany Dyrektyw Powodziow. Zobowizuje on pastwa europejskie do podjcia dziaa, umoliwiajcych zminimalizowanie ryzyka, ktre powd moe stwarza dla ludzkiego zdrowia, rodowiska przyrodniczego, dziaalnoci gospodarczej i dziedzictwa kulturowego oraz zarzdzanie nim.

ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju4.

Stanowi ona podstaw do sporzdzania i wprowadzania dokumentw operacyjno-wdroeniowych (programw) opracowywanych m.in. przez ministrw waciwych w celu realizacji redniookresowej strategii rozwoju kraju. W przypadku kadego programu instytucja opracowujca program przygotowuje przed jego przyjciem raport ex ante, zawierajcy sporzdzon z wyprzedzeniem ewaluacj skutecznoci i efektywnoci realizacji programu. 1Drobne fragmenty Regionu Wodnego rodkowej Wisy wkraczaj take na obszar wojewdztw maopolskiego, podkarpackiego i wielkopolskiego, dlatego wykorzystano take materiay czstkowe z waciwych dla nich Wojewdzkich Zarzdw Melioracji i Urzdze Wodnych. 2 Dz.U.UE.L.2000 Nr 327, poz. 1 Dz.U.UE-sp.15-5-275. 3 Dz. U.UE.L.2007 Nr 288, poz. 27. 4 Tekst jednolity Dz.U.2009.84.712 2010-01-01 zm. Dz.U.2009.157.1241.

11

ustawa z dnia 18 lipca 2011r. o zmianie ustawy Prawo wodne5 oraz niektrych innych ustaw.

Wdraa ona tzw. Dyrektyw Powodziow do krajowego ustawodawstwa. Zgodnie z tym aktem prawnym administracja publiczna zobowizana jest do podejmowania przedsiwzi (w aspekcie rzeczowym i finansowym) dotyczcych ochrony przeciwpowodziowej oraz minimalizacji skutkw powodzi w okrelonym czasie, a take w cyklach 6-letnich i do rozliczania si ze skutkw ich realizacji.

W celu zapewnienia kompatybilnoci Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy i realizacji zobowiza pastwa w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, powstajcych w tym samym czasie w wyniku wdraania Dyrektywy Powodziowej, przyjto zaoenie, e w Programie bd sukcesywnie uwzgldniane wyniki prac wdroeniowych, o ktrych mowa w ww. ustawie. W szczeglnoci lista przedsiwzi przewidzianych do realizacji w ramach programu zostanie poddana weryfikacji. Bd te proponowane pilotaowe autorskie rozwizania oparte na wasnych analizach.

ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody6. Okrela cele, zasady i formy ochrony przyrody ywej i nieoywionej kraju. Opisuje m.in. dziaania, ktre mona prowadzi na obszarach objtych poszczeglnymi formami ochrony przyrody, w tym prace zwizane z bezpieczestwem przeciwpowodziowym i zmieniajce stosunki wodne. Program Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy bierze pod uwag wszystkie zapisy zwizane z przedmiotem opracowania dokumentu.

ustawa z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko7.

Opracowywanie i wdraanie Programu bdzie realizowane z zachowaniem wymogw ustawy (patrz rozdz. 6).

Ponadto, oprcz wskazanych jako gwne podstawy prawne, bd brane pod uwag inne akty prawne8.

5 Dz. U. z 2011 r. Nr 32, poz. 159. 6 Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.; 7 Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 ze zm. 8 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. (Tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. Nr 145, poz. 2019). Zmiana oczekujca Dz. U. z 2010 r. Nr 44, poz. 253; Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. tj. 2012 poz. 647 z pn. zm.), omwiona szerzej w rozdziale 4.3.; Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z pn. zm.); Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory; Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptakw (z pn. zm.); Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko ( Dz. U. Nr 213 poz. 1397); Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z pn. zm.); Ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczeglnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143 Poz. 963); Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczeglnych rozwizaniach zwizanych z usuwaniem skutkw powodzi z 2010 r. (Dz. U. Nr 123 Poz. 835, ze zm.); Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pon. zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z pn. zm.); Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558, z pon. zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tj. Dz. U. 2008, Nr 25, poz. 150 z pn. zm.); Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarw dorzeczy i regionw wodnych (Dz. U. Nr 126, poz. 878 ze zm.); ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku z wdraaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci (Dz.U.Nr 216, poz. 1370).

12

1.4. Zgodno ze strategiami Unii Europejskiej, pastwa i regionalnymi Opracowywany dokument jest zbiorem zamierze prowadzcych do zmniejszania ryzyka powodziowego w regionie wodnym rodkowej Wisy, spjnym z innymi dokumentami strategicznymi wymienionymi w tym podrozdziale. Obecnie dokumenty planistyczne i programowe na poziomie krajowym w rnym stopniu uwzgldniaj problematyk bezpieczestwa powodziowego, ale w ich aktualizacji, obejmujcej kolejny okres finansowania przez Uni Europejsk 20142020, naley potraktowa t problematyk priorytetowo. Wiele z tych dokumentw powstawao w poowie poprzedniej dekady i nie uwzgldnio narastajcego zagroenia powodziowego o bardzo szerokim zasigu (jak np. powd z 2010 roku).

Rada Ministrw przyja 27 listopada 2009 r. Plan uporzdkowania strategii rozwoju (reasumpcja decyzji 30 kwietnia 2011 r.), ktry stanowi etap prac rzdu nad uporzdkowaniem obowizujcych dokumentw strategicznych, tj. strategii i programw rozwoju, w tym programw wieloletnich.

W dokumencie zaproponowano ograniczenie liczby strategii rozwoju z obecnie obowizujcych 42 dokumentw tego typu do 9 nowych, zintegrowanych strategii rozwoju, realizujcych rednio- i dugookresow strategi rozwoju kraju, stanowicych inne strategie rozwoju w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

S to nastpujce dokumenty:

1. Strategia Innowacyjnoci i Efektywnoci Gospodarki, 2. Strategia Rozwoju Kapitau Ludzkiego, 3. Strategia Rozwoju Transportu, 4. Strategia Bezpieczestwo Energetyczne i rodowisko, 5. Strategia Sprawne Pastwo, 6. Strategia Rozwoju Kapitau Spoecznego, 7. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 20102020: Regiony, Miasta,

Obszary Wiejskie, 8. Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 9. Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa.

Podstaw diagnostyczn opracowywanych strategii rozwoju jest Raport Polska 2030, przygotowany przez Zesp Doradcw Strategicznych Prezesa Rady Ministrw w maju 2009 r. Strategie te bd stanowiy gwne instrumenty realizacji redniookresowej Strategii Rozwoju Kraju.

Program bdzie odnosi si w szczeglnoci do zapisw Strategii Sprawne Pastwo (omwionej poniej) oraz Strategii Bezpieczestwo Energetyczne i rodowisko, ktrej jednym z priorytetw jest racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi gospodarka wodna, zrwnowaona, wielofunkcyjna gospodarka lena, system obszarw chronionych (w tym NATURA 2000), biornorodno, rekultywacja gleb, zrwnowaona gospodarka zasobami z kopalin, rozwj wyrobw i usug speniajcych wysokie standardy w dziedzinie ochrony rodowiska.

Wrd wymienionych strategii bardzo wana dla realizacji Programu bdzie Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, przyjta przez Rad Ministrw 13 lipca 2010 r., realizowana m.in. poprzez zapewnienie adu przestrzennego racjonalizacj uytkowania przestrzeni, zapobieganie jej degradacji, waciwe relacje w obszarach funkcjonalnych miast, procesy urbanizacyjne zgodne z kierunkiem interwencji planowanym dla zapewnienia bezpieczestwa powodziowego. Strategia wprowadza

13

m.in. nowy instrument finansowania kontrakt terytorialny, pojcie obszary strategicznej interwencji oraz zrnicowane podejcie do rnych typw terytoriw.

Program znajduje powizanie take ze Strategi Zrwnowaonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa i jej priorytetami dotyczcymi ochrony rodowiska, biornorodnoci, zmian klimatycznych w tym priorytetem zrwnowaonego uytkowania terenw rolnych, programami rolno-rodowiskowymi, ide obszarw NATURA 2000, obszarw o wysokiej wartoci przyrodniczej (HNV) oraz obszarw o niekorzystnych warunkach (ONW), rnorodnoci biologiczn, dziaaniami adaptacyjnymi i mitygacyjnymi w rolnictwie (zwikszenie retencji wody w rodowisku, ochrona gleb, zrwnowaone stosowanie rodkw ochrony rolin, promocja praktyk sprzyjajcych redukcji i sekwestracji gazw cieplarnianych, modernizacja pomieszcze inwentarskich, edukacja, upowszechnianie systemu ubezpiecze, wzmocnienie systemu planowania przestrzennego) synergi midzy celami produkcyjnymi, rodowiskowymi i adaptacyjnymi; pozyskiwaniem energii ze rde odnawialnych.

Program jest spjny zarwno ze strategicznymi dokumentami opracowanymi wczeniej jak i dokumentami obowizujcymi.

Strategia Rozwoju Kraju 20072015 jest nadrzdnym, wieloletnim dokumentem strategicznym dotyczcym rozwoju spoeczno-gospodarczego kraju, stanowicym odniesienie dla innych strategii i programw rzdowych oraz opracowywanych przez jednostki samorzdu terytorialnego. Strategia jest podstawow przesank dla Narodowej Strategii Spjnoci (NSS) Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, Krajowego Planu Strategicznego dla Obszarw Wiejskich i Strategii Rozwoju Rybowstwa oraz wynikajcych z nich programw operacyjnych. Opracowywany Program zostanie oceniony ze wzgldu na zgodno z zapisami Strategii. Szczeglnie wany dla Programu jest priorytet 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i spoecznej, w ramach ktrego wspierane bd przedsiwzicia z zakresu ochrony przed katastrofami naturalnymi i w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, obejmujce modernizacj i odtworzenie urzdze przeciwpowodziowych, a take rozwj maej sztucznej retencji oraz budowy polderw. Natomiast w ramach priorytetu 4. Budowa zintegrowanej wsplnoty spoecznej i jej bezpieczestwa przewidziano m.in. zintensyfikowanie dziaa na rzecz poprawy infrastruktury bezpieczestwa wewntrznego, w tym systemu informowania o zagroeniach powodziowych, co jest zgodne z proedukacyjnymi zaoeniami Programu. Tym samym cele, ktre ma speni Program, bd podporzdkowane realizacji celw zawartych w strategii.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 20072015 (Narodowa Strategia Spjnoci). Celem NSRO, uzgodnionym z Komisj Europejsk, jest podjcie i uruchomienie przedsiwzi, ktre zapewni utrzymanie gospodarki na ciece wysokiego wzrostu w nastpstwie wzmocnienia konkurencyjnoci regionw i przedsibiorstw oraz wzrostu zatrudnienia przy zapewnieniu wyszego poziomu spjnoci spoecznej, gospodarczej i terytorialnej. W wietle tych zaoe przyjto do realizacji trzy cele szczegowe: utrzymanie gospodarki na ciece wzrostu gospodarczego, wzmocnienie konkurencyjnoci regionw i przedsibiorstw i wzrost zatrudnienia oraz podniesienie poziomu spjnoci spoecznej, gospodarczej i terytorialnej. Realizacja drugiego celu szczegowego wymaga poprawy wizerunku Polski i jej regionw jako miejsca atrakcyjnego do inwestowania i pracy, zapewnienia dostpnoci do sprawnie dziaajcej i bezpiecznej infrastruktury transportowej oraz kierowania rodkw na infrastruktur rodowiskow w celu wzmocnienia synergii pomidzy ochron rodowiska a wzrostem gospodarczym. Przewiduje si

14

podejmowanie dziaa w celu przeciwdziaania powanym awariom, a take minimalizacji negatywnych skutkw powodzi. NSRO stanowi podstaw 16 regionalnych programw operacyjnych i krajowych programw operacyjnych.

Strategia Gospodarki Wodnej przyjta przez Rad Ministrw 13 wrzenia 2005 r., wskazuje podstawowe kierunki i zasady realizacji idei trwaego i zrwnowaonego rozwoju w gospodarowaniu wodami, w tym zwikszenie skutecznoci ochrony przed powodzi i skutkami suszy. Dziaania prowadzce do osignicia tak zdefiniowanego celu, z ktrym zgodne s zaoenia Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy, okrelono w sposb nastpujcy:

opracowanie planw ochrony przeciwpowodziowej i przeciwdziaania skutkom suszy na obszarze kraju,

waciwe utrzymanie koryt rzecznych i stworzenie warunkw do swobodnego spywu wd powodziowych i lodw,

zwikszenie retencji dolinowej rzek, stymulowanie dziaa umoliwiajcych zatrzymanie wody w glebie przez

modernizacj melioracji szczegowych, poprawa stanu technicznego budowli hydrotechnicznych zagraajcych

bezpieczestwu, w tym obowizkowe wykonanie robt remontowych i modernizacyjnych na podstawie monitoringu sprawnoci technicznej,

budowa i modernizacja urzdze przeciwpowodziowych, utrzymanie rzek i zwizanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie technicznym,

odnowienie floty lodoamaczy w celu zapewnienia swobodnego spywu wd Wisy i Odry w okresach zlodzenia,

komunalizacja waw przeciwpowodziowych, tworzenie systemw obowizkowych ubezpiecze majtku od powodzi.

Strategia Sprawne Pastwo 20112020 przyjta zostanie przez Rad Ministrw w formie uchway i bdzie poddana ocenie w 2014 r. Opracowanie projektu strategii wynika z przyjtego przez Rad Ministrw 24 listopada 2009 r. Planu uporzdkowania strategii rozwoju. Strategia zakada, e Polska w 2020 r. bdzie pastwem: o funkcjonalnej strukturze organizacyjnej, skutecznie zarzdzanym i koordynowanym, z dobrym prawem, efektywnymi systemami ochrony praw obywatela, ze skutecznym wymiarem sprawiedliwoci i prokuratur, w ktrym wzronie poziom bezpieczestwa i porzdku publicznego.

Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 zostaa przyjta w dniu 30 grudnia 2008 r. przez Rad Ministrw. Dokument obejmuje obszar czterech z omiu wojewdztw ktre w czci s objte Programem Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy: lubelskiego, witokrzyskiego, podlaskiego i warmisko-mazurskiego. Jednym z kierunkw dziaa strategii jest przeciwdziaanie powodziom i zapobieganie skutkom innych katastrof naturalnych.

Polityka wodna pastwa do roku 2030 z uwzgldnieniem etapu 2016 projekt. Przygotowany w 2010 r. przez prezesa Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej projekt dokumentu zawiera opis problemw i postuluje podjcie niezbdnych dziaa w ramach 3 etapw reformy w sektorze polityki wodnej pastwa do roku 2030, z uwzgldnieniem terminu wdroenia dyrektyw UE, wyznaczonego na rok 2016. Projekt zosta poddany procedurze strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko i skorygowany na podstawie wynikw konsultacji. S w nim proponowane gruntowne zmiany w organizacji gospodarki wodnej, dostosowujce j do wymogw polityki wodnej UE. W stosunku do regionu wodnego rodkowej Wisy przewiduje si

15

priorytetowe dziaania do roku 2016 z zakresu zada inwestycyjnych, dotyczce zagadnie problemowych o znaczeniu krajowym, decydujcych o ksztatowaniu si fali powodziowej. S to: ekologiczne bezpieczestwo stopnia wodnego we Wocawku i poprawa

bezpieczestwa powodziowego zbiornika wocawskiego, ujciowy odcinek Bugu poprawa bezpieczestwa powodziowego poprzez

remont zapr bocznych, umocnienie brzegw oraz udronienie zamulonego koryta w rejonie ujcia Bugu do Jeziora Zegrzyskiego.

Jednym z celw nadrzdnych jest ograniczenie zagroe wywoanych przez powodzie i susze w poczeniu z utrzymaniem dobrego stanu wd i zwizanych z nimi ekosystemw. Osignicie tego jest moliwe przez realizacj celu strategicznego nr 3: ograniczenie negatywnych skutkw powodzi i suszy oraz minimalizowanie ryzyka wystpienia sytuacji nadzwyczajnych, i jego cele operacyjne:

wprowadzenie polityki zarzdzania ryzykiem powodziowym, zwikszenie skutecznoci ochrony ludnoci przed powodzi i skutkami suszy

poprzez efektywne dziaania o charakterze technicznym, wzrost wykorzystania i zwikszenie efektywnoci nietechnicznych metod

ograniczania skutkw powodzi i suszy, zwikszenie bezpieczestwa obiektw hydrotechnicznych.

Z projektu wynika, e zmniejszenie zagroenia powodziowego do 2016 r. mona osign przez zwikszenie retencji przeciwpowodziowej, w tym odbudow retencji naturalnej, co byo brane pod uwag w Programie.

W Programie wodno-rodowiskowym kraju (szczeglnie w za. 5 Lista istotnych inwestycji) zostay zebrane wycznie dziaania zmierzajce do utrzymania lub poprawy stanu wd, ktrych rozpoczcie powinno nastpi najpniej do 22 grudnia 2012 r. W opracowanym dokumencie dziaania, ktrych wykonanie pozwoli osign cele rodowiskowe do 2015 r., wynikaj wprost z innych przyjtych ju programw lub planw. Bd one wic podejmowane zgodnie z ich wewntrznymi harmonogramami, w sposb nieobciajcy budetu pastwa adnymi dodatkowymi kosztami.

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisy9. Ramowa Dyrektywa Wodna dopuszcza realizacj inwestycji majcych wpyw na stan wd, powodujcych zmiany w charakterystykach fizycznych jednolitych czci wd, jeeli cele, ktrym one su, stanowi nadrzdny interes spoeczny i/lub przynosz korzyci rodowisku naturalnemu i spoeczestwu. Na obszarze dorzecza Wisy zidentyfikowano wiele gwnych inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, ktre zostan wzite pod uwag w Programie Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy.

Rzdowy projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030 (KPZK), strategie regionalne i plany zagospodarowania wojewdztw zostay omwione w rozdz. 3.5.

Strategia ochrony obszarw wodno-botnych w Polsce wraz z Planem dziaa (na lata 20062013) jest dokumentem Ministerstwa rodowiska z 2006 r. okrelajcym cele, priorytety, zadania, podmioty uczestniczce w realizacji, okres realizacji i szacunkowe koszty wraz z potencjalnymi rdami finansowania, dotyczce obszarw wodno-botnych. Zgodnie z Konwencj z Ramsar (Konwencj o obszarach

9 Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisy, 2011, Monitor Polski nr 49, poz. 549, Warszawa.

16

wodno-botnych majcych znaczenie midzynarodowe, zwaszcza jako rodowisko yciowe ptactwa wodnego) przedsiwzicia maj dotyczy wszelkiego rodzaju siedlisk ekosystemw uzalenionych od wody, zarwno siedlisk ldowych, takich jak obszary bagienne, torfowiskowe oraz rdldowe wody powierzchniowe, jak i ekosystemw pytkich morskich wd przybrzenych. Obszary wodno-botne stanowi, na rwni z obszarami lenymi, podstawowe ukady przyrodnicze, ktre podtrzymuj ycie na Ziemi. Ich najwaniejsze funkcje przyrodnicze, takie jak: hamowanie odpywu wd podziemnych do rzek i retencjonowanie wd podziemnych i powierzchniowych, byy brane pod uwag w trakcie prac nad Programem.

Przedmiotem Krajowej strategii ochrony i zrwnowaonego uytkowania rnorodnoci biologicznej wraz z programem dziaa na lata 2007-2013 jest rnorodno biologiczna w obrbie gatunku, pomidzy gatunkami oraz ekosystemami. Dokument okrela podmioty, cele, instrumenty oraz system ewaluacji i koordynacji dziaa dotyczcych zachowania rnorodnoci biologicznej, a jego rozwiniciem jest program dziaa na lata 2007-2013. W trakcie prac nad bezpieczestwem powodziowym wzito pod uwag zapisy w strategii odnoszce si do gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej. Program uwzgldnia przy planowanych dziaaniach zarwno inwestycyjnych jak i nieinwestycyjnych ich znaczenie dla rnorodnoci biologicznej.

1.5. Metodologia przygotowania Programu Program opracowano z wykorzystaniem metodyki zarzdzania projektami PRINCE2TM. Na okres przygotowania i przeprowadzenia projektu przez ciek ocen i ekspertyz powoano czasow struktur organizacyjn, ktrej zadaniem byo opracowanie projektu Programu, przygotowanie ram sucych ocenie projektu dokumentu oraz jego przedoenie Radzie Ministrw. Zesp dysponowa okrelon pul zasobw (ludzie, sprzt, czas, rodki finansowe) oraz by rozliczany z dziaa przez powoany w tym celu Komitet Sterujcy (zacznik nr 2).

Program koncentruje si na zapewnieniu bezpieczestwa powodziowego w zgodzie z ochron rodowiska poprzez wyznaczenie gwnych kierunkw interwencji, ktrymi s: infrastruktura powodziowa, gospodarka wodna, gospodarka przestrzenna oraz spoeczestwo i zarzdzanie kryzysowe.

Opracowanie Programu bezpieczestwa powodziowego wymagao zintegrowanego podejcia, w tym zaangaowania specjalistw z wielu dziedzin (hydrologii, geologii, ekologii, finansw publicznych, planowania przestrzennego, komunikacji spoecznej, zarzdzania kryzysowego). Program wymaga take zebrania danych z rnych instytucji, reprezentujcych wszystkie poziomy administracji publicznej i osiem regionw, dlatego zosta opracowany z wykorzystaniem wielu dostpnych instrumentw wykorzystywanych w rnych instytucjach i dziedzinach.

Program zosta opracowywany metod partycypacyjn (uczestniczc). W toku prac nad dokumentem zapewniono udzia spoeczestwa poprzez konsultacje z jednostkami samorzdu terytorialnego oraz partnerami spoecznymi i gospodarczymi. Jednostki samorzdu terytorialnego oraz partnerzy spoeczni i gospodarczy zoyli uwagi oraz wnioski do projektu Programu przed sporzdzeniem prognozy oddziaywania na rodowisko. Konsultacje pomogy w identyfikacji konfliktw interesw zwizanych z projektami przewidzianymi do realizacji i umoliwiy zebranie szczegowych propozycji, uwag i wnioskw, ktre zostay wykorzystane przez zesp redakcyjny Programu. Kolejne etapy konsultacji odbd si w ramach postpowania

17

rodowiskowego z udziaem spoeczestwa oraz przed przyjciem dokumentu przez Rad Ministrw, tak aby umoliwi odniesienie si do kadej zmiany i aktualizacji Programu.

W trakcie prac nad projektem Programu zorganizowano warsztaty w nastpujcych obszarach: gospodarka wodna, ochrona rodowiska, gospodarka przestrzenna, spoeczestwo i zarzdzanie kryzysowe. Celem warsztatw byo wypracowywanie zaoe, do ktrych przypisywane byy dziaania, jakie naley podj w ramach opracowania Programu oraz weryfikacja i uzupenienie zaoonych wczeniej celw szczegowych w kadym z priorytetw.

W warsztatach uczestniczyli eksperci, penomocnicy wojewodw, przedstawiciele WZMiUW i RZGW w Warszawie, przedstawiciele wojewdzkich inspektoratw nadzoru budowlanego, przedstawiciele marszakw wojewdztw, organizacji pozarzdowych, jednostek samorzdu terytorialnego, parkw narodowych, regionalnych dyrekcji ochrony rodowiska, wojewdzkich urzdw ochrony zabytkw, inspekcji weterynaryjnych, kuratoriw owiaty, wydziaw bezpieczestwa i zarzdzania kryzysowego urzdw wojewdzkich, orodkw doradztwa rolniczego, inspekcji ochrony rolin i nasiennictwa, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, biur planowania regionalnego, izb urbanistw, architektw i budownictwa.

Przy realizacji Programu wykorzystano dostpne opracowania, dokumentacje projektowe, materiay oraz inne informacje i dane, w tym: Wstpn Ocen Ryzyka Powodziowego (KZGW), Map obszarw zagroonych podtopieniami (PIG), Granice strefy zalewu wodami powodziowymi (KZGW), Map podziau hydrograficznego Polski (KZGW), Baz Danych Oglnogeograficznych 1:250 000 (GUGiK), Map Topograficzn 1:100 000 (GUGiK), Corine Land Cover 2006 (GIO), Baz Danych Obiektw Topograficznych 1:10 000 (GUGiK), Numeryczny Model Terenu 1:25 000 (GUGiK), Map Obszarw chronionych (GDO), Map hydrogeologiczn 1:50 000 (PIG), materiay dotyczce stanu technicznego waw przeciwpowodziowych, stanu urzdze hydrotechnicznych, planowanych inwestycji, obszarw problemowych w zlewni, systemw melioracji, polderw i suchych zbiornikw oraz dziaa w zakresie maej retencji. Powysze dane posuyy do diagnozy stanu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym rodkowej Wisy oraz do okrelenia obszarw problemowych w poszczeglnych zlewniach, na ktrych skoncentrowane bd dziaania inwestycyjne.

W trakcie prac nad zaoeniami Programu przeprowadzono ankiet - skierowan do 818 gmin na obszarze omiu wojewdztw, nt. stanu zagospodarowania obszarw ryzyka powodziowego, stopnia pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego obszarw naraonych na niebezpieczestwo powodzi, przeznaczenia terenw naraonych na niebezpieczestwo powodzi w tych planach, lokalizacji zabudowy na terenach powodziowych nieobjtych ww. planami, dziaa podejmowanych obecnie w gminie w celu zwikszenia ochrony przeciwpowodziowej oraz ewentualnej potrzeby podjcia takich dziaa w przyszoci.

Wsppracowano z ekspertami z wielu instytucji, m.in. z: Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskiego, Politechniki Warszawskiej, Politechniki Krakowskiej, Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej, Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej w Warszawie, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Pastwowego Instytutu Geologicznego, Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego, Hydroprojektu, Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Towarzystwa Urbanistw Polskich, Izby Urbanistw, Izby Architektw, Izby Inynierw

18

Budownictwa, sub planistycznych samorzdw wojewdzkich, w tym Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego.

Wykonano 19 ekspertyz podejmujcych problemy zwizane z zagroeniem powodziowym i moliwociami jego ograniczenia. Ekspertyzy te dotyczyy m.in. utrzymania dobrych warunkw przepywu w midzywalu, moliwoci zwikszenia retencji zlewni, doskonalenia planowania przestrzennego w aspekcie minimalizacji zagroenia powodziowego (tab.1.1.). Tab. 1.1. Lista ekspertyz. 1 Analiza moliwoci zwikszania retencji na obszarach zurbanizowanych w dorzeczu Wisy

rodkowej stan wiedzy i dalsze kierunki dziaa. 2 Analiza wariantw rozstawu waw oraz ich wpyw na warunki przepywu wody

w korycie rzeki wraz z konsekwencjami dla bezpieczestwa powodziowego w dorzeczu Wisy rodkowej wskazanie zakresu opracowania i aktualnego stanu wiedzy.

3 Kryteria opracowania typologii terenw naraonych na niebezpieczestwo powodzi oraz zakresu ustale do miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, ktre naley okrela dla tych terenw.

4 Ocena moliwoci lokalizacji suchych polderw w dorzeczu Wisy rodkowej stan wiedzy i dalsze kierunki dziaa.

5 Ocena stanu technicznego i przydatnoci urzdze przeciwpowodziowych w obszarach problemowych w dorzeczu Wisy rodkowej.

6 Analiza i okrelenie zasad postpowania z ludmi ewakuowanymi z terenu zagroenia podczas powodzi.

7 Okrelenie zasad wyboru i wybr zada inwestycyjnych zgoszonych przez Wojewdzkie Zarzdy Melioracji i Urzdze Wodnych oraz RZGW w Warszawie oraz inne instytucje.

8

Analiza wpywu rolinnoci na warunki przepywu wody w midzywalu. Okrelenie kryteriw ustalania miejsc przeprowadzania wycinek i usuwania nadmiaru rolinnoci.

9

Analiza wpywu akumulacji rumowiska w strefie oddziaywania zbiornikw na bezpieczestwo powodziowe w regionie. Okrelenie kryteriw wyboru miejsc przeprowadzenia prac pogbiarskich.

10 Standardy urbanistyczne, jako wytyczne do studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego.

11 Standardy architektoniczne, jako wytyczne do studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego.

12 Standardy technologiczne, jako wytyczne do realizacji zabudowy na terenach naraonych na niebezpieczestwo powodzi.

13 Typologia terenw naraonych na niebezpieczestwo powodzi. 14 Program dziaa majcych na celu podniesienie wiadomoci spoecznej w zakresie zagroe

zwizanych z gospodark przestrzenn na terenach zagroonych powodzi i wynikajcych z nich zasad planowania przestrzennego i budownictwa.

15 Okrelenie warunkw przejcia wielkich wd w rzekach regionu wodnego Wisy rodkowej z uwzgldnieniem wielkoci przepyww charakterystycznych w profilu Zawichost.

16 Analiza wielokryterialna moliwoci realizacji obiektw maej retencji w regionie wodnym rodkowej Wisy.

17 Analiza wielokryterialna moliwoci realizacji suchych zbiornikw oraz polderw w regionie wodnym rodkowej Wisy.

18 Weryfikacja systemw melioracyjnych pod ktem znaczenia dla bezpieczestwa powodziowego w regionie wodnym rodkowej Wisy.

19 Wskazanie moliwoci zwikszenia rozstawu waw w regionie wodnym rodkowej Wisy z uwzgldnieniem rnorodnych kryteriw.

W 2013 roku zaoono przeprowadzenie pilotay edukacyjnych. Celem tych dziaa ma by sprawdzenie poprawnoci dydaktycznej planowanych cieek edukacyjnych i szkoleniowych oraz ich aktualizacja pod ktem skutecznoci zaj. Podczas realizacji Programu w latach 20152030 i pniej planowane jest prowadzenie programw

19

edukacyjnych w przedszkolach i szkoach, a take przeprowadzenie warsztatw edukacyjnych dla mieszkacw i administracji lokalnej (jednoczenie).

Przyjto zasad aby w dziaaniach planowanych w Programie, szczeglnie o charakterze inwestycyjnym, rozwaono rne warianty rozwiza. Szerokiej prezentacji wariantw rozwiza a take ich ocenie suy bd konsultacje spoeczne realizowane w ramach postpowania zwizanego ze strategiczn ocen oddziaywania na rodowisko. Przyjto, e nadrzdn zasad realizacji Programu bdzie tworzenie warunkw do zrwnowaonego rozwoju, ze szczeglnym uwzgldnieniem ochrony obszarw objtych Europejsk Sieci Ekologiczn Natura 2000, a take obszarw podlegajcych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 nr 151 poz. 1220 z p. zm.). Celem konsultacji jest prezentacja i uatwienie zrozumienia propozycji zawartych w projekcie Programu, a przede wszystkim ocena jego wariantw, przygotowanych w ramach strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko.

Program Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy wymaga dokonania strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko, poniewa jest to program dotyczcy gospodarki wodnej, ktry m.in. wyznaczy ramy pniejszych przedsiwzi mogcych w istotny sposb oddziaywa na rodowisko lub mogcych znaczco oddziaywa na obszary Natura 2000 (art. 46 pkt 2 ustawy z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko Dz. U. Nr 199, poz. 1227, ze zm. zwanej dalej ustaw oo).

1.6. Uczestnicy i ich role, plan komunikacji Program jest przygotowywany przez instytucje administracji rzdowej wraz z partnerami samorzdowymi, rodowiskami naukowymi oraz organizacjami pozarzdowymi i partnerami gospodarczymi pod auspicjami ministra waciwego do spraw wewntrznych, ministra waciwego do spraw administracji i cyfryzacji oraz ministra waciwego do spraw rodowiska. We wsppracy tych podmiotw nad Programem oraz poszczeglnymi projektami zastosowano metod ekspercko-partycypacyjn. Pozwolia ona na osignicie wymiernych efektw w deniu do wsplnych celw oraz przyczynia si do zwikszenia liczby podmiotw tworzcych i realizujcych Program oraz ponoszcych odpowiedzialno za jego realizacj. Rezultat ten jest wartoci dodan projektu. Zadania osb uczestniczcych w pracach nad dokumentem podzielono, stosownie do skali problemu, na strategiczne (dotyczce caoci zlewni) i regionalne (dotyczce wojewdztw). Na poziomie strategicznym utworzono Komitet Sterujcy Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy jako organ decyzyjny, dziaajcy ze wzgldu na najwiksz powierzchni zajmowan przez wojewdztwo mazowieckie (w przyszoci przy Penomocniku Rzdu ds. realizacji Programu).

W skad Komitetu wchodz: Wojewoda Mazowiecki, jako przewodniczcy, minister waciwy ds. gospodarki wodnej, minister waciwy ds. administracji i cyfryzacji, minister waciwy ds. spraw wewntrznych, Wojewodowie: Kujawsko-Pomorski, Lubelski, dzki, Podlaski, witokrzyski, Warmisko-Mazurski, Prezydent m.st. Warszawy, Prezes KZGW i Dyrektor RZGW w Warszawie. Do zada Komitetu nale:

okrelanie zasad tworzenia Programu i jego priorytetw, okrelanie ram organizacyjnych prac, akceptowanie zaoe Programu oraz kolejnych etapw jego tworzenia

20

i kierowanie ich do konsultacji, okrelanie zasad przeprowadzania strategicznej oceny oddziaywania Programu

na rodowisko, zatwierdzenie projektu dokumentu programowego i wnioskowanie do Rady

Ministrw za porednictwem ministra waciwego ds. administrcji o jego przyjcie,

inicjowanie zmian i aktualizacja Programu, stay nadzr nad tworzeniem i wdraaniem Programu, monitoring i okresowa

ocena rezultatw.

Na poziomie regionalnym powoanych zostao siedmiu penomocnikw wojewodw i penomocnik prezydenta m.st. Warszawy ds. Programu. Reprezentuj oni obszar regionu wodnego rodkowej Wisy, objty Programem. Penomocnicy tworz Komitet Koordynujcy, wspierany merytorycznie przez Zesp Ekspertw z Przewodniczcym Zespou Ekspertw na czele (doradzajcy te Komitetowi Sterujcemu), a logistycznie przez Biuro Programu powoane w ramach Mazowieckiego Urzdu Wojewdzkiego w Warszawie, ktrym kieruje penomocnik Wojewody Mazowieckiego. Do zada Penomocnikw nale:

uzgodnienie koncepcji organizacji i harmonogramu prac nad zaoeniami, a nastpnie nad projektem dokumentu Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy i przedoenie go Komitetowi Sterujcemu,

identyfikacja partnerw Programu i utrzymywanie z nimi kontaktu, wspdziaanie z Zespoem Ekspertw i Regionalnym Zespoem Konsultacyjnym

w celu wypracowania projektu zaoe, a nastpnie projektu dokumentu Programu dla Rady Ministrw,

przedkadanie Komitetowi Sterujcemu projektw dokumentu w celu oceny i przyjcia do dalszej realizacji zaoe, a nastpnie przedstawianie projektu dokumentu Programu Radzie Ministrw,

utrzymywanie kontaktw z przedstawicielami Programu dla Odry-2006 i Programu ochrony przed powodzi w dorzeczu grnej Wisy w celu zapewnienia spjnoci dokumentw strategicznych,

nadzr prac logistycznych Biura Programu, obsugujcego przygotowanie i opracowanie projektu Programu i ich organizacja,

gromadzenie i udostpnianie danych przekazywanych przez rne instytucje publiczne.

Intencj twrcw Programu jest zapewnienie udziau szerokiego krgu partnerw samorzdowych, spoecznych i gospodarczych, ktrzy s zapraszani w wojewdztwach do Regionalnych Zespow Konsultacyjnych. Przy kadym Penomocniku utowrzono zesp skadajcy si m. in. z przedstawicieli:

WZMIUW, samorzdw, instytucji zarzdzania kryzysowego, RDO, wojewdzkiego konserwatora przyrody, organizacji pozarzdowych, podmiotw zaangaowanych w pomoc humanitarn, wojewdzkiego kuratora owiaty, wojewdzkiego lekarza weterynarii,

wojewdzkiego orodka doradztwa rolniczego, inspekcji ochrony rolin, nadzoru budowlanego.

Spotkania Regionalnego Zespou Konsultacyjnego organizowa waciwy terytorialnie penomocnik wojewody. Zadaniem Zespou byo formuowanie rekomendacji i wnioskw do projektu zaoe dokumentu programowego, projektu strategicznej

21

oceny oddziaywania na rodowisko, a nastpnie projektu Programu do przedoenia Radzie Ministrw. Wyniki konsultacji zostay wykorzystane przez Biuro Programu.

Zarzdzanie projektem przygotowania Programu wspiera plan komunikacji, ktrego celem jest sprawna wymiana informacji pomidzy instytucjami zaangaowanymi w jego tworzenie a podmiotami (mieszkacami i organizacjami), na ktre Program bdzie mia bezporedni wpyw (komunikacja zewntrzna). Zaoeniem dodatkowym planu jest rwnie usprawnienie wymiany informacji pomidzy jednostkami zaangaowanymi w jego tworzenie i realizacj (komunikacja wewntrzna). Plan komunikacji zawiera rwnie zakres obszarw kryzysowych dla realizacji opracowania Programu. Celem obranej strategii komunikacji jest elastyczne reagowanie na wszelkie zachodzce zmiany, a take mogce si pojawi problemy, ktre miayby bezporedni wpyw na opracowanie Programu. Wrd gwnych adresatw dziaa, obok wymienionych mieszkacw terenw wojewdztw objtych Programem oraz organizacji pozarzdowych, znajduj si take szeroko pojte podmioty uytkujce wod. Plan komunikacji w zaoeniu ma by pomocniczy w przedstawieniu powstaych opracowa, a przede wszystkim ma stanowi wsparcie w dokadnym przedstawieniu zainteresowanym podmiotom zada inwestycyjnych oraz uzasadnienia ich wyboru. Zaoenia komunikacji stawiaj sobie rwnie za cel wybr narzdzi komunikacyjnych odpowiednich dla kadej z grup docelowych. Obok planowych spotka oraz ulotek, broszur i plakatw, szczeglny nacisk zosta pooony na informowanie poprzez spotkania bezporednie a take z wykorzystaniem poczty elektronicznej oraz strony internetowej www.mazowieckie.pl.

1.7. Harmonogram prac nad opracowaniem Programu 20112014 Po przyjciu przez Komitet Sterujcy zaoe Programu uruchomiono procedur prac nad projektem Programu, zgodnie z ustaw z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju i zgodnie z ustaw z dnia 3 padziernika 2008 r., o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko.

Poniej przedstawiono harmonogram prac Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy, oparty na analizie procedur zawartych w podobnych dokumentach operacyjnych (tab. 1.2).

Tab. 1.2. Harmonogram prac nad Programem. Okres projektowania i realizacji Programu

2011 2012 2013 2014 Zakres prac Czas trwania WykonawcaII III IV I II III IV I II III IV

I etap: Prace przygotowawcze opracowanie zaoe Programu

1. Opracowanie projektu zaoe Programu 4 miesice Wojewoda Mazowiecki

2. Konsultacje zaoe Programu 1 miesic Wojewoda Mazowiecki

3. Przyjcie zaoe Programu 3 miesice Komitet Sterujcy

4. Uzyskanie opinii GDO i GIS w ramach SOO 1 miesic Wojewoda Mazowiecki

II etap: Prace projektowe opracowanie Programu

5. Warsztaty projektowe 9 miesicy Wojewodowie

6. Opracowanie ekspertyz 10 miesicy Wojewoda Mazowiecki

7. Redakcja projektu Programu 6 miesicy Wojewoda Mazowiecki

8. Konsultacje wojewdzkie 2 miesice Wojewodowie

9. Zatwierdzenie projektu Programu 1 miesic Komitet Sterujcy

10. Postpowanie przetargowe na opracowanie Prognozy Oddziaywania na rodowisko i konsultacje spoeczne projektu Programu w ramach SOO

5 miesicy

Wojewoda Mazowiecki

11. Opracowanie Prognozy Oddziaywania na rodowisko i konsultacje spoeczne projektu Programu w ramach SOO

9 miesicy Wykonawca

12. Uzyskanie opinii GDO i GIS w ramach SOO 2 miesice Wykonawca

13. Aktualizacja projektu Programu 2 miesice Wykonawca

14. Przyjcie Programu 2 miesice Komitet Sterujcy

15. Postpowanie przetargowe na wykonanie raportu ewaluacyjnego ex ante i studium wykonalnoci 5 miesicy

Wojewoda Mazowiecki

16. Opracowanie raportu ewaluacyjnego ex ante i studium wykonalnoci Programu 6 miesicy Wykonawca

III etap: Konsultacje i przyjcie Programu

17. Przekazanie Programu do konsultacji midzyresortowych 1 miesic Wojewoda Mazowiecki

18. Konsultacje Programu 3 miesice

19. Przyjcie Programu na mocy uchway Rady Ministrw 3 miesice Rada Ministrw

23

2. OGLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU WODNEGO RODKOWEJ WISY

2.1. Uwarunkowania geologiczne i geomorfologiczne Region wodny rodkowej Wisy pooony jest w obrbie dwch podstawowych jednostek tektonicznych Niu Polskiego: platformy wschodnioeuropejskiej oraz synklinorium brzenego. Platforma wschodnioeuropejska jest przykryta grub warstw ska osadowych rnego wieku. Gwnie s to osady czwartorzdowe nagromadzone podczas zlodowace. W pnocno-wschodniej czci regionu wodnego osady czwartorzdowe tworz cig pokryw. W poudniowej czci regionu wodnego w podou, a lokalnie na powierzchni wystpuj utwory rnego wieku, od prekambru do holocenu. Tworz one kilka duych jednostek geologicznych o rozcigoci NWSE.

Urozmaicenie form morfologicznych sprzyja formowaniu si powierzchniowego spywu opadw atmosferycznych, lecz wycznie do maych rzek. Koryta duych rzek albo s odizolowane waami przeciwpowodziowymi, albo ich rozlege doliny (np. dolina Wisy, osigajca miejscami szeroko do 20 km), z pasami k i mokrade, z wysok transpiracj, przekraczajc znacznie wysoko opadw, stanowi przeszkod nie do przebycia dla spywu powierzchniowego.

Dolina rodkowej Wisy charakteryzuje si prawie paskimi wysoczyznami zbudowanymi z glin zwaowych albo piaskw i wirw wodnolodowcowych. Saba przepuszczalno gruntu (retencja gruntowa), obszary bezodpywowe oraz paski teren w regionie wodnym rodkowej Wisy sprzyjaj wystpieniu powodzi o duym zasigu. Szczegln cech morfologiczn regionu wodnego rodkowej Wisy zwikszajc zagroenie powodziowe jest uksztatowanie si jego centralnej czci rozlegej niecki Niziny Mazowieckiej, w ktrej centrum zbiegaj si najwiksze dopywy Wisy jak i zlokalizowany jest intensywnie zagospodarowany obszar metropolitarny stolicy Polski.

Powodzie i podtopienia w dolinach rzek wpywaj take na degradacj zasobw wd podziemnych, zwaszcza w aluwialnych seriach wodononych. Wysokie stany wd powierzchniowych, zanieczyszczonych w czasie powodzi przesczaj si do warstw wodononych pierwszego poziomu. Zasig przenikania wd powierzchniowych do orodka wodononego zaley od amplitudy stanw wd powierzchniowych i podziemnych oraz czasu trwania wezbra. Zasig ten, liczony od linii waw przeciwpowodziowych wynosi zwykle kilkaset metrw na nizinnych odcinkach dolin rzecznych.

2.2. Uwarunkowania klimatyczne i pogodowe Region wodny rodkowej Wisy pooony jest w strefie klimatw umiarkowanych ciepych, typ klimatu przejciowy. Oznacza to, e pogoda jest zmienna i zaley od rodzaju napywajcych mas powietrza. Roczna suma opadw jest zrnicowana i waha si w granicach 500-700 mm (rys. 1). Najmniejsze opady wystpuj w rodkowym obszarze zachodniej czci regionu. Podwyszone sumy w granicach 600700 mm i wiksze zaznaczaj si na obszarach wyynnych obszaru regionu wodnego. Pokrywa niena wystpuje w cigu roku rednio przez 80 dni i jest zrnicowana regionalnie. Najduej utrzymuje si w pnocno-wschodniej czci

24

regionu wodnego rodkowej Wisy, najkrcej w zachodniej10.

Wedug rnych prognoz rednia roczna temperatura powietrza wzronie w Polsce w okresie 2011-2030 o 0,58 0,74C w stosunku do okresu 1971-1990. W latach 2081-2100 zmiany temperatury bd prawie dwukrotnie wiksze, anomalia redniej rocznej temperatury powietrza w tych latach wynosi 0,94-1,16C w stosunku do okresu 1971-1990. Opady take bd wzrasta. Wg scenariuszy opracowanych dla okresu zimowego suma opadw wzronie o okoo 5% w latach 2011-2030 i 2081-2100 w stosunku do okresu 1971-1990. W sezonie letnim w okresie 2011-2030 suma opadw take wzronie w stosunku do okresu 1971-1990, natomiast w okresie 2081-2100 przewiduje si nieznaczny spadek opadw11. Ponadto wydaje si prawdopodobny wzrost lokalnych, krtkotrwaych opadw nawalnych wystpujcych po dugich okresach bezopadowych. W zwizku ze wzrostem temperatury i opadw prawdopodobiestwo wystpienia powodzi w regionie wodnym rodkowej Wisy bdzie wiksze.

Sytuacja hydrologiczna na gwnej rzece regionu Wile i potencjalne zagroenie powodziowe z ni zwizane w przypadku powodzi nie zwizanych z wystpowaniem zjawisk lodowych (np. powd z 2010 r.) jest uzaleniona w wikszym stopniu od przebiegu zjawisk pogodowych poza regionem, w grskiej czci dorzecza Wisy, gdzie przecitne roczne sumy opadw sigaj bd przekraczaj 1000 mm.

Rys. 1. Rozkad redniej rocznej sumy opadw z wielolecia 1951-2010 na tle dorzecza rodkowej Wisy (rdo: Niedbaa J. i in., 2012, Okrelenie warunkw przejcia wielkich wd w rzekach regionu wodnego Wisy rodkowej z uwzgldnieniem wielkoci przepyww charakterystycznych w profilu Zawichost, IMGW-PIB, Warszawa).

10 Lorenc H. 2005. Atlas klimatu Polski pod redakcj Haliny Lorenc, IMGW, Warszawa. 11 Limanwka D.2012, Projekt Klimat pn. Wpyw zmian klimatu na rodowisko, gospodark i spoeczestwo, IMGW, Warszawa.

25

2.3. Charakterystyka hydrologiczna i obszary zalewowe Region wodny rodkowej Wisy obejmuje m.in. zlewni Wis od ujcia Sanu do Wocawka. Dugo Wisy na odcinku od ujcia Sanu do zapory we Wocawku wynosi 395 km, zlewnia tego odcinka rzeki to obszar o powierzchni 121 915 km2. W tabeli 2.1 podano powierzchni zlewni czciowych Wisy rodkowej w najwaniejszych punktach wzowych rzeki12. Tab. 2.1. Powierzchnie zlewni czciowych Wisy rodkowej w charakterystycznych punktach wzowych13.

Punkt wzowy Km biegu rzeki Powierzchnia zlewni [km2] Wisa poniej ujcia Sanu 279,7 50 319,3

Wisa poniej ujcia Kamiennej 324,5 54 335,9 Wisa poniej ujcia Wieprza 391,8 68 231,5

Wisa poniej ujcia Pilicy 457,0 81 761,4 Wisa poniej ujcia Narwi 550,5 160 261,8 Wisa poniej ujcia Bzury 587,3 168 422,6

Wisa w profilu stopnia wodnego Wocawek

675,0 172 234,0

Zlewnia rodkowej Wisy jest asymetryczna, ze zdecydowanie wikszym udziaem obszaru pooonego po prawej stronie rzeki. Do najwikszych prawostronnych dopyww Wisy nale: Wieprz, wider, Narew z dopywami Bugiem, Wkr, Skrw, Praw. Do najwikszych lewostronnych dopyww Wisy s zaliczane: Kamienna, Radomka, Pilica, Bzura (zacznik nr 3). Najwikszym prawostronnym dopywem Wisy jest rzeka Narew, ktra rozpoczyna swj bieg na Biaorusi, zbiera wody z Podlasia, z Mazur i pnocno-wschodniej czci Mazowsza. Na wysokoci Jeziora Zegrzyskiego do Narwi uchodzi jej najwikszy dopyw Bug, ktry rozpoczyna swj bieg na Ukrainie i przepywa przez wojewdztwa: lubelskie, podlaskie i mazowieckie a obszar zlewni obejmuje rwnie tereny na Ukrainie i Biaorusi. Najwikszym lewostronnym dopywem Wisy jest Pilica ze rdami w wojewdztwie lskim, przepywajca przez wojewdztwa lskie, dzkie i mazowieckie a obszar zlewni obejmuje rwnie fragment wojewdztwa maopolskiego14. Zestawienie najwikszych bezporednich dopyww Wisy rodkowej przedstawiono w tabeli 2.2.

Tab. 2.2. Najwiksze dopywy bezporednie Wisy rodkowej15.

Rzeka Pooenie

w stosunku do Wisy

Powierzchnia zlewni [km2]

Lokalizacja ujcia do Wisy [km biegu rzeki Wisy]

Kamienna lewostronny 2007,9 324,5

Ianka lewostronny 1127,4 340,9

Wieprz prawostronny 10415,2 391,8

Radomka lewostronny 2109,5 431,9

Pilica lewostronny 9273,0 457,0

wider prawostronny 1309,9 492,0

12 Niedbaa J. i in., 2012, Okrelenie warunkw przejcia wielkich wd w rzekach regionu wodnego Wisy rodkowej z uwzgldnieniem wielkoci przepyww charakterystycznych w profilu Zawichost, IMGW-PIB, Warszawa. 13 Tame. 14 Niedbaa J. i in., dz. cyt. 15 Niedbaa J. i in., dz. cyt.

26

Jeziorka lewostronny 975,3 493,7

Narew prawostronny 75175,2 550,5

Bzura lewostronny 7787,5 587,3

Skrwa (prawa) prawostronny 1704,0 645,5

Najwiksze zbiorniki zaporowe zlokalizowane na Wile to: Zegrzyski, Wocawski, Sulejowski, Siemianwka, Wiry, Nielisz i Domaniw. Jeziora naturalne o powierzchni powyej 3 km2 to: niardwy, Mamry, Niegocin, Wigry, Ro, Taty, Nidzkie, Hacza.

Rzeki znajdujce si w regionie wodnym rodkowej Wisy nale do rzek o ustroju zoonym. Charakteryzuj si zasilaniem opadowo-roztopowym z czstymi wiosennymi (marzec, kwiecie) wezbraniami o genezie roztopowej. Wystpujce w lecie wezbrania opadowe s nieregularne (lipiec, sierpie, niekiedy czerwiec lub wrzesie). Czas ich trwania jest krtszy od wezbra wywoanych roztopami16.

Wybrane stany i przepywy charakterystyczne dla Wisy i jej najwikszych dopyww na obszarze omawianego regionu przedstawia tabela 2.3. Parametry zlewni zamknitych profilami wodowskazowymi prezentuje tabela 2.4, natomiast przepywy o zadanym prawdopodobiestwie przewyszenia wraz z odpowiadajcymi im rzdnymi zwierciada wody ukazuje tabela 2.5.

Tab. 2.3. Stany i przepywy charakterystyczne z wielolecia 1951-2010 na wybranych stacjach wodowskazowych w regionie wodnym rodkowej Wisy17.

NNW SSW WWW NNQ SSQ WWQ L.p. Rzeka Wodowskaz [cm] [m3/s]

1 Wisa Zawichost 162 301 891 84.0 436 7450 2 Wisa Annopol 162 345 782 92.0 449 6200 3 Wisa Puawy 96 244 751 98.0 465 6460 4 Wisa Dblin 126 232 728 114 518 5500 5 Wisa Gusin 18 137 528 130 561 5560 6 Wisa Warszawa 68 241 787 148 568 5940 7 Wisa Modlin 264 405 892 212 872 6860 8 Wisa Wyszogrd 218 358 791 221 886 6900 9 Wisa Kpa Polska 134 272 740 238 948 6980

10 Kamienna Czekarzewice 25 65 314 1.38 8.33 113 11 Wieprz Komin 145 230 493 16.7 38.5 391 12 Radomka Rogoek 134 199 420 0.88 8.41 200 13 Pilica Sulejw 105 157 377 4.62 22.8 223 14 Pilica Biaobrzegi 114 167 325 12.1 45.8 471 15 Narew Ostroka 29 157 597 24.0 109 1360 16 Narew Zambski Kocielne 94 224 634 28.9 139 1460 17 Bug Frankopol 43 149 521 24.8 125 1480 18 Bug Wyszkw 134 260 653 34.7 162 2400 19 Liwiec Zaliwie 72 148 378 0.13 4.08 144 20 Liwiec ochw 104 179 468 1.02 10.9 318 21 Wkra Borkowo 116 161 418 3.64 20.3 204 22 Bzura Sochaczew 20 67 418 2.46 23.0 480

16 Dynowska I., 1971, Typy reimw rzecznych w Polsce, Prace Geograficzne Uniwersytetu Jagielloskiego, z. 28. 17 Niedbaa J. i in., dz. cyt.

27

Tab. 2.4. Parametry zlewni zamknitych profilami wodowskazowymi 18.

Powierzchnia zlewni

Km biegu Rz. zera wodowskazu

Wsprzdne* Zlewnia Wodowskaz zamykajcy

[km2] [km] [m n.p.m.] X92 Y92 Wisa Zawichost 50 732 287.4 133.38 701634 330481 Wisa Annopol 51 518 299.8 130.94 699112 339415 Wisa Puawy 57 663 374.9 113.20 704593 401846 Wisa Dblin 68 234 393.7 109.15 695824 414453

Wisa Gusin 81 786 461.5 91.74 655099 449751

Wisa Warszawa 84 857 513.3 76.08 638655 488777

Wisa Modlin 168 263 551.5 66.51 612784 508509

Wisa Wyszogrd 168 635 586.9 60.28 581103 502809

Wisa Kpa Polska 168 956 606.5 57.25 565408 507802

Wisa Wocawek 172 389 679.4 41.17 504695 533010

Kamienna Czekarzewice 1 878 14.7 135.33 687931 355256

Wieprz Komin 10 231 17.9 115.00 707882 416152

Radomka Rogoek 2 060 11.3 107.65 663101 421414

Pilica Biaobrzegi 8 664 45.3 111.99 634983 423003

Narew Zambski Kocielne 27 782 81.2 79.02 648740 545617

Bug Wyszkw 39 119 34.2 81.48 666116 527529

Liwiec ochw 2 466 17.0 95.01 681682 519417

Wkra Borkowo 5 111 18.6 75.31 612784 523089

Bzura Sochaczew 6 281 27.7 70.45 584172 485598

*- wsprzdne X,Y w ukadzie PUWG-92

Tab. 2.5. Przepywy o zadanym prawdopodobiestwie przewyszenia wraz z odpowiadajcymi im rzdnymi zwierciada wody19.

Przepyw o prawdopodobiestwie przewyszenia

Rzdna wielkiej wody o prawdopodobiestwie przewyszenia

L.p Rzeka Wodowskaz

p=10% p=1% p=0.5% p=0.2% p=10% p=1% p=0.5% p=0.2% Q=8500m3/s

[m3/s] [m n.p.m.]

1 Wisa Zawichost 4772 7488 8271 9293 141.68 142.92 143.21 143.58* 143.30

2 Wisa Annopol 4736 7456 8241 9263 138.43 139.02 139.30 139.67* 139.39*

3 Wisa Puawy 5636 6528 6606 6669 120.75 121.05 121.08 121.09 121.67

4 Wisa Dblin 4716 7202 7938 8909 115.15 115.37 115.54 115.75 115.67

5 Wisa Gusin 4251 7084 8034 9374 96.47 97.21 97.42 97.68 97.51

6 Wisa Warszawa 4481 7068 7817 8796 82.52 84.09 84.40 84.82 84.71

7 Wisa Modlin 4970 7300 7968 8836 74.46 75.63 75.93 76.31 76.17

8 Wisa Kpa Polska 5045 7365 8027 8886 63.70 64.82 65.12 65.47* 65.32 9 Kamienna Czekarzewice 68.0 108 120 135 137.89 138.36 138.46 138.57

10 Wieprz Komin 248 460 524 608 119.50 120.02 120.13 120.27

11 Radomka Rogoek 100 201 232 273 111.35 111.85 111.95 112.05

12 Pilica Sulejw 170 295 331 380 169.88 170.30 170.40 170.47

18 Niedbaa J. i in., dz. cyt. 19 Niedbaa J. i in., dz. cyt.

28

13 Pilica Biaobrzegi 349 580 647 734 115.32 115.54 115.59 115.64

14 Narew Zambski Koc. 675 1343 1596 1973 83.96 85.17 85.57 86.08

15 Bug Frankopol 749 1254 1403 1596 113.91 115.11 115.44 115.74

16 Bug Wyszkw 1095 1994 2264 2622 87.25 88.48 88.73 89.08

17 Liwiec ochw 181 344 390 453 99.07 99.77 99.96 100.19

18 Bzura Sochaczew 263 515 591 691 73.65 74.70 74.89 75.11

*- warto powyej rzdnej korony wau przeciwpowodziowego

redni czas trwania zjawisk lodowych i pokrywy lodowej na Wile skrci si o poow w stosunku do XIX wieku. Przecitny termin pojawienia si i zaniku zjawisk lodowych przesun si o blisko dwa tygodnie. Natomiast przecitny termin wystpienia pokrywy lodowej przesun si z ostatniej dekady grudnia na pierwsz dekad stycznia. Jest to wynik dziaania zarwno procesw naturalnych (zmiany klimatyczne), jak i wpywu antropogenicznego (prace regulacyjne, budowa stopni wodnych, akcje lodoamania).

Due znaczenie dla czasu trwania zjawisk lodowych maj stopie regulacji koryta rzeki oraz lodoamanie. W przypadku rzeki nieuregulowanej oraz na Jeziorze Wocawskim zjawiska lodowe wystpuj duej ni na rzece czciowo uregulowanej i uregulowanej20.

RZGW w Warszawie wyznaczyo 99 rzek zagroonych powodzi w regionie wodnym rodkowej Wisy wedug Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej opracowanego w latach 2004-2006. Wyznaczono zasig powodzi 0,5%, 1%, 2%, 5% i 10%. Zagroenie powodziowe wystpuje m.in. w dolinach nastpujcych rzek: Wisa, Narew, Bug, Pilica, Wieprz (zacznik nr 4).

Wedug wstpnej oceny ryzyka powodziowego zagroenie powodziowe w regionie wodnym rodkowej Wisy moe wystpi na 118 rzekach (zacznik nr 5). W I cyklu planistycznym (do 2013 roku) dla 56 rzek powstan mapy ryzyka i zagroenia powodziowego, a do 2015 roku plany zarzdzania ryzykiem powodziowym. Dla pozostaych rzek powysze mapy zostan wykonane w II cyklu planistycznym 21.

2.4. Walory przyrodnicze i kulturowe W regionie wodnym rodkowej Wisy znajduje si 8 parkw narodowych, tj. Biaowieski Park Narodowy, Biebrzaski Park Narodowy, Kampinoski Park Narodowy, Narwiaski Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Roztoczaski Park Narodowy, witokrzyski Park Narodowy i Wigierski Park Narodowy.

Na obszarach naraonych na niebezpieczestwo powodzi, oznaczonych we wstpnej ocenie ryzyka powodziowego22, w strefie dolin rzecznych znajduj si liczne obszary chronione sieci Natura 2000, a take inne formy ochrony przyrody, takie jak: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, uytki ekologiczne, zespoy przyrodniczo-krajobrazowe i pomniki przyrody (zacznik nr 6).

Na terenach objtych Programem znajduje si wiele obiektw cennych kulturalnie, ktre trzeba uwzgldni w ochronie przeciwpowodziowej. Nale do nich m.in. kocioy, domy, zespoy dworskie, paacowe, klasztorne, cmentarze, muzea. Zabytki znajduj si gwnie w duych miastach.

20 Mroziski ., 2006, Wieloletnia zmienno zlodzenia Dolnej Wisy, Gazeta Obserwatora IMGW, nr 2, s. 28-31. 21 Wstpna Ocena Ryzyka Powodziowego, 2011, IMGW PIB, KZGW , Warszawa. 22 Tame.

29

2.5. Uytkowanie terenu Badany obszar jest w duej mierze wykorzystywany rolniczo (uytki rolne ok. 60%, lasy ok. 28%). Rozmieszczenie lasw jest nierwnomierne. Najsilniej zalesione s strefy pojezierzy. Lesisto omawianego obszaru ksztatuje si w przedziale 2230% i jest zbliona do redniej lesistoci kraju 29%. W dolinie Narwi i Biebrzy znajduj si obszary bagienne, ktre maj due zdolnoci retencyjne. Podczas prac nad Programem wykorzystano map uytkowania terenu kraju, ktra powstaa w ramach projektu Corine Land Cover 2006 (zacznik nr 7).

2.6. Charakterystyka procesw urbanizacyjnych Gsto zaludnienia jest do zrnicowana. Waha si od kilkunastu osb/km w rejonie Podlasia, Mazur czy Pojezierza czysko-Wodawskiego, do ponad 300 osb/km w aglomeracjach miejskich. rednio na caym obszarze (poza wikszymi miastami) zaludnienie wynosi od 30 do 90 osb/km. Szacuje si, e na obszarze opracowania mieszka okoo 14 mln osb.

Miasta pooone w pobliu duych rzek to: Warszawa (1700612 mieszkacw), Puawy (49941), Pock (124553), Wocawek (116783), Ostroka (53572), oma (63203), Putusk (19150), Wyszkw (38932), Biaa Podlaska (58009.), Ostrowiec witokrzyski (73681), Starachowice (52359), Skarysko-Kamienna (48580), Tomaszw Mazowiecki (65998), Sochaczew (38141)23. Wedug dugotrwaej prognozy demograficznej GUS obejmujcej lata 2008-2035 liczba ludnoci w Polsce bdzie si systematycznie zmniejsza. Tendencja ta obejmuje rwnie wojewdztwa zlewni Wisy rodkowej z niewielkim zrnicowaniem pomidzy nimi. Wyjtkiem jest wojewdztwo mazowieckie, ktrego liczba mieszkacw stale ronie w zwizku z rozwojem obszaru metropolitarnego wok stolicy Polski. Naley zakada dalszy rozwj demograficzny i ekspansj terytorialn metropolii warszawskiej. Zjawiska te maj i bd miay okrelone konsekwencje dla przyszej urbanizacji. Rwnie inne czynniki takie, jak ekonomiczne, infrastrukturalne, rodowiskowe czy spoeczne bd oddziayway na przysz sie osadnicz. W konsekwencji zachodzcych obecnie procesw w ww. dziedzinach mona przewidywa wystpujce obecnie i prognozowane w przyszoci tendencje w zagospodarowaniu przestrzennym wczonych do Programu wojewdztw. Jedn z nich jest zachodzca ju obecnie silna polaryzacja i koncentracja rozwoju sieci osadniczej, przejawiajca si w bardzo intensywnym rozwoju gwnych orodkw miejskich (stolic) wojewdztw, prowadzca do monocentrycznoci tej sieci. W zwizku z tym przewiduje si dalszy intensywny rozwj aglomeracji miejskich, a wic najwikszych miast wojewdzkich oraz otaczajcej je wiejskiej sieci osadniczej, kosztem obszarw peryferyjnych poszczeglnych wojewdztw, w tym rwnie mniejszych miast o znaczeniu powiatowym. Wyjtek w tym ukadzie stanowi wojewdztwo witokrzyskie, ktre reprezentuje bardziej policentryczny charakter osadnictwa. Ze wzgldu na bardzo wysoki, yczeniowy i nieodpowiadajcy rzeczywistym potrzebom, udzia powierzchni gmin przewidzianych w ich studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego pod zabudow, mona rwnie prognozowa dalszy niekontrolowany rozwj zabudowy o charakterze chaotycznym i rozproszonym, nieodpowiadajcy potrzebom polityki rozwoju, rwnie w aspekcie ochrony przed powodzi. Szczeglnie niepokojce w tym kontekcie jest zjawisko sukcesywnej intensyfikacji zabudowy na ww. terenach poszczeglnych