praca magisterska - Jacek Pieńkowski.pdf

7/26/2019 praca magisterska - Jacek Piekowski.pdf

1/89

1

UNIWERSYTET EKONOMICZNY WE WROCAWIUWYDZIA ZARZDZANIA, INFORMATYKI I FINANSW

Jacek Piekowski

Zmiany w zarzdzaniu ryzykiem pynnoci bankw wwietle kryzysu finansowegoz lat 2007-2008

Praca magisterska

Promotor:

dr hab. Mariusz Czekaa

KatedraMetod Ilociowych w Ekonomii

Wrocaw 2013


2/89

2

Spis Treci

Wstp............................................................................................................................................ 7

Rozdzia 1 Pynno finansowa i metody jej pomiaru.............................................................. 10

1.1 Definicje pynnoci............................................................................................................ 10

1.2 Ryzyko pynnoci............................................................................................................... 11

1.3 Miary pynnoci................................................................................................................. 14

1.3.1 Wskanik udziau pynnych aktyww......................................................................... 15

1.3.2 Wspczynnik pynnoci............................................................................................. 15

1.3.3 Wskanik strumieniowy............................................................................................. 16

1.3.4 Wskaniki pynnoci biecej, szybkiej oraz natychmiastowej.................................. 17

1.3.5 Wskanik depozytw do kredytw............................................................................ 18

1.3.6 Wspczynniki pynnoci narzucone przez KNF.......................................................... 18

Rozdzia 2 - Wpyw kryzysu finansowego na zmiany w zarzdzaniu pynnoci bankw........... 22

2.1 Przyczyny i przebieg kryzysu finansowego z 2007 roku .................................................... 22

2.2 Regulacje Bazylejskiego Komitetu do spraw Nadzoru Bankowego .................................. 31

2.2.1 Zasady racjonalnego zarzdzania i nadzoru nad ryzykiem pynnoci........................ 33

2.2.3 Wskaniki wczesnego ostrzegania............................................................................. 38

2.2.4 Wskaniki pynnoci LCR i NSFR................................................................................. 39

2.4 Planowane korzyci pynce z wprowadzenia regulacji.................................................... 43

2.3 Krytyka Bazylei III .............................................................................................................. 44

Rozdzia 3 System wskanikw wczesnego ostrzegania.......................................................... 48

3.1 Wymg wprowadzenia systemu....................................................................................... 48

3.2 Budowa systemu wskanikw wczesnego ostrzegania.................................................... 49

3.2.1 Wskanik 3M USD LIBOR/OIS Spread(bps)................................................................ 50

3.2.2 Wskaniki pynnoci VIX oraz VSTOXX....................................................................... 51

3.2.3 Ceny swapw walutowych......................................................................................... 51

3.2.4 Poziom indeksu CDS .................................................................................................. 52

3.2.5 Zmienno oraz trend ceny akcji banku..................................................................... 53

3.2.6 Obnienie ratingu banku............................................................................................ 54

3.2.7 Szybko wzrostu wartoci aktyww waonych ryzykiem (Risk Weighted Assets

RWA) ................................................................................................................................... 56

3.2.8 Wskanik kredyty/depozyty....................................................................................... 56

3.2.9 Struktura finansowania na rynku transakcji hurtowych ............................................ 57


3/89

3

3.2.10 Zmiany w wielkoci depozytw detalicznych........................................................... 58

3.3 Ocena oglnej sytuacji na podstawie 10 wskanikw...................................................... 59

3.4 Badanie stanu pynnoci banku Barclays z dnia 31 grudnia 2012 roku za pomoc

opracowanego systemu wskanikw wczesnego ostrzegania................................................ 59

Rozdzia 4 - Badanie pynnoci banku PKO BP na dzie 31 grudnia 2012 roku.......................... 68

4.1 Charakterystyka banku...................................................................................................... 68

4.2 Metody Zarzdzania ryzykiem pynnoci banku PKO BP................................................... 69

4.3 Analiza pynnoci banku.................................................................................................... 69

4.4 Podsumowanie analizy pynnoci..................................................................................... 77

Zakoczenie................................................................................................................................. 78

Bibliografia .................................................................................................................................. 81

Spis tabel ..................................................................................................................................... 84

Spis wykresw............................................................................................................................. 84

Aneks ........................................................................................................................................... 85


4/89

4

WROCAW UNIVERSITY OF ECONOMICSFACULTY OF MANAGEMENT, COMPUTER SCIENCE AND FINANCE

Jacek Piekowski

Changes in banks liquidity management in the light ofthe financial crisis of 2007-2008

Masters Thesis

Supervisor:

dr hab. Mariusz Czekaa

Department ofQuantitative Methods in Economics

Wrocaw 2013


5/89

5

Table of Contents

Introduction .................................................................................................................................. 7

Chapter 1Banks liquidity and the ways it could be measured ............................................... 10

1.1 Definitions of Liquidity ...................................................................................................... 10

1.2 Liquidity risk ...................................................................................................................... 11

1.3 Liquidity measures ............................................................................................................ 14

1.3.1 Liquid Assets Ratio ..................................................................................................... 15

1.3.2 Liquidity Ratio ............................................................................................................ 15

1.3.3 Liquidity Stream Ratio ................................................................................................ 16

1.3.4 Current Ratio, Quick Ratio and Cash Ratio ................................................................. 17

1.3.5 Deposits to Loans Ratio .............................................................................................. 18

1.3.6 Liquidity ratios imposed by PFSA ............................................................................... 18

Chapter 2Impact of the financial crisis on changes in liquidity management practices ......... 22

2.1 Causes of the 2007 global financial crises ......................................................................... 22

2.2 Basel Committee on Banking Supervision reforms ........................................................... 31

2.2.1 Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision ............................ 33

2.2.3 Early Warning Indicators ............................................................................................ 38

2.2.4 LCR and NSFR ratios ................................................................................................... 39

2.4 Forecasted benefits of implementing Basel III regulations............................................... 43

2.3 Criticism of Basel III regulations ........................................................................................ 44

Chapter 3Early Warning Indicators System ............................................................................. 48

3.1 Compulsion of implementing the system ......................................................................... 48

3.2 Construction of Early Warning Indicator system .............................................................. 49

3.2.1 3M USD LIBOR/OIS Spread indicator ........................................................................ 50

3.2.2 VIX and VSTOXX volatility indicators .......................................................................... 51

3.2.3 FX Basis Swaps. ........................................................................................................... 51

3.2.4 Credit Default Swap Index level ................................................................................ 52

3.2.5 Volatility and trends of banks stock price................................................................. 53

3.2.6 Threat of a downgrade ............................................................................................... 54

3.2.7 The pace of Risk Weighted Assets growth ................................................................. 56

3.2.8 The Deposits to Loans Ratio ....................................................................................... 56

3.2.9 The wholesale funding structure ............................................................................... 57

3.2.10 Customer Deposits Development ............................................................................ 58


6/89

6

3.3 Overall grade based on all indicators ................................................................................ 59

3.4 Usage of Early Warning Indicators system in example of Barclays Bank as of December

31,2012 ................................................................................................................................... 59

Chapter 4PKO BP liquidity analysis as of December 31,2012 ................................................. 68

4.1 Bank characteristics .......................................................................................................... 68

4.2 Liquidity management practices in PKO BP ...................................................................... 69

4.3 Banks liquidity analysis..................................................................................................... 69

4.4 Liquidity analysis summary ............................................................................................... 77

Conclusion ................................................................................................................................... 78

Bibliography ................................................................................................................................ 81

List of Tables................................................................................................................................ 84

List of Charts................................................................................................................................ 84

Appendix ..................................................................................................................................... 85


7/89

7

Wstp

W 2007 roku w Londynie, podczas seminariw dotyczcych stabilnoci finansowej,

Alastair Clarke, wczesny doradca brytyjskiego ministerstwa skarbu, nazwa pynno

finansow zapomnianym ryzykiem. Faktycznie, przez wiele lat nie bya ona

gwnym obiektem zainteresowania bankw i innych uczestnikw rynkw

finansowych. W zwizku z niskim oprocentowaniem kredytw i atwoci z jak mona

byo zdoby fundusze od bankw centralnych, to kupcy dyktowali warunki na rynku

pynnych instrumentw finansowych. Dodatkowo, naraenie inwestorw na ryzyko

wydawao si niewielkiea agencje ratingowe oceniay rnorodne aktywa finansowe na

tym samym poziomie nie badajc ich szczegowo, co przyczyniao si do irracjonalnej

atwoci uzyskania wysokiej jakoci zabezpiecze i rezerw. Wszystkie te czynniki

spowodoway zaniedbanie procesu zarzdzania ryzykiem pynnoci. Rozwj tej

dziedziny sta w miejscu, gdy instytucje finansowe nie widziay potrzeby

inwestowania w co co do tej pory funkcjonowao bez zarzutw. Nawet jeli

podejmowano prby optymalizacji metod zarzdzania pynnoci, dotyczyy one

sztywnych zasad narzucanych przez regulatorw, ktre miay niewiele wsplnego z

faktycznymi potrzebami rynku. Sytuacj t zmieni wybuch ostatniego kryzysu

finansowego w Stanach Zjednoczonych. Krach rynku nieruchomoci w 2007 roku,

ktry bezporednio przeoy si na problemy z wypacalnoci niektrych instytucji

finansowych uwiadomi sektorowi bankowemu jak wane jest skuteczne zarzdzanie

aktywami i pasywami oraz utrzymywanie wystarczajcych rezerw gotwkowych.

W wietle niedawnych wydarze, temat zarzdzania pynnoci jest bardzo aktualny i

liczba publikacji z nim zwizanych stale ronie. Najwaniejszymi nowymi

dokumentami dotyczcymi tego tematu s regulacje KomitetuBazylejskiego, nazwane

Bazyle III. Na jej kartach, znale mona liczne sugestie i zasady skutecznego

zarzdzania pynnoci. Komitet wprowadza rwnie 2 nowe wskaniki mierzce

pynnobanku oraz wyznacza ich wymagane poziomy, ktre kady bank ma za

zadanie osign. W rodowisku finansowympanuje zgoda, e niezbdna jest poprawa

i udoskonalenie obecnych praktyk dotyczcych zarzdzania pynnoci jednostki.


8/89

8

Dziaania szwajcarskich regulatorwmajwicna celu zapobiegnicie powtrzenia si

kryzysu sprzed kilku lat i ochron caego rynku finansowego.

Niedawne problemy bankw z wypacalnoci oraz odnotowane sytuacje paniki

bankowej, sprawiy e zachodni ekonomici powicili sporo uwagi zagadnieniomzwizanym z zarzdzaniem pynnoci. Niewiele jest jednak polskich prac

powiconych najnowszym trendom w tej dziedzinie. W krajowej literaturze ciko

znale informacje i dokadniejszy opis wydarze podczas kryzysu amerykaskiego

rynku nieruchomoci z 2007 roku. Przyczyn tego stanu rzeczy, moe by fakt, e

minione zaamanie finansowe nie spowodowao powanych konsekwencji na rodzimym

rynku a wprowadzane regulacje pynnoci czsto dotycz skomplikowanych

instrumentw pochodnych nie dostpnych jeszcze w Polsce. Z tego powodu, celemniniejszej pracy jest przedstawienie dotychczasowych oraz dopiero wprowadzanych

metod zarzdzania ryzykiem pynnoci banku i zbadanie ich na przykadzie wybranych

bankw. Praca ma rwnie za zadanie przyblienie wchodzcych wanie w ycie

regulacji dotyczcych pynnoci, zawartych w dokumentach Bazylei III. Praca porusza

zatem relatywnie nowatorskie zagadnienia gdy, wrd krajowych publikacji nieatwo

jest znale takiepowicone zmianom dokonywanym przez Komitet Bazylejski.

Niniejsza praca podzielona zostaa na 4 rozdziay. Pierwsze 2 dotycz zagadnie

teoretycznych, natomiast 2 ostatnie stanowi cz badawcz. Rozdzia pierwszy

przedstawia pojciapynnoci oraz ryzyka, ktre si z ni wie. Prezentuje on rwnie

obecnie uywane miary pynnoci bankw. W rozdziale drugim opisano przyczyny oraz

przebieg amerykaskiego kryzysu kredytw subprime oraz przedstawiono regulacje

zaproponowane przez Porozumienie Bazylejskie, ktre byy nastpstwem

wspomnianego zaamania. W czci tej ukazano rwnie metody kalkulacji nowych

wskanikw pynnoci oraz poruszono temat krytyki nowych regulacji ze stronyrodowiska finansowego. W rozdziale trzecim, zbudowano model wskanikw

wczesnego ostrzegania, ktrego wymg wprowadza Bazylea III. Nastpnie

przetestowano dziaanie tego modelu dla wybranego okresu, na przykadzie

brytyjskiego banku Barclays. Ostatni rozdzia bada sytuacj pynnoci banku PKO BP

uywajc w tym celu zarwno dotychczasowych jak i dopiero wchodzcych w ycie

miar. W zakoczeniu podsumowano dotychczasowe czci oraz przedstawiono

propozycj dziaa majcych na celu zwikszenie wartoci wskanikw pynnocibanku badanego w rozdziale czwartym.


9/89

9

Polski rynek finansowy jest sabiej rozwinity od rynkw zachodnich, przede

wszystkim pod wzgldem instrumentw sekurytyzowanych i pochodnych, posiada on

rwnie mniejsz ilo miar sucych do mierzenia trendw rynku. Z tego powodu

autor zdecydowa si w rozdziaach trzecim i czwartym dokona analizy 2 rnych

bankw. Ze wzgldu na braki w polskiej literaturze dotyczcej poruszanego tematu,

autor uywa miejscami angielskich zwrotw albo skrtw, zwaszcza w odniesieniu do

nazw nieuywanych w Polsce instrumentw finansowych.


10/89

10

Rozdzia 1 Pynno finansowa imetody jej pomiaru

1.1 Definicje pynnoci

Dbanie o odpowiedni pynno finansow jest jednym z gwnych wyzwa stojcych

przed zarzdem banku. Dziedzina ta jest zbadana znacznie sabiej od innych ryzyk

finansowych, takich jak ryzyko rynkowe czy kredytowe. Gorsza znajomo specyfiki

zarzdzania pynnoci spowodowana jest midzy innymi przez fakt, e jest ona trudna

do przetestowania na danych rynkowych a wic rwnie moliwo jej estymacji jest

mocno ograniczona. Niewielkie zainteresowanie naukowcw i ekonomistw tymaspektem ma zwizek z duymi problemami w opracowaniu jakichkolwiek

odkrywczych prac.

Kolejnym powodem dla ktrego badanie pynnoci pomijane byo przez dugi czas w

najwaniejszych publikacjach ekonomicznych jest fakt, e pojcie to jest wieloznaczne i

nieatwe do zdefiniowania. Prawo bankowe okrela pynno jako zdolno do

wykonania wszystkich zobowiza pieninych zgodnie z terminami ich patnoci.1

Definicja ta jest jednak za bardzo oglna i w niewystarczajcym stopniu opisuje

zoono pynnoci oraz jej powizanie m.in. z ryzykiem rynkowym czy kredytowym.

Wielu autorw definiowao pynno na inne sposoby. W kontekcie aktyww banku

pisano o zdolnoci z jak mona zamieni skadniki majtku na rodki pienine.2

Mona rwnie zdefiniowa pynno w odniesieniu do krtkoterminowej i

dugoterminowej kondycji finansowej jednostki. W pierwszym przypadku jest to

zdolno do regulowania biecych zobowiza dziki dostpnoci wystarczajcej

iloci pynnych rodkw. Pynno dugoterminowa z kolei, moe by rozumiana jakopynno strukturalna3czyli uwzgldniajca strukturbilansu. Okrela ona stopie, w

ktrym terminy zapadalnoci zobowiza zgodne s z terminami zapadalnoci

1Ustawa z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe, DZ U 140 poz. 939 z pn. zm., art.8.2Kopiski A. , Analiza finansowa banku, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008 r., s. 141

3 Gurgul G., Pynno bankw komercyjnych w okresie globalnych zawirowa finansowych, PortalInnowacyjny Transferu Wiedzy w Nauce, 2012, s.152


11/89

11

nalenoci i innych aktyww. Rwnowaga w tych elementach zapewnia cigo

finansowania operacji banku.4

Biorc pod uwag sytuacj na rynku finansowym, pynno definiujemy jako zdolno

zamiany gotwki na dowoln ilo aktyww po cenie sprawiedliwej, nie powodujcprzy tym zaburze ceny podobnych aktyww.5 Pod t sam kategori podchodzi

definicja autorstwa G. Pietrzyka mwica o zdolnoci wymiany skadnikw aktyww

na takie, ktre mona potem z atwoci sprzeda bez znacznej utraty wartoci.6

Rwnie, instytucje regulacyjne postaray si o wasne definicje pynnoci. Komitet

Bazylejski w 2000 roku nazywa j po prostu zdolnoci do zakupu aktyww i

regulowania zobowiza wraz z terminem ich zapadalnoci bez poniesienia strat.7 W

2006 roku podczas obrad tego samego komitetu definicj t sprecyzowano

uwzgldniajc powizanie pynnoci z innymi ryzykami dziaalnoci bankowej, takimi

jak: ryzyko kredytowe, operacyjne oraz rynkowe. Wyrnione zostay: pynno

funduszy, jako atwo z jak firma reguluje swoje oczekiwane i nieoczekiwane ,

przysze oraz teraniejsze zobowizania bez wpywania na kondycj finansow bankui

pynno rynkowa, czyli zdolno do zamknicia otwartej pozycji na rynku bez

spowodowania znacznej zmiany ceny rynkowej.

1.2 Ryzyko pynnoci

Znajc ju definicje pynnoci, naley przybliy zagadnienia zwizane z jej ryzykiem.

Ryzyko pynnoci jest to oglnie rzecz ujmujc ryzyko jej utraty. W zalenoci od

rodzaju pynnoci mona wic przyj, e chodzi o utrat zdolnoci do regulowania

obecnych zobowiza lub te utrat zdolnoci do sprzedania skadnikw majtku bez

poniesienia znacznych kosztw. Poniewa bank jako instytucja zaufania publicznego

posiada wielk liczb wierzycieli, zagroenie tego rodzaju ryzykiem jest bardzo

powane. Rwnie ze wzgldu na to, epodstawow grup zobowiza banku s

depozyty mogce zosta wycofane przez wacicieli w kadym momencie (avista) oraz

4Haaj G., Przegld metod badania pynnoci bankw [w:] Bank i Kredyt,lipiec 2008 r. 15.5Chorafas D., Liabilities, Liquidity, and Cash Management: Balancing Financial Risk, John Wiley &

Sons Inc, New York 2002 r.6Pietrzyk G., Pynno banku komercyjnego, Gazeta Bankowa, 814 stycznia 2007 r., s. 1013.7

Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision ,http://www.bis.org/publ/bcbs144.pdf (22.04.2013)


12/89

12

inne depozyty krtkoterminowe, zagroenie utraty zdolnoci do ich spaty moe by

bardzo realne.

Ryzyko pynnoci ustala si na podstawie sprawozdania finansowego banku, a

konkretnie jego bilansu oraz rachunku przepyww pieninych. Bilans jednostki

dostarcza informacji o pynnoci ze wzgldu na moliwo podziau majtku na

podstawie terminu zapadalnoci aktyww i daty wymagalnoci pasyww. Z kolei

zestawienie przepyww pieninych pomaga w prognozowaniu zapotrzebowania na

kapita wynikajcego ze struktury zawartych kontraktw. Jednak, najwaniejsze

informacje zamieszczone s zazwyczaj w notach dotyczcych zarzdzania ryzykiem

pynnoci.

Naraenie jednostki na ryzyko zwizane z rozkadem aktyww i pasyww mierzy si za

pomoc tak zwanej luki bilansowej. Metoda ta ma na celu porwnanie wyrnionej

grupy aktyww z odpowiadajcjej gruppasyww. Rozrni mona nastpujce

luki bilansowe8:

Brak luki bilansowej aktywa okrelonego rodzaju = pasywa okrelonego

rodzaju

Luka bilansowa dodatnia aktywa okrelonego rodzaju>pasywa okrelonegorodzaju

Luka bilansowa ujemna - aktywa okrelonego rodzaju


13/89

13

stabilnoci banku, negatywnie wpywa to na rentowno jednostki. Krtkoterminowe

aktywa s zazwyczaj najmniej rentowne a dugoterminowe fundusze - najdrosze, ze

wzgldu na dugi czas oczekiwania na ich spat oraz wiksze ryzyko dla

kredytodawcy. Zarzdzanie ryzykiem pynnoci jest wic dylematem pomidzy

zwikszeniem rentownoci lub bezpieczestwa.

Pomys na osignicie idealnej rwnowagi w dziedzinie zarzdzania pynnoci banku

mia niemiecki finansista Otton Huebner, ktryw 1854 roku w ksice Die Banken

przedstawi tzw. zot regu bankow. Zasada ta mwia o tym, e bank powinien

inwestowa pozyskane fundusze na najwyej takie terminy na jakie je pozyskuje.

Uywajc wczeniej zdefiniowanych rodzajw luki pynnoci, mona przyj, e

Huebner postulowa utrzymywanie zamknitej pozycji bilansowej dla wszystkichokresw. Wedug zotej zasady, 3-miesiczne wkady mog by inwestowane jedynie

na okres do 3 miesicy, 4-miesiczne do 4 miesicy itd. Dugoterminowe inwestycje

maj by finansowane z kolei z kapitau wasnego lub wieloletnich lokat. Przestrzegajc

tych zasad, banki otrzymywayby zysk jedynie z rnicy oprocentowania kredytw i

lokat oraz z prowadzenia operacji poredniczcych, na przykad wymiana walut.

Podsumowujc, zota zasada znaczco zwiksza bezpieczestwo bankw ale

jednoczenie zmniejsza ich zyskowno oraz zakres operacji bankowych.

Zota zasada bankowoci bya szeroko uywana w XIX wieku, jednak kiedy

uwiadomiono sobie jej niedoskonaoci, popularnoci zaczy zyskiwa inne reguy.

Jedn z nich bya zasada sformuowana przez Adolfa Wagnera zwana regu osadu we

wkadach. Gosi ona moliwo prolongowania wkadw na rachunkach bankowych

oraz zastpowania dotychczasowych wkadw nowymi. Rozlunia to wymogi

narzucone przez zot regu, gdy umoliwia inwestowanie funduszy ponad

deklarowane terminy. Tytuowe osady we wkadach stanowi stabilny poziomdepozytw w banku, ktry nie ulega zmniejszeniu. Aby zmierzy ten poziom oraz

skutecznie egzekwowa zasad, naley dokonywa staych pomiarw oraz monitorowa

zmiany w strukturze posiadanych funduszy. Ponadto, realizowanie reguy osadu we

wkadach wymaga ustalenia wielkoci waha stanu rodkw w duszym okresie, co

nierzadko sprawia spore problemy. Wielko rodkw pieninych na kontach moe

wykazywa znaczne zmiany w rnych terminach, co oznacza obowizek

utrzymywania odpowiednich rezerw na dany okres. Wielko tych rezerw powinna


14/89

14

uwzgldni rwnie wszelkiego rodzaju nieprzewidziane patnoci. Wiele bankw

osiga odsetek osadu we wkadach nawet w wysokoci 90%.

Regu, ktra miaa by uzupenieniem dwch poprzednich zasad jest regua

przesuni. Zaleca ona inwestowanie rodkw w taki sposb aby w razie zaistnieniazwikszonego zapotrzebowania na pynno, moliwa bya atwa likwidacja aktyww

przed ich zdefiniowanym terminem zapadalnoci. W celu poszerzenia rde

finansowania ewentualnych problemw patniczych banku powinno si dokona oceny

moliwoci refinansowania posiadanych aktyww. Naley rwnie oszacowa sum

jak jest si w stanie otrzyma poprzez likwidacj tych aktyww, biorc pod uwag

zmiany w rynkowej stopie procentowej, koszty wynikajce z upywu czasu transakcji

oraz inne czynniki. Z praktycznego punktu widzenia zasada przesuni mazastosowanie przede wszystkim na rynku wtrnych papierw wartociowych. Dla

przykadu, dugoterminowa obligacja ze wzgldu na moliwo jej sprzeday na rynku

wtrnym, moe mie cechy instrumentu rednioterminowego. Regua to zyskuje na

popularnoci wraz ze wzrostem skali procesu sekurytyzacji, opisanego w dalszych

rozdziaach.

1.3 Miary pynnoci

Podstawowym zadaniem wskanikw pynnoci powinno by celne ukazanie zdolnoci

banku do spaty swoich zobowiza w terminie oraz odzwierciedlenie poziomu

stabilnoci funduszy. Wane jest rwnie zbadanie cigoci rde finansowania.

Grzegorz Haaj zauwaa9, e skuteczny pomiar pynnoci moe by trudny do

osignicia z powodu problemw z prognozowaniem zmian pynnoci w przyszoci.

Najlepsze wskaniki powinny bada zarwno obecn sytuacjbanku jak i rwnie

prbowa przewidzie jego stan w przyszych okresach. Pozycje zobowiza oraz

nalenoci krtkoterminowych podlegaj znacznym wahaniom, wic i poziom

wskanikw na nich opartych moe si zmienia nawet na przestrzeni godzin. Drug

trudnoci dostrzeon przez Haaja jest problem z uwzgldnieniem czynnikw

behawioralnych w konstrukcji miernikw pynnoci. Podstawowe wskaniki nie s w

stanie ukaza na przykad wpywu plotki na rynku midzybankowym, ktra moe

przyczyni si do zmniejszenia zdolnoci zdobycia funduszy z tego rda.

9Haaj G., Przegld metod badania pynnoci bankw [w:] Bank i Kredyt, lipiec 2008 r. 19.


15/89

15

Pomimo powyszych problemw, istnieje wiele miernikw umoliwiajcych

stosunkowo celn ocen pynnoci banku. Najprostszymi z nich s wskaniki bilansowe

oraz pozabilansowe. S one bardzo powszechnie stosowane gwnie ze wzgldu na

atwo ich wyliczenia oraz interpretacji.

1.3.1 Wskanik udziau pynnych aktyww

Podstawowym wskanikiem nalecym do tej kategorii jest wskanik udziau pynnych

aktyww w ich oglnej sumie. Oblicza si go nastpujcym wzorem:

(1)

Do aktywwpynnych zaliczamy:

Stany rachunkww banku centralnym

rodki pienine i ich ekwiwalenty

Krtkoterminowe nalenoci od sektora finansowego, niefinansowego oraz

budetowego

Krtkoterminowe papiery wartociowe

Inne aktywa o zapadalnoci do30 dni.

Dane niezbdne do obliczenia tego wskanika powinny by umieszczone w notachuzupeniajcych do bilansu.

Wskanik ten suy gwnie do oceny zarzdzania pynnoci. Odzwierciedla on

stosunek aktyww niedochodowych, ktre zabezpieczaj pynno banku, w oglnej

sumie aktyww.

1.3.2 Wspczynnik pynnoci

W praktyce bankowej uywany jest rwnietak zwany wspczynnik pynnoci10.

(2)

W skad krtkoterminowych pasyww wchodz:

Krtkoterminowe kredyty z banku centralnego

Krtkoterminowe zobowizania bankw

Krtkoterminowe zobowizania z tytuu emisji papierw wartociowych

10Gurgul G., Pynno bankw komercyjnych , s.155


16/89

16

Inne pasywa z terminem zapadalnoci do 30 dni

Powyszy wskanik bada zdolno jednostki do zaangaowania si w operacje

krtkoterminowe, ktre z reguy przynosz mniejsze przychody, ale niezbdne s do

regulacji aktualnych patnoci. W wypadku wikszej iloci krtkoterminowychpasyww nad pynnymi aktywami, stosunek ten pokazuje wielko ryzyka podjtego

przez bank.

1.3.3 Wskanik strumieniowy

Wskanikiem odrniajcym si od innych ze wzgldu na uwzgldnienie pasyww i

aktyww wedug terminw ich zapadalnoci, jest poniszy wskanik pynnoci11:

(3)

Ze wzgldu na swoj konstrukcj, badajc nalenoci i zobowizania wedug terminw

patnoci, wskanik ten nazywany jest strumieniowym. Pynno finansowa obliczana

jest dla wyznaczonego przedziau czasu wedug podanych okresw kontraktowych.12

Grupa Ia vista

Grupa IIponiej 1 miesica

Grupa IIIod 1 do 3 miesicy Grupa IVod 3 do 6 miesicy

Grupa Vod 6 miesicy do 1 roku

Grupa VI - od 1 roku do 2 lat

Grupa VII - od 2 do 5 lat

Grupa VIIIpowyej 5 lat

Grupa IXrne

Wskanik ten sprawdza zatem wystpowanie luki pynnoci, czyli sytuacji w ktrej

bank posiada nadwyk pasyww nad aktywami w danym przedziale czasu.Negatywna

luka wystpuje jeli warto wskanika strumieniowego spadnie poniej 1.

Za podane uznaje si nastpujce wyniki13:

11Gigol K., Podstawy tworzenia planu finansowego banku, Twigger, Warszawa 2003 r., s. 110.12widerski J., Finanse banku komercyjnego, Biblioteka Menadera i Bankowca, Warszawa 1999 r., s.

116-117.13Kopiski A. Analiza finansowa ., s. 144.


17/89

17

Warto aktyww pierwszego stopnia wymagalnoci (grupy I-III) przekracza

warto pasyww z tej samej grupy

Warto aktyww z drugiego stopnia wymagalnoci (grupy IV-VI) przekracza

warto pasyww z tej samej grupy.

Pasywa stabilne, czyli nalece do trzeciego stopnia pynnoci (VII-VII oraz

rne) cakowicie pokrywaj aktywa z tej samej grupy oraz aktywa niepynne.

Dla wskanika strumieniowego z okresu do 3 miesicy podstaw do oceny pynnoci

stanowi kryteria14:

Pynno uznawana jest za dobr jeli obliczony wskanik znajduje si w

przedziale od 0,9 do 1,1

Pynno uznawana jest za redni jeli obliczony wskanik znajduje si w

przedziale od 0,7 do 0,9

Pynno uznawana jest za z jeli obliczony wskanik znajduje si poniej 0,7

1.3.4 Wskaniki pynnoci biecej, szybkiej oraz natychmiastowej

Kolejn miar, uywan do oceny banku jest wskanik biecejpynnoci finansowej.

Wskazuje on w jakim stopniu jest si w stanie spaci zobowizania krtkoterminowe

za pomoc aktyww obrotowych15. Uzyskuje si go korzystajc ze wzoru:

(4)

Za optymalny wynik uznaje si warto wspczynnika zblion do2.

Naturaln kontynuacj wskanika pynnoci biecej, jest wskanik pynnoci szybkiej.

Sprawdza on stopie pokrycia zobowiza krtkoterminowych, pynnymi aktywami

czyli przede wszystkim gotwk, krtkoterminowymi papierami wartociowymi i

nalenociami.

(5)

Miernik ten pozwala sprawdzi czy bank jest w stanie spaci swoje najpilniejsze

zobowizania. Warto wskanika nie powinna spa poniej 1.

14Wsowski W., Ekonomika i finanse banku komercyjnego w zarysie, Biblioteka Menadera iBankowca, Warszawa 2002 r., s. 228.15

Tyran M., Wskaniki finansowe, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2005 r., s. 105-109.


18/89

18

W przypadku jeszcze pilniejszej potrzeby gotwki sprawdza si wskanik

natychmiastowej pynnoci. W przeciwiestwie do poprzednich indykatorw,bierze on

pod uwag jedynie rodki pienine oraz papiery wartociowe, ktre mog by

upynnione w cigu kilku dni. Obliczany jest on wzorem:

(6)

Wskanik natychmiastowej pynnoci nie posiada ram, w ktrych powinien si mieci

aby by uznawanym za poprawny. Ocena jego wartoci ley w gestii zarzdu banku i

powinna zosta dokonana biorc po uwag strategi firmy i normy branowe.

1.3.5 Wskanik depozytw do kredytw

Wanym wskanikiem bilansowym jest rwnie stosunek depozytw do kredytw zsektora niefinansowego. Uwaa si, e wielko tego wspczynnika nie powinna spa

poniej jedynki, co oznacza, e warto depozytw powinna by wiksza od wartoci

udzielonych kredytw. Faktycznie proporcje takie zapewniaj wiksze bezpieczestwo

podmiotowi, gdy podejmuj mniejsze ryzyko kredytowe. Naley jednak pamita, e

zbyt wysoka dysproporcja w liczbie depozytw nad kredytami moe wiadczy o braku

inwestycji i marnowaniu si gotwki,ktra mogabyby zainwestowana.

1.3.6 Wspczynniki pynnoci narzucone przez KNF

Pynno bankw jest dokadnie monitorowana przez krajowe jednostki nadzorujce.

Dziaajce w Polsce banki zobligowane s do raportowania pozycji bilansowych i

wspczynnikw wyznaczonych przez Komisj Nadzoru Finansowego w uchwale z

dnia 17 grudnia 2008r. Mierniki te skonstruowane zostay najpierw przez Komisj

Nadzoru Bankowego a nastpnie potwierdzone przez KNF. Podstawowym elementem

regulacji jest rekomendacja P16 ,mwica o zasadach prawidowego monitorowania

pynnoci. Pozycje, ktrych raportowanie wymaga wspomniana uchwaa przedstawiatabela 1.

16Rekomendacja P dotyczca systemu monitorowania pynnoci finansowej bankw, KNB 2002 r.


19/89

19

Tabela 1 - Bilans pynnoci banku depozytowo-kredytowego (zgodnie z Uchwa KNF nr 386/2008)

rdo - Grski M., Rynkowy system finansowy, PWE 2009, s. 233.

Zgodnie ze wspomnian ustaw, aktywa oraz pasywa banku dzielone s na pi grup ze

wzgldu na swoj zapadalno (A1-A5) i wymagalno(P1-P5). Wrd pasyww

naley zwrci uwag na rnic wymagalnoci osadzajcej si bazy depozytowejoraz zmiennej czci depozytw. rodki pienine na rachunkach klientw dzielsi

na dwie grupy: stabiln (osadzajc si) oraz zmienn. Pierwsza stanowi bezpieczny

kapita dugoterminowy, poniewa warto depozytw klientw nie spada w dugim

okresie poniej pewnego poziomu ( Dmin na wykresie 1). Drug grup zaliczy naley

za to do niestabilnych rodkw obcych, gdyjej wysoko jest zmienna i zaley od

wielu czynnikw, jak termin patnociwynagrodze czy podatkw. Poziom zmiennych

czci depozytw ilustruje wykres 1 (Dmax-Dmin).


20/89

20

Wykres 1- Stan depozytw na rachunkach w banku w cigu roku (ilustracja reguy osadzania siwkadw)

rdo- Grski M., Rynkowy system finansowy, PWE 2009, s. 231

Pozycje przedstawione w tabeli 1 umoliwiaj obliczenie nastpujcych norm

pynnoci17:

M1luka pynnoci krtkoterminowej

(A1+A2)-P5>=0

M2- wspczynnik pynnoci krtkoterminowej

(A1+A2)/P5>=1

M3wspczynnik pokrycia aktyww niepynnych funduszami wasnymi

P1/A5>=1

M4 wspczynnik pokrycia aktyww niepynnych i aktyww o ograniczonej

pynnoci funduszami wasnymi i rodkami obcymi stabilnymi

(P1+P2)/(A5+A4)>=1

Przestrzeganie norm narzuconych przez KNF jest obowizkowe. Ich przekroczenie

interpretuje si jako brak pynnoci banku i moe doprowadzi do spadku

wiarygodnoci jednostki,a wic rwnie problemw z otrzymaniem funduszy na rynku

midzybankowym.Naley zaznaczy, e banki spenia musz wszystkie z wyej

wymienionych norm, natomiast instytucje kredytowe jednynie normy M1 oraz M2 czyli

te dotyczce pynnoci kredytowej.Rwnie instytucje z sum bilansow poniej 200

17Grski M., Rynkowy system, s. 239


21/89

21

mln z objt s odrobin innymi przepisami. Dla tej grupy minimalna warto

wskanika M1 wynosi 0,2 a nie 0 jak dla jednostek o sumie bilansowej przekraczajcej

200 mln z.


22/89

22

Rozdzia 2 -Wpyw kryzysu finansowegona zmiany w zarzdzaniu pynnoci

bankw2.1 Przyczyny i przebieg kryzysu finansowego z 2007 roku

Kryzys finansowy, ktry mia swj pocztek latem 2007 roku jest jednym z najbardziej

dramatycznych i najwaniejszych wydarze ekonomicznych minionej dekady. Jego

przyczyny, przebieg oraz konsekwencje stay si tematem wielu prac naukowych oraz

globalnych dyskusji. Zaamanie to ukazao wiele problemw oraz kwestii, z ktrych

wczeniej mao kto zdawa sobie spraw. Warto zatem przeanalizowa sekwencj

wydarze z 2007 roku, aby lepiej zrozumie omawiany kryzys. Powinno to suy jako

punkt startowy do dalszej dyskusji o zmianach w zarzdzaniu pynnoci finansow,

wprowadzonych aby zapobiec powtrce historii sprzed 6 lat.

Za pocztek kryzysu uwaa si pierwsz poow 2007 roku, kiedy nastpio zaamanie

amerykaskiego rynku nieruchomoci. Spadek cen domw poczony by z brakiem

wypacalnoci kredytobiorcw, co spowodowao problemy na rynku kredytw

hipotecznych, ktre szybko rozprzestrzeniy si rwnie na inne rynki. Instrumentem

finansowym, ktry uwaa si za gwnego winowajckryzysu, jest kredyt hipoteczny

typu subprime (subprime residential mortgages). Pojcie subprime definiowane jest

przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy jako kredyty udzielone pomimo braku

weryfikacji dochodu, zej historii kredytowej oraz wysokiego wskanika zaduenia

kredytobiorcy. Na klientw, ktrzy ubiegali si o tego typy poyczki w argonie

finansowym mwiono ninja ( No Income No Job No assets). Mona to przetumaczy

jako dunicy bez staego dochodu, pracy oraz majtku stanowicego zabezpieczenie

kredytu. Znaczcy wzrost kredytw subprime nastpi ju w latach 90, pomidzy

latami 1994 a 2006 udzia tego typu instrumentw na rynku hipotecznym wzrs z 4,5%

do 20%. Dodatkowo odnotowano duy wzrost liczby instrumentw sekurytyzowanych

MBS (mortgage-backed securities) oraz CDO (Collateralized Debt Obligations) ,

ktrych zabezpieczenia stanowi wanie wierzytelnoci hipoteczne z kredytw

subprime.


23/89

23

Wykres 2 - Warto emisji sekurytyzacyjnych instrumentw MBS i ABS na amerykaskim rynkufinansowym

rdo: Waszkiewicz A., Sekurytyzacja a kryzys Subprime, Zarzdzanie Zmianami Zeszyty Naukowe.Nr 1/2010(19) , str. 6

Warto po krtce opisa proces sekurytyzacji , ktry sta si jedn z przyczyn wybuchu

kryzysu z 2007 roku. Sekurytyzacja jest procesem czenia niepynnych, jednorodnych

aktyww finansowych, usuwanych pniej z bilansu jednostki inicjujcej ( lub

zatrzymane ale wyodrbnione w bilansie sekurytyzacja syntetyczna). Aktywa te

stanowi nastpnie zabezpieczenie dla bardziej pynnych instrumentw finansowych

handlowanych na rynkach kapitaowych. Proces zamiany niepynnych aktyww na

pynne, uwalnia kapita inicjatora(banku) oraz przenosi ryzyko zbanku na inwestorw.

Aby wyodrbni portfel kredytw hipotecznych lub innego rodzaju poyczek bank

zakada specjalnie do tego przeznaczony podmiot nazwany SPV (Special Purpose

Vehicle). Zadaniem SPV jest przejcie, czsto niebezpiecznych i niespacanych,

kredytw i uwzgldnienie ich w swoim bilansie oraz wyemitowanie papierw

wartociowych zabezpieczonych tymi wanie dugami.

Wspomniana sekurytyzacja miaa duy wpyw na spadek jakoci kredytowej. Ze

wzgldu na zoono struktur znaczco utrudnia przeledzenie acucha przepyww

gotwkowych, co z koleiprzyczynio si do wzrostu liczby nieprawdziwych informacji

podawanych przez dunikw, zwaszcza w pozycjach historii zatrudnienia oraz

wysokoci dochodw. Wedug danych Federalnego Biura Dochodzeniowego, oszustwa

zwizane z sektorem kredytw hipotecznych stanowiyw 2006 roku najwiksz grup

przestpstw popenianych przez pracownikw biurowych. W zwizku z nieracjonaln


24/89

24

atwoci z jak mona byo uzyska kredyt hipoteczny popyt na tego typu usugi

wzrasta nieprzerwalnie od 1997 roku. Wraz ze wzrostem popytu rosy rwnie ceny

nieruchomoci . W pewnym momencie doszo nawet do zjawiska, w ktrym mona

byo zarobi na wzitym kredycie hipotecznym, gdy procentowy wzrost wartoci

zabezpieczonej nieruchomoci by wikszy od oprocentowania kredytu. Ten trend

odwrci si dopiero w czerwcu 2006 roku, kiedy po kolejnej podwyce stp

procentowych przez amerykaski bank federalny( od 2003 do 2006 roku stopy wzrosy

o 4,25%) kredytobiorcy zaczli mie problemy ze spat swoich zobowiza. Pierwsze

objawy kryzysu nie powstrzymay instytucji kredytowych przed kontynuacj swoich

nieostronych praktyk. Coraz wicej kredytobiorcw nie potrafio wywiza si ze

swoich dugw, co spowodowao masowe przejcia nieruchomoci przez banki. Wielka

ilo domw wystawionych na sprzeda po tego typu przejciach spowodowaa

gwatowny spadek ich cen. Instytucje kredytowe specjalizujce si w kredytach typu

subprime, ze wzgldu na brak spaty dugw przez wierzycieli kolejno upaday.

Rwnie zabezpieczenia instrumentw sekurytyzowanych MBS stay si

bezwartociowe. Fakt ten, poczony z obnieniem wyceny MBS przez agencje

ratingowe oraz ucieczk inwestorw z tego typu transakcji spowodowa zaamanie si

rynku kredytw subprime w poowie 2007 roku.

Cho z pocztku wydawao si, e kryzys dotyczy tylko rynku nieruchomoci w USA

okazao sito duo wikszym problemem. Niedoceniono skali zaangaowania wielkich

bankw w rynek CDO oraz MBS. W 2008 roku ujawnione straty sektora bankowego

osigny poziom 160 miliardw dolarw amerykaskich. Najbardziej ucierpiay banki,

takie jak Bear Sterns, Merrill Lynch, Glodman Sachs czy Citigroup. Naley jednak

pamita, e banki niechtnie ujawniay wysoko poniesionych strat, mona wic

przypuszcza, e byy one zdecydowanie wysze od tych ogoszonych publicznie.

Kulminacyjny punkt kryzysu nadszed w roku 2008, kiedy czwarty najwikszy bank

inwestycyjny Lehman Brothers po nieotrzymaniu wsparcia od amerykaskiego banku

centralnego, ogosi upado. Warto podkreli, e tego typu pomoc udzielona zostaa

innym instytucjom finansowym m.in. Fannie Mae, Freddie Mac oraz wiatowemu

gigantowi ubezpieczeniowemu AIG. cznie na ratowanie amerykaskiego rynku

finansowego, rzd USA w ramach tzw. Planu Paulsona, przeznaczy 814 miliardw

dolarw. Najwiksza cz tej puli przeznaczona zostaa na realizacj programu TARF


25/89

25

(Troubled Assets Relief Program), ktry polega na wykupieniuniespacanych dugw i

toksycznych aktyww z sektora finansowego.

Poniewa dzisiejszy rynek midzybankowy jest niezwykle mocno rozwinity, problemy

finansowe z atwoci rozprzestrzeniy si rwnie na inne kontynenty, a zwaszcza naEurop. W 2008 roku, upady cztery Islandzkie banki, ktrych zobowizania okazay

si wiksze ni PKB ich kraju, a na skraju bankructwa stany gigantyczne

midzynarodowe firmy takie jak UBS czy AIG.

Wykres 3Zmiana wartoci dochodw bankw w latach 2007-2008

rdo : Przyczyny i skutki kryzysu w USA, Gazeta Bankowa, 2.4.2008

Kryzys z 2007 roku wystawi na wiato dzienne nieefektywne praktyki bankwzwizane z zarzdzaniem pynnoci finansow. W obliczu zaprzestania spaty


26/89

26

kredytw przez dunikw, okazao si, e banki nie utrzymyway wystarczajcej iloci

najpynniejszych aktyww, takich jak gotwka czy rzdowe papiery wartociowe, przez

co nie byy w stanie spaci swoich wasnych krtkoterminowych zobowiza.

Poniewa przed wybuchem kryzysu wielka liczba bankw zainwestowaa ogromne

kwoty w toksyczne papiery CDO, w momencie gdy okazay si one bezwartociowe,

instytucje te zaczy odczuwa znaczne braki pynnoci. Doskonaymi przykadami tego

typu problemw bya sytuacja, w ktrej znalazy si bankiNorthern Rock oraz UBS. W

przypadku pierwszego z nich, zawiniabdnie obrana strategia inwestycyjna. W 2007

roku Northern Rock, pity najwikszy bank hipoteczny w Wielkiej Brytanii, by

aktywnym graczem na midzynarodowym rynku pieninym. Pobrane w ten sposb

fundusze, przeznacza na udzielanie kredytw hipotecznych swoim klientom, ktre

nastpnie sprzedawane byy na rynku kapitaowym na zasadach procesu sekurytyzacji.

Po wybuchu kryzysu, popyt na produkty typu MBS wyranie spad wic bank nie

otrzymywa gotwki niezbdnej do spacenia swoich zobowiza wobec inwestorw z

rynku pieninego. W zwizku z powyszym, we wrzeniu 2007 roku Northern Rock,

w celu poprawy pynnoci, poprosi o poyczk brytyjski bank centralny. Sytuacja ta

nie zostaa niezauwaona przez rynki finansowe i wywoaa panik wrd klientw

detalicznych i instytucjonalnych banku. Rezultatem tego bya pierwsza od 150 lat

panika bankowa, czyli sytuacja w ktrej zbyt wielka liczba klientw chce w tym

samym czasie odzyskapienidze zdeponowane na rachunkach banku. Wynikiem

paniki bankowej jest utrata przez jednostk gotwki oraz innych najpynniejszych

aktyww, przez co bank staje si niewypacalny. W zwizku z utrat wikszoci

funduszy, w lutym 2008 roku bank Northern Rock zosta znacjonalizowany18.

W przypadku najwikszego szwajcarskiego banku - UBS, przyczyn kopotw z

pynnoci bya zbyt dua warto inwestycji w produkty zwizane z kredytami

subprime. Bank ten by pierwsz firm notowan na giedzie nowojorskiej, ktra

ujawnia gigantyczne straty finansowe spowodowane zaamaniem rynku hipotecznego.

UBS pogorszy tylko swoj sytuacj, gdy w nadziei na ponowny wzrost cen mieszka i

spat zacignitych kredytw przez amerykaskich dunikw, w poowie 2007 roku

kontynuowa inwestycje w toksyczne papiery wartociowe. Dzia zajmujcy si

handlem instrumentami na rynku subprime by odpowiedzialny za 84% z caoci

poniesionych przez bank strat z tego okresu. W padzierniku tego samego roku UBS

18Dey, I.,Northern Rock to be sold by end of year,The Times, 26.04.2009
http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/banking_and_finance/article6169327.ecehttp://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/banking_and_finance/article6169327.ece


27/89

27

ogosi, e dua cz jego aktyww nie moe by sprzedana w zwizku z brakiem

pynnoci na rynku. W rezultacie szwajcarski bank musia ubiega si o pomoc

funduszu Government of Singapore Investment Corporation, ktry w ten sposb zosta

jednym z najwikszych udziaowcw w firmie.19

Poniewa, po dramatycznych wydarzeniach, ktre miay miejsce w Stanach

Zjednoczonych, cay wiat finansw ogarna wielka niepewno,odnotowano rwnie

spadek poziomu zaufania midzy bankami. Instytucje finansowe drastycznie

zredukoway handel midzy sob a w szczeglnoci transakcje o terminie zapadalnoci

powyej kilku dni. W efekcie zanotowano wysoki wzrost trzymiesicznych spreadw

LIBOROIS, ktre stanowi odchylenie midzy oprocentowaniem trzymiesicznych

niezabezpieczonych odsetek midzybankowych, a indeksem OIS, ktry odzwierciedlaoprocentowanie jednodniowych poyczek dla bankw od amerykaskiego banku

centralnego20. Wzrost spreadw LIBOR-OIS, ktre uznawane s za miar zdrowia

gospodarki, przedstawia poniszy wykres.

Wykres 4Spread Libor-OIS (3 msc) w Stanach Zjednoczonych w latach 2006-2010

rdo- Bloomberg.com

Skok powyszego spreadu z blisko 10 punktw bazowych do 100 w cigu zaledwie

czterech miesicy, przyczyni si do wprowadzenia specjalnych metod dostarczania

pynnoci przez amerykaski bank centralny (Fed). Jednym z nowo utworzonych

podmiotwby Term Auction Facility, ktry zasila instytucje finansowe w fundusze

terminowe, akceptujc przy tym wiksz gam moliwych zabezpiecze ni podczas

19Swiss Bank UBS posts $12B Losses,CNN,18.05.200820

Taylor J. B., Getting Back on Track: Macroeconomic Policy Lessons from the Financial Crisis, Federal

Reserve Bank of St. Louis Review, maj 2010, s. 168
http://web.archive.org/web/20080518192236/http:/edition.cnn.com/2008/BUSINESS/04/01/ubs.losses.ap/index.htmlhttp://en.wikipedia.org/wiki/CNNhttp://en.wikipedia.org/wiki/CNNhttp://web.archive.org/web/20080518192236/http:/edition.cnn.com/2008/BUSINESS/04/01/ubs.losses.ap/index.html


28/89

28

operacji otwartego rynku. Aby uatwi obywatelom dostp do gotwki,Fed zdecydowa

si rwnie na obniki stp procentowych z 5,25% w sierpniu 2007 do 0-0,25% w

grudniu 2008 roku.21 Warto wspomnie rwnie o stworzonej w marcu 2008 roku

jednostce o nazwie Term Securities Lending Facility. Pomagaa ona w zwikszeniu

pynnoci na niezdrowym rynku kredytowym poprzez udostpnienie bankom

skarbowych papierw wartociowych, w zamian za zdecydowanie mniej pynne i czsto

niezbyt bezpieczne aktywa.

Allen, Carletti i Gale22 w swojej pracy opisujcej rynek midzybankowy w czasie

kryzysu podaj dwie przyczyny zaistniaego tam napicia. Pierwsza z nich mwi o tym,

e banki przetrzymyway i nie chciay dzieli si najpynniejszymiaktywami z powodu

oczekiwanego zapotrzebowania na nie w niedalekiej przyszoci. Obawiano si naprzykad, koniecznoci przeniesienia pozabilansowych aktyww z utworzonych

wczeniej wehikuw celowych SPV do swoich wasnych bilansw. Ze wzgldu na

zanik popytu na papiery wartociowe zabezpieczone aktywami ( np. Asset Backed

Commercial Papers) oraz spadek wartoci instrumentw trzymanych w SPV,

dodatkowa pynno staa si niezbdna do utrzymania wystarczajcej iloci

krtkoterminowych funduszy. Nic wic dziwnego, e w wietle niepewnoci na rynkach

finansowych banki chciay utrzyma jak najwicej pynnych papierw wartociowych.Drugim powodem posuchy na rynku midzybankowym by spadek zaufania i wzrost

obaw o sytuacj finansow swoich partnerw biznesowych. Wiele bankw niechtnie

ujawniao,a wrcz ukrywao swoje udziay na rynku kredytw subprime orazcznich

warto. W znacznym stopniu utrudniao to prawidow ocen zdolnoci kredytowej

potencjalnego dunika. Brak zaufania midzy kontrahentami moe by dobrze

zobrazowany poprzez ukazanie zmian w cenach instrumentw CDS. Upraszczajc,

CDS jest instrumentem pochodnym sucym do przeniesienia ryzyka kredytowego w

zamian za otrzymane wynagrodzenie. Sprzedawca zobowizuje si zatem spaci kredyt

w wypadku, gdyby dunik kupca tej wierzytelnoci nie zrealizowa.23Podczas gdy na

rynku panowa strach przed kolejnymi bankructwami partnerw inwestycyjnych,ceny

CDS znacznie wzrosy.

21http://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/openmarket.htm (12.04.2012)22Allen, F., Carletti E. and Gale D. ,Interbank Market Liquidity and Central Bank Intervention,

Uniwersytet w Pensylwanii, 2008.23Woniak A., Credit default swap - sposb na bankructwo, Rynek Terminowy , stycze 2001, s. 17.


29/89

29

Wykres 5Wzrost cen CDS dla wybranych brany w latach 2007-2008

rdo: Markit Group Limited, Thomson Datastream, published accounts and Bank calculations Bank

of England (2008), str. 11, wykres 9.

Problemy z pynnoci wystpiy rwnie na amerykaskim rynku transakcji repo oraz

innych zabezpieczonych instrumentw dunych. W czasach prosperity szeroka gama

produktw finansowych bya uwaanajako zastaw o podobnej wartoci, wic uzyskanie

funduszy w zamian za nie stanowio wikszego problemu. Jednak kopoty na rynku

kredytowym spowodoway znaczne wzrosty w wielkoci strzye ( z angielskiego

haircuts), czyli procentu odejmowanego od wartoci rynkowej instrumentu uywanego

jako zabezpieczenie. Procedura ta ma na celu zabezpieczenie kapitaodawcy przed

spadkiem ceny otrzymanych papierw wartociowych. Im zastawione aktywa s

pynniejsze i bezpieczniejsze tym procent strzyenia jest niszy. Wzrost poziomu

haircuts przedstawia ponisza tabela.


30/89

30

Tabela 2Zmiany w procentach strzye dla wybranych instrumentw finansowych w latach 2007 i

200824

rdo - Citigroup; and IMF staff estimatesfrom International Monetary Fund (2008), Tabela 1.2, str.

23.

Ta drastyczna zmiana wielkoci haircuts spowodowaa znaczny spadek wartoci

zabezpiecze,a wic rwnie zmniejszenie iloci gotwki otrzymanej w zamian za niew transakcjach repo i reverse repo. Obawa przed niewypacalnoci spowodowaa te

spore zmiany na rynkach pieninych. Ceny papierw wartociowych o najwikszej

pynnoci, ktre stanowiy najbardziej podany rodzaj zastawu, wyranie wzrosy.

Natomiast papiery gorszej jakoci jak na przykad MBS straciy na wartoci. Tego typu

wzrost popytu na najpynniejsze aktywa mg doprowadzi do niepodanych

24

ABS - Asset-Backed Security; CDO - Collateralized Debt Obligation; CDS - CreditDefault Swap: CLO = Collateralized Loan Obligation; RMBS - Residential Mortgagebacked security


31/89

31

rezultatw w postaci spadku wartoci mniej pynnych papierw poniej poziomu

strzyenia, na ktry zgodzi si kredytodawca. Groba otrzymania bezwartociowych

zastaww skutecznie odstraszaa wiele bankw przed aktywnoci na

midzybankowym rynku zabezpieczonych instrumentw dunych.

Wspomniany wczeniej proces wymiany mniej pynnych aktyww na papiery rzdowe,

znacznie pomg w odratowaniu pynnoci na rynku zabezpieczonych papierw

wartociowych. Akcja amerykaskiego banku centralnego miaa jednak rwnie

negatywn stron. Umoliwiaa ona utrzymywanie gorszej jakoci aktyww przez

wiksz cz roku i wymianie ich na rzdowe papieryjedynie na okres raportowania i

skadania sprawozda finansowych. Tego typu praktyki przyczyniy si do wielu

zataje i wprowadzania w bd instytucji regulujcychrynek. 25

Podsumowujc, zaniedbywane wczeniej procesy zarzdzania pynnoci stay si

jednym z gwnych wyzwa podczas minionego kryzysu i priorytetem najwikszych

wiatowych bankw komercyjnych. Nie dziwi wic, e w konsekwencji zaamania na

rynku, pojawi si popyt na popraw jakoci regulacji i nowe metody pomiaru pynnoci

instytucji finansowych. Tego zadania podj si Komitet Bazylejski.

2.2 Regulacje Bazylejskiego Komitetu do spraw Nadzoru Bankowego

Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego powsta w roku 1974 pod nazw

Bazylejskiego Komitetu Uregulowa i Nadzoru Praktyk Bankowych.

Pomysodawcami i zaoycielami tej instytucji byli prezesi bankw centralnych pastw

bdcych czonkami grupy G10. W tamtym okresie do grupy dziesiciu naleay:

Belgia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Luksemburg, RFN, Stany Zjednoczone,

Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania i Wochy. Powoanie komitetu byo odpowiedzi

na kopoty panujce na rynkach bankowych wynikajce z kryzysu naftowego z 1973

roku. Poniewa problemy w tym okresie wizay si ze wzrostem wolumenu handlu

midzynarodowego i brakiem moliwoci sprawowania nadzoru krajowego nad

globalnymi bankami, postanowiono sprbowa midzynarodowej wsppracy w tym

zakresie. Wymg wprowadzenia jednolitych regulacji kapitaowych w rnych krajach

sprawi, e ju w lutym 1975 roku odbyo si pierwsze spotkanie Komitetu

25Allen F., Carletti E., The role of Liquidity in Financial Crises, Wrzesie 2008, str 23.


32/89

32

Bazylejskiego.26 Od tego czasu gwnym zadaniem grupy staa si identyfikacja

zagroe oraz opracowywanie zalecanych metod i praktyk dla sektora bankowego w

zakresie zarzdzania ryzykiem finansowym. W tym celu komitet podj cis

wspprac z Komisj Europejsk. Bankiem wiatowym, Midzynarodowym

Funduszem Walutowym oraz Instytutem Stabilnoci Finansowej. Warto doda, e

Komitet Bazylejski nie ma adnej formalnej wadzy w zakresie midzynarodowego

nadzoru, a jego regulacje nie maj mocy prawnej .27Najczciej jednak standardy

nadzoru wytyczone przez komitet s przestrzegane przez krajowe wadze, gdy nie

spenienie ich wiza si moe z utrat wiarygodnoci kredytowej a wic i trudnociami

w otrzymywaniu funduszy na rynku midzybankowym.

W momencie wybuchu kryzysu kredytw hipotecznych, wdraane byy dopiero

przepisy opisane w dokumentach Bazylei II zwane Now Umow Kapitaow.

Saboci wspomnianej umowy byojednak niemal cakowite pominicieopracowania

zalecedotyczcychryzyka pynnoci. Zaamaniefinansowe z 2007 roku zmusio wic

komisj do natychmiastowego rozpoczcia prac nad nowymi zasadami zarzdzania

ryzykiem finansowym. Przygotowania do cakowitego wdroenia najnowszych

wymogw Komisji Bazylejskiej, zwanych Bazyle III, trwaj ju od kilku lat.

Gwnym celem tyche regulacji jest wprowadzenie znaczco wyszych wymaga

pynnociowych oraz kapitaowych wobec bankw. Zwikszenie restrykcji i wycofanie

si ze wzgldnej swobody, ktr dawaabankom Bazylea II, ma poprawi zdolno

sektora bankowego do absorpcji szokw spowodowanych nagym zaamaniem rynkw

finansowych.

Pomimo, e niniejsza praca koncentruje si na praktykach zwizanych z zarzdzaniem

ryzykiem pynnoci, warto przeanalizowa zmiany, ktre Bazylea III wprowadzia wzakresie wymogw kapitaowych. Najnowsze dokumenty komisji zaproponoway now

definicj kapitau oraz zwikszyy bufory kapitaowe. Ponisza tabela obrazuje

planowany przebieg zmian dotyczcych wielkoci wymogw kapitaowych.

26Koterwas M., Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego i jego wpyw na ksztat nadzoru bankowegona wiecie, Bank i Kredyt,padziernik 2003, s.227

Rutkowska-Tomaszewska E., Wyzwania regulacyjne wobec dowiadcze globalnego kryzysufinansowego, Szambelaczyk J. Red., s.150


33/89

33

Tabela 3 - Planowane zmiany wymogw kapitaowych w ramach Bazylei III

rdo K.Kalicki, Wpyw Bazylei III/CRD4 na sytuacj sektora bankowego, str. 4

Niektrepozycje wymagaj krtkiego objanienia. Wspczynnik wypacalnoci oparty

na rdzennych funduszach podstawowych, znany jako CET1, stanowi stosunek kapitau

najwyszej jakoci (akcje wasne oraz zysk zatrzymany) do wartoci aktyww

waonych ryzykiem. Rol buforu ochrony kapitau jest absorpcja potencjalnych strat

poniesionych w okresie zaama rynku. Docelowo ma on wynie 2,5% wszystkich

funduszy zasadniczych banku. Kapita podstawowy - Tier 1, wedug przepisw

komitetu z Bazylei obejmuje otwarte rezerwy, zatrzymane zyski, akcje zwyke oraz

fundusze oglnego ryzyka bankowego. Od 2015 roku kapita Tier 1ma stanowi 6%

ogu aktyww waonych ryzykiem. Kapita Tier 2 zawiera prawa do udziau w

zyskach oraz zobowizania podporzdkowane bdce w dyspozycji jednostki przez

okres 5 lat.

2.2.1 Zasady racjonalnego zarzdzania i nadzoru nad ryzykiem pynnoci28

Komitet Bazylejski waciwie rozpozna nieskuteczne praktyki zarzdzania ryzykiem

pynnoci przez banki,przed wybuchem kryzysu. Aby poprawi jako kontroli w tym

obszarze we wrzeniu 2008 roku wydano Zasady racjonalnego zarzdzania i nadzoru

28Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision ,

http://www.bis.org/publ/bcbs144.pdf (22.04.2013)


34/89

34

nad ryzykiem pynnoci. Dokumentten skada si z 17 wytycznych, ktrych celem jest

wymiana informacji, zwikszenie wsppracy midzynarodowej pomidzy bankami

oraz oglna poprawa jakoci zarzdzania ryzykiem pynnoci.Ponisze zasady dziel

si na kilka kategorii. Punkty 2-4 dotycz zarzdzania ryzykiem pynnoci. Reguy 5-12

traktuj o metodach pomiaru tego ryzyka. Zasada 13 jako jedyna mwi o procesach

publicznego ujawniania informacji, natomiast zasady 14-17 dotykaj problemu roli

organw nadzoru. Regua 1, nazwana jest fundamentaln zasad zarzdzania oraz

nadzoru ryzyka pynnoci.Przybliony opis zasad przedstawiono poniej.

Zasada 1

Bank jest odpowiedzialny zaprawidowe zarzdzanieryzykiem pynnoci.Powinien on

ustali dokadny i sprawny system zarzdzania, ktry zapewni utrzymanie

wystarczajcej pynnoci, wliczajc w to bufor w postaci nieobcionych pynnych

aktyww wysokiej jakoci.

Adekwatno posiadanego przez bank systemu oraz jego stan pynnoci s

przedmiotem oceny organw nadzoru, ktre w razie problemw banku z ktrym z

tych dwch elementw, powinny podj bezzwoczne dziaania, w celu ochrony

interesu deponentw i zminimalizowania potencjalnych szkd dla systemu

finansowego. Bank powinien posiada procedury identyfikacji, pomiaru,

monitorowania i kontrolowania ryzyka pynnoci. Procedury te powinny posiada

zwarty system caociowego prognozowaniaprzepyww pieninych wynikajcych z

aktyww, pasyww i pozycji pozabilansowych dla odpowiednich horyzontw

czasowych.

Zasada 2

Bank powinien jasno okreli tolerowany poziom ryzyka pynnoci, odpowiedni dla

jego strategii biznesowej. Wadze banku ponosz odpowiedzialno za prawidow

ocen i zarzdzanie czynnikami ryzyka.

Zasada 3

Wadze banku powinny okreli strategi, praktyki i polityk zarzdzania ryzykiem

pynnoci zgodnie z tolerancj ryzyka oraz zapewni, e bank posiada wystarczajc

pynno. Wadze banku powinny stale nadzorowa stan biecej pynnoci orazskada z niego sprawozdania do rady nadzorczej banku. Rada nadzorcza, powinna


35/89

35

sprawdza i zatwierdza strategie, polityk i praktyki zwizane z zarzdzaniem

pynnoci przynajmniej raz w roku w celu upewnienia si, czy zarzdzanie pynnoci

przebiega skutecznie.

Zasada 4

Bank powinien zawrze koszty, ryzyka oraz korzyci pynnoci w wewntrznej

wycenie, pomiarze wynikw oraz procesie zatwierdzania nowych produktw dla

wszystkich znaczcych aktywnoci biznesowych (zarwno bilansowych jak i poza

bilansowych). czy si w ten sposb bodce podejmowania ryzyka dla kadej linii

produktu z wraliwoci na ryzyko pynnoci, na ktre naraone s te aktywnoci.

Zasada 5

Bank powinien posiada solidny proces identyfikacji, mierzenia, monitorowania oraz

kontrolowania ryzyka pynnoci. Proces ten powinien zawiera konstrukcj do

obszernego prognozowania przepyww pieninych wynikajcych z aktyww,

pasyww oraz pozycji pozabilansowych w odpowiednich przedziaach czasowych.

Zasada 6

Bank powinien aktywnie monitorowa i kontrolowa wysoko zagroenia ze strony

ryzyka pynnoci oraz wielko zapotrzebowania funduszy dla wszystkich podmiotw

prawnych, linii biznesowych i walut. Powinien bra przy tym pod uwag limity

regulacyjne oraz operacyjne dotyczce moliwoci przekazywania pynnoci.

Zasada 7

Bank powinien ustali strategi finansowania, ktra zapewnia skuteczn dywersyfikacj

pod wzgldem rde i terminw funduszy. Powinien by nieustannie obecny na

wybranych rynkach oraz utrzyma mocne zwizki z dostarczycielami kapitau aby

zapewni rnorodno rde finansowania. Bank powinien regularnie mierzy swoj

zdolno do szybkiego pozyskiwania funduszy od kadego rda. Powinien rwnie

zidentyfikowa gwne czynniki, ktre oddziaywuj na zdolno do pozyskiwania

rodkw, po czym dokadnie je monitorowa.


36/89

36

Zasada 8

Bank powinien aktywnie zarzdza swoimi jednodniowymi pozycjami oraz ryzykami

pynnoci aby uregulowa swoje zobowizania w terminie, zarwno w normalnych jak i

kryzysowych warunkach. W ten sposb bank przyczynia si do sprawnego

funkcjonowania systemw rozliczeniowych.

Zasada 9

Bank powinien aktywnie zarzdza swoimi stanami zabezpiecze, rozrniajc aktywa

obcione jak i nieobcione. Zalecane jest monitorowanie podmiotw legalnych, w

ktrych zabezpieczenia te s utrzymywane oraz sprawdzanie jak mog by uyte w

odpowiednim czasie.

Zasada 10

Bank powinien regularnie przeprowadza stress testy dla rnych scenariuszw

napicia. Powinny one obejmowa scenariusze, krtko- oraz dugoterminowe,

oglnorynkowe i wewntrzbranowe aby zidentyfikowa rda potencjalnych napi

oraz zapewni, e obecny poziom naraenia na ryzyko pynnoci jest tolerowanyprzez

bank. Zalecane jest uycie rezultatw uzyskanych ze stress testw do dostosowania

strategii banku dotyczcej zarzdzania pynnoci oraz opracowania skutecznych

planw awaryjnych.

Zasada 11

Bank powinien posiada formalny awaryjny plan finansowania (Contingency Funding

Plan), ktry wyranie przedstawia strategie radzenia sobie z brakami pynnoci w

sytuacjach kryzysowych. CFP powinien okrela sposoby zarzdzania pynnoci w

wielu rnorodnych sytuacjach kryzysowych oraz opracowa wyrane zakresyodpowiedzialnoci, zawiera jasne procedury eskalacji i inwokacji. Wszystko to w celu

zapewnienia jego sprawnoci operacyjnej.

Zasada 12

Bank powinien utrzymywabufor skadajcy si z nieobcionych, wysoce pynnych

aktyww, w celu zabezpieczenia si przed rnorakimi scenariuszami napicia.

Scenariusze te zakadaj utrat lub utrudniony dostp do niezabezpieczonych orazzazwyczaj dostpnych, zabezpieczonych rde finansowania. Nie powinny istnie


37/89

37

adne regulacyjne, prawne lub operacyjne przeszkody w wykorzystaniu tych aktyww

do pozyskiwania funduszy.

Zasada 13

Bank powinien regularnie publikowa informacje, pozwalajce pozostaym

uczestnikom rynku na dokonanie oceny solidnoci praktyk zwizanych z zarzdzaniem

ryzykiem oraz stanie pynnoci banku.

Zasada 14

Organy nadzoru powinny regularnie wykonywa zoon ocen procesu zarzdzania

ryzykiem oraz stanu pynnoci banku, w celu ustalenia czy posiada on odpowiedni

poziom odpornoci na napicie pynnociowe.

Zasada 15

Organy nadzoru powinny uzupenia swoje podstawowe miary efektywnoci

zarzdzania ryzykiem pynnoci bankw, poprzez monitorowanie raportw

wewntrznych i ostronociowych oraz poprzez ledzenie informacji rynkowych.

Zasada 16

Organy nadzoru powinny interweniowa jeli nie otrzymaj od banku skutecznej i

szybkiej akcji naprawczej, w celu uzupenienia brakw w zakresie utrzymania

pynnoci, zarzdzania ryzykiem pynnoci lub stanu pynnoci.

Zasada 17

Organy nadzoru powinny komunikowa si midzy sob oraz pomidzy instytucjami

publicznymi, takimi jak banki centralne,krajowe i midzynarodowe, aby skutecznie

wsppracowa w zakresie nadzoru i oceny zarzdzania ryzykiem pynnoci.

Komunikacja ta powinna odbywa si regularnie w zwykych okresach. Natomiast w

sytuacjach napicia spotkania powinny odbywa si z wiksz czstotliwoci oraz

poszerzy zakreswymiany informacji.


38/89

38

2.2.3 Wskaniki wczesnego ostrzegania

Komisja Bazylejska wymaga rwnie od bankw opracowania zestawu wskanikw ,

pomocnych w procesie rozpoznawania oznak podwyszonego ryzyka oraz identyfikacji

sabszychpunktw w swojej pozycji pynnoci lub potencjalnego zapotrzebowania na

fundusze. Dokument Principles for Sound Liquidity Risk Management and

Supervision w ramach zasady 5 nakazuje wprowadzenie wanie tego typu systemu

ostrzegawczego. Wskaniki mog by zarwno jakociowejak i ilociowe i maj za

zadaniebada, midzy innymi:

Nagy wzrost aktyww, szczeglnie gdy s finansowane niestabilnymi

pasywami

Rosnce skupienie aktyww i pasyww

Wzrost rozbienoci w walutach

Spadki waonej redniej zapadalnoci pasyww

Powtarzajce si przypadki pozycji zbliajcych si lub przekraczajcych

wewntrzne lub regulacyjne limity

Negatywne trendy lub podwyszone ryzyko zwizane z okrelon lini produktu

Znaczne pogorszenie si zyskw, jakoci aktyww lub oglnej kondycjifinansowej banku

Negatywna opinia w mediach

Spadek zdolnoci kredytowej

Spadek ceny akcji lub rosnce koszty dugu

Rosnce zaduenie albo wzrostcen Credit Default Spreadw

Wzrost kosztw finansowania detalicznego i hurtowego

Wzrost wymaga partnerw biznesowych dotyczcych dodatkowychzabezpiecze dla ryzyka kredytowego lub inne utrudnienia w zawieraniu

nowych transakcji

Wzrost odpywu depozytw detalicznych

Wzrost spat certyfikatw depozytowych przed dat zapadalnoci

Wzrost trudnociw dostpie do finansowania dugoterminowego

Trudnoci z zakupem krtkoterminowych pasyww, np. papierw

komercyjnych


39/89

39

Bank powinien posiada rwnie wskaniki wczesnego ostrzegania, sygnalizujce czy

bariery zawarte w okrelonych produktach (np. opcje walutowe, obligacje z opcj

wykupu) nie znajduj si w okolicach ichprzekroczenia.

2.2.4 Wskaniki pynnoci LCR i NSFRW obszarze regulacji pynnoci, Komisja Bazylejska wprowadzia dwa nowe,

obowizkowe wskaniki oraz okrelia ich minimalne wartoci, ktre musz by

speniane przez midzynarodowe banki. Pierwszym z nich jest wspczynnik pokrycia

pynnoci krtkoterminowej - LCR (Liquidity Coverage Ratio). Jego celem jest

ukazanie minimalnego poziomu najpynniejszych aktyww wystarczajcego do

uregulowania 30-dniowych odpyww pieninych. Innymi sowy, bada on zdolno

banku do przetrwania 30 dni w sytuacji znacznego spadku pynnoci na rynku.

Minimalna warto wspczynnika LCR wymagana przez komitet bazylejski wynosi

100%. Wskanik ten liczymy wzorem :

(7)

Kalkulacja wskanika zostaa precyzyjnie okrelona przez Komitet Bazylejski i nie

zostawia zbyt wiele swobody dla bankw. W zwizku z faktem, i warto aktywwnaley uwzgldni w warunkach napicia, wskanik uwzgldnia jedynie procent

cakowitej ich wartoci w zalenoci od poziomu pynnoci skadnikw majtku. W

skad aktywwwysokiej jakoci(HQLAHigh Quality Liquid Assets) wchodz29:

Gotwka, depozyty w banku centralnym, papiery wartociowe sektora

publicznego100 proc.

Obligacje korporacyjne i listy zastawne o wysokiej jakoci (rating co najmniej

AA)80 proc.

Akcje i hipoteczne instrumenty ABS50 proc.

Wszystkie pynne aktywa o ratingu od A+ do BBB- - 15%

Najnowsze zmiany w kalkulacji wskanika LCR podzieliy aktywa wysokiej jakoci

na rne klasy pynnoci. Do klasy pierwszej nale wszystkie skadniki majtku,

ktre nie podlegaj adnym strzyeniom. W klasie 2A znajduj si papiery

29J. Zombirt, Bazylea III, Czy to wystarczy?, Ale Bank, luty 2011


40/89

40

korporacyjne oraz listy zastawne o najwyszych ratingach, nie mog one stanowi

wicej ni 40% cznej wartoci HQLA. Papiery korporacyjne o niszych ratingach

zaliczane s do klasy 2B. Grupa ta moe wynosi maksymalnie 15% sumy

najpynniejszych aktyww.

Na odpywy w horyzoncie 30 dni skadaj si:

Stabilne depozyty detaliczne5 proc.

Mniej stabilne depozyty detaliczne10 proc.

Depozyty MP min. 15%

Niezabezpieczone finansowanie przedsibiorstw niefinansowych (relacje

operacyjne)25 proc.

Niezabezpieczone finansowanie przedsibiorstw niefinansowych (relacje

nieoperacyjne)75 proc.

Inne finansowanie niezabezpieczone100 proc.

Transakcje repo w zalenoci od stopnia pynnoci zabezpiecze 0/15/100

proc.

Przyrzeczone linie kredytowe (firmy niefinansowe/suwereni)10 proc.

Inne przyrzeczone linie kredytowe/wszystkie pozycje pynnociowe 100

proc.

Potencjalny odpyw gotwki z instrumentw pochodnych 20100 proc.

Natomiast w skad wpyww gotwki, ktre naley odj od wypyww w celu

osignicia odpyww netto, wchodz:

Przychody z kredytwdetalicznych/ biznesowych50% proc.

Transakcje reverse repo w zalenoci od stopnia pynnoci zabezpiecze

0/15/100 proc.

Poyczki midzybankowe 100%

Pierwotnie okres obserwacji wskanika LCR mia odbywa si w latach 2011 -2014 a

jego upowszechnienie miao nastpi w 2015 roku. Ze wzgldu na kopotybankw zespenieniem kryteriw, ciek t wyduono. Problemy te dotyczyy przede


41/89

41

wszystkim niedoboru najpynniejszych aktyww. W badaniach przeprowadzonych w

2011 roku wykazano, e brakuje ich blisko 1,8 miliarda euro w grupie 209 bankw. 30

Obecny plan zakada osignicie puapu 100% w 2019 roku, zaczynajc jednak od

poziomu 60% w roku 2015 i zwikszaniu wymaganej wartoci wskanika o 10%

rocznie. Wspomniane kopoty bankw wymogy na Europejskim Systemie Nadzoru

Finansowego (EBA) zmniejszenie konserwatywnoci definicji pynnych aktyww i ich

haricutw. W dalszym cigu przewidziane s rwnie zmiany w sposobie wyznaczania

LCR, pojciapynnych i ekstremalnie pynnych aktyww majzosta sprecyzowane a

metoda identyfikacji odpyww depozytw detalicznych, dopracowana.

Kolejn czci nowych regulacji jest wprowadzenie wymogu spenienia wymaga

wskanika NSFR (Net Stable Funding Ratio). Jest to wspczynnik pynnocidugoterminowej i ma on na celu zabezpieczenie ryzyka niedopasowania czasowego

aktyww i pasyww.31 Podobnie jak w przypadku LCR, stanowi on minimalny

wymg w zakresie kontroli pynnoci bankowej a jego zastosowanie ma mie

charakter powszechny. Warto wskanika wyliczana jest wedug szczegowych

zasad wyznaczonych przez Komitet Bazylejski i nie powinna spa poniej 100%.

Wspczynnik stabilnych funduszy netto obliczamy wzorem:

(8)

W skad dostpnych stabilnych funduszy wliczamy32:

Kapita kategorii I i II (Tier I i Tier II), inne akcje uprzywilejowane oraz

kapita o okresie wymagalnoci duszym lub rwnymjednego roku100 proc.

Finansowanie dugoterminowe dug dugoterminowy i depozyty o okresie

wymagalnoci duszym lub rwnymjednego roku100 proc.

Stabilne depozyty (o tym, czy s bardziej czy mniej stabilne decyduj wadze

nadzorcze w kadym kraju, np. w zalenoci od ich pokrycia ubezpieczeniem) o

wymagalnoci duszej od jednego roku (klienci detaliczni i MP) 85 proc.

30Results of the Basel III monitoring exercise as of 31 December 2011,

http://www.bis.org/publ/bcbs231.htm (14.04.2013)31

Kalicki K, Wpyw Bazylei III/CRD4 na sytuacj sektora bankowego, str. 732

Zombirt J., Bazylea III, Czy to wystarczy?, Ale Bank, luty 2011


42/89

42

Mniej stabilne depozyty o wymagalnoci duszej odjednego roku (detaliczne i

MP) 70 proc.

Finansowanie hurtowe o wymagalnoci do jednego roku (przedsibiorstwa

niefinansowe)50 proc.

Wszystkie inne zobowizania 0 proc.

Wymagana warto dostpnych funduszy obliczana jest w zalenoci od stopnia

pynnociaktyww:

Aktywa cakowicie pynne gotwka, krtkoterminowe instrumenty

niezabezpieczone, papiery wartociowe o wymagalnoci krtszej ni jeden rok,

kredyty do instytucji finansowych0 proc.

Aktywa wysoce pynnepapiery dune o zapadalnoci duszej ni jeden rok

z zerow wag ryzyka 5 proc.

Aktywa bardzo pynneobligacje korporacyjne/listy zastawne o zapadalnoci

powyej jednego rokuz ratingiem co najmniej AA20 proc.

Aktywa pynne obligacje korporacyjne/listy zastawne o zapadalnoci

przynajmniej jednego roku z ratingiem przynajmniej A-, akcje, zoto, kredyty dla

instytucji niefinansowych o zapadalnoci do jednego roku50 proc.

Aktywa mniej pynne kredyty detaliczne o zapadalnoci krtszej ni jeden

rok85 proc.

Aktywa niepynne100 proc.

Pozycje pozabilansowych przyrzeczone linie kredytowe, pozycje

dostarczania pynnoci 10 proc. (czynnik ten moe zosta podwyszony wedug

uznania wadz krajowych).

Skutkiem koniecznoci osignicia odpowiedniego poziomu tego wskanika, moe

by powana zmiana w strukturze portfela zobowiza i zwikszenie finansowania

banku droszymi funduszami dugoterminowymi. Kolejnym, moliwym rozwizaniem

jest zwikszenie liczbykapitaw wasnych, co rwnie jest niekorzystne dla banku ze

wzgldu na zmniejszenie efektu dwigni, a wic rwniemoliwoci inwestycyjnych i

kredytowych. Niektre banki rozwaaj te ograniczenie ekspozycjidugoterminowych. Podobnie do wskanika LCR,wspczynnik NSFR bdzie jeszcze


43/89

43

obiektem prac i analiz Komisji Bazylejskiej. Konieczne jest m.in. sprecyzowanie

poziomu depozytw, ktre mona uzna za stabilne. Zakadana data wprowadzenia

NSFR jako oglnobankowego standardu, to rok 2018.

2.4 Planowane korzyci pynce z wprowadzenia regulacji

Gwnym celem wprowadzanych regulacji jest zmniejszenie zagroenia kolejnym

kryzysem na rynkach finansowych. To wanie z tym czynnikiem zwizane s

prognozowane korzyci implementacji nowych rozwiza. Komitet Bazylejski ma

nadziej na redukcj kosztw, ktre nieodzownie cz si z kryzysami finansowymi

oraz na zmniejszenie waha PKB krajw dostosowujcych si do regulacji. Niezwykle

wane jest zatem okrelenie wpywu podniesienia wymogw kapitaowych orazpynnociowych na prawdopodobiestwo wystpienia kryzysu oraz na jego skal

kosztw. Poniszy wykres pokazuje prognozowany wpyw wprowadzonych regulacji na

procentowe zmiany w wysokoci PKB.

Wykres 6 - Prognozowany wpyw regulacji kapitaowych i pynnociowych na procentowe zmiany wPKB

rdo - An assessment of the long-term economic impact of stronger capital and liquidity requirements,Sierpie 2010, s.2

Procentowe zmiany wielkoci PKB widoczne na osi Y stanowi rnic pomidzy

przewidywanymi przychodami a kosztami regulacji. O X na wykresie 6, przedstawia

warto wskanika kapitau czyli stosunku funduszy wasnych pierwszej kategorii(TCE) do wartoci aktyww waonych ryzykiem (RWA). Pocztek tej osi pokazuje


44/89

44

czasy przed implementacj regulacji, kiedy wskanik kapitau by na wysokoci ok. 7%

a prawdopodobiestwo wybuchu kryzysu oceniane byo na 4-5%. Grna krzywa

pokazuje, e wprowadzane zmiany maj spowodowa umiarkowane stae efekty,

natomiast dolna krzywa ukazuje e bd rwnie okresy, w ktrych wprowadzane

zmiany nie wywoaj adnych skutkw.

Wykres mona zatem zinterpretowa w taki sposb, e wzrost wskanika kapitau do

poziomu 15%, moe podnie roczne PKB nawet o 2%. Natomiast po przekroczeniu

wysokoci wskanika rwnej 15%, koszty wprowadzenia regulacji przekrocz

spodziewane korzyci.

Pozytywny efekt wprowadzenia w ycie przepisw Komitetu Bazylejskiego

przedstawia rwnie tabela 4.

Tabela 4Prognozowane roczne korzyci pynce z ograniczenia prawdopodobiestwa wystpieniakryzysu

rdo - An assessment of the long-term economic impact of stronger capital and liquidity requirements,Sierpie 2010, s.13

Wedug oblicze Komitetu, redukcja prawdopodobiestwa zaamania finansowego o

1% skutkuje wzrostem PKB od 0,19% do 1,58%, w zalenoci od wielkoci kryzysu.33

2.3 Krytyka Bazylei III

Nowe regulacje Komisji Bazylejskiej, pomimo e maj chroni system bankowy i

zapewni mu moliwo bezproblemowego funkcjonowania w czasach kryzysu, s

do niepopularne i ostro krytykowane przez kierownictwabankw na caym wiecie.

Olbrzymi wzrost liczby narzuconych zasad wymusza pytanie, w jakim stopniu same

banki s odpowiedzialne za kierowanie swoj dziaalnoci. Zwikszenie wpyww

regulatorw nie podlega dyskusji, pierwszy dokument wydany przez Komisj

33

Kasiewicz S., KurkliskiL.,Nowe regulacje pynnociowe w sektorze bankowym, w: J.Szambelaczyk (red.),Wyzwania regulacyjne wobec dowiadcze globalnego kryzysu finansowego , ZBPi Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011


45/89

45

Bazylejsk w 1988 roku skada si z 30 stron, najnowsza wersja Bazylei III liczy ich

509 i zawiera ponadto 78 rwna kalkulacyjnych34.

Poniewa najwaniejszym elementem najnowszej reformy jest narzucenie

zdecydowanie wyszych wymaga pynnociowych i kapitaowych, prby ichspenienia mog spowodowa negatywne konsekwencje w postaci spadku poday

kredytw a nawet oglnej poday pienidza. Aby banki nie zmniejszyy swoich

zyskw, mog by zmuszone do podwyszenia mar poyczkowych oraz kosztw

operacyjnych paconych przez klientw. Uwaa si, e istniej dwa sposoby sprostania

wyzwaniom wystawionym przez Komisj Bazylejsk. Pierwsz z nich jest

zwikszenie kapitaw wasnych drog emisji nowych akcji na rynku kapitaowym.

Niektre banki ju w 2010 roku rozpoczy dziaania w celu uzyskania dodatkowegokapitau. Deutsche Bank uzyska z nowej emisji akcji blisko 10,2 mld euro, rwnie a

Standard Chartered Bank w 2010 roku dokona skutecznej emisji akcji o cznej

wartoci 3,3 mld funtw brytyjskich. Droga ta ma niestety swoje wady. Wzrost poday

akcji na rynku nie zawsze jest pozytywnie postrzegany przez inwestorw i czsto

prowadzi do spadku ich ceny. Oglna warto posiadanego kapitau wasnego moe

wic ulec wzgldnemu zmniejszeniu. Drugim sposobem dostosowania banku do

wymogw Bazylei III jest zredukowanie aktyww waonych ryzykiem. Naley

przypomnie, e aktywa waone ryzykiem s sum aktyww oraz ekwiwalentw

bilansowych pozycji pozabilansowych przemnoonych przez odpowiadajce im wagi

ryzyka. Redukcja aktyww moe spowodowa ograniczenie poday pienidza oraz

spowolnienie rozwoju gospodarczego. Z tego powodu niektre banki zdecydoway si

na opracowanie nowych modeli waenia ryzyka. Samodzielne liczenie wartoci

aktyww waonych ryzykiem doprowadzio do sytuacji, w ktrej rne banki

utrzymuj rne iloci kapitau na pokrycie tej samej iloci aktyww.35

Powanjest obawa o pomyk Komitetu Bazylejskiego w kwestii szacowanych

kosztw wprowadzenia w ycie nowych dokumentw. W ostatnim czasie zostao

podjtych wiele prb skutecznego przeanalizowania wpywu regulacjibazylejskich na

gospodark. Szacuje si, e skumulowany efekt wprowadzanych reform spowoduje

spadek PKB gwnych gospodarek o 3,2%, co odpowiada stracie pracy przez 7,5

miliona osb. Przygotowane zmiany bd rwnie miay wpyw na modele biznesowe

34Kalicki K., Wpyw Bazylei, str. 3

35Basel eyes set periods for banks models 19, DBnetwork, 19.02.2013


46/89

46

sektora finansowego. Jedne z bada prognozuj redukcje redniej stopy zwrotu z

kapitaw wasnych (ROE) o 4% w Europie i okoo 3% w Stanach Zjednoczonych.

Dla 13 najwikszych bankw ROE spadnie do blisko 7%, z poziomu 20%. 36

Uwaa si rwnie, e nowe wymogi dotyczce pynnoci spowoduj rywalizacjbankw w ofertach depozytowych. W celu zwikszenia iloci gotwki,

prawdopodobne jest, e odbior klientw funduszom inwestycyjnym oraz

ubezpieczycielom. Z tego powodu, nie tylko banki ale rwnie inne jednostki

zajmujce si zarzdzaniem aktywami, odczuj skutki wprowadzanych zmian.

Spowoduje to rwnie spadek iloci pienidzy dostpnych do inwestycji dla bankw,

przedsibiorstworaz pastwowych funduszy majtkowych. Moe to doprowadzi do

sytuacji, w ktrej jednostka prbuje poprawi swoj sytuacj finansow stosujcmetody osabiajce sytuacj innych jednostek na rynku.

Rwnie koszty ubezpieczenia depozytw, w ramach nowej umowy zostay

przeniesione na banki. W zwizku z podniesieniem limitu gwarantowanej wartoci

depozytw do 100 tys. euro, konieczne jest rwnie podniesienie wielkoci skadek.

Dla Polski koszt ten moe wynie okoo 1,4 miliarda zotych.

Oprcz kosztw bankw, naley spodziewa si rwnie wzrostu kosztw

administracyjnych. Wdroenie w Stanach Zjednoczonych programu Dodd-Franka,ktry polega na zwikszeniu regulacji dla sektora finansowego i wikszej ochronie

konsumentw, bdzie kosztowa okoo 1,2 miliarda dolarw amerykaskich. Z kolei

dla Europejskiego Banku Centralnego przewiduje si konieczno podwojenia iloci

pracownikw oraz dodatkowo stworzenie 2000 nowych etatw w specjalnych

departamentach nadzorczych.37

Wynikiem podniesienia kosztw regulacyjnych moe by podjcie przez banki stara

prowadzcych do zmniejszenia kosztw zarzdzania. Mog to by: zmniejszenie

nakadw na reklam i marketing, spadek wydatkw na analizy finansowe i

ekonomiczne, zmniejszenie jakoci serwisw informacyjnych dla klientw. Rne s

prognozy dotyczce skali koniecznych ci, mwi si o redukcji kosztw

operacyjnych od 10% do nawet 45%.38

36Wehinger G., The Financial Industry in the New Regulatory Landscape, OECD Journal Financial

Market Trend, vol 11. wydanie 2, OECD 2012, s.23337EBC told to double its manpower, DBnetwork, 5.2.201338Insight B., How Europes Banks Can Return to Health, Top 10 Stocks, Stycze2013


47/89

47

Gromadzenie przez banki zbyt duej iloci pynnych aktyww, spowodowane nowymi

regulacjami oraz wymogiem zmniejszenia lewarowania i ryzyka, rwnie moe mie

negatywne konsekwencje. W wypadku ograniczenia akcji kredytowych przez banki,

ucierpi nie tylko one same ale przede wszystkim ich klienci. W Europie banki

odpowiedzialne s za finansowanie ponad 75% podmiotw gospodarczych,

ograniczenie dostpnoci poyczek moe zatem okaza si bardzo negatywne dla

kondycji finansowej kontynentu.

Bankierzy niezadowoleni s rwnie z powodu braku pewnoci co do przyszego

obrazu regulacji. S one czsto aktualizowane i zmieniane, co niepozwala bankom na

cakowite wdroenie zalecanych praktyk i zwiksza ich ryzyko strategiczne. Dua

ilo przepisw Bazylei III pozwala na ich elastyczn interpretacje, co rwniepowoduje spore zamieszanie wrd uczestnikw rynku. Na szczcie, ostatnie

rozwizania id w kierunku przywrcenia zasadom zdrowego rozsdku i

dostosowaniu ich do faktycznych praktyk bankowych. Tendencje te zmierzaj ku

zmniejszaniu restrykcyjnoci przepisw oraz opnieniuterminw ich wprowadzenia.


48/89

48

Rozdzia 3 System wskanikwwczesnego ostrzegania

3.1 Wymg wprowadzenia systemu

Wedug zalece Komisji Bazylejskiej kady bank zobowizany jest do stworzenia

wasnego zestawu wskanikw sucych do zasygnalizowania pogarszajcej si

sytuacji na rynku finansowym lub wewntrz banku. Komisja nie okrela dokadnie jaki

praca magisterska - Jacek Pieńkowski.pdf

Documents

Transcript of praca magisterska - Jacek Pieńkowski.pdf