Organizacje midzynarodowe

Pojcie organizacji midzynarodowej

Organizacja midzynarodowa to pewna zinstytucjonalizowana (tzn. posiadajca stae organy)forma midzynarodowej wielostronnej wsppracy pastw lub osb fizycznych bd prawnychpochodzcych z rnych krajw, ktra zostaa powoana dla realizacji celw okrelonych w jej statucie.

Zalkw pierwszych organizacji midzynarodowych badacze doszukuj si w formach wsppracymidzy greckimi poleis, jakimi byy amfiktionie (zwizki o charakterze polityczno-religijnym, ktrychcelem bya ochrona miejsc kultu) i symmachie (systemy sojuszy). Jednak pierwsze nowoytneorganizacje midzynarodowe zaczy powstawa w poowie XIX wieku w wyniku rozwoju kontaktw iwsppracy midzynarodowej. W zakres ich kompetencji wchodziy takie zagadnienia, jak m.in. regulacjedotyczce poczty czy telegrafu, ujednolicenie miar i wag, publikacja taryf celnych. Pierwszymiorganizacjami tego typu byy Midzynarodowy Zwizek Telegraficzny (utworzony w 1856 r.),Powszechny Zwizek Pocztowy (1874 r.) czy Midzynarodowe Biuro Miar i Wag (1875 r.).

Po II wojnie wiatowej da si zauway wyrany wzrost liczby organizacji midzynarodowych, zarwnopowszechnych, jak i regionalnych. Ta instytucjonalizacja ycia midzynarodowego ma zwizek przedewszystkim z postpujcym wzrostem wspzalenoci midzy jego uczestnikami i potrzeb ujciawzajemnych stosunkw w pewne formalne ramy. Obecnie organizacje midzynarodowe, zwaszcza te ocharakterze midzyrzdowym, s drugimi po pastwach najwaniejszymi uczestnikami stosunkwmidzynarodowych.Organizacje midzyrzdowe i pozarzdowe

Najbardziej podstawowym kryterium podziau organizacji jest charakter ich uczestnikw, ktrypozwala na rozrnienie dwch typw organizacji: midzyrzdowych (ang. Governmental Organisation,GO) i pozarzdowych (ang. Non-Governmental Organisation, NGO).

Czonkami organizacji midzyrzdowych s pastwa (co najmniej trzy). Nazwa tego typu organizacjiwywodzi si z faktu, e w tego typu formach wsppracy pastwa reprezentowane s przez rzdy lub ichprzedstawicieli. Podstaw funkcjonowania organizacji midzyrzdowych s najczciej wielostronne umowy midzynarodowe, majce charakter statutu, ktre okrelaj cele i zadania organizacji orazpowouj organy o okrelonych kompetencjach, dla ich realizacji. Naley jednak wspomnie o tym, eistniej organizacje, ktre powstay w sposb funkcjonalny, tzn. nie na podstawie umowymidzynarodowej - wyksztaciy si w toku wsppracy midzy pastwami. Do tej grupy podmiotw naley np. Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE), ktra powstaa w 1995 roku wwyniku przeksztacenia si Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) w organizacjmidzynarodow.

Organizacje midzyrzdowe cechuje pewna specyficzna struktura instytucjonalna. Kada z nich mabowiem co najmniej jeden organ, bdcy zebraniem przedstawicieli wszystkich pastw czonkowskich(np. Zgromadzenie Oglne ONZ, Konferencja Oglna Midzynarodowej Organizacji Pracy, ZgromadzenieParlamentarne Rady Europy), ktry zbiera si stosunkowo rzadko (najczciej raz w roku). Oprcz tego funkcjonuje jeszcze organ o charakterze rady lub komitetu, ktry obraduje czciej (kilka razy w roku).W organizacjach zrzeszajcych wiksz liczb czonkw organ ten skada si z ograniczonej liczbyprzedstawicieli pastw czonkowskich (np. Rada Bezpieczestwa ONZ); w mniej licznych organizacjach reprezentowane s wszystkie pastwa czonkowskie (np. Komitet Ministrw Rady Europy). Ponadtoistniej organy o charakterze administracyjnym, zoone z funkcjonariuszy midzynarodowych, ktrychzadaniem jest obsuga prac organizacji (np. Sekretariat ONZ).http://www.wos.net.pl Kreator PDF Utworzono 24 March, 2015, 10:16

Organizacje midzyrzdowe maj podmiotowo prawnomidzynarodow, tzn. mog posiada ibezporednio zaciga prawa i obowizki w prawie midzynarodowym. Wyraa si to przede wszystkimw moliwoci zawierania umw midzynarodowych, utrzymywaniu stosunkw dyplomatycznych czy uczestnictwie w konferencjach midzynarodowych.

Organizacje midzyrzdowe peni w stosunkach midzynarodowych funkcje o charakterze: - regulacyjnym stanowienie norm prawnych, moralnych, politycznych; - kontrolnym kontrola zgodnoci dziaa pastw czonkowskich z ustalonymi normami; - operacyjnym wiadczenie usug pastwom czonkowskim lub innym podmiotom (np. prowadzenie bada, przygotowywanie raportw).

Organizacje pozarzdowe maj nieco odmienny charakter. Podstawow rnic stanowi fakt, eczonkami tego typu instytucji s osoby fizyczne lub prawne pochodzce z rnych krajw. Ponadtodziaalno tego typu struktur regulowana jest nie przez prawo midzynarodowe, a przez prawopastwa, w ktrym taka organizacja zostaa zarejestrowana. Naley te podkreli, e organizacje pozarzdowe nie maj podmiotowoci prawnomidzynarodowej.

Wrd organizacji pozarzdowych liczn grup stanowi organizacje o celach pacyfistycznych ihumanitarnych (np. Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya, Amnesty International). Wieleorganizacji realizuje te zadania o charakterze spoeczno-kulturalnym (np. Midzynarodowy ZwizekStudentw). Organizacje pozarzdowe odgrywaj coraz wiksz rol w stosunkach midzynarodowych,gwnie poprzez ksztatowanie opinii publicznej. Niektre z nich stanowi potn grup nacisku narzdy poszczeglnych pastw, torujc drog nowym ideom i koncepcjom. Wpywaj one na rozwjustawodawstwa wewntrzkrajowego i prawa midzynarodowego (gwnie w zakresie praw czowieka),dziaaj na rzecz wsppracy naukowej, kulturalnej oraz pokoju.

Organizacje uniwersalne i regionalne

Wane miejsce w typologii organizacji midzynarodowych zajmuje kryterium geograficzne,ktre pozwala na wyrnienie dwch typw organizacji: uniwersalnych i regionalnych.

Midzynarodowe organizacje o charakterze uniwersalnym obejmuj terytorialnym zasigiem swegodziaania pastwa z rnych regionw wiata. Najlepszym przykadem tego typu organizacji jest ONZ,ktra zrzesza niemal wszystkie pastwa z caego wiata.Zasig dziaania organizacji o charakterze terytorialnym ogranicza si do wybranego regionu.Przykadem tego typu organizacji jest Unia Afrykaska, dziaajca na kontynencie afrykaskim, Organizacja Pastwa Amerykaskich w Ameryce aciskiej czy Rada Europy.Organizacje o kompetencjach oglnych i wyspecjalizowane

Podziau organizacji midzynarodowych dokonywa mona rwnie ze wzgldu na charakter ichkompetencji.

http://www.wos.net.pl Kreator PDF Utworzono 24 March, 2015, 10:16

Organizacje o kompetencjach oglnych (wszechstronnych) zajmuj si rnymi sferami yciamidzynarodowego. Stanowi one stosunkowo nieliczn grup organizacji midzynarodowych. Tego typuinstytucjami jest bez wtpienia ONZ, Unia Afrykaska czy Liga Pastw Arabskich. Z pewnymi zastrzeeniami mona do nich zaliczy take Rad Europy (z zakresu kompetencji ktrej wyczonokwestie zwizane z bezpieczestwem) oraz Uni Europejsk (z zakresu jej kompetencji wyczonokwestie, w ktrych wyczne kompetencje maj pastwa czonkowskie).

Organizacje wyspecjalizowane (funkcjonalne) w przeciwiestwie do organizacji o oglnym zakresiekompetencji, peni swoje funkcje w okrelonym obszarze ycia spoecznego i midzynarodowego. Zewzgldu na dziedziny, jakimi si zajmuj, mona w tej grupie wyrni: - organizacje gospodarcze, np. wiatowa Organizacja Handlu (WTO); - organizacje polityczno-wojskowe, np. NATO; - organizacje o charakterze socjalnym, np. Midzynarodowa Organizacja Pracy; - organizacje dziaajce w sferze kultury, np. UNESCO; - organizacje techniczne, np. Organizacja Midzynarodowego Lotnictwa Cywilnego.

http://www.wos.net.pl Kreator PDF Utworzono 24 March, 2015, 10:16