Uczniowskie projekty edukacyjne z wos-u dla lo i technikum

Uczniowskie projekty edukacyjne

z wiedzy o społeczeństwie w liceum ogólnokształcącym

i technikum

pod redakcjąJanusza Korzeniowskiego

ED

UK

AC

JA

OB

YW

AT

EL

SK

A

ZESZYT 8.

Uczniowskie projektyedukacyjne

z wiedzy o społeczeństwiew liceum ogólnokształcącym

i technikum

SZCZECIN 2013

pod redakcją

Janusza Korzeniowskiego

EDUKACJA OBYWATELSKA

Redakcja

Janusz Korzeniowski

Korekta

Sławomir Iwasiów

Skład

Piotr Lachowicz

Copyright © 2013 by Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

ISBN: 978-83-89882-82

Wydawca

Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieliul. Gen. J. Sowińskiego 68

70-236 Szczecin

Spis treści

UCZNIOWSKIE PROJEKTY EDUKACYJNE W ZAŁOŻENIACH REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO . . . . . . . . . 6

PROJEKT EDUKACYJNY „OD A DO Z” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH (TIK) W REALIZACJI PROJEKTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

PROPOZYCJE PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

5

Uczniowskie projekty edukacyjne z wiedzy o społeczeństwie w liceum ogólnokształcącym i technikum

Janusz KorzeniowskiPrzewodniczący Forum Nauczycieli Edukacji Obywatelskiejprzy Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Wstęp

Ważnym zadaniem współczesnej szkoły jest integrowanie wiedzy i umiejętności z różnych dzie-dzin. Wiedza o społeczeństwie jest sama w sobie konglomeratem wielu dyscyplin, a jednocześnie po-wiązana z innymi przedmiotami nauczania i rzeczywistością społeczną, w której funkcjonują na co dzień uczniowie. Stwarza to wiele możliwości podejmowania ciekawych i aktualnych problemów wykraczających poza tradycyjne zajęcia lekcyjne. Szczególne miejsce w zakresie kształcenia kompe-tencji społecznych i obywatelskich uczniów zajmuje projekt edukacyjny.

Autorami niniejszej publikacji są nauczyciele działający w ramach Forum Nauczycieli Edukacji Oby-watelskiej. W założeniu jest ona materiałem dydaktycznym wspierającym nauczycieli, w realizacji za-leceń Ministerstwa Edukacji Narodowej, aby około 10% treści nauczania określonych w nowej pod-stawie programowej przedmiotu wiedza o społeczeństwie, realizowane było przez uczniów liceów i techników z wykorzystaniem metody projektów.

Zaproponowane rozwiązania metodyczne koncentrują się na zagadnieniach wybranych z treści nauczania podstawy programowej. Opracowania poszczególnych tematów przedstawiają propono-wane cele edukacyjne, rodzaje zadań dla uczniów oraz formy ich realizacji. Materiał określa również katalog zadań i powinności nauczyciela, który w tym procesie przede wszystkim pełni funkcję opie-kuna i konsultanta.

6

Edukacja obywatelska

I Uczniowskie projekty edukacyjne w założeniach reformy programowej kształcenia ogólnego1

Zalecane warunki i sposób realizacjiZajęcia z wiedzy o społeczeństwie kształtują u uczniów następujące postawy:

1) zaangażowanie w działania obywatelskie – uczeń angażuje się w działania społeczne i obywatelskie;2) wrażliwość społeczna – uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie;3) odpowiedzialność – uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, kon-

struktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;4) poczucie więzi – uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną;

rozumie, na czym polega otwarty patriotyzm obywatelski;5) tolerancja – uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obycza-

jów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciwstawia się przeja-wom dyskryminacji.

Aby to umożliwić, szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:1) mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia;2) wykorzystywali zdobywane wiadomości i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym;3) uczyli się planować i realizować uczniowskie projekty edukacyjne;4) brali udział w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoły i w innych sytuacjach społecznych;5) pracowali nad rozwiązywaniem wybranych problemów swego otoczenia i szerszych społeczności;6) mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły, m.in. w ramach samorządu uczniowskiego;7) brali udział w życiu społeczności lokalnej;8) nawiązywali kontakty i współpracowali z organizacjami społecznymi i instytucjami publicznymi;9) uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i działaniach oraz korzystali z różnych form komuni-

kowania się w sprawach publicznych;10) budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.

Ze względu na cele przedmiotu wiedza i społeczeństwo, na III etapie edukacyjnym oko-ło 20% treści nauczania określonych w podstawie programowej tego przedmiotu powinno być realizowanych w formie uczniowskiego projektu edukacyjnego, a na IV etapie eduka-cyjnym – nie mniej niż 10%.

Uczniowski projekt edukacyjny powinien mieć charakter zespołowy; poszczególne zadania mogą być wykonywane indywidualnie. Wskazane jest, by każdy uczeń uczestniczył w co najmniej jednym projekcie w każdym roku nauczania przedmiotu.

Realizując projekt, uczeń:1) zdobywa wiedzę i umiejętności związane z przedmiotem projektu;2) wybiera zagadnienie: problem lub działanie, zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i założonymi

celami projektu;

1 Podstawa programowa z komentarzami. Tom 4. Edukacja historyczna i obywatelska w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2009, s. 110–127.

7


3) poszukuje sposobów zbadania i rozwiązania problemu oraz skutecznego przeprowadzenia zało-żonego w projekcie działania;

4) organizuje własną pracę i współpracuje z innymi realizatorami projektu;5) wytrwale i w przemyślany sposób dąży do realizacji zamierzonego celu;6) przygotowuje i przeprowadza publiczną prezentację efektów projektu (np. na forum klasy, szko-

ły, gminy).

Etapy realizacji uczniowskiego projektu edukacyjnego oraz zadania nauczyciela:1) wprowadzenie: nauczyciel przekazuje podstawy wiedzy na temat wybranego zagadnienia i po-

maga uczniom zdobyć umiejętności umożliwiające przeprowadzenie projektu;2) wybór problemu i formy działania: nauczyciel przedstawia możliwe tematy projektów lub poma-

ga uczniom w zaproponowaniu własnego tematu;3) zaplanowanie pracy nad projektem i prezentacji końcowej: nauczyciel pomaga w stworzeniu

planu działań i podziału zadań, w wyborze formy prezentacji końcowej, podaje kryteria oceniania;4) realizacja zaplanowanych działań: nauczyciel konsultuje i akceptuje realizację kolejnych etapów

zadania;5) publiczna prezentacja efektów: nauczyciel stwarza możliwość publicznej prezentacji efektów

projektu oraz go ocenia.

8


Alicja Pacewicz, Andrzej Waśkiewicz

Komentarz do podstawy programowej przedmiotu wiedza o społeczeństwie

(wybrane fragmenty)

[…] Ogólne i szczegółowe cele nauczania wiedzy o społeczeństwie wymagają odpowiedniego spo-sobu pracy z uczniami. Nie da się skutecznie kształtować obywatelskich umiejętności i postaw, ko-rzystając wyłącznie z tradycyjnych metod, takich jak wykład, lektura podręcznika i odrabianie ćwi-czeń. Edukacja obywatelska powinna być „szkołą demokracji” – musi przekraczać model jednostron-nej transmisji wiedzy na rzecz kształcenia zorientowanego na uczestnictwo i dialog. Nauczyciel jest w tym procesie przewodnikiem i pośrednikiem.

Takie kształcenie nastawione na uczestnictwo polega m.in. na:– systematycznym odnoszeniu omawianego materiału do doświadczeń i obserwacji uczniów i za-

chęcaniu do dzielenia się nimi,– krytycznym podejściu do omawianych treści i wykorzystywanych źródeł,– odwoływaniu się do różnych punktów widzenia i wskazywaniu argumentów „za i przeciw”

w rozwiązywaniu problemów życia publicznego,– korzystaniu z metod aktywizujących uczniów: rozwiązywania problemów, analizy przypadku,

debaty i dyskusji, odgrywania ról, burzy mózgów, pracy w parach i grupach i in.,– organizowaniu samodzielnej – indywidualnej i zespołowej – pracy uczniów oraz publicznej pre-

zentacji jej wyników, poprzez wykorzystanie metody zespołowego projektu uczniowskiego. […]

Skoro edukacja obywatelska ma przygotowywać do udziału w życiu publicznym, uczniowie powinni już w ramach zajęć i w trakcie realizacji projektów edukacyjnych planować i podejmować rzeczywiste działania. Mogą to być inicjatywy w klasie i szkole (np. założenie gazetki szkolnej), jak i przedsięwzięcia wykraczające poza ramy szkoły, związane z życiem społeczności lokalnej (uporządkowanie miejskiego parku, założenie dyskusyjnego klubu filmowego), czy szerszych społeczności (udział w kampanii na rzecz wysokiej frekwen-cji w wyborach lub w sprawie globalnego ocieplenia). Młodzi ludzie uczą się współpracy, planowania wła-snego działania i odpowiedzialnego wywiązywania się z indywidualnych i zespołowych zadań. Dowiadują się także, jak w praktyce podejmuje się decyzje dotyczące szerszych społeczności, jakie przepisy prawne re-gulują daną dziedzinę życia, uczą się promowania swoich inicjatyw i szukania sojuszników.

Mogą to być zarówno samodzielne inicjatywy uczniów, jak i przedsięwzięcia, do których zachęci uczniów nauczyciel; działania jednorazowe (szkolna kampania informacyjna na temat praw ucznia) lub pro-jekty dłuższe, trwające kilka tygodni lub miesięcy (wolontariat na rzecz bezdomnych zwierząt). Szkoła po-winna stworzyć takie możliwości, by każdy uczeń choć raz do roku wziął udział w społecznym działaniu.

Uczniowski projekt edukacyjny powinien mieć charakter zespołowy, choć poszczególne zadania mogą być wykonywane indywidualnie. Wskazane jest, by każdy uczeń uczestniczył w co najmniej jednym projekcie w każdym roku nauczania przedmiotu.

9


Realizując projekt, uczeń:– zdobywa wiedzę i umiejętności związane z przedmiotem projektu;– wybiera problem lub działanie zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i założonymi celami projektu;– poszukuje sposobów zbadania i rozwiązania problemu oraz skutecznego przeprowadzenia zało-

żonego w projekcie działania;– organizuje własną pracę i współpracuje z innymi uczestnikami projektu;– wytrwale i w przemyślany sposób dąży do realizacji zamierzonego celu;– przygotowuje i przeprowadza publiczną prezentację efektów projektu (np. na forum klasy, szko-

ły, gminy).

Etapy realizacji uczniowskiego projektu edukacyjnego oraz zadania nauczyciela:– wprowadzenie: nauczyciel przekazuje podstawy wiedzy na temat wybranego zagadnienia i po-

maga uczniom zdobyć umiejętności umożliwiające przeprowadzenie projektu;– wybór problemu i formy działania: nauczyciel przedstawia możliwe tematy projektów lub poma-

ga uczniom w zaproponowaniu własnego tematu;– zaplanowanie pracy nad projektem i prezentacji końcowej: nauczyciel pomaga w stworzeniu pla-

nu działań i podziału zadań, w wyborze formy prezentacji końcowej, podaje kryteria oceniania;– realizacja zaplanowanych działań: nauczyciel konsultuje i akceptuje realizację kolejnych etapów

zadania;– publiczna prezentacja efektów: nauczyciel stwarza możliwość publicznej prezentacji efektów

projektu oraz ocenia go.Tam, gdzie jest to uzasadnione merytorycznie, uczniowie powinni być zachęcani do projektów in-

terdyscyplinarnych, wychodzących poza ramy wiedzy o społeczeństwie, które mogą być prowadzone we współpracy z nauczycielem historii, języka polskiego, geografii, a nawet biologii czy matematyki.

10


Janusz Korzeniowskinauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiejw Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

II Projekty edukacyjne „od A do Z”

A. Założenia edukacyjne i organizacyjne projektówNajlepiej, jeśli postawiony przed uczniami problem będzie budzić ich zainteresowanie, a zgłębia-

nie go stanie się wyzwaniem. Rozwiązując problem, uczniowie samodzielnie zdobędą wiedzę i będą rozwijać swoje umiejętności oraz kształtować postawy. W projekcie edukacyjnym rolą nauczyciela jest postawienie ciekawego i wartościowego z edukacyjnego punktu widzenia problemu.

Minister pozostawił szkołom znaczną swobodę w organizacji projektów, zarazem nakładając na dyrektora i nauczycieli konieczność wypracowania najbardziej odpowiednich dla ich szkoły rozwią-zań organizacyjnych.

B. Zakres projektówProjekty mogą mieć charakter przedmiotowy; np.: Funkcjonowanie wybranych instytucji spo-

łecznych, ale mogą też być realizowane projekty interdyscyplinarne, łączące wiadomości i umiejęt-ności z różnych przedmiotów, lub poza nie wykraczające. Jakieś zagadnienie czy zjawisko może być badane przez zespoły uczniów z perspektywy różnych dziedzin wiedzy lub obszarów życia społecz-nego; np.: Jak powinna rozwijać się nasza gmina?

C. Rodzaje projektów1. Projekty poznawczo-badawcze;

uczniowie zbierają informacje na określony temat, analizują daną problematykę oraz opracowują koncepcje nowych rozwiązań. np.: • Funkcjonowanie wybranych instytucji społecznych• Problem wykluczenia społecznego w Polsce• Obywatele zrzeszają się i działają

2. Projekty zadaniowe (działania);uczniowie planują i realizują program jakiegoś przedsięwzięcia – kampanii społecznej, akcji lub in-nych praktycznych działań obywatelskich np.: • Prawa człowieka: Teraz! To jest w Twoich rękach (projekt realizowany we współpracy z Amne-

sty International)• Gminna kampania prospołeczna – chrońmy nasze dobra• Walczymy o swoje prawa

11


D. Powinności nauczycielaIngerencja nauczyciela w projekt powinna być jak najmniejsza i pozwalająca na maksymalną sa-

modzielność uczniów. Nauczyciel – opiekun projektu powinien:• określić zakres tematyczny projektów,• wyjaśnić uczniom na czym polega metoda projektów,• przedstawić uczniom zasady współpracy przy realizacji projektu edukacyjnego,• ustalić z uczniami problematykę i cele projektu,• wspierać merytorycznie i organizacyjnie zespoły uczniów realizujące projekt,• rozbudzać zainteresowania uczniów,• ukazywać wartość i użyteczność gromadzonej wiedzy i nabywanych umiejętności,• wyznaczać realne cele,• pobudzać do kreatywności,• uczyć podopiecznych samodzielności i autokontroli,• uczyć efektywnego współdziałania w zespole,• służyć pomocą podopiecznym i pomagać w rozwiązywaniu problemów,• systematycznie sprawdzać stopień wykonywania kolejnych zadań,• monitorować realizację projektów przez uczniów m.in. przez wgląd w Kartę projektu i dokonywa-

ne w niej zapisy,• przyjmować stosownie do etapu realizacji projektu rolę opiekuna, mentora, konsultanta, do-

radcy, arbitra itp.

E. Etapy pracy metodą projektów2 Etap I. Przygotowanie projektuW wyborze tematu projektu należy kierować się treściami nauczania zawartymi w podstawie

programowej i programie nauczania, a także możliwościami organizacyjnymi szkoły. Realizacja każ-dego projektu składa się z trzech etapów, na których zarówno nauczyciel, jak uczniowie mają okre-ślone zadania. Pierwszy etap pracy jest zawsze decydujący dla powodzenia całego przedsięwzięcia i wymaga dużego zaangażowania nauczyciela. Podczas przygotowania projektu ważne jest zacho-wanie kolejności czynności nauczyciela i uczniów. Sama realizacja projektu powinna odbywać się poza godzinami lekcyjnymi.

Czynności ucznia Czynności nauczyciela1. przygotowuje uczniów do pracy metodą pro-jektu edukacyjnego;2. wprowadza uczniów w zagadnienie;

3. określa ogólną tematykę i formę projektu;4. tworzą grupy, w których będą realizować projekt;

2 J. Korzeniowski, M. Machałek, Edukacja obywatelska w szkole. Teoria i praktyka, Warszawa 2011, s. 124–129.

12


5. przygotowuje uczniów do pracy metodą pro-jektu edukacyjnego;6. sporządzają opis projektu zawierający:

• szczegółowy temat projektu;• cele projektu;• przewidywane: formę i czas realizacji;• planowane: termin i sposoby prezentacji;• plan pracy grupy i zakres zadań dla każde-

go z uczestników.7. posługując się opisem projektu, opracowuje instrukcję zawierającą:

• temat projektu;• cele projektu;• plan działania – zadania dla każdego ucznia

w grupie;• źródła informacji i materiałów;• terminy konsultacji z nauczycielem;• termin, miejsce i formę prezentacji;• kryteria oceny projektu.

Nauczyciel i uczniowie wspólnie analizują, korygują i akceptują założenia projektu, będące podsta-wą do opracowania instrukcji wykonania projektu. Jeżeli instrukcja przyjmie formę kontraktu, na-uczyciel i uczniowie podpisują się pod nim.

Etap II. Realizacja projektu

Czynności ucznia Czynności nauczyciela• zbieranie, analizowanie i selekcjonowanie in-

formacji z różnych źródeł: specjalistycznej literatury, dokumentów, sprawozdań, raportów, prasy co-dziennej i czasopism, Internetu, obserwacji;

• opracowanie programu przedsięwzięcia;• realizacja programów, kampanii, akcji orga-

nizowanych i promowanych przez m.in. organi-zacje pozarządowe;

• wykonywanie prezentacji multimedialnych, filmów, makiet, map, folderów, gazetek, broszur, ulotek, plakatów, wystaw zdjęć, portfolio;

• tworzenie strony internetowej;• przeprowadzanie wywiadów;• nawiązywanie kontaktów z ekspertami

w danej dziedzinie;

• regularne konsultacje z uczniami;• systematyczna obserwacja i ocena postę-

pów uczniów w pracy nad projektem;• koordynowanie pracy zespołów;• doradzanie;• konsultowanie;• pomaganie;• monitorowanie;• obserwowanie;• inspirowanie;• wspieranie.

13


• badania ankietowe opinii;• dokumentowanie efektów działań;• sporządzanie sprawozdań;• przygotowywanie wykładów, debat, dysku-

sji, konferencji popularnonaukowych;• organizacja konkursów;• opracowanie gier dydaktycznych;• przygotowanie studium przypadku;• przygotowanie wspólnej prezentacji.

Etap III. Prezentacja projektuPrezentacja powinna się odbyć na forum klasy lub przed szerszym audytorium. Jej celem jest za-

poznanie innych uczniów z zagadnieniami będącymi przedmiotem pracy danej grupy oraz stworze-nie warunków kształcenia umiejętności wypowiadania się, przedstawiania rezultatów swojej pracy, ich obrony i innych umiejętności związanych z wystąpieniami publicznymi.

Czynności ucznia Czynności nauczycielaPrezentowanie swoich dokonań w klasie lub na lekcjach otwartych, w takich formach jak:

• odczyt, wykład, prelekcja, debata;• konferencja, seminarium;• raport z przeprowadzonego badania;• prezentacja modelu, makiety, folderu, prze-

wodnika;• wystawa prac wykonanych przez uczniów

(albumy, plakaty, rysunki, modele, zdjęcia, plan-sze, foliogramy, slajdy) z komentarzem;

• gazetka szkolna, folder, plakat edukacyjny;• portfolio;• prezentacja problemu w formie inscenizacji;• projekcje filmów;• prezentacje multimedialne;• założenie strony internetowej;• audycja w radiowęźle;• happening;• realizacja programu, akcji, kampanii;• zaproszenie ekspertów np. z organizacji

pozarządowych• organizacja konkursów;• gry dydaktyczne;• studium przypadku;• promocja.

• zapewnienie warunków technicznych prezentacji;• słuchanie;• obserwowanie;• zadawanie pytań;• ocenianie.

14


Nauczyciel, oceniając różne formy aktywności uczniów realizujących projekt, powinien w osta-tecznej ocenie uwzględnić takie elementy jak: sformułowanie tematu, określenie celów projektu, in-nowacyjność projektu, kreatywność w podejściu do rozwiązania problemu określonego w temacie, dobór źródeł informacji, przestrzeganie harmonogramu – terminowość, stopień realizacji zamierzo-nych celów, poziom zaangażowania w pracę, jakość prezentacji projektu na forum klasy lub szkoły. Rola nauczyciela jest największa na początku i na końcu projektu.

F. Dokumentowanie projektów edukacyjnych

Karta projektu(projekt)

1. Temat projektu: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Autorzy projektul.p. imię i nazwisko klasa podpis*

* podpis jest jednoznaczny z akceptacją ustaleń zawartych w Karcie projektu w punktach 1, 4 – 9 (zawarcie kontraktu)

3. Nauczyciel – opiekun projektul.p. imię i nazwisko przedmiot podpis*

* podpis jest jednoznaczny z akceptacją ustaleń zawartych w Karcie projektu w punktach 1, 4 – 9 (zawarcie kontraktu)

4. Termin realizacjipoczątek pracy nad projektem koniec pracy nad projektem

5. Cele projektu • cel główny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • cele szczegółowe (operacyjne). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15


6. Plan działańl.p. zadania działania

(formy realizacji)uczniowie odpowiedzialni

za realizację zadaniatermin realizacji

zadania1.2.

7. Konsultacje z opiekunem projektul.p. problematyka

konsultacjinazwisko nauczyciela podpis

1.2.

8. Prezentacja rezultatów projektuTermin prezentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Miejsce prezentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Forma prezentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odbiorcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Kryteria oceny projektu3 Na ocenę przedmiotową składają się np.:• wybór tematu,• zaangażowanie na poszczególnych etapach realizacji projektu,• zbieranie i opracowywanie materiałów,• umiejętność selekcji zebranych informacji,• ocena zebranych informacji,• przetwarzanie informacji w celu nadania im nowej formy zgodnej z potrzebami projektu,• terminowość wykonywania zadań,• współpraca w grupie,• stopień realizacji zamierzonych celów,• walory edukacyjne prezentacji. […]

G. Efekty kształcenia metodą projektówMetoda zespołowego projektu edukacyjnego jest najskuteczniejszym sposobem rozwijania wie-

lu kompetencji określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.Uczniowie realizujący projekty edukacyjne zdobywają wiedzę i rozwijają umiejętności, takie jak:• formułowanie celów,• planowanie pracy,• organizowanie pracy własnej,

3 Zgodnie ze Statutem Szkoły i WSO.

16


• współpraca w grupie,• myślenie twórcze i kreatywne rozwiązywanie problemów,• odpowiedzialne uczestniczenie w urzeczywistnianiu programów, kampanii, akcji itp.,• nawiązywanie współpracy z organizacjami i instytucjami itp.,• stawianie pytań badawczych,• korzystanie z różnych źródeł informacji,• zbieranie, selekcjonowanie i przetwarzanie informacji,• integrowanie wiedzy z różnych dyscyplin naukowych,• wyciąganie wniosków z danych i obserwacji, • analizowanie, wyjaśnianie i ocenianie określonych wydarzeń,• formułowanie i wyrażanie swoich opinii,• aktywne słuchanie poglądów wyrażanych przez innych,• rozwiązywanie konfliktów,• samodzielne uczenie się,• ocenianie własnej pracy,• przygotowanie i prezentowanie efektów pracy własnej i zespołowej,• przygotowywanie i praktykowanie wystąpień publicznych.

17


Krzysztof Korońskinauczyciel konsultant ds. technologii informacyjnejw Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

III Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w realizacji projektów

Choć podstawy teoretyczne metody projektów zostały wypracowane na początku XX wieku, to no-woczesne technologie doskonale wpisują się w jej założenia. Pokolenie współczesnych uczniów traktują TIK jako naturalne i bardzo atrakcyjne środowisko, w którym czują się bardzo sprawni. Warto więc wyko-rzystać ten bliski im świat mediów do wzmocnienia motywacji w pracy nad projektem. Według rozpo-rządzenia MEN nauczyciel jest zobowiązany wspierać zespół uczniowski w czterech fazach, którymi są: 1. Wybranie tematu projektu edukacyjnego 2. Określenie celów projektu edukacyjnego i zaplanowanie etapów jego realizacji 3. Wykonanie zaplanowanych działań 4. Publiczne przedstawienie rezultatów

Każda z tych faz może być bardzo efektywnie wspierana przez nowoczesne technologie. Skupię się na kilku zastosowaniach wybranych rozwiązań opartych na powszechnie dostępnym oprogra-mowaniu służącym multimedialnej prezentacji.

Fotoreportaż zdjęciowyAby mieć ciekawy materiał do pracy należy zbierać dokumentację zdjęciową. Dziś jest to łatwe,

gdyż urządzenia, które zrobią nam cyfrowy dokument nosimy zawsze przy sobie. Oczywiście ten dostatek zdjęć wymaga selekcji tematycznej i jakościowej, ale nie ponosimy tu żadnych kosztów, oprócz czasu. Zgromadzony materiał możemy wykorzystać do stworzenia „cyfrowej opowieści” w darmowym programie Photo Story. Łączy on wybrane zdjęcia z podkładem muzycznym, narra-cją lektora, umieszcza napisy, tworzy efektowne przejścia i pozwala na dynamiczne oglądanie kadru. Po zainstalowaniu i uruchomieniu program wita nas ekranem:

Okno startowe programu Photo Story

18


Możemy tu utworzyć nowy projekt, edytować zapisane wcześniej projekty naszych „cyfrowych historii” lub odtworzyć skończony już film. Po wybraniu zaznaczonej na rysunku opcji przechodzimy „Dalej>” do okna importu zdjęć, czyli wskazania miejsc w komputerze, w których przechowywane są wyselekcjonowane obrazy niezbędne do stworzenia naszej filmowej historii.

Po imporcie wszystkich potrzebnych nam zdjęć możemy ustalić ich kolejność używając przycisków ze strzałkami. Możliwa jest również prosta edycja każdego z obrazów np. obrót, redukcja efektu czer-wonych oczu, korekcja poziomu kolorów, czy wykadrowanie. Ważną cechą programu jest możliwość łatwego poruszania się między poszczególnymi fazami przygotowywania filmu za pomocą przyci-sków „<Wstecz” i „Dalej>”. Warto już na tym wstępnym etapie zapisać nasz projekt pod własną nazwą i we wskazanym miejscu na dysku i ponawiać zapis każdorazowo po wprowadzeniu zmian.

Przejście „Dalej>” powoduje pojawienie się kolejnego etapu naszej pracy, czyli możliwości umiesz-czania napisów na zdjęciu. Do tego celu została wydzielona specjalna ramka, a do ustalenia koloru, po-łożenia i kroju czcionki służą ikony podobne do tych w edytorach tekstowych. Ciekawą rzeczą jest za-stosowanie wybranych efektów, takich jak sepia, akwarela, negatyw itp.

Okno importu zdjęć do prezentacji

Okno do umieszczania podpisów zdjęć

19


Po wykonaniu potrzebnych napisów przechodzimy „Dalej>” do okna nagrywania narracji i do-stosowania ruchu. Specjalna ramka umożliwia nam napisanie tekstu do wybranych zdjęć, który póź-niej będzie wypowiedziany przez lektora i zapisany. Aby rozpocząć nagrywanie musimy jedynie po-siadać mikrofon i „wcisnąć” okrągły guzik z czerwoną kropką – przycisk sąsiedni kończy nagrywanie. „Podgląd…” daje nam możliwość odsłuchania zarejestrowanego dźwięku, a w przypadku niezado-walającej jakości, usuwamy nagranie i powtarzamy zapis.

Pod każdym wybranym zdjęciem znajdziemy przycisk „Dostosuj ruch…” umożliwiający ustale-nie pozycji początkowej i końcowej kadru, co daje złudzenie ruchu i bardzo uatrakcyjnia pokaz. Efek-ty naszych ustawień możemy zobaczyć poprzez użycie funkcji podglądu.

Okno do nagrywania narracji

Ustawienia ruchu w prezentacji

20


Wybór efektów przejść między obrazami

Oprócz wprowadzenia ruchu mamy jeszcze możliwość ustalenia rodzaju przejść, czyli sposobu przenikania się kolejnych zdjęć. Warto skupić się na tych dwóch ostatnich fazach, ponieważ decydu-ją one o dynamice i atrakcyjności filmu.

Kolejnym etapem jest wybór podkładu muzycznego. Możemy tu „Wybrać muzykę…” – czyli wskazać plik dźwiękowy zapisany na dysku, lub „Utworzyć muzykę…” – czyli odpowiednio opraco-wać wbudowane różnorodne sample. Warto pamiętać, że jeżeli nagrywaliśmy wcześniej narrację, to podkład muzyczny powinien mieć wyważoną głośność, aby nie zagłuszył nagranego tekstu wypo-wiadanego przez lektora. Możemy to zrobić dzięki dostępnej w oknie funkcji „Podgląd…” i suwaka „Głośność”.

Ustawienia podkładu muzycznego

21


Po przejściu „Dalej>” ustalamy sposób zapisu przygotowanej przez nas historii. Filmy zapisywane są w formacie „wmv” i w zależności jakie urządzenie wybierzemy do jego odtwarzania uzyskamy róż-ną jakość i wielkość końcową pliku. Najlepszy efekt daje funkcja „Zapisz historię do odtwarzania na komputerze” rejestrująca obraz w największej rozdzielczości, czyli 1024x768. Jednak przed końcowym zapisem filmu, powinniśmy użyć funkcji „Zapisz projekt…” – przycisk jest dostępny podczas każdej fazy pracy i umożliwia zachowanie projektu oraz powrót dalszej jego edycji w przyszłości. Przykład fil-mu wykonanego w programie Photo Story dołączony jest do niniejszego opracowania na płycie CD. Jest to praca przygotowana na konferencję nauczycieli WOS „Prawa człowieka w edukacji”.

Prezentacje multimedialneDziś prawie na każdym spotkaniu służącym przedstawieniu dowolnego tematu wykorzystywana

jest prezentacja multimedialna. Niestety nie wszyscy twórcy kolorowych slajdów stosują się do za-sad, które mają pokaz uczynić efektywnym i atrakcyjnym dla widza. Widać to szczególnie teraz, gdy gimnazjaliści publikują w Internecie prezentacje swoich projektów edukacyjnych.

Tworzenie prezentacji multimedialnej jest sztuką korzystającą z pełni twórczej wolności, ale dla każdego artysty ważny jest dobry warsztat i znajomość rzemiosła by swobodnie urzeczywistniać swoje pomysły. Oto kilka zasad, których przestrzeganie przysłuży się do podniesienia jakości przy-gotowanego pokazu slajdów. 1. Kolorystyka i tło powinny być jednorodne w całej prezentacji i tak dobrane, by nie dominowały

nad prezentowanymi treściami.2. Czcionka powinna być czytelna (bezszeryfowa), ujednolicona i w rozmiarze min. 24 pkt.3. Każdy slajd powinien mieć swój tytuł tworzący kontekst dla publikowanej treści.4. Informacje tekstowe powinny zmieścić się maksymalnie w ośmiu liniach i powinny być tworzone

z haseł, a nie z rozbudowanych akapitów.5. Pojemność informacyjna ekranu powinna być tak dobrana, aby w kilkanaście sekund widzowie

mogli uzyskać wstępną orientację co do jego zawartości.6. Animacje i dźwięki powinny mieć swoje uzasadnienie w przekazywaniu treści, inaczej jedynie

rozpraszają uwagę.

Zapis przygotowanej prezentacji w postaci pliku filmowego

22


7. Wykorzystane źródła informacji powinny być podane zgodnie z normą, a jeżeli jest to adres strony internetowej, to potrzebny jest krótki opis.

Oczywiście najważniejszym elementem prezentacji multimedialnej jest sam prelegent, który: • powinien patrzeć na widzów i do nich mówić, • nie może czytać z kartki, ani nawet z ekranu, • powinien zachowywać się dynamicznie, nie może siadać, • swoim entuzjazmem i humorem powinien przekonać widownię do zgłębienia tematu.

O prawdziwym sukcesie spotkania będziemy mogli powiedzieć wtedy, gdy przyniesie ono satys-fakcję prowadzącemu, nie znudzi widzów i nauczy ich czegoś nowego. Właśnie te idee przyświecały dwóm japońskim studentom architektury, którzy postanowili jasno określić reguły pokazu i zastoso-wać je do prezentacji swoich projektów.

Prezentacja Pecha Kucha20x20=400=6:40

Pecha Kucha (jap. ペチャクチャ czyt. Pe-cza-kcza), to wymyślony w 2003 roku przez Astrid Klein i Marka Dythama pokaz, który zawiera dokładnie 20 slajdów i każdy z nich wyświetlany jest na ekra-nie przez 20 sekund. Ten trwający 6 min. i 40 sekund spektakl początkowo służył do przedstawiania zagadnień z dziedzin kreatywnych, takich jak moda, grafika czy architektura, szybko jednak został rozpowszechniony jako rodzaj dynamicznej i zwięzłej prezentacji dowolnego tematu. Dziś już w po-nad 300 miastach na całym świecie organizowane są tzw. Pecha Kucha Nights, gdzie każdy może zmierzyć się z surowymi regułami pokazu i jednocześnie przekazać widzom swoje często bardzo oryginalne zainteresowania i pasje.

Czy Pecha Kucha zadomowi się w polskiej szkole? Na pewno warto spróbować, bo jest to sposób na pozbycie się rozwlekłych, przegadanych prezentacji i zmuszający do precyzyjnej, przemyślanej wypowiedzi. Myślę tu nie tylko o zastosowaniu w prezentacjach projektów edukacyjnych. Samo zor-ganizowanie w szkole spotkania w stylu Pecha Kucha Night może być tematem projektu, posłużyć integracji lokalnego środowiska oraz wypromować ciekawych ludzi z pasją. Zachęcam serdecznie do zmierzenia się z rygorami tej wyrafinowanej prezentacji, a inspiracji do działania możemy szukać w Internecie:http://pecha-kucha.org – światowy serwis poświęcony Pecha Kucha,http://www.pechakuchawarsaw.pl – strona prowadzona przez warszawskie środowisko zwolenni-ków Pecha Kucha,http://www.youtube.com – serwis internetowy pozwalający na łatwe wyszukanie wielu sfilmowa-nych prezentacji Pecha Kucha.

23


IV Propozycje projektów edukacyjnych

Opracowania uczestników

Forum Nauczycieli Edukacji Obywatelskiej

24


Projekt 1

Opracowanie: Joanna Tyczkowskanauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół Łączności w Szczecinie

I Podstawa programowa:1. Życie zbiorowe i jego reguły. Uczeń:

[…] 2) podaje przykłady norm i instytucji społecznych; charakteryzuje ich funkcje w życiu społecznym […]

II Temat lekcji: Instytucje społeczne

III Tytuł projektu: Instytucje w moim mieście

IV Założenia projektuInstytucje to pewne wyodrębnione zorganizowane typy działalności podejmowanej w celu za-

spokojenia potrzeb jednostek i całych zbiorowości. Składnikami instytucji są: zamiary i cele, które chce ona osiągnąć bądź do których jest powołana; normy; personel; urządzenia materialne; działal-ność oraz funkcja, tzn. całościowy ostateczny wynik i konsekwencje jej zorganizowanej działalności.

Wyróżnia się zwykle kilka typów instytucji, niezbędnych do funkcjonowania systemu społecznego. Są to:• instytucje ekonomiczne, zajmujące się produkcja i dystrybucją dóbr i usług oraz tworzeniem

i cyrkulacją kapitału;• instytucje polityczne, regulujące stosunki władzy oraz wyznaczające polityczną organizację

społeczeństwa, jego system prawny i funkcjonowanie środków przymusu;• instytucje rodziny i pokrewieństwa, zapewniające fizyczną i kulturową reprodukcję społeczeń-

stwa i wyznaczające kształt procesów socjalizacji;• instytucje wychowawcze i edukacyjne; instytucje kulturowe związane z religią, działalnością na-

ukową i artystyczną, funkcjonowaniem środków masowego przekazu i uczestnictwem w kulturze.Instytucje muszą zaspokajać zarówno potrzeby jednostek, jak i przede wszystkim systemu spo-

łecznego jako całości. Instytucje w postaci społecznie uznanych form organizacji czy względnie utrwalonych praktyk integrują, porządkują i stabilizują główne obszary życia społecznego oraz usta-nawiają społecznie aprobowane procedury i formy artykulacji społecznych stosunków i interesów.

Uczniowie realizując zagadnienie polegające na zgłębianiu tajników funkcjonowania wybranych miej-skich instytucji społecznych, będą jednocześnie mieli szansę, na swoistą preorientację zawodową, związaną z poszukiwaniem własnej drogi kariery zawodowej. Zadaniem uczniów jest syntetyczne przedstawienie naj-ważniejszych aspektów społecznego wymiaru działalności wybranych instytucji, ze szczególnym uwzględ-nieniem rzeczywistych funkcji jakie pełnią w życiu społecznym. Ważnym aspektem w ocenie stopnia uży-teczności instytucji dla mieszkańców regionu, będzie ukazanie podejmowanych przez nie form i przykła-dów działalności. Realizacja projektu stwarza uczniom duże możliwości kreatywnego podejścia w przygoto-waniu prezentacji multimedialnych wizualizujących dokonania poszczególnych lokalnych instytucji.

25


V Cele projektuCel ogólny: uświadomienie znaczenia instytucji społecznych dla funkcjonowania społeczności

lokalnych i budowy kapitału społecznego.Cele operacyjne:Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie: instytucja społeczna;• wymienia rodzaje i przykłady instytucji społecznych funkcjonujących w Polsce;• określa najważniejsze funkcje lokalnych instytucji społecznych;• podaje przykłady korzystania przez obywateli z wybranych form działalności wskazanych instytucji;• wykazuje wpływ działalności poszczególnych instytucji na rozwój kapitału społecznego w śro-

dowisku lokalnym;• wykazuje „białe plamy” w obszarze instytucjonalnym, spowalniające rozwój miejscowości.

VI Czas wykonania projektu 2 tygodnie

VII Plan działania

Zadania uczniów Forma realizacjiScharakteryzowanie działalności lokalnych instytucji społecznych.

Uczniowie w czternastu parach opracowują – na podstawie mate-riałów instytucji, literatury, prasy, Internetu – funkcje (zadania) oraz przykładowe formy i przykłady działań wybranych instytucji;

1. Jednostki samorządu lokalnego, np. urzędy gminne, miejskie i ich jednostki organizacyjne.

2. Instytucje sytemu oświaty; przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, kuratoria, poradnie psycholo-giczno-pedagogiczne, ośrodki doskonalenia nauczycieli.

3. Organy porządku publicznego, np. policja, straż miejska, sądy.4. Instytucje pomocy społecznej, np. ośrodki pomocy spo-

łecznej, świetlice.5. Instytucje kulturalne, np. filharmonie, muzea, teatry, kina.6. Publiczne instytucje kulturalno-oświatowe, np. biblioteki,

gminne/miejskie ośrodki kultury.7. Kluby sportowe.8. Kościoły i związki wyznaniowe.9. Przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe.10. Służby ratownicze, np.: państwowa straż pożarna, pogo-

towie ratunkowe.11. Uczelnie wyższe.12. Placówki ochrony zdrowia.13. Media, np. prasa lokalna, radio, TV.14. Inne

VIII Formy prezentacjiPrezentacje multimedialne.

26


Projekt 2

Opracowanie: Magdalena Łysakowska nauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Gimnazjum nr 18 w Szczecinie

I Podstawa programowa:4. Struktura społeczna. Uczeń:

[…] 4) opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia oraz sposoby przeciwdziałania temu zjawisku;

5) charakteryzuje wybrane problemy życia społecznego w Polsce (w tym sytuację młodych ludzi); rozważa możliwości ich rozwiązania.

II Temat lekcji: Wykluczenie społeczne

III Tytuł projektu: Na marginesie życia społecznego

IV Założenia projektuWykluczenie społeczne (ekskluzja, marginalizacja) to brak lub ograniczenie możliwości

uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które po-winny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich. Polega na niepodejmowa-niu przez poszczególne osoby, rodziny lub grupy ludności zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej. Problem ten dotyczy wszystkich współczesnych społeczeństw. Dotyka osób, które żyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych i podlegają niekorzystnym procesom społecz-nym, wynikającym z masowych i dynamicznych zmian rozwojowych. W Polsce stał się widoczny w kontekście transformacji ustrojowej i wynikających z niej przemian społecznych. Postawy ukształto-wane w czasach realnego socjalizmu okazały się zupełnie nieprzydatne w nowej rzeczywistości spo-łeczno-gospodarczej. Znaczna grupa osób doświadczyła efektu nakładania się na siebie różnych czynników marginalizacji (bezrobocie, ubóstwo, bezdomność, uzależnienia), a następnie ów brak zaradności życiowej i umiejętności skutecznego radzenia sobie w otaczającej rzeczywistości przeka-zała następnemu pokoleniu.

Niniejszy projekt opracowany został w dwóch wariantach:1. Uczniowie w grupach przygotowują materiał dokumentalny, będący zapisem filmowym lub

tylko audio rozmowy przeprowadzonej z osobą, która jest wykluczona społecznie. Opracowa-ny materiał powinien być przygotowany tylko za zgodą osoby nagrywanej i trwać maksymal-nie 10 minut.

2. Uczniowie w grupach analizują poszczególne odcinki serialu telewizyjnego pt. „Głęboka woda” (dostępny: http://www.tvp.pl/vod/seriale/obyczajowe/gleboka-woda/wideo).

27


V. Cele projektuCel ogólny: kształtowanie postaw społecznych.Cele operacyjne:Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: wykluczenie społeczne, wyuczona bezradność;• wskazuje wpływ czynników społecznych na możliwość wykluczenia społecznego;• przedstawia przyczyny wykluczenia społecznego w swoim regionie;• charakteryzuje skutki marginalizacji w sferze społecznej i gospodarczej;• wskazuje możliwości poprawienia sytuacji osób, które zostały dotknięte niekorzystnymi procesa-

mi społecznymi;• wskazuje instytucje rządowe i pozarządowe, które mają za cel walkę z wykluczeniem społecz-

nym – określa skuteczność ich działań.

VI Czas wykonania projektu: 6 tygodni

VII Plan działaniaZadania uczniów Formy realizacji

Przygotowanie informacji na temat grup podat-nych na wykluczenie społeczne.

Zespół I – (2 uczniów) opracowuje zagadnienie na podstawie informacji znajdujących się na stronach internetowych, prasy, literatury.

Przygotowanie informacji na temat grup poważ-nie zagrożonych wykluczeniem społecznym w regionie.

Zespół II – (2 uczniów) opracowuje zagadnienie na podstawie informacji znajdujących się na stronach internetowych, prasy, literatury.

Przygotowanie informacji na temat działalności instytucji rządowych i samorządowych.

Zespół III – (2 uczniów) opracowuje zagadnienie na podstawie informacji znajdujących się na stronach internetowych, prasy, literatury.

Przygotowanie informacji na temat działalności instytucji pozarządowych.

Zespół IV – (2 uczniów) opracowuje zagadnie-nie na podstawie informacji znajdujących się na stronach internetowych, prasy, literatury.

Przedstawienie wszystkim uczniom uzyskanych wiadomości

Po dwóch tygodniach każda grupa przygotowu-je dla pozostałych zwięzłe informacje, które po-mocne przy realizacji następnej części projektu.

Wariant 1 projektu:Odnalezienie w środowisku lokalnym osób do-tkniętych wykluczeniem społecznym, uzyskanie ich zgody i przeprowadzenie wywiadu (zapis wi-deo lub tylko audio).

Zespoły 2–3 osobowe – robią wywiad, w któ-rym rozmówca:

• przedstawi swoją sytuację ekonomiczną i społeczną (także warunki życia najbliższej rodziny),

• określi przyczyny takiego położenia,• omówi próby jakie podjął, by poprawić

warunki życia,

28


• wskaże pomoc, jaką uzyskał od instytucji i organizacji pozarządowych,

• opowie, jakiej pomocy się spodziewa i co dzięki niej mógłby zrobić dla poprawienia swojej sytuacji,

• zaprezentuje własną wizję przyszłości (swo-jej oraz najbliższych członków rodziny).

Wariant 2 projektu:Obejrzenie i analiza poszczególnych odcinków polskiego serialu telewizyjnego pt. „Głęboka woda”

http://www.tvp.pl/vod/seriale/obyczajowe/gle-boka-woda/wideo )

Zespoły 2–3 osobowe wybierają lub losują je-den z odcinków serialu. Szukają w nim osób wy-kluczonych społecznie (lub zagrożonych wyklu-czeniem. Wskazują przyczyny tej sytuacji i stara-ją się wskazać możliwości wyjścia z niej.

VIII Formy prezentacji Wariant 1: film nagrany w pliku, który może być odtworzony publicznie w szkole lub innym

dostępnym dla uczniów miejscu;

Wariant 2: PowerPoint lub inny legalny program, np. ashampoo Snap3, IrfanView, Photo Story.Po prezentacjach – dyskusja.

29


Projekt 3

Opracowanie: Janusz Korzeniowskinauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej

w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

I Podstawa programowa:12. Społeczeństwo obywatelskie. Uczeń:

[…] 4) opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym; w miarę możliwości uczestniczy w wybranym działaniu;

5) uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego; 6) przedstawia zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i organizacji pożytku

publicznego w Polsce; 7) opracowuje według wzoru projekt statutu stowarzyszenia (nazwa, siedziba, członkowie, wła-

dze, majątek, zasady zmiany statutu i rozwiązania stowarzyszenia); 8) charakteryzuje lokalne organizacje pozarządowe.

II Temat lekcji: Funkcjonowanie organizacji pozarządowych w Polsce

III Tytuł projektu: Obywatele zrzeszają się i działają

IV Założenia projektuO funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego mówimy wtedy, gdy przede wszystkim ludzie

sobie ufają i zrzeszają się dla realizacji zbiorowych celów, podejmowane przez obywateli działania mają na celu właściwe zarządzanie sprawami dotyczącymi całej społeczności, w imię dobra wspól-nego i wspólnych korzyści, a także gdy społeczeństwo jest pluralistyczne, czyli każdy ma możliwość działania w wybranych przez siebie instytucjach i organizacjach służących realizacji jego podmioto-wości jako obywatela, pracownika itp.

Dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego najbardziej korzystnymi formami działań organizacji pozarządowych są: prowadzenie kampanii społecznych, mobilizowanie i edukowanie opinii publicz-nej dla poparcia działań organizacji, świadczenie usług, reprezentowanie i rzecznictwo interesów członków, podopiecznych oraz klientów organizacji.

Obywatele dzięki angażowaniu się w działalność organizacji pozarządowych, mają m.in.: możli-wość wypowiadania się w sprawach publicznych, brania na równych prawach czynnego udziału w życiu publicznym w celu realizacji indywidualnych lub zbiorowych interesów i zainteresowań oraz zaspokajania potrzeb.

Uczniowie realizujący projekt, maja szansę na internalizację prospołecznych form uczestnictwa i zaangażo-wania oraz na podjęcie działań w wybranych organizacjach i animowanych przez nie przedsięwzięciach.

30


V Cele projektuCel ogólny: kształtowanie prospołecznych postaw.Cele operacyjne Uczeń:

• przedstawia prawne warunki tworzenia i funkcjonowania organizacji pozarządowych w Polsce;• przedstawia rodzaje i przykłady ogólnopolskich organizacji pozarządowych;• przedstawia wybrane formy i przykłady aktywności obywateli w gminie, powiecie, wojewódz-

twie, państwie i w zakresie globalnym;• określa formy działań organizacji pozarządowych;• określa funkcje zrzeszania się i działania w organizacjach pozarządowych;• przedstawia cele, zadania i przykłady działalności lokalnych organizacji;• opracowuje projekt statutu wybranego stowarzyszenia.

VI Czas wykonania projektuMiesiąc

VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie zasad funkcjonowania polskich organizacji pozarządowych.

Zespół I opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, materiałów instytucji i organi-zacji pozarządowych – następujące zagadnienia:A. prawne warunki tworzenia i działalności sto-warzyszeń, fundacji i organizacji pożytku pu-blicznego w Polsce,B. rodzaje i przykłady organizacji pozarządo-wych w Polsce;

• organizacje społeczne, których głównym zadaniem jest przeciwdziałanie skutkom plag społecznych, np. chorom, bezdomności, alkoho-lizmowi, narkomanii;np. Stowarzyszenie MONAR.

• fundacje wspomagające szkoły państwo-we, ukierunkowane na fundusze stypendialne i programy pomocy skierowane do uzdolnio-nych, ale niezamożnych uczniów oraz tych, któ-rzy chcą kontynuować naukę za granicą;np. Fundacja im. Stefana Batorego.

• organizacje zawodowe i twórcze;np. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.

31


• organizacje naukowe;np. Polskie Towarzystwo Socjologiczne.

• organizacje hobbystyczne i zainteresowań; np. Polski Związek Filatelistów.

• organizacje działające na rzecz kobiet; np. Liga Kobiet Polskich.

• organizacje mniejszości narodowych; np. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców.

• organizacje regionalne;np. Towarzystwo Przyjaciół Szczecina.

• organizacje wyznaniowe;np. Polskie Towarzystwo Ewangelickie.

• organizacje emerytów, inwalidów i kombatantów;np. Polski Związek Emerytów, Inwalidów i Rencistów.

• organizacje studenckie, w tym o charakte-rze międzynarodowym;np. Niezależne Zrzeszenie Studentów.

• organizacje nawiązujące do tradycji skautingu; np. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej.

• organizacje zajmujące się sprawami kultury; np. Fundacja Kultury.

• organizacje działające na rzecz kultury fi-zycznej i sportu;np. Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej.

• organizacje specjalizujące się w działaniach na rzecz ochrony praw człowieka;

np. polski oddział Amnesty International.• organizacje proekologiczne;

np. Fundacja Nasza Ziemia.• organizacje zajmujące się działalnością cha-

rytatywną; np. Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

• organizacje społeczne pełniące funkcję ad-ministracyjną w ściśle określonych sferach życia publicznego; np. Polski Związek Wędkarski.C. obszary działalności organizacji pozarządo-wych;D. formy działań organizacji pozarządowych;E. znaczenie zrzeszania się i działania w organi-zacjach pozarządowych.

Scharakteryzowanie działalności lokalnych orga-nizacji pozarządowych.

Zespół II opracowuje – na podstawie Internetu, materiałów instytucji i organizacji pozarządo-wych – następujące zagadnienia:

32


A. „mapa” stowarzyszeń i fundacji działających w gminie;B. wybrane lokalne stowarzyszenia i fundacje; ich cele, zadania i formy działania oraz tytuły i cele zrealizowanych projektów, programów, kampanii, akcji i innych przedsięwzięć.C. projekt statutu stowarzyszenia.

VIII Formy prezentacjiReferat, folder, plakaty, prezentacje multimedialne.

33


Projekt 4

Opracowanie: Agata Popielarznauczycielka wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół w Resku

I Podstawa programowa:13. Opinia publiczna. Uczeń:

[…] 5) analizuje wybraną kampanię społeczną z punktu widzenia jej celów, sposobów realizacji i skuteczności; 6) wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecznego; opracowuje projekt akcji

społecznej w wybranej sprawie i w miarę możliwości go realizuje.

II Temat lekcji: Kampanie społeczne w Polsce

III Tytuł projektu: Gminna kampania prospołeczna – chrońmy nasze publiczne dobra. Eko-szkoła. Eko-miejscowość

IV Założenia projektuKampania społeczna to nic innego, jak kampania promocyjna z tą różnicą, że jej efektem nie bę-

dzie zysk. O ile w kampaniach promocyjnych celem jest promocja produktu czy usług, która przy-nieść ma wymierny wynik sprzedażowy, to w kampaniach społecznych chodzi o promocję idei. Ce-lem kampanii społecznej jest zazwyczaj wywołanie zmian postaw społecznych wobec danej idei czy problemu.

Kampanie społeczne często poruszają tematy, które dotykają delikatnych sfer naszego życia. Przedstawiają problem, przekazują wiedzę i mówią, jak można pomóc, co należy zrobić. A co naj-ważniejsze, uświadamiają, że nie jesteśmy sami. Mają powodować wzrost świadomości społeczeń-stwa, uwrażliwiać na problem, kształtować i rozwijać odpowiedzialne postawy prospołeczne.

Zadaniem kampanii edukacyjnej np. z zakresu segregacji odpadów jest aktywizowanie społe-czeństwa i motywowanie do wspólnych działań proekologicznych młodzieży i dorosłych. Kampania będzie skuteczna, gdy zrealizowane zostaną cele założone przez jej organizatorów.

Projekt – gminna kampania prospołeczna, należy zrealizować w formie przede wszystkim ba-dawczej. Nauczyciel powinien wskazać uczniom sposoby zdobycia informacji, podpowiedzieć, gdzie uzyskają pomoc, informacje. Należy podkreślić znaczenie rozmów z mieszkańcami, wykorzystania lokalnej prasy oraz Internetu przy wykonywaniu poszczególnych zadań.

34


V Cele projektuCel ogólny: kształtowanie postaw obywatelskich.Cele operacyjne Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: kampania społeczna, marketing społeczny;• przedstawia zasady, cele marketingu społecznego i kampanii społecznych;• wyszukuje przykłady problemów lokalnej społeczności;• opracowuje projekt akcji społecznej w wybranej sprawie.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie zasad, celów marketingu spo-łecznego i kampanii społecznych.

Zespół I opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, materiałów instytucji i organi-zacji – następujące zagadnienia:A. zasady kampanii społecznych;B. cele, sposoby realizacji kampanii społecznych;C. specyfika marketingu społecznego (kto orga-nizuje, co jest produktem, kto odnosi korzyści);D. mieszanka marketingowa (4P lub marketing-mix);E. zasady etyczne marketingu społecznego;D. skuteczność kampanii społecznych;E. znaczenie kampanii społecznych.

Wyszukanie przykładowych problemów lokalnej społeczności.

Zespół II opracowuje – na podstawie Internetu, prasy lokalnej, materiałów instytucji i organizacji – mapę problemów gminy:A. problemy społeczne;B. problemy ekonomiczne;C. problemy kulturowe;D. problemy ekologiczne.Zespół II wskazuje i uzasadnia problem do roz-wiązania przez zespół III.

Opracowanie projektu akcji społecznej w wy-branej sprawie.

Zespół III opracowuje – na podstawie Inter-netu, prasy lokalnej, materiałów instytucji i organizacji – projekt akcji społecznej (np. eko-logicznej „Eko-… nazwa miejscowości, szkoły):A. wyjaśnienie celów kampanii;

• zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców naszej miejscowości,

35


• edukacja społeczeństwa w zakresie gospo-darki odpadami,

• kształtowanie postawy proekologicznej poprzez wyrobienie właściwych zachowań do-tyczących segregacji odpadów,

• uświadomienie skutków braku troski o naj-bliższe środowisko,

• wpajanie postaw związanych z recyklin-giem i segregacją odpadów,

• przekonywanie właścicieli psów do sprząta-nia po swoich pupilach,B. pomysł na nazwę kampanii (np. Śmiecenie zdecydowanie odpada);C. formy działania:

• krótkie reklamy – np. filmy,• ulotki tematyczne,• plakaty,• informacja na stronie szkoły, miasta, gminy,• zachęcenie do współpracy władz lokalnych,• nawiązanie współpracy z lokalna prasą…

D. grupa docelowa (odbiorcy kampanii) – doro-śli mieszkańcy miejscowości;E. co chcemy zrobić w ramach kampanii:

• pogadanki i spotkania z ciekawymi ludźmi (przedstawiciele władz lokalnych, zakładów przemysłowych, organizacji ekologicznych),

• konkursy plastyczne, konkursy zbiórki su-rowców wtórnych np. Zbieraj puszki, Druga szan-sa dla śmieci,

• happeningi ekologiczne np. wykonanie strojów lub rzeźb z materiałów przeznaczonych do recyklingu, worków do śmieci,

• dni otwarte w zakładach przemysłowych (zakłady utylizacji odpadów, wysypiska odpa-dów, zakłady oczyszczania miast, centra recy-klingowe),

• współpraca i wymiana doświadczeń z inny-mi szkołami poprzez Internet,

• kluby młodego ekologa,• pojemniki na „psie kupki”,• inwentaryzacja dzikich wysypisk śmieci;

36


F. prezentacja efektów pracy:• prezentacja PowerPoint,• plakaty,• filmy,• Festiwal Recyklingu: rzeźby z zebranych

puszek, kapsli, papieru…,• zebrane baterie,• mapa dzikich wysypisk śmieci.

VIII Formy prezentacjiPrezentacja PowerPoint, plakaty, filmy, wywiady, mapa dzikich wysypisk śmieci.

37


Projekt 5

Opracowanie: Agata Popielarznauczycielka wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół w Resku

I Podstawa programowa: Uczeń:

[…] 5) przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności); charakteryzuje wybrane media lokalne;

6) charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej; 7) krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniając ich wiarygodność i bezstronność oraz od

różniając informacje od komentarzy; 8) ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świa-

domie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści.

II Temat lekcji: Środki masowego przekazu

III Tytuł projektu: W świecie mediów. Od sumeryjskiej tabliczki do Internetu

IV Założenia projektu„Dzisiejszy świat w dużej mierze zależy od mediów, a kształt współczesnych mediów zależy

przede wszystkim od przekazywanych przez nie wartości oraz od jakości i wartości samych mediów” twierdzi ks. dr hab. Michał Drożdż, przewodniczący Międzynarodowej Konferencji Etyki Mediów.

Obecnie jesteśmy otaczani przez bardzo wiele mediów. Jeszcze przed kilkudziesięcioma laty nie mieliśmy Internetu, nie było tyle programów telewizyjnych i stacji radiowych. Dziś natomiast media towarzyszą nam praktycznie wszędzie i wielu z nas już nie wyobraża sobie bez nich życia. To dzięki nim bowiem mamy dostęp do wielu wiadomości, z nich możemy także dowiadywać się o najśwież-szych informacjach z kraju i ze świata. Nie bez powodu żyjemy w świecie określanym „globalną wio-ską”, gdyż wszelkie wiadomości dziś rozchodzą się właściwie błyskawicznie.

Podczas realizacji projektu uczniowie będą mieli okazję poznać najważniejsze media w Polsce i na świecie, zrozumieć ich znaczenie dla współczesnego człowieka. Nauczyciel powinien podkreślić konieczność krytycznej analizy przekazów medialnych. Uczniowie w trakcie pracy nauczą się oce-niać wiarygodność i dostrzegać bezstronność lub uzależnienie mediów. Nie bez znaczenia będzie również wspólna ocena zasobów Internetu z punktu widzenia rzetelności, wiarygodności informa-cyjnej oraz postawy krytycznej wobec Internetu, zwłaszcza przemocy i brutalizacji życia.

V Cele projektuCel ogólny: dokonanie krytycznej analizy i oceny funkcjonowania współczesnych środków ma-

sowej komunikacji

38


Cele operacyjne Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: środki masowego przekazu (mass media), czwarta władza;• charakteryzuje najważniejsze media w Polsce i świecie;• dokonuje krytycznej analizy różnych przekazów medialnych;• odróżnia fakty od komentarzy;• ocenia znaczenie Internetu we współczesnym świecie; • przedstawia zalety i zagrożenia płynące z sieci;• określa funkcje mediów jako „czwartej władzy”;• wyjaśnia, na czym polega kulturotwórcza rola mediów;• dostrzega zagrożenia płynące ze strony współczesnych mediów;• określa funkcje współczesnych środków masowej komunikacji.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiDokonanie krytycznej analizy i oceny funkcjono-wania Internetu.

Zespół I Zebranie i opracowanie – na podstawie literatury, prasy, Internetu, następujących zagad-nień związanych z funkcjonowaniem Internetu;A. Historia powstania Internetu.B. Formy korzystania z Internetu.C. Rodzaje zasobów informacyjnych Internetu.D. Różnice między przekazem elektronicznym a tradycyjnym.E. Korzyści i zagrożenia wynikające z funkcjono-wania Internetu.F. Charakterystyka wybranych portali interneto-wych, ze względu na prezentowaną przez nie tematykę i odbiorców.

Dokonanie krytycznej analizy i oceny funkcjono-wania prasy.

Zespół II Zebranie i opracowanie – na podstawie literatu-ry, prasy, Internetu, następujących zagadnień związanych z funkcjonowaniem prasy;A. Historia powstania prasy.B. Ocena znaczenia wynalazku druku.C. Klasyfikacja współczesnej prasy ze względu na częstotliwość ukazywania, tematykę, odbiorców.

39


D. Różnice między gazetą a czasopismem.E. Charakterystyka wybranych tytułów praso-wych ze względu na częstotliwość ukazywania, tematykę, odbiorców.

Dokonanie krytycznej analizy i oceny funkcjono-wania telewizji.

Zespół III Zebranie i opracowanie – na podstawie Interne-tu, prasy, materiałów instytucji i organizacji, na-stępujących zagadnień związanych z funkcjono-waniem telewizji;A. Historia powstania telewizji.B. Kryteria i istota podziału na telewizję publicz-ną i prywatną.C. Formy i przykłady urzeczywistniania Misji tele-wizji publicznej, w jej programach; zadania realizo-wane przez współczesną telewizję (np. informa-cja, rozrywka, edukacja, wychowanie, relaks).D. Zagrożenia płynące z programów telewizyjnych (np. wywieranie wpływu na postawy, sterowanie rzeczywistością, uzależnienia, podglądactwo).

Dokonanie krytycznej analizy i oceny funkcjono-wania radia.

Zespół IVZebranie i opracowanie na podstawie Internetu, prasy, materiałów instytucji i organizacji, nastę-pujących zagadnień związanych z funkcjonowa-niem radia;A. Historia radia.B. Znaczenie radia dawniej i dziś.C. Linia programowa wybranych stacji radio-wych z uwzględnieniem np. rodzaju audycji, prezentowanej muzyki, słuchaczy.D. Różnice między radiem a wizualnymi środka-mi masowego przekazu.E. Wpływ audycji radiowych na kreowanie wzor-ców osobowych, postawy i zachowań.

Dokonanie krytycznej analizy różnych przeka-zów medialnych.

Zespół V Dokonanie na podstawie wybranych artykułów z prasy codziennej oraz tygodników społeczno-politycznych (tzw. tygodników opinii), krytycz-nej analizy wybranych przekazów prasowych.Uczniowie analizują i porównują wybrane teksty dotyczące tego samego problemu:

40


A. Analizuje tekst z „Super Expressu”.B. Analizuje tekst z „Gazety Wyborczej”.C. Analizuje tekst z „Naszego Dziennika”.D. Analizuje tekst z „Wprost”.E. Analizuje tekst z „Polityki”F. Analizuje tekst z „Uważam Rze”.Podczas analizy w krytyczny sposób oceniają ich wiarygodność i bezstronność, odróżniają infor-macje od komentarzy.

Określenie funkcji mediów. Zespół VIOkreślenie na podstawie Internetu, prasy, tele-wizji, radia, materiałów zaprezentowanych przez inne zespoły, funkcji współczesnych mediów.A. Funkcje mediów jako „czwartej władzy”.B. Kulturotwórcza rola mediów.C. Zagrożenia płynące ze strony współczesnych mediów.D. Funkcje współczesnych środków masowej ko-munikacji.E. Ocena rzetelności i wiarygodności informacyj-nej współczesnych polskich mediów.

VIII Formy prezentacjiPrezentacje multimedialne, spotkanie z dziennikarzem z lokalnej prasy-wywiad, dyskusja.

41


Projekt 6

Opracowanie: Helena Tomaszewskanauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Społecznym Liceum Ogólnokształcącym STSG w Świnoujściu

I Podstawa programowa: 15. Demokracja – zasady i procedury.Uczeń:

1) opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości; […]

II Temat lekcji: Wartości i zasady współczesnej demokracji

III Tytuł projektu: Demokracja i jej podstawowe wartości

IV Założenia projektuDemokracja jest ustrojem, w którym władza spoczywa w rękach obywateli. Jednym słowem ist-

nienie demokracji jest niemożliwe bez obywateli świadomych swoich praw i wolności, którzy odpo-wiedzialnie z nich korzystają. U podstaw demokracji leżą wartości, bez których jej prawidłowe funk-cjonowanie jest niemożliwe. Zaliczamy do nich wolność, równość i sprawiedliwość. Pojęcia te są jed-nak wieloznaczne i różnie rozumiane.

Projekt należy realizować w formie poznawczo – badawczej. Uczniowie realizując projekt muszą zapoznać się z różnymi koncepcjami uniwersalnych wartości demokratycznych, zrozumieć różnice w ich interpretacji, a także konsekwencje przyjęcia takiej a nie innej interpretacji.

Ważnym aspektem realizacji projektu jest analiza Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w celu ukazania wartości demokratycznych w niej zawartych oraz przedstawienie przykładów urzeczywist-nienia tych wartości. Dzięki temu uczniom łatwiej będzie dostrzec aspekt społeczny, społeczno-eko-nomiczny, polityczno-prawny takich wartości jak wolność, równość i sprawiedliwość.

Uczniowie po opracowaniu informacji tworzą plakat – mapę mentalną, który następnie przed-stawiają na forum klasy. Następnie uczniowie analizują i oceniają stopień realizacji powyższych war-tości we współczesnej Polsce.

V Cele projektuCel ogólny: poznanie i zrozumienie znaczenia uniwersalnych wartości współczesnej demokracji.Cele operacyjne Uczeń:

• wymienia i wyjaśnia uniwersalne wartości współczesnej demokracji;• przedstawia różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości;• porównuje katalogi wartości ujmowane w konstytucjach wybranych państw demokratycznych; • wskazuje artykuły Konstytucji RP, w których występują uniwersalne, demokratyczne wartości;• wykazuje znaczenie urzeczywistnienia uniwersalnych wartości dla rozwoju demokracji.

42


VI Czas wykonania projektu3 tygodnie

VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiWymienienie i wyjaśnienie uniwersalnych war-tości współczesnej demokracji.

Zespół I – porównuje konstytucje wybranych państw demokratycznych;A. Sporządza tabelę przedstawiającą wartości wymieniane w konstytucjach wybranych państw.B. Wskazuje wartości uniwersalne.C. Wyjaśnia pojęcia.D. Sporządza plakat „Uniwersalne wartości de-mokracji”

Przedstawienie różnych sposobów rozumienia wolności.

Zespół II – na podstawie literatury i Internetu;A. Opracowuje różne aspekty pojęcia „wolność”:

• w sferze fizycznej,• w sferze psychicznej,• w sferze moralnej,• w sferze prawnej,• w sferze społeczno-państwowej.

B. Przedstawia różne aspekty wolności na pod-stawie konkretnych zapisów Konstytucji RP.C. Przedstawia przykłady urzeczywistniania „różnych” wolności we współczesnej Polsce.D. Sporządza plakat „Wolność we współczesnej demokracji”.

Przedstawienie różnych sposobów rozumienia równości.

Zespół III – na podstawie literatury i Internetu:A. Opracowuje różne aspekty pojęcia „równość”:

• sferze społecznej,• w sferze polityczno-prawnej,• w sferze społeczno-ekonomicznej.

B. Charakteryzuje:• liberalną koncepcję równości,• konserwatywną koncepcję równości,• socjaldemokratyczną koncepcję równości.

C. Przedstawia różne aspekty równości na pod-stawie konkretnych zapisów Konstytucji RP.D. Przedstawia przykłady urzeczywistniania „róż-nych” koncepcji równości we współczesnej Polsce.

43


E. Sporządza plakat „Równość we współczesnej-demokracji”.

Przedstawienie różnych sposobów rozumienia sprawiedliwości.

Zespół IV – na podstawie literatury i Internetu:A. Opracowuje różne aspekty pojęcia „sprawie-dliwość”

• wg Arystotelesa (rozdzielczą i wyrównawczą),• w sferze polityczno-prawnej, • w sferze społecznej.

B. Przedstawia różne aspekty sprawiedliwości na podstawie konkretnych zapisów Konstytucji RP.C. Przedstawia przykłady urzeczywistnienia „różnych” koncepcji sprawiedliwości we współ-czesnej Polsce.D. Sporządza plakat „Sprawiedliwość we współ-czesnej demokracji”.

VIII Formy prezentacjiPrzedstawienie i omówienie plakatów. Dyskusja.

44


Projekt 7

Opracowanie: Janusz Korzeniowskinauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiejw Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

I Podstawa programowa: 16. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne.Uczeń:

2) charakteryzuje kulturę polityczną współczesnej Polski (normy, formy komunikacji, poziom partycypacji, natężenie konfliktów). […]

II Temat lekcji: Kultura polityczna współczesnej Polski

III Tytuł projektu: Kultura polityczna obywateli Rzeczypospolitej Polskiej

IV Założenia projektuKultura polityczna w najszerszym ujęciu stanowi część kultury społeczeństwa, odnosi się do zachowań

politycznych rządzących i rządzonych, stylu przywództwa politycznego, stosunku jednostki do państwa, za-kresu ingerencji państwa w życie prywatne. Kultura polityczna jednostki (grupy) w ujęciu psychologicznym to ogół przekonań, ocen, postaw wobec instytucji i osób sprawujących władzę, zwłaszcza stopień poinfor-mowania o przysługujących prawach politycznych i sposobach ich wykorzystania, akceptowane ideały i wartości życia politycznego, wyobrażenia o roli własnej grupy w życiu politycznym, postawy wobec ru-chów politycznych organizowanych przez inne grupy, wiedza historyczna, zainteresowanie polityką, rozu-mienie bieżącej gry i walki politycznej.

Stosunkowo niski poziom kultury politycznej obywateli naszego państwa, wyrażający się przede wszystkim utratą wiary w możliwość wpływania na sprawy państwa i narodu, a w konsekwencji nie-chętnym uczestnictwem w szeroko rozumianym życiu politycznym, każe przyjrzeć się możliwościom poprawy jakości obywatelskiego zaangażowania. Uczniowie analizujący problem, będą mieli okazję do określenia katalogu modeli, wzorców, standardów i wartości demokratycznej kultury politycznej, które instytucje społeczeństwa obywatelskiego powinny promować.

V Cele projektuCel ogólny: uświadomienie uwarunkowań wzrostu poziomu kultury politycznej obywateli Rze-

czypospolitej Polskiej.Cele operacyjne Uczeń:

• przedstawia formy i przykłady urzeczywistniania komponentów kultury politycznej w III RP;• dokonuje analizy i oceny poziomu kultury politycznej obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;• przedstawia wnioski, postulaty i rekomendacje mające na celu kształtowanie postaw aktywnego

uczestnictwa,• określa funkcje kultury politycznej.

45



VII Plan działaniaZadania uczniów Formy realizacji

Scharakteryzowanie funkcjonowania kultury po-litycznej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zespół1. Opracowuje zestawienie form i przykładów urzeczywistniania komponentów kultury poli-tycznej;A. komponent poznawczy;B. komponent aksjologiczny;C. komponent oceny;D. komponent behawioralny.2. Dokonuje analizy i oceny poziomu kultury po-litycznej obywateli RP, uwzględniając następują-ce zagadnienia:A. poziom zaangażowania politycznego;B. standardy zachowań politycznych w społe-czeństwie obywatelskim;C. formy komunikacji politycznej;D. poziom partycypacji w działaniach i wydarze-niach politycznych;E. rodzaje, natężenie oraz sposoby i skuteczność rozwiązywania konfliktów politycznych.3. Opracowuje zalecenia na rzecz podniesienia poziomu demokratycznej kultury politycznej obywateli RP.4. Opracowuje Kodeks etyczny, w oparciu o ka-talog wolności i praw obywatelskich.5. Określa szczegółowe funkcje kultury politycznej.

VIII Formy prezentacjiDyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej.

46


Projekt 8

Opracowanie: Anna Kowalczyknauczycielka historiiw Zespole Szkół nr 5 w Szczecinie

I Podstawa programowa: 16. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne.Uczeń:

[…] 5) charakteryzuje ideologie totalitarne (nazizm i komunizm) odwołując się do przykładów historycznych; […]

II Temat lekcji: Ideologie totalitarne w XX wieku

III Tytuł projektu: Nazizm i komunizm – charakterystyka ideologii

IV Założenia projektuIdeologie polityczne kształtują świadomość polityczną społeczeństwa i rozumienie rzeczywisto-

ści. Od czasu oświecenia określają cele działalności politycznej różnych grup społecznych i obejmują swoim zasięgiem wszystkie dziedziny życia społecznego. Stanowią podstawę do tworzenia progra-mów politycznych różnych partii i ugrupowań poprzez tworzenie podstaw poglądów naukowych, twierdzeń czy założeń i prezentowanie wzorców dotyczących funkcjonowania państwa i społeczeń-stwa. Specyfika uwarunkowań politycznych, religijnych, społecznych czy ekonomicznych w różnych epokach historycznych powoduje powstawanie charakterystycznych dla tych epok ideologii, które mają odzwierciedlenie w tworzeniu wzorców zachowań, zasad funkcjonowania państwa i jego in-stytucji i prowadzą do szeroko zakrojonych zmian. W historii jednym z najbardziej wyrazistych przy-kładów ideologii są faszyzm i komunizm. Powstanie obu tych ideologii zostało podyktowane wa-runkami historycznym, w jakich znalazły się Niemcy i ZSRR po zakończeniu I wojny światowej. Kry-zys spowodowany wojną doprowadził do rozpowszechnienia się poglądów skrajnie odbiegających od ideologii demokracji i pozwolił na wykreowanie przywódców dążących do konfrontacji i wojny.

Podstawowym założeniem projektu jest przeprowadzenie dyskusji panelowej na temat założeń ideolo-gii faszyzmu i komunizmu w oparciu o przykłady historycznych uwarunkowań ich powstania i rozwoju. Uczniowie powinni dokonać porównania tych ideologii w obszarze historyczno-politycznym, społecznym i kulturowym oraz skonfrontować je z wcześniej poznanymi demokratycznymi doktrynami politycznymi. Podsumowanie dyskusji należy ukierunkować na ocenę skutków, jakie przyniosło za sobą wprowadzenie i realizacja tych ideologii w XX wieku.

V Cele projektuCel ogólny: uświadomienie skutków wprowadzenia i realizacji zasad ideologii politycznej na ży-

cie społeczeństwa.

47



• określa historyczne aspekty genezy reżimów totalitarnych;• podaje przykłady wpływu sytuacji politycznej na powstawanie ideologii politycznej;• charakteryzuje ideologie totalitarne;• porównuje założenia różnych ideologii politycznych;• przedstawia życie codzienne obywateli w reżimie totalitarnym;• krytycznie ocenia wpływ ideologii na życie społeczeństw.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie genezy faszyzmu i komunizmu w XX wieku.

Zespół I określa na podstawie literatury i źródeł historycznych następujące zagadnienia:A. podłoże polityczno-historyczne powstania ideologii totalitarnych w XX wieku;

• postanowienia traktatu wersalskiego w sprawie Niemiec,

• słabość polityczna Republiki Weimarskiej,• rozwój ruchu socjaldemokratycznego i ko-

munistycznego w Niemczech,• skutki udziału Rosji w I wojnie światowej• rewolucja lutowa i październikowa w 1917 roku,• źródła zwycięstwa bolszewików w Rosji,

B. działalność twórców ideologii faszystowskiej i komunistycznej;

• dojście Mussoliniego i Hitlera do władzy,• dojście Stalina do władzy,• powstanie i działalność NSDAP,• działalność partii komunistycznej w ZSRR,

C. przestrzeń i czas powstania ideologii;• Niemcy i Włochy w XX-leciu międzywojennym,• ZSRR w XX-leciu międzywojennym,

D. zasięg terytorialny ideologii faszystowskiej i komunistycznej;

• rozprzestrzenianie się ideologii totalitarnych. Scharakteryzowanie ideologii totalitarnych. Zespół II opracowuje – na podstawie literatury

i wiedzy źródłowej – następujące zagadnienia:A. idea człowieka w faszyzmie i komunizmie;

48


• rasizm w ideologii faszystowskiej,• antysemityzm (ustawy norymberskie

i „kryształowa noc”),• człowiek jako część przyrody (materializm

dialektyczny w komunizmie),• całkowita równość społeczna w komunizmie,

B. wzór obywatela państwa totalitarnego np.;• bezwzględne posłuszeństwo wobec władzy,• utożsamianie się z państwem,• realizacja „misji dziejowej”,• donosicielstwo, jako obowiązek państwowy,• bierność wobec nadużyć władzy,

C. model gospodarki w państwie totalitarnym;• kontrola i planowanie w gospodarce

państw faszystowskich,• własność prywatna w gospodarce faszy-

stowskiej,• centralizacja i nacjonalizacja przemysłu,• obowiązek pracy na rzecz państwa,• Nowa Ekonomiczna Polityka w ZSRR,• kolektywizacja w ZSRR,

D. model ustroju politycznego państwa totali-tarnego;

• system monopartyjny, • zasada wodzostwa,• rozbudowany aparat policji politycznej,• walka z opozycją, • łamanie praw człowieka,• rozbudowana biurokracja,• militaryzm państwowy,• prawo podporządkowane państwu,• kult wodza,• wszechobecna cenzura,

E. cele polityki zagranicznej państw totalitar-nych;

• polityka podboju, • „przestrzeń życiowa dla Niemców”,• „ światowa rewolucja komunistyczna”,

F. kultura w służbie ideologii totalitarnej;• indoktrynacja społeczeństwa,• rozbudowana propaganda,• podporządkowanie mediów ideologii,

49


• służebna rola kultury,• masowość,• prostota przekazu.

VIII Formy prezentacjiDyskusja panelowa z wykorzystaniem np.: mapy, plakatu, prezentacji multimedialnej.

50


Projekt 9

Opracowanie: Helena Tomaszewskanauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Społecznym Liceum Ogólnokształcącym STSG w Świnoujściu

I Podstawa programowa: 22. Współczesna demokracja w Polsce i na świecie – problemy i zagrożenia.Uczeń:

[…] 2) rozpoznaje przejawy populizmu i wyjaśnia, dlaczego stanowi on zagrożenie dla demokracji; 3) omawia na przykładach patologie życia publicznego (np. korupcja, nepotyzm, klientelizm)

i wyjaśnia, dlaczego wpływają one destrukcyjnie na życie publiczne; […]

II Temat lekcji: Zagrożenia dla demokracji

III Tytuł projektu: Czy polska demokracja jest zagrożona?

IV Założenia projektuW polskim życiu publicznym istnieją patologie, które niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie

demokratycznego państwa i decydują o negatywnej ocenie systemu demokratycznego przez część opinii publicznej. Celem projektu jest nie tylko uświadomienie uczniom istnienia nieprawidłowości w polskim życiu publicznym, i w ich bezpośrednim otoczeniu, ale również zachęcenie do walki z ich przejawami. Nie chodzi tutaj tylko o zapoznanie uczniów z patologiami, ale przede wszystkim o wy-rażenie negatywnej oceny tych zjawisk i ukazanie możliwych dalekosiężnych ich skutków.

Bardzo ważnym aspektem tego projektu jest przygotowanie, przeprowadzenie i opracowanie przez poszczególne grupy ankiet. Zmusi to uczniów do precyzyjnego formułowania pytań i propo-nowanych odpowiedzi. W tej formie zostaną przeprowadzone wśród mieszkańców danego miasta badania opinii publicznej.

Tematyka projektu jest bardzo obszerna, dlatego, proponuję zaprezentować wyniki badań i oce-nić poziom destrukcji polskiego życia publicznego, na dwóch godzinach lekcyjnych. Na pierwszej lekcji poszczególne grupy przedstawią prezentacje multimedialne dotyczące poszczególnych zagro-żeń demokracji. Na drugiej godzinie uczniowie przeprowadzą sąd nad polską demokracją, w którym uwzględnią przejawy patologii we współczesnej Polsce i odpowiedzą na pytanie „Czy polska demo-kracja jest zagrożona?”. Jeżeli przeprowadzenie dwóch lekcji jest niemożliwe, warto zadać uczniom do domu napisanie wypracowania na ten właśnie temat.

V Cele projektuCel ogólny: uświadomienie wymiarów patologii w polskim życiu politycznym oraz kształtowa-

nie postaw obywatelskich.

51



• wyjaśnia pojęcia: populizm, demagogia, korupcja, nepotyzm, klientelizm, alienacja, fasadowość de-mokracji, demokracja telewizyjna;

• charakteryzuje rodzaje patologii władzy;• rozpoznaje formy zagrożeń dla demokracji – w państwie, społeczności lokalnej i życiu szkoły;• podaje przykłady patologii władzy we współczesnej Polsce;• wykazuje negatywne konsekwencje patologii władzy dla życia publicznego.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiScharakteryzowanie populizmu i demagogii. Zespół I – na podstawie Internetu, literatury

i publicystyki oraz własnych badań: A. Wyjaśnia pojęcia: populizm, demagogia.B. Wymienia cele, które stawiają przed sobą po-puliści.C. Wyjaśnia czynniki mające wpływ na powsta-wanie i rozwój zjawiska populizmu.D. Przedstawia cechy populizmu.E. Analizuje programy wyborcze różnych komi-tetów wyborczych (wybory parlamentarne 2011 r. lub wybory samorządowe 2014 r.) i sporządza zestawienie haseł populistycznych.F. Przygotowuje ankietę, przeprowadza i opra-cowuje jej dane. Temat „Zaufanie do polityków”, w której uwzględnia takie kwestie jak:

• poziom zaufania ankietowanych do polityków,• przyczyny takiego poziomu zaufania do

polityków,• propozycje działań, które mogłyby zmienić

na stawienie ankietowanych do polityków.G. Ocenia wpływ populizmu na funkcjonowanie demokratycznego państwa.

Scharakteryzowanie korupcji. Zespół II – na podstawie Internetu, literatury i publicystyki oraz własnych badań:A. Wyjaśnia pojęcie: korupcja.B. Przedstawia główne dziedziny życia publicznego narażone na korupcję.

52


C. Wyjaśnia czynniki mające wpływ na powsta-wanie zjawiska korupcji.D. Przedstawia typy korupcji i jej cechy.E. Przygotowuje ankietę, przeprowadza ją i opracowuje dane. Temat: „Łapownictwo w opi-nii publicznej mieszkańców mojego miasta”. W ankiecie uwzględnia:

• przyczyny łapownictwa,• styczność z łapownictwem w życiu co-

dziennym ankietowanych,• stosunek ankietowanych do tego zjawiska,• propozycje działań antykorupcyjnych.

F. Przedstawia konkretne przykłady afer korup-cyjnych we współczesnej Polsce.G. Ocenia wpływ korupcji na funkcjonowanie demokratycznego państwa;• w sferze polityki,• w sferze gospodarki.

Scharakteryzowanie nepotyzmu i klientelizmu. Zespół III – na podstawie Internetu, literatury i publicystyki oraz własnych badań:A. Wyjaśnia pojęcia: nepotyzm i klientelizm. Przedstawia różnice między nimi.B. Przedstawia główne dziedziny życia publicz-nego, w których występują te zjawiska. C. Wyjaśnia czynniki mające wpływ na powsta-wanie tych zjawisk.D. Przygotowuje ankietę, przeprowadza ją i opracowuje dane. Temat: „Zjawisko nepotyzmui klientelizmu w moim mieście”. W ankiecie uwzględnia:

• styczność z nepotyzmem/klientelizmem w życiu codziennym ankietowanych,

• stosunek ankietowanych do tego zjawiska,• propozycje działań mogące ograniczyć te

zjawiska.F. Przedstawia konkretne przykłady afer korup-cyjnych (związanych ze zjawiskiem klientelizmu i nepotyzmu) we współczesnej Polsce.G. Ocenia wpływ nepotyzmu i klientelizmu na funkcjonowanie demokratycznego państwa:

• w sferze polityki,• w sferze gospodarki.

53


Scharakteryzowanie demokracji fasadowej. Zespół IV – na podstawie Internetu, literatury i publicystyki oraz własnych badań:A. Wyjaśnia pojęcie demokracja fasadowa.B. Wymienia cechy demokracji fasadowej.C. Przedstawia przykłady fasadowości demokracji we współczesnym świecie i w Polsce.D. Wyjaśnia warunki umożliwiające powstanie demokracji fasadowej.G. Przygotowuje ankietę, przeprowadza ją i opracowuje dane. Temat: „Jakość demokracji w Polsce”. W ankiecie uwzględnia:

• negatywne i pozytywne cechy polskiej de-mokracji,

• stosunek ankietowanych do ustroju demo-kratycznego,

• zaufanie ankietowanych do instytucji poli-tycznych,

• zmiany, które ankietowani chcieliby wpro-wadzić, by wzmocnić polską demokrację.H. Ocenia wpływ fasadowości na funkcjonowanie demokratycznego państwa.

Scharakteryzowanie demokracji telewizyjnej. Zespół V – na podstawie Internetu, literatury i publicystyki oraz własnych badań:A. Wyjaśnia pojęcia: demokracja telewizyjna, alie-nacja.B. Wymienia cechy demokracji telewizyjnej.C. Wyjaśnia uwarunkowania demokracji telewi-zyjnej.D. Przygotowuje ankietę, przeprowadza ją i opracowuje dane. Temat: „Na kogo głosuję i dlaczego?”.W ankiecie uwzględnia:

• czynniki, które mają wpływ na dokonywa-ny przez ankietowanego wybór,

• stosunek ankietowanych do sondaży wy-borczych,

• znajomość programów komitetów wybor-czych wśród ankietowanych,

• znajomość telewizyjnych programów pu-blicystycznych wśród ankietowanych,

54


• ocenę opinii publicznej stosunku polityków do wyborców po zakończeniu kampanii wyborczej.E. Ocenia wpływ ww. zjawiska na zagrożenie demokracji.

VIII Formy prezentacji Dyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej.

55


Projekt 10

Opracowanie: Janusz Korzeniowskinauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiejw Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

I Podstawa programowa: 23. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.Uczeń:

1) przedstawia konstytucyjne zasady ustroju państwa; 2) wyjaśnia konstytucyjne pojęcie suwerenności; 3) wyjaśnia relację między prawem międzynarodowym (w tym unijnym) a prawem krajowym; […]

II Temat lekcji: Konstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej

III Tytuł projektu: Fundamenty ustroju Rzeczypospolitej Polskiej

IV Założenia projektuKonstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej to podstawowe rozwiązania zamieszczone

w ustawie zasadniczej, regulujące podstawy ustroju społecznego, politycznego i gospodarczego pań-stwa. Katalog zasad ustrojowych wywodzi się z rozdziału I Konstytucji RP, zatytułowanego Rzeczpo-spolita. Z treści Konstytucji można wyprowadzić następujące zobiektywizowane zasady ustrojowe: su-werenności narodu, niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej, republikańskiej formy państwa, demokratycznego państwa prawnego, unitarnej formy państwa, podziału władzy i równo-wagi władz, reprezentacji politycznej (przedstawicielstwa), społeczeństwa obywatelskiego, społecznej gospodarki rynkowej, wolności i praw człowieka i obywatela, decentralizacji władzy publicznej i samo-rządu, niezależności i współdziałania państwa i Kościołów oraz innych związków wyznaniowych, po-mocniczości (subsydiarności). Uwaga! Sporządzane przez konstytucjonalistów katalogi zasad ustro-jowych oparte na tej samej Konstytucji RP, mogą wykazywać różnice; jedni przedstawiają katalog bardziej rozbudowany, inni liczbowo mniejszy.

Projekt należy realizować w formie poznawczo-badawczej. Rzetelne opracowanie tematu po-winno ułatwić uczniom zrozumienie mechanizmów działania systemu politycznego RP, któremu będą poświęcone kolejne zajęcia lekcyjne. Uczniowie, w trakcie realizacji projektu muszą dotrzeć do różnych źródeł informacji, i na ich podstawie zinterpretować poszczególne zasady, przedstawić for-my i przykłady ich urzeczywistniania oraz dokonać analizy i oceny poziomu rozwoju Rzeczypospoli-tej Polskiej jako państwa demokratycznego.

W ramach dyskusji panelowej, uczniowie powinni odnieść się do przedstawionych wymiarów funkcjonowania zasad ustrojowych oraz ocenić na gruncie kultury politycznej, stopień zaangażowa-nia obywateli w rozwój demokracji w Polsce. Zwieńczeniem analizy funkcjonowania fundamentów naszego państwa może być pogłębiona refleksja wraz z uzasadnionymi postulatami na temat przy-szłego kształtu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.

56


V Cele projektuCel ogólny: scharakteryzowanie ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.Cele operacyjne Uczeń:

• wymienia i wyjaśnia konstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej;• określa formy urzeczywistniania konstytucyjnych zasad ustroju RP;• omawia przykłady urzeczywistniania konstytucyjnych zasad ustroju RP;• analizuje i ocenia realizację zasad ustroju RP;• formułuje i uzasadnia postulaty modyfikacji elementów ustroju naszego państwa.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiScharakteryzowanie ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczniowie w parach opracowują – na podsta-wie literatury, prasy, TV, Internetu – poszczegól-ne konstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospoli-tej Polskiej, z uwzględnieniem następujących zagadnień;1. Zasada suwerenności (zwierzchnictwa) narodu;

• numery i treści artykułów z Konstytucji RP, sta-nowiących podstawę do sformułowania zasady,

naród jako kategoria polityczna,• pojęcie suwerenności narodu – obywateli,• suwerenność narodu a suwerenność państwa,• suwerenność narodu w warunkach integra-

cji europejskiej,• formy demokracji bezpośredniej i pośred-

niej oraz przykłady ich urzeczywistniania w III RP,• przykłady inicjatyw obywatelskich;– forma,– obywatelskie uzasadnienie celowości,– efekty, – rekomendacje,• ocena stopnia współdecydowania narodu

polskiego w procesie rządzenia.2. Zasada niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej;


57


• pojęcie niepodległości i suwerenności państwa,• relacja między prawem międzynarodowym

(w tym Unii Europejskiej) a prawem Rzeczypo-spolitej Polskiej;

• formy i przykłady urzeczywistniania suwe-renności przez państwo polskie.3. Zasada republikańskiej formy państwa;


• pojęcie republiki i Rzeczpospolitej,• obowiązki i powinności obywateli wobec

państwa, jako „dobra wspólnego wszystkich obywateli”,

• formy i zasady urzeczywistniania republi-kańskiej formy rządów w państwie polskim.4. Zasada demokratycznego państwa prawnego;


• pojęcie państwa prawa i sprawiedliwości społecznej,

• cechy państwa prawa,• formuły sprawiedliwości,• formy i przykłady urzeczywistniania zasad

sprawiedliwości społecznej.5. Zasada unitarnej formy państwa;


• państwo unitarne a państwo złożone (fede-ralne),

• formy i przykłady jednolitości państwa pol-skiego.6. Zasada podziału władzy i równowagi władz;

• numery i treści artykułów z Konstytucji RP, stanowiących podstawę do sformułowania zasady,

• aspekty podziału władzy; przedmiotowy (funkcjonalny), podmiotowy (organizacyjny) i personalny,

• pozycja ustrojowa poszczególnych orga-nów władzy państwowej,

• konstytucyjne regulacje zasady równowa-gi, wzajemnego hamowania się i kontroli władz,

58


• formy rozstrzygania sporów kompetencyj-nych pomiędzy organami władzy,

• przykłady współdziałania i współpracy or-ganów władzy,

• ocena konstytucyjnych regulacji zasady podziału władzy w aspekcie sprawności funkcjo-nowania państwa.7. Zasada reprezentacji politycznej (przedsta-wicielstwa);


• rola polskich partii politycznych w demo-kracji przedstawicielskiej,

• istota mandatu wolnego,• formy odpowiedzialności przedstawicieli Narodu.

8. Zasada społeczeństwa obywatelskiego;• numery i treści artykułów z Konstytucji RP, sta-

nowiących podstawę do sformułowania zasady,• cechy społeczeństwa obywatelskiego,• formy i przykłady udziału obywateli, w ży-

ciu społeczno-politycznym,• ranking najmocniejszych i najsłabszych

stron funkcjonowania społeczeństwa obywatel-skiego we współczesnej Polsce.9. Zasada społecznej gospodarki rynkowej;


• pojęcie społecznej gospodarki rynkowej,• formy i przykłady urzeczywistniania zasady

wolności działalności gospodarczej; wolności kon-sumentów, wolności właścicieli środków produkcji, wolność produkcji i handlu, wolność konkurencji,

• formy respektowania zasady ochrony własności,

• formy i wymiary solidarności, dialogu i współpracy, partnerów społecznych,

• wykorzystywanie przez państwo instru-mentów, służących osiąganiu bezpieczeństwa społecznego,

• blaski i cienie ustroju gospodarczego współczesnej Polski.

59


10. Zasada wolności i praw człowieka i oby-watela;


• godność człowieka jako źródła wolności i praw,• prawo a wolność,• prawa zastrzeżone dla obywateli,• zadania państwa polskiego w zakresie za-

pewnienia wolności i praw człowieka i obywatela,• granice dopuszczalnej ingerencji państwa,

w sferę wolności i praw,• katalog konstytucyjnych wolności i praw

człowieka i obywatela, gwarancje przestrzega-nia praw człowieka w Polsce.11. Zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządu;


• pojęcie decentralizacji władzy,• struktura oraz organy stanowiące i wyko-

nawcze samorządu terytorialnego,• struktura administracji publicznej,• zadania gminy, powiatu, województwa,• inne formy samorządu.

12. Zasada wzajemnej niezależności i współdziałania państwa i Kościołów oraz innych związków wyznaniowych;

• numery i treści artykułów z Konstytucji RP, stanowiących podstawę do sformułowania zasady,

• równouprawnienie wszystkich Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce,

• analiza postanowień konkordatu,• regulacje ustawowe pomiędzy państwem

a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi,• wymiary autonomii i niezależności Kościo-

łów i związków wyznaniowych.13. Zasada pomocniczości (subsydiarności);

• treści preambuły Konstytucji RP, stanowią-ce podstawę do sformułowania zasady,

60


• pojęcie pomocniczości (subsydiarności),• solidarność podmiotów państwowych

i społecznych, • formy i przykłady urzeczywistniania idei

pomocniczości pomiędzy państwem a społe-czeństwem obywatelskim; „umacnianie upraw-nień obywateli i ich wspólnot”.

VIII Forma prezentacjiDyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych.

61


Projekt 11

Opracowanie: Elżbieta Kuliknauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół nr 1 w Pyrzycach

I Podstawa programowa: 28. Samorząd terytorialny w Polsce.Uczeń:

6. Ocenia perspektywy rozwoju własnej gminy, powiatu lub regionu na podstawie samodzielnie zebranych materiałów.

II Temat lekcji: Samorząd terytorialny w Polsce

III Tytuł projektu: Program rozwoju naszej gminy

IV Założenia projektuProjekt ma za zadanie zainteresowanie uczniów perspektywami rozwoju własnego regionu.

Uczniowie w trakcie realizacji projektu muszą dotrzeć do odpowiednich osób zajmujących się rozwo-jem i promocją gminy oraz pozyskiwaniem środków unijnych.

W ramach dyskusji powinni przeanalizować te działania, które mogą wpłynąć na poprawienie jako-ści życia mieszkańców lub też zaproponować swoje koncepcje rozwoju gminy.

V Cele projektu:Cel ogólny: uświadomienie perspektyw i uwarunkowań rozwoju własnej gminy.Cele operacyjne:Uczeń:

• przedstawia i ocenia program rozwoju własnej gminy,• analizuje poziom rozwoju cywilizacyjnego gminy,• przedstawia społeczne oczekiwania i postulaty związane z przyszłością gminy,• proponuje własną koncepcję rozwoju gminy.

VI czas trwania projektu: Miesiąc

VII Plan działań

Zadania uczniów Formy realizacjiAnaliza samorządowych koncepcji i programów rozwoju gminy.

Uczniowie w parach opracowują – na podstawie zebranych w urzędzie gminy materiałów, strate-gię rozwoju gminy.

62


Zespół IRozwój gospodarczy;

• pozyskiwanie nowych miejsc pracy po-przez; rozszerzanie sektora gospodarczego, bu-dowę nowych zakładów przemysłowych i przed-siębiorstw usługowych, rozszerzanie działalno-ści już istniejących zakładów itp.Zespół IIRozwój kulturalny;

• rozwój turystyki; opracowanie szlaku tury-stycznego ciekawych miejsc,

• scharakteryzowanie regionalnego folkloru, • zaprezentowanie działalności Domu Kultury.

Zespół IIIRozwój społeczny;

• zaprezentowanie działalności lokalnych stowarzyszeń i fundacji,

• podejmowanie inicjatyw społecznych,• propozycje kampanii prospołecznych na

rzecz rozwoju • gminy, np. powołania nowego klubu osie-

dlowego.

VIII Forma realizacjiDyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej.

63


Projekt 12

Opracowanie: Mariola Pilarznauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwiew VIII Liceum Ogólnokształcącym im. Olimpijczyków Polskich w Szczecinie

I Podstawa programowa: 36. Prawa człowieka.Uczeń:

1) rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, dlaczego dochodzi do łamania praw człowieka na wielką skalę przez reżimy autorytarne.

II Temat lekcji: Łamanie praw człowieka w świecie

III Tytuł projektu: Łamanie praw człowieka

IV Założenia projektuOchrona praw człowieka w świecie współczesnym, stanowi jedno z najważniejszych zadań i zobo-

wiązań dla państw i organizacji międzynarodowych. Mimo dużego postępu w rozwoju systemów i gwarancji ochrony, uchwalenia szeregu deklaracji, konwencji a także powoływania różnych instytucji, zarówno o zasięgu ogólnoświatowym jak i regionalnym, prawa człowieka były i są nieustannie łamane. Problem naruszania praw człowieka nie odnosi się wyłącznie do dawnych reżimów totalitarnych czy autorytarnych, lecz także do szeregu współczesnych państw, w tym również demokratycznych.

Celem projektu jest zaznajomienie uczniów z tym ważnym problemem, przedstawienie przyczyn łamania praw człowieka dawniej i współcześnie, jak również uwrażliwienie na ludzką krzywdę i pobu-dzenie do aktywnego działania w obronie godności człowieka. Uczniowie w trakcie realizacji projektu będą musieli dotrzeć do różnych źródeł informacji i na ich podstawie określić oraz zanalizować przy-czyny łamania praw człowieka w przeszłości i obecnie, a także wyszczególnić reżimy najczęściej do-puszczające się łamania praw człowieka.

V Cele projektu:Cel ogólny: scharakteryzowanie przyczyn łamania praw człowieka.Cele operacyjne:Uczeń:

• wymienia i analizuje przyczyny łamania praw człowieka w przeszłości oraz we współczesnym świecie (ekonomiczne, kulturowe, prawne, polityczne);

• wskazuje państwa, w których na wielką skalę łamano prawa człowieka w XX wieku, oraz pań-stwa, w których prawa człowieka są nadal łamane;

• podaje przykłady aktów najczęściej łamanych praw człowieka;• wyjaśnia złożoność problemu łamania praw człowieka we współczesnym świecie;• określa zagrożenia, jakie niesie ze sobą łamanie praw człowieka dla współczesności i na przyszłość.

64


VI czas trwania projektu: Miesiąc

VII Plan działań

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie form i przyczyn łamania praw człowieka, w XX wiecznych państwach totalitar-nych i autorytarnych.

Zespół I opracowuje, na podstawie literatury, publikacji prasowych, filmów dokumentalnych, reportaży, podręcznika i Internetu, zagadnienia;

• mapa państw totalitarnych i autorytarnych wraz z sylwetkami ich przywódców, dopuszcza-jących się łamania praw człowieka;

• przykłady form i analiza przyczyn łamania praw człowieka przez dawne reżimy, pod kątem ekonomicznym, kulturowym, prawnym i poli-tycznym.

Przedstawienie form i przyczyn łamania praw człowieka, w państwach współczesnych.

Zespół II opracowuje, na podstawie literatury, publikacji prasowych, filmów dokumentalnych, reportaży, podręcznika i Internetu, zagadnienia;

• mapa państw, w których:a) łamane są prawa człowieka,b) zagrożone są prawa człowieka,c) w zasadzie przestrzega się praw człowieka,d) w pełni przestrzega się praw człowieka;• przykłady form i analiza przyczyn łamania

praw człowieka przez obecne reżimy autorytar-ne, pod kątem ekonomicznym, kulturowym, prawnym i politycznym.

VII. Formy prezentacji• prezentacja multimedialna,• folder,• referat ilustrowany mapami, plakatami, zdjęciami, krótkimi formami filmowymi, slajdami.

65


Projekt 13

Opracowanie: Mariola Pilarznauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwiew VIII Liceum Ogólnokształcącym im. Olimpijczyków Polskich w Szczecinie

I Podstawa programowa: 37. Ochrona praw człowieka w Polsce.Uczeń:

1) odnosi przedstawiane w mediach przypadki naruszania praw lub wolności w Polsce do Kon-stytucji RP;

2) analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych; 3) przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie;

II Temat lekcji: Naruszanie i ochrona praw człowieka w Polsce

III Tytuł projektu: Walczymy o swoje prawa

IV Założenia projektuRzeczpospolita Polska należy do tych państw demokratycznych, które przyjęły wszystkie między-

narodowe konwencje dotyczące ochrony praw człowieka. Sama jako państwo dysponuje obszernym, wewnętrznym katalogiem wolności i praw człowieka i obywatela, który został zawarty w rozdziale II Konstytucji RP. W Polsce funkcjonuje szereg instytucji, mechanizmów i środków ochrony, poprzez które możemy dochodzić swoich praw. Niestety, pomimo istnienia szeregu gwarancji i zabezpieczeń, w naszym kraju dochodzi do naruszania i łamania praw człowieka.

Zadaniem projektu jest zwrócenie uwagi na ten poważny problem, a także jak najszersze zapoznanie uczniów z najczęściej występującymi formami i aktami łamania praw człowieka w Polsce. Ważne będzie również zapoznanie się uczniów ze środkami ochrony praw człowieka, jakie przysługują każdemu Polakowi.

V Cele projektu:Cel ogólny: scharakteryzowanie naruszania i ochrony praw człowieka w Polsce.Cele operacyjne:Uczeń:

• przedstawia występujące w Polsce formy i przykłady naruszania praw człowieka;• odnosi przedstawiane w mediach przypadki naruszania praw lub wolności w Polsce do treści

o ich ochronie zawartych w Konstytucji RP;• rozpoznaje przejawy nietolerancji, dyskryminacji, rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu, ksenofo-

bii występujących w Polsce;• określa formy przeciwstawiania się przejawom łamania praw człowieka;• przedstawia zagrożenia dla potrzeb, interesów i celów ludzkich, wynikające z łamania praw czło-

wieka we współczesnym świecie;

66


• przedstawia rolę i zakres odpowiedzialności mediów w przekazywaniu informacji o stanie prze-strzegania praw człowieka;

• dokonuje krytycznej analizy i oceny przekazów medialnych.

VI Czas wykonania projektuMiesiąc.

VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie występujących w Polsce przy-kładów łamania praw człowieka prezentowa-nych w mediach w odniesieniu do odpowied-nich treści Konstytucji RP.

Zespół I opracowuje na podstawie przekazów medialnych przypadki łamania praw człowieka w Polsce i odnosi je do odpowiednich zapisów w Konstytucji RP (np. publikowane wizerunki poszukiwanych przestępców, nietrzeźwych kie-rowców, kiboli, neonazistów itp.)

Przedstawienie stanu przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych.

Zespół II przedstawia na podstawie zapisów w Konstytucji RP oraz Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych z 2005 r., status praw-ny tych grup, a następnie na podstawie przeka-zów medialnych odnosi go do praktyk w życiu codziennym. Podaje przykłady dyskryminacji i nietolerancji występujące w polskim społeczeństwie.

Przedstawienie przykładów naruszania praw człowieka w wybranej dziedzinie.

Zespół III dzieli się na trzy podzespoły, z któ-rych każdy przygotowuje po jednym przykła-dzie łamania praw człowieka w następujących obszarach życia społecznego:Podzespół „A”- sfera kulturowa;Podzespół „B”- sfera ekonomiczna;Podzespół „C”- sfera polityczna.

VIII Formy prezentacji• prezentacja multimedialna, • scenki rodzajowe (np. zespół III), • referaty ilustrowane krótkimi formami filmowymi.

67


Projekt 14

Opracowanie: Jerzy Sowanauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwiew Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Czesława Miłosza w Gryficach

I Podstawa programowa: 40. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym.Uczeń:

1) przedstawia podmioty oraz zasady prawa międzynarodowego (zasadę suwerenności, wza-jemności, pacta sunt servanda); […]

II Temat lekcji: Zasady prawa międzynarodowego publicznego

III Tytuł projektu: Zasady prawa międzynarodowego publicznego. Teoria i praktyka

IV Założenia projektuZasady prawa międzynarodowego publicznego zostały przyjęte w Karcie Narodów Zjednoczo-

nych oraz w wielu rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, przede wszystkim w Deklaracji zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970. Wyróżniamy następujące zasady prawa międzynarodowego publicznego: zasadę suwerennej równości państw, zasadę nieinterwencji, zasadę równości państw, zasadę pacta sunt servanda, zasadę pokojowego załatwiania sporów mię-dzynarodowych, zasadę wyrzeczenia się siły, zasadę bezpieczeństwa zbiorowego, zasadę nienaruszal-ności granic, zasadę poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, zasadę prawa narodów do samostanowienia, zasadę współpracy międzynarodowej. Zasady prawa międzynarodowego są normami uznanymi i akceptowanymi przez całą społeczność międzynarodową i ich zmiana jest do-puszczalna jedynie za zgodą całej społeczności. Mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Respek-towanie zasad jest niezbędne do utrzymania międzynarodowego porządku prawnego. Niestety we współczesnym świecie, głównie w wyniku konfliktów międzynarodowych, dochodzi do naruszania tych zasad.

Projekt należy realizować w formie poznawczo-badawczej. Dobrze opracowany temat pozwoli uczniom na następnych lekcjach lepiej zrozumieć istotę stosunków międzynarodowych, zwłaszcza sto-sunki między państwami, konflikty międzynarodowe oraz sposoby ich rozwiązywania. Aby zrealizo-wać projekt uczniowie muszą wykorzystać różne źródła informacji i dokonać oceny funkcjonowania zasad prawa międzynarodowego we współczesnym świecie.

V Cele projektu:Cel ogólny: scharakteryzowanie zasad prawa międzynarodowego publicznego.

68


Cele operacyjne:Uczeń:

• wymienia podstawowe umowy i traktaty międzynarodowe, w których zawarte są zasady prawa międzynarodowego publicznego;

• wymienia i wyjaśnia powszechne zasady prawa międzynarodowego publicznego;• omawia funkcjonowanie zasad prawa międzynarodowego publicznego w stosunkach między-

narodowych (we współczesnym świecie);• podaje przykłady naruszania (łamania) zasad prawa międzynarodowego publicznego.


VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie umów i traktatów międzynaro-dowych, w których zawarte są zasady prawa międzynarodowego publicznego.

Zespół I (2 uczniów) wyszukuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu – umowy i traktaty międzynarodowe zawierające zasady prawa międzynarodowego publicznego, z uwzględnie-niem treści artykułów dotyczących poszczegól-nych zasad.

Scharakteryzowanie powszechnych zasad pra-wa międzynarodowego publicznego.

Zespoły II–XII (po 2 uczniów w zespole) opraco-wują – na podstawie literatury, prasy, TV, Inter-netu – poszczególne zasady prawa międzynaro-dowego publicznego, z uwzględnieniem nastę-pujących zagadnień;1. Zasada suwerennej równości państw;

• wyjaśnienie zasady,• zastosowanie i funkcjonowanie zasady w

stosunkach międzynarodowych (międzypań-stwowych) – przykłady,

• przykłady naruszania (łamania) zasady su-werennej równości państw).2. Zasada nieinterwencji;

• wyjaśnienie zasady,• zastosowanie i funkcjonowanie zasady

w stosunkach międzynarodowych (międzypań-stwowych) – przykłady,

• przykłady naruszania (łamania) zasady nie-interwencji.

69


3. Zasada równości państw;• wyjaśnienie zasady,• zastosowanie i funkcjonowanie zasady


• przykłady naruszania (łamania) zasady rów-ności państw.4. Zasada pacta sunt servanda;



• przykłady naruszania (łamania) zasady pac-ta sunt servanda.5. Zasada pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych;



• przykłady naruszania (łamania) zasady poko-jowego załatwiania sporów międzynarodowych.6. Zasada wyrzeczenia się siły;

• wyjaśnienie zasady,• zastosowanie i funkcjonowanie zasady w

stosunkach międzynarodowych (międzypań-stwowych) – przykłady,

• przykłady naruszania (łamania) zasady wy-rzeczenia się siły.7. Zasada bezpieczeństwa zbiorowego;



• przykłady naruszania (łamania) zasady bez-pieczeństwa zbiorowego.8. Zasada nienaruszalności granic;



• przykłady naruszania (łamania) zasady nie-naruszalności granic.

70


9. Zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;



• przykłady naruszania (łamania) zasady po-szanowania praw człowieka i podstawowych wolności.10. Zasada prawa narodów do samostano-wienia;



• przykłady naruszania (łamania) zasady pra-wa narodów do samostanowienia.11. Zasada współpracy międzynarodowej;



• przykłady naruszania (łamania) zasady współpracy międzynarodowej.

VIII Formy prezentacji Dyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej.

71


Projekt 15

Opracowanie: Jerzy Sowanauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwiew Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Czesława Miłosza w Gryficach

I Podstawa programowa: 41. Globalizacja współczesnego świata.Uczeń:

1) przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia);

2) ocenia rolę wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym (organizacji, korporacji, mediów) w procesach globalizacyjnych; […]

II Temat lekcji: Płaszczyzny globalizacji

III Tytuł projektu: Wymiary globalizacji

IV Założenia projektuGlobalizacja to ogół procesów prowadzących do wzrostu zależności i postępującej integracji państw,

społeczeństw, gospodarek i kultur w skali całego globu. Istotną cechą globalizacji jest jej wielowymiaro-wość i wzajemne oddziaływanie na siebie bardzo wielu sfer. Możemy wyróżnić następujące płaszczyzny globalizacji: globalizację polityczną, globalizację informacyjną, globalizację kulturową, globalizację ryn-ków finansowych i towarowych oraz globalizację działalności gospodarczej. Globalizacja ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników. Stanowi bardzo poważne wyzwanie dla państw, narodów i społe-czeństw, w jaki sposób wykorzystać jej możliwości, jednocześnie unikając zagrożeń.

Projekt należy realizować w formie poznawczo badawczej. Dobrze opracowany temat pozwoli uczniom na zrozumienie wielowymiarowego charakteru globalizacji oraz na ocenę możliwości i za-grożeń wynikających z niej. Aby zrealizować projekt uczniowie muszą wykorzystać różne źródła in-formacji – literaturę, prasę, Internet, TV.

V Cele projektu:Cel ogólny: scharakteryzowanie płaszczyzn globalizacji.Cele operacyjne:Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: globalizacja, alterglobaliści, macdonaldyzacja;• przedstawia przyczyny globalizacji;• charakteryzuje globalizację: polityczną, informacyjną, kulturową, rynków finansowych, rynków

towarowych, działalności gospodarczej;• podaje przykłady organizacji międzynarodowych, międzynarodowych instytucji finansowych

oraz korporacji transnarodowych o zasięgu globalnym, i ocenia ich rolę w procesie globalizacji;• przedstawia zalety i wady globalizacji.

72



VII Plan działania

Zadania uczniów Formy realizacjiPrzedstawienie przyczyn globalizacji. Zespół I (2 uczniów) opracowuje – na podstawie

literatury, prasy, Internetu, TV – przyczyny glo-balizacji; ekonomiczne, polityczno-prawne, technologiczne i telekomunikacyjne.

Scharakteryzowanie globalizacji politycznej. Zespół II (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację polityczną, uwzględniając następujące zagadnienia:A. globalizacja polityczna – charakterystyka zja-wiska;B. przykłady organizacji międzynarodowych i nieformalnych forów międzynarodowych po-wstałych w wyniku globalizacji politycznej;C. rola organizacji międzynarodowych i niefor-malnych forów międzynarodowych w procesie globalizacji politycznej świata.

Scharakteryzowanie globalizacji informacyjnej. Zespół III (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację informacyjną, uwzględniając następu-jące zagadnienia:A. globalizacja informacyjna – charakterystyka zjawiska;B. rewolucja informacyjna;C. przykłady globalizacji informacyjnej;D. wpływ mediów elektronicznych (Internet, TV, telefonia komórkowa i satelitarna) na przemiany społeczne, gospodarcze, polityczne i kulturowe współczesnego świata.

Scharakteryzowanie globalizacji kulturowej. Zespół IV (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację kulturową, uwzględniając następujące zagadnienia:A. globalizacja kulturowa – charakterystyka zjawiska;B. przykłady globalizacji kulturowej;C. kultura globalna a kultura narodowa.

73


Scharakteryzowanie globalizacji rynków finan-sowych.

Zespół V (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację rynków finansowych, uwzględniając następujące zagadnienia:A. globalizacja rynków finansowych – charakte-rystyka zjawiska;B. przykłady globalizacji rynków finansowych;C. przykłady międzynarodowych instytucji fi-nansowych i ich wpływ na gospodarkę świato-wą w dobie globalizacji;D. zalety i wady globalizacji rynków finansowych.

Scharakteryzowanie globalizacji rynków towaro-wych.

Zespół VI (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację rynków towarowych, uwzględniając następujące zagadnienia:A. globalizacja rynków towarowych – charakte-rystyka zjawiska;B. przykłady globalizacji rynków towarowych;C. zalety i wady globalizacji rynków towarowych.

Scharakteryzowanie globalizacji działalności go-spodarczej.

Zespół VII (3 lub 4 uczniów) opracowuje – na podstawie literatury, prasy, Internetu, TV – glo-balizację działalności gospodarczej, uwzględnia-jąc następujące zagadnienia:A. globalizacja działalności gospodarczej – cha-rakterystyka zjawiska;B. przykłady globalizacji działalności gospodar-czej;C. korporacje transnarodowe i ich rola w świato-wym handlu, produkcji i usługach;D. zalety i wady globalizacji wobec działalności gospodarczej.

VIII Forma prezentacjiDyskusja panelowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych.

74


Projekt 16

Opracowanie: Emilia Chrustowskanauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwiew Zespole Szkół Nr 1 im. Bolesława Krzywoustego w Choszcznie

I Podstawa programowa: 45. Polska w Unii Europejskiej.Uczeń:

1) wyjaśnia, na czym polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europejskiej oraz jakie są zasady przekraczania granic przez polskich obywateli (w strefie Schengen i poza nią);

2) opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej, w tym możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej;

3) ocenia skutki członkostwa Polski w Unii Europejskiej i perspektywy jej rozwoju w Unii Europejskiej, odwołując się do danych statystycznych, badań opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu środków unijnych w Polsce, regionie i gminie;

4) podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiębiorstwa i inne organizacje w Polsce;

5) wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Euro- pejskiej, potrafi posługiwać się Europass.

II Temat lekcji: Polska w Unii Europejskiej – korzyści i straty.

III Tytuł projektu: Ile Europy w mojej gminie?

IV Założenia projektuUnia Europejska jest związkiem 28 państw europejskich, pragnących współpracować ze sobą na

płaszczyźnie gospodarczej, politycznej, kulturowej. Wstąpienie Polski do tej struktury wzbudzało wiele dyskusji politycznych, dzieląc nasz kraj na euroentuzjastów i eurosceptyków. Z perspektywy minionych 8 lat naszego członkostwa można pokusić się o dokonanie bilansu zysków i strat zarówno dla całego pań-stwa, poszczególnych regionów lub nawet pojedynczych obywateli.

Projekt powinien być realizowany w formie poznawczo badawczej. Opracowany temat daje uczniom możliwość samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na pytania: czy warto było starać się o członkostwo w Unii Europejskiej?, co zyskał lub stracił na tym przeciętny obywatel?, jak samorządy lokalne wykorzystu-ją środki unijne?. Aby zrealizować projekt uczniowie muszą wykazać się wiedzą z zakresu wyszukiwania informacji m.in. w Internecie, bibliotekach, urzędach.

75


V Cele projektu:Cel ogólny: dokonanie bilansu członkostwa Polski w Unii Europejskiej.Cele operacyjne:Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: Unia Europejska, strefa Schengen, ombudsman;• wyjaśnia na czym polega: swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europej-

skiej;• przedstawia zasady funkcjonowania strefy Schengen;• podaje przykłady inwestycji w swojej gminie z wykorzystaniem środków unijnych;• wymienia prawa i obowiązki wynikające z posiadanego obywatelstwa unijnego;• prawidłowo wypełnia Europass;• zna procedurę składania skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich w Unii Europejskiej;• potrafi analizować dane statystyczne, badania opinii publicznej oraz informacje o wykorzystaniu

środków unijnych w Polsce, regionie i gminie.

VI Czas wykonania projektu:Miesiąc

VII Plan działania:

Zadania uczniów Formy realizacjiScharakteryzowanie swobodnego przepływ u osób, kapitału, towarów i usług w Unii Euro-pejskiej oraz omówienie zasad funkcjonowania strefy Schengen.

Zespół I Opracowuje: na podstawie literatury, prasy, Internetu;A. Jak funkcjonuje strefa Schengen?:

• państwa należące do strefy Schengen;• znaczenie rozszerzenia obszaru Schengen

dla obywateli państw członkowskich m.in. Polski;• sposoby podróżowania w obrębie obszaru

Schengen;• warunki wjazdu obywateli państw trzecich;• gdzie należy ubiegać się o wizę Schengen;• dane statystyczne na temat liczby Polaków

przekraczających rocznie granice państw strefy Schengen.B. Charakterystyka swobodnego przepływu osób, kapitału, towarów i usług:

• zasady działania rynku wewnętrznego;• zasady konkurencji w Unii Europejskiej;• polityka konsumencka.

76


Analiza praw i obowiązków wynikających z po-siadanego obywatelstwa unijnego.

Zespół II Opracowuje: na podstawie literatury, prasy, Internetu;A. Katalog praw i obowiązków obywatela Unii Europejskiej.B. Uwarunkowania złożenia Skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

Sporządzenie bilansu zysków i strat płynących z członkostwa Polski w Unii Eu-ropejskiej.

Zespół III Opracowuje: na podstawie prasy, In-ternetu, literatury.A. Korzyści i straty polityczne.B. Korzyści i straty ekonomiczne.C. Korzyści i straty społeczno-kulturowe.

Zbieranie i analizowanie informacji na temat wy-korzystanych przez organizacje społeczne lub samorząd lokalny (np. gminę) środków unijnych.

Zespół IV Opracowuje: na podstawie materia-łów uzyskanych z Urzędu Miasta i Gminy, Powia-towego Urzędu Pracy, danych statystycznych, rozmów z pracownikami lokalnych przedsię-biorstw wykorzystujących środki unijne.A. Zasady działania:

• Europejskiego Funduszu Rozwoju Regio-nalnego;

• Europejskiego Funduszu Społecznego;• Funduszu Spójności.

B. Na jakie cele gmina, lokalne przedsiębiorstwa lub organizacje społeczne wykorzystują środki unijne – przykłady podejmowanych działań.C. Udział samorządu lokalnego, przedsiębiorstw w programach Jessica i Jeremie.

Wyszukiwanie informacji na temat nauki i pracy w Unii Europejskiej.

Zespół V Opracowuje: na podstawie literatury, prasy, TV, Internetu, wywiadu z osobą pracującą za granicą;A. Kto może pomóc w znalezieniu pracy za gra-nicą:

• EURES, wyszukiwarki pracy, agencje rekru-tacyjne.B. Przepisy wspólnotowe w zakresie swobodne-go przepływu pracowników:

• kogo dotyczą przepisy w dziedzinie swo-bodnego przepływu pracowników?

• prawa pracowników.C. Dostęp do zatrudnienia:

• uznawanie kwalifikacji zawodowych zdo-bytych w innym państwie.

77


D. Zasady równego traktowania:• przywileje podatkowe, socjalne.

E. Prawo do wjazdu oraz pobytu:• formalności dotyczące wyjazdu i pobytu w

państwie członkowskim,• sytuacja po utracie pracy za granicą.

F. Nauka w państwach Unii Europejskiej:• zasady udziału w programach np. Erasmus,

Comenius, Leonardo da Vinci, Jean Monnet,• zasady działania portalu e-Twinning.

VIII Forma prezentacjiPrezentacja PowerPoint, debata z udziałem zaproszonych gości (np. przedstawiciele samorządu

lokalnego – gminy; przedstawiciel Regionalnego Centrum Integracji Europejskiej; pracownik Przed-stawicielstwa Komisji Europejskiej w Warszawie; właściciele przedsiębiorstw działających w gminie, którzy korzystają z funduszy unijnych).

78


Projekt 17

Opracowanie: Marek RabiegaProkurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie4

I Podstawa programowa: 35. Obywatel wobec prawa.Uczeń:

1) odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczący wybranego kazusu prawnego i interpretuje go; […]

KAZUS I

Założenia: • uczniowie pracują w dwóch grupach, każda grupa zna tylko swoją część kazusu, • uczniowie sami wskazują na opcje które wybierają i toczy się dyskusja o tym, co powoduje wy-

bór danej opcji, • moderator (nauczyciel) zna oba kazusy, zna ich rozwiązanie, po dyskusji wskazuje na rozwiązanie,• kazus może podlegać modyfikacji, poprzez dodawanie kolejnych modułów zwiększających sto-

pień skomplikowania, • istnieje skończona możliwość rozwiązań kazusu w zależności od przyjętego sposobu postępowania, • nie wszystkie użyte pojęcia są pojęciami z języka prawnego lub prawniczego, kazus nie służy do

omawiania z podmiotami profesjonalnymi, • rozwiązując kazus dokonuje się założeń, uproszczeń i nie rozważa się wszystkich możliwych roz-

wiązań a jedynie interesujące z punktu widzenia złożeń kazusu.

Cele: upowszechniać podstawową wiedzę prawną w życiu codziennym oraz uprawnienia obywatela przed organami państwa.

Czas realizacji: dwie godziny lekcyjne. Na pierwszej przedstawienie kazusu; na kolejnej dyskusja i rozwiązania. Uczniowie z poszczególnych grup wcielają się w role i opracowują zasadne ich zdaniem rozwiązania i ścieżki postępowania. Mogą także opracować pisma w danej sprawie.

4 Materiał opracowany i udostępniony na podstawie listu intencyjnego dotyczącego upowszechniania prawa huma-nitarnego z 17 kwietnia 2012 r., podpisanego pomiędzy Województwem Zachodniopomorskim. Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie, Fundacją Inicjatywa na rzecz Międzynarodowego Prawa Karnego i Praw Człowieka w Europie Środkowej i Wschodniej, Zachodniopomorskim Zarządem Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża, Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, Stowarzyszeniem Edukacji Społecznej i Prawnej „Ius et Ratio” oraz Europejskim Stowarzyszeniem Studentów Prawa ELSA Szczecin.

79


Środki realizacji: wybrane wyciągi z przepisów prawa, literatura, prasa, Internet; ewentualnie pomoc profesjo-nalna – w drugiej fazie.

Treść: Sprzedający (grupa I), lat 17, wystawił na allegro do sprzedaży używaną konsolę do gier. Konsola jest w dobrym stanie i sprawna. Cena jest okazyjna. Przekracza 300 zł. Przedmiot został kupiony. Sprzedający po sprzedaży wyjechał na wakacje. (opcja I) Po zakupie do sprzedającego wpływa reklamacja. (opcja II) Po zakupie do sprzedającego przychodzi Policja. Zamierza zabezpieczyć (zabrać) komputer i przesłuchać sprzedającego. Jak powinien zachować się sprzedający: • w przypadku wpłynięcia reklamacji,• w przypadku wizyty Policji.

Zagadnienia (Sprzedający): 1. Czy dla skuteczności umowy ma znaczenie wiek stron?2. Czy dla skuteczności zawarcia umowy ma znaczenie przedmiot który został zakupiony i jego cena?3. Co powinien zrobić sprzedający po wpłynięciu reklamacji?4. Czy sprzedający może sam rozstrzygnąć reklamację?5. Czy zwrot pieniędzy wpływa automatycznie na kwestie odpowiedzialności karnej?6. Czy sprzedający musi wydać policjantowi komputer i pozwolić się przesłuchać? 7. Czy sprzedający może ponieść odpowiedzialność karną, pomimo, iż jest niepełnoletni?8. Jaką pomoc od organów państwowych może otrzymać sprzedający?

Kupujący (grupa II), lat 16, znalazł na stronach allegro i zakupił używaną konsolę. Cena była okazyjna. Przekracza 300 zł. Konsola nie działa. Kupujący czuje się oszukany. Nie ma kontaktu ze sprzedającym. Jak winien zachować się Kupujący(opcja I) złożyć reklamację, (opcja II) zawiadomić Policję.

Zagadnienia (Kupujący): 1. Jak w pkt 1 i 2 dla sprzedającego, 2. Czy kupujący może sam skutecznie złożyć reklamację? 3. Co lepiej zrobić w pierwszej kolejności wyjaśnić sprawę ze sprzedającym czy zawiadomić Policję? 4. Czy kupujący może sam skutecznie złożyć zawiadomienie na Policję, zostać przesłuchany i czy

musi domyślać się jakie przestępstwo popełniono?5. Czy rodzic może „cofnąć” złożone zawiadomienie?6. Co ma zrobić kupujący jeśli Policja nie chce przyjąć zawiadomienia?7. Jaką pomoc od organów państwowych może otrzymać kupujący?

Ten prosty kazus, pozwala na prześledzenie wielu aspektów prawa cywilnego, karnego, cyberprzestępczości. Do-dawanie i zmiana poszczególnych założeń może upraszczać jak i znacznie komplikować rozwiązanie kazusu.

80


Rozwiązania (moderator): Sprzedający i Kupujący: winien powiadomić o wszystkim rodziców. ad. 1 Osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych.

Umowy pomiędzy nimi zawarte wymagają zgody (lub następczego potwierdzenia) umowy przez przedstawiciela ustawowego (rodzica, kuratora) bez czego są z założenia nieważne. Zatem wiek strony ma znaczenie. Osoba która ukończyła 18 lat ma zasadniczo pełną zdolność do czynności prawnych.

/vide – Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (art. od 8 do 24)/ad. 2. Przedmiot sprzedawany przez osoby pomiędzy 13–18 rokiem życia a szczególnie jego cena

ma znacznie dla oceny skuteczności zawarcia umowy. Umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego są w pełni skuteczne (kupno książki, gazety, artykułów spożywczych itd.). Konsola do gier do przedmiotów takich jednak nie należy.

/vide - Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (art. od 8 do 24)/

Sprzedający: (opcja I) ad. 3 i 4. Po wypłynięciu pisma z reklamacją, nie może jej uwzględnić. To rodzice winni skontaktować

się z rodzicami drugiej strony albo umowy nie potwierdzić i zwrócić pieniądze za zwrotem przedmiotu, albo złożyć reklamację dotyczącą przesyłki (jej uszkodzenia w transporcie). To oni mogą jedynie ustosunkować się do reklamacji. Jeżeli jednak wpłynie oświadczenie o braku potwierdzenia umowy od kupującego zawsze winni zwrócić pieniądze za zwrotem przedmiotu. Sprzedający niepełnoletni nie jest zatem uprawniony do dalszej modyfikacji umowy. Osoby które ukończyły lat 18 mogą samodzielnie wykonywać prawa wynikające z umowy.

/vide – Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (art. od 8 do 24 kc oraz 56-88 kc oraz 535-576 kc)/

ad. 5. Zwrot pieniędzy nie wpływa automatycznie na kwestie odpowiedzialności karnej. Ma jedynie wpływ na ocenę przy ewentualnym wymiarze kary - oczywiście jeśli do takiego wymiaru dochodzi. Przestępstwo ma miejsce bowiem zasadniczo w chwili działania sprawcy.

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks karny (art. 6 kk, art. 53 kk, art. 66§3 kk, 286kk)/(opcja II) ad. 6. Żadne pismo od kupującego wcześniej nie wpłynęło. Za to do domu przychodzi Policji i żąda

wydania komputera, nawet pod nieobecność dorosłych, należy komputer wydać. Można jednakże zażądać zatwierdzenia tej czynności przez prokuratora. Na Policji ciąży także obowiązek pouczenia o tym prawie. Prokurator po wypłynięciu wniosku zbada z urzędu czy były podstawy prawne i celowość do samodzielnego odebrania przez Policję przedmiotu (bez postanowienia prokuratorskiego) i czy dokonano go zgodnie z przepisami. W polskim prawie to prokurator uprawniony jest do nadzoru nad każdym innym organem ścigania.

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 217 kpk, 219-221kpk, art. 223kpk, art. 227kpk, art. 230kpk, art. 236kpk, art. 326kpk, art. 25-26 – Ustawy z dnia 20.06.1985 r. o Prokuraturze)/

81


Każda osoba wezwana ma obowiązek złożyć zeznania. Obecność dorosłych nie jest potrzeb- na. Zasadniczo przyjmuje się, iż osoby w wieku 17 lat winny zeznawać pod nieobecność ro- dziców. Należy jednak podkreślić, iż policjant winien pouczyć sprzedającego o prawie do odmowy odpowiedzi na pytania, które mogłaby narazić go na odpowiedzialność karną.

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 177kpk, art. 183 kpkad. 7. Odpowiedzialności karnej podlegają w Polsce zasadniczo osoby po ukończeniu

17 roku życia (a więc przed pełnoletniością). 17 letni sprzedający może zatem ponieść odpowiedzialność karną i zostać skazany. 17 latek jest zatem zasadniczo traktowany w polskim prawie karnym tak jak osoba pełnoletnia. Natomiast młody wiek może mieć znaczenia dla wysokości wymiaru kary.

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks karny (art. 10kk, art. 54kk)/ad. 8. Organa ścigania nie mają obowiązku zawiadamiania o zdarzeniu rodziców. Winny jednak po-

uczyć – mimo braku wyraźnego obowiązku ustawowego – o potencjalnych możliwych skut- kach czynu, a w przypadku przedstawienia zarzutów także prawach i obowiązkach podejrza- nego. W tej ostatniej sytuacji osoby po ukończeniu lat 17 same realizują swoje prawa i obo- wiązki procesowe. Co więcej rodzice nie mają uprawnień do reprezentowania takiej osoby w procesie, mogą jednakże ustanowić obrońcę (może to także sam 17 latek).

/vide- Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 6 kpk, art. 16kpk, art. 71kpk, art. 82-83kpk, art. 175 kpk/

Kupujący(opcja I) ad. 2. Kupujący 16 latek nie może samodzielnie złożyć reklamację, ani nie może nie potwierdzić

umowy (co powoduje zwrot wzajemnych świadczeń). Mogą to zrobić natomiast rodzice kupującego. Sprzedający nie może się temu sprzeciwić.

/vide jak dla sprzedającego/ad. 3. Jeżeli nie można nawiązać kontaktu ze sprzedającym nie ma innego wyjścia jak zawiadomić

Policję. Najlepiej jednakże w pierwszej kolejności próbować sprawę wyjaśnić ze sprzedają- cym. Organa ścigania są powołane do ujawniania przestępstw i ścigania ich sprawców, nie zaś do wyjaśniania i interweniowania odnośnie wszelkich zachowań, choćby niezgod- nych z prawem.

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 297 kpk)/(opcja II)ad. 4. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może złożyć każdy, bez względu na

wiek, czy związek ze sprawą. Organa ścigania mają obowiązek zawiadomienie takie przyjąć. Obecność rodzica nie jest obowiązkowa (choć oczywiście czasami wskazana). W praktyce przyjmuje się, iż osoby w wieku lat 16 mogą złożyć w pełni wartościowe zawiadomienie i zeznania. Rodzic i tak zostanie niezwłocznie poinformowany o zdarzeniu bowiem to on będzie wykonywał w sprawie prawa pokrzywdzonego. Samodzielnie jako pokrzywdzony w polskim procesie karnym może występować osoba która ukończyła lat 18 (nie może zatem 17 latek – odmiennie jak przy ocenie kwestii odpowiedzialności karnej). Zawiadamiający nie musi domyślać się jakim przestępstwem został pokrzywdzony. Ustalają to organa ścigania z urzędu. /vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 9 -10kpk, art. 51 kpk art. 303-306kpk,

82


ad. 5. Rodzić nie może „cofnąć” zawiadomienia. Postępowanie o czyn charakteryzowany jako oszustwo toczy się z urzędu.

/vide – jw., art. 286 kk nie wskazuje, iż jest to przestępstwo wnioskowe lub prywatnoskargowe/ad. 6. W praktyce polskiej zdarzają się – z reguły niezasadne – przypadki odmowy przyjęcia zawia-

domienia przez Policję (wymaganie aby zawiadomienie złożył rodzic). W takiej sytuacji kupu- jący – jeśli nie ma możliwości zapewnienia udziału rodzica- winien udać się do prokuratora, który osobiście przyjmie zawiadomienie lub poleci jego przyjęcie przez Policję (podejmie także w razie potrzeby środki dyscyplinujące wobec Policji).

/vide – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (art. 15kpk, art. 19 kpk, art. 45 kpk, art. 298 kpk, art. 311kpk, art. 325a kpk, art. 326-328kpk)

ad. 7. Organa ścigania winny zadbać z urzędu o prawa i słuszne interesy kupującego. Powiadomić rodziców i pouczyć ich o prawach i obowiązkach pokrzywdzonego (a przypadku pełnolet- niego – jego samego). Winny nie tylko ustalić czy doszło do popełnienia przestępstwa, ale i starać się odzyskać utracone przez kupującego mienie.

/vide – art. 2 kpk, art. 297 kpk, cały szereg przepisów szczegółowych/

Kupujący, sprzedający: ad. 7. Wszystkie osoby przed organami ścigania mają prawa do godnego, równego, bezstronnego

traktowania, z uwzględnieniem ich prawnie chronionych interesów a także z korzystania z domniemania niewinności. Mają prawo robić wszystko czego przepisy prawa wyraźnie im nie zabraniają. Odmiennie organa ścigania mogą robić tylko to na co przepisy prawa im wyraźnie zezwalają. Wszystkie osoby przed organami ścigania mają prawo nie tylko do korzystania z uprawnień przewidzianych w przepisach procedury karnej ale także do składa- nia skarg i wniosków do instytucji nadrzędnych jak i innych podmiotów zewnętrznych. Wszystkie osoby cechować się winny postawą zrozumienia dla nałożonych przez prawo obowiązków organów ścigania oraz uwzględniającą, iż organa te reprezentują powagę Pań- stwa Polskiego i działają w Jego imieniu.

/vide – art. 1 kk, 3 kk, 2 kpk, 4 kpk, 5 kpk, 16 kpk, 297 kpk, cały szereg przepisów/

Cały kazus można zakończyć opisem, iż w wyniku śledztwa ustalono, że konsola uległa uszkodzeniu podczas przesyłki. Sprzedający nie poniósł odpowiedzialności karnej, uzyskano odszkodowanie od poczty, zaś kupujący odzyskał kwotę zapłaty, bowiem rodzice nie potwierdzili zawarcia umowy.

UWAGA – celowo podaję wyłącznie całe artykuły bez wskazywania konkretnych §. Jest to niezgod-ne ze sztuką, ale celem jest wymuszenie poszukiwania przez uczniów konkretnego, adekwatnego zapisu ustawowego.

83


KAZUS II

Założenia: • uczniowie pracują w dwóch grupach. Grupa pierwsza tworzy problemy (rodzice); grupa druga

(Łukasz) tworzy rozwiązania,• moderator (nauczyciel) zna rozwiązanie, w razie potrzeby tak moderuje dyskusją aby zwrócić

uwagę na poszczególne zagadnienia, po dyskusji wskazuje na rozwiązania,• kazus może podlegać modyfikacji, poprzez dodawanie kolejnych modułów zwiększających sto-

pień skomplikowania, • istnieje skończona możliwość rozwiązań kazusu w zależności od przyjętego sposobu postępowania, • nie wszystkie użyte pojęcia są pojęciami z języka prawnego lub prawniczego. Kazus nie służy do



Cele:upowszechnianie podstawowej wiedzy prawnej w życiu codziennym oraz wzmacnianie postaw obywatelskich.

Czas realizacji:dwie godziny lekcyjne. Na pierwszej przedstawienie kazusu; na kolejnej dyskusja i rozwiązania. Uczniowie z poszczególnych grup wcielają sięw role i omawiają występujące trudności oraz zasadne ich zdaniem rozwiązania.

Środki realizacji:wybrane wyciągi z przepisów prawa, literatura, prasa, Internet; ewentualnie pomoc profesjo-nalna – w drugiej fazie.

Treść : Łukasz lat 16 zam. w Szczecinie jest miłośnikiem historii. Hobbystycznie zajmuje się także historią własnej rodziny. Zgromadził wiele pamiątek. Na stronie internetowej IPN-u znalazł informację o to-czącym się we Wrocławiu śledztwie w sprawie represji władz komunistycznych wobec członków podziemnej organizacji niepodległościowej. Prokurator w ogłoszeniu prosi wszystkie osoby mogące mieć informacje w tej sprawie o kontakt. Podaje, iż posiada bardzo niewiele informacji na ten temat, a ustalił, iż dochodziło nawet do zabójstw członków organizacji. Nie wyklucza, iż sprawcy mogą na-dal żyć i że nigdy nie ponieśli odpowiedzialności. Z rozmów ze swoim nieżyjącym już Dziadkiem Łukasz wie, iż także jego Dziadek zamieszkiwał we Wrocławiu i należał do tej organizacji. Dziadek opowiadał mu o swojej działalności. Łukasz nagrał relację Dziadka.Rodzice Łukasza, pomimo iż bardzo wspierają jego hobby, nie odpowiedzieli na ogłoszenie, wskazu-jąc, iż Dziadek Łukasza nie opowiadał im o tych zdarzeniach. Uważają zatem, iż sami nie mogą złożyć zeznań w tej sprawie, a Łukasz jest za młody, aby to uczynić. Obawiają się także, iż będą musieli jeź-dzić do Wrocławia w tej sprawie, a także poniesienia kosztów. Boją się także, iż z uwagi na młody

84


wiek Łukasz może zeznawać niedokładnie i będzie grozić mu za to odpowiedzialność karna. Ponie-waż Łukasz chodzi do szkoły, a oni pracują nie wiedzą też jak można by spotkać się z prokuratorem. Łukasz jednak namówił ich na telefoniczny kontakt z prokuratorem Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu.

Trudności: 1. Czy Łukasz powinien dążyć do przekazania posiadanych wiadomości i czy powinien nakłonić do

tego rodziców, a jeśli tak to dlaczego?2. Czy on sam może złożyć zeznania i przed jakim organem?3. Czy Łukaszowi grozi odpowiedzialność karna za niedokładne zeznania? 4. Czy zgromadzone przez Łukasza pamiątki, w tym nagrana relacja ma znaczenie dla śledztwa?5. Czy obawy rodziców o szczególne wyrzeczenia w śledztwie prokuratora są zasadne?

Rozwiązania: ad. 1. Zgodnie z Konstytucją RP - art. 82. „Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczy-

pospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne”. Z kolei art. 83. stanowi „Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.” Dobrem wspólnym Polski, stanowiącym o jej tożsamości, ale i poczuciu przynależności do

Narodu jest także Jej historia. Jest pamięć o przeszłych bohaterach tych wielkich i tych anonimowych. Dobro wspólne niepodległej i suwerennej Rzeczpospolitej to także obowią- zek oddania sprawiedliwości tym wszystkim którzy w jej imieniu byli represjonowani przez systemy narzucone i totalitarne.

Ustanowione prawa Rzeczypospolitej nakładają na liczne organy państwowe obowiązek dbałości o historię kraju a także do wyjaśniania zbrodni z przeszłości. Bez obywatelskiego wsparcia tych działań realizacja tych praw napotykała by na trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Postawa Łukasza jest postawą obywatelską i ze wszech miar wskazaną. Rodzice winni w peł- ni wspierać takie postawy bowiem Łukasz jest już w wieku, w którym postaw tych można już od niego oczekiwać nie mówiąc o ich kształtowaniu. W niedługim czasie to on sam będzie uczył ich swoich dzieci, tak aby powstawało to co nazywamy społeczeństwem obywatelskim.

ad. 2. Oczywiście tak. Łukasz, jeśli tylko on posiada informacje przekazane przez Dziadka może złożyć zeznania. Nie zachodzi obawa, iż przesłuchanie Łukasza wpłynie ujemnie na jego roz- wój, wręcz przeciwnie może wzmocnić jego poczucie wartości, wykazując, iż także młodzi ludzie są częścią społeczeństwa obywatelskiego.

/vide – art. 177kpk/ Do prowadzenia śledztw w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych uprawnieni są

w polskim prawie wyłącznie prokuratorzy Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. /vide – art. 1-3; 8; 18; 45-52 IPN- KŚZpNP/ ad. 3. Oczywiście nie. Odpowiedzialność karna za fałszywe zeznania grozi tylko za świadome i ce-

lowe mówienie nieprawdy lub zatajanie prawdy. Prokuratorzy nie przyjmują bezkrytycznie tego co zeznają świadkowie, są specjalistami od oceniania dowodów, po wielu latach studiów, aplikacji, różnorodnych szkoleniach i wieloletnich doświadczeniach zawodowych. Oceniali tysiące zeznań. Będą zatem umieli także należycie ocenić zeznania Łukasza. Uwzględ-

85


nią jego młody wiek. Dodatkowo Łukasz jako 16 latek nie podlega odpowiedzialności karnej za przestępstwa. Nie grozi mu zatem odpowiedzialność za niedokładności w ich złożeniu, choćby i powodowane wiekiem.

/vide – art. 233 kk, art. 7 kpk/ad. 4. Ogromne. Dowody w prawie polskim gromadzi z urzędu prokurator Oddziałowej Komisji. Takimi dowodami mogą być pamiątki zgromadzone przez Łukasza. Nagrana relacja Dziadka może okazać się bezcenna dla ustaleń faktycznych śledztwa i odpowiedzialności sprawców za przestępstwa. Może być także bezcenna dla ustaleń historyków. Może być jedyną relacją uczestnika tej organizacji. Należy koniecznie umożliwić jej skopiowanie prokuratorowi (jest to wręcz obowiązkowe gdy tego formalnie zażąda). /vide – art. 167 kpk, art. 217kpk, 219kpk, art. 285-287, 290kpk, art. 54-55 IPN – KŚZpNP/ad. 5. Absolutnie nie. Prokurator z Wrocławia, po uzyskaniu informacji od rodziców Macieja, przesłał do prokuratora z Oddziałowej Komisji w Szczecinie z prośbą aby przesłuchać Łukasza w Szczecinie. Prokurator w Szczecinie skontaktował się z rodzicami i ustalił dogodny – dla obu stron – termin przesłuchania. Termin był odległy ale prokurator nie miał wcześniejszych wolnych terminów. Ponieważ rodzice Łukasza zażyczyli sobie być obecni przy przesłuchaniu – wobec braku przeciwwskazań – uzyskali taką możliwość. Na adres rodziców zostały wysłane wezwa- nia a te stanowią podstawę do uzyskania dnia wolnego w pracy, a Łukasz w szkole. Ponieważ czas pracy prokuratora określony jest wymiarem jego zadań prokurator mógłby także prze prowadzić czynności po godzinach swojego urzędowania. Prokurator w Szczecinie przesłuchał Łukasza, zabezpieczył nagraną relację i po 3 godzinach Łukasz ponownie był w szkole. Rodzice otrzymali także ustawowy zwrot kosztów. Prokurator ze Szczecina przesłał wszystkie te materiały prokuratorowi do Wrocławia. Uzyska- ne dowody okazały się przełomowe dla śledztwa i pozwoliły na ustalenie winnych osób któ- re znęcały się nad jego Dziadkiem. /vide – art. 1; 6; 46 uP, §60 rPJP, zwolnienia regulują przepisy kodeksu pracy i wydanych na jego podstawie rozporządzeń, zwrot kosztów przewidują odrębne przepisy) kk – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. Kodeks karny kpk – Ustawa z dnia 06.06.1997 r. Kodeks postępowania karnego IPN – KŚZpNP – Ustawa z dnia 18.12.1998 o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu uP – ustawa z dnia 20.06.1985 r. o Prokuraturze rPJP- rozporządzenie MS z dnia 24 marca 2010 r. -Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

UWAGA: wskazuję całe artykuły, wskazane przepisy są wybranymi, podstawowymi, jednakże nie wszystkimi jakie mogą znaleźć zastosowanie.

86


KAZUS III

Założenia: • uczniowie pracują wspólnie,• moderator (nauczyciel) zna rozwiązanie, w razie potrzeby tak moderuje dyskusją aby zwrócić

uwagę na poszczególne zagadnienia, po dyskusji wskazuje na rozwiązania,• na podstawie kazusu można rozpatrywać kolejne, inne zagadnienia zarówno bardziej ogólne jak

i bardziej szczegółowe, mniej lub bardziej z nim związane,• istnieje skończona możliwość rozwiązań kazusu w zależności od przyjętego sposobu postępo-

wania, • nie wszystkie użyte pojęcia są pojęciami z języka prawnego lub prawniczego. Kazus nie służy do



Cele: uczulić na konieczność istnienia systemowych, konstytucyjnych i ustawowych gwarancji proceso-wych oraz należyte umocowania organów ochrony prawnej, konstytucyjnego zagwarantowania od-dzielenia organów ochrony prawnej od polityki i organów władzy wykonawczej

Czas realizacji:jedna godzina lekcyjna

Środki realizacji:wybrane wyciągi z przepisów prawa, literatura, prasa, Internet; ewentualnie pomoc profesjonalna

Treść (zdarzenie rzeczywiste): Henryk Pawłowski urodził się w 1925 r. Jako 18 – to letni patriota podjął służbę w 26 Pułku AK,

walcząc z okupantem niemieckim. Po zajęciu wschodnich terenów Rzeczpospolitej przez wojska so-wieckie, w 1944r. został aresztowany za udział w AK i wywieziony do ZSRR do katorżniczej pracy w kopalni węgla. W 1946 r. powrócił do Polski i jeszcze w tym samym roku nielegalnie przekraczając granicę dotarł do angielskiej strefy okupacyjnej.

Tam wiedziony poczuciem odpowiedzialności za wolną i suwerenną Polskę podjął współpracę z organizacjami powiązanymi z emigracją niepodległościową a finalnie roli kuriera na kraj. W 1947 r. powrócił do Polski wykonując zadania kurierskie. W kraju nawiązał kontakty zarówno z członkami WiN-u, jak i Delegatury Rządu na kraj oraz członkami byłego podziemia niepodległościowego. Nawiązał min. pośredni kontakt z Łukaszem Cieplińskim, ostatnim Komendantem WiN-u. Działał dla istnienia wolnej i suwerennej Polski, wolnych i nieskrępowanych wyborów, wolności obywatelskich. Nie sto-sował przemocy, nie prowadził działalności szpiegowskiej, nie zmierzał do obalenie siłą ustroju ów-czesnego państwa. Chciał aby to sami Polacy decydowali o losie ich ojczyzny.

87


Polskie organa bezpieczeństwa publicznego rozpracowywały organizacje niepodległościowe. W jednym z mieszkań kontaktowych został jako sublokator umieszczony agent UB. W dniu 25.02.1948 r. kurier Henryk Pawłowski przybył do wspomnianego mieszkania. Został zatrzymany zaś w dniu 01.03.1948 r. (a więc po 5 dniach) aresztowany. Wojskowy prokurator nadzorujący sprawę nie zbadał przekroczenia terminu ani nawet nie przesłuchał zatrzymanego. Decyzję swą wydał pod dyktando Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.

UB przeprowadziło śledztwo, w czasie którego nad Henrykiem Pawłowskim znęcano się. Uzyska-ne dowody w śledztwie nie pozwalały na przypisanie winy Henrykowi Pawłowskiemu. Pomimo tego prokurator zatwierdził akt oskarżenia i przesłał go do Wojskowego Sądu Rejonowego.

Po jednodniowym procesie dniu 18.10.1948 r. sąd ten skazał Henryka Pawłowskiego na karę śmierci. Wyrok podtrzymał Sąd Najwyższy. Nie miało znaczenia, iż dowody zostały zgromadzone niezgodnie z prawem.

Henryk Pawłowski w prośbie o ułaskawienie do prezydenta Bolesława Bieruta napisał min. „Mam 23 lata. Chciałbym żyć.” Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 03.02.1949 r. w wiezieniu mokotowskim przez rozstrzelanie.

Zagadnienia: 1. potrzeba istnienia konstytucyjnych praw i wolności obywatela,2. potrzeba istnienia ustawowych jasno określonych gwarancyjnych praw i wolności oraz ściśle

określonych wyjątków pozwalających na władcze wkraczanie w ich zakres,3. potrzeba istnienia systemowych i instytucjonalnych czynników stojących na straży wolności i

praw obywatela,4. potrzeba istnienia pozapaństwowych (pozarządowych) organizacji stojących na straży praw i

wolności obywatela,5. rola niezależnego prokuratora (prokuratury) w kontroli przestrzegania prawa, 6. rola niezawisłego sądu w ferowaniu wyroków, 7. znaczenie apolityczności sędziów i prokuratorów, 8. rola najwyższych organów państwowych w bezstronnym podejściu do obywateli, 9. współczesna rola i obowiązki organów państwowych (w tym jakich), w zakresie opisanego zdarzenia.

Rozwiązania: ad 1 i 2. Ówczesne przepisy tworzone były przez podmioty niekonstytucyjne (np. PKWN), nie mające

umocowania w woli Narodu. Tworzyły one niedookreślone przepisy, pozwalające na ich ogólną i w zasadzie dowolną interpretację (np. art. 6 dekretu PKWN z 30.10.1944 r. o ochronie państwa umożliwiał wymierzenie kary śmierci za przechowywanie radia). Wyjątki od reguł były szerokie, ogólne i interpretowane rozszerzająco (np. jako zachowanie wypełniające znamię przestępstwa w postaci usiłowania obalenia przemocą ustroju państwa interpreto- wano praktycznie każde zachowanie np. posiadanie ulotek). Obecnie wyjątki wskazuje się bardzo szczegółowo, wszystkie wyjątki interpretuje się literalnie lub zawężająco. Żaden czyn który nie jest ściśle określony w ustawie obowiązującej w czasie jego popełnienia nie może być traktowany jako przestępstwo.

/vide – Konstytucja RP, rozdział II i III – Źródła praw; art. 1, 3 kk/

88


ad 3. i 4. Brak było systemowo i instytucjonalnych czynników stojących na straży praw obywatela lub

miały one wyłącznie fasadowy charakter. Podmioty pozapaństwowe bądź nie istniały bądź ich działania nie były możliwe ze względów prawnych lub faktycznych. Obecnie nie opiera się kontroli przestrzegania prawa na założeniu, iż dany podmiot (urzędnik) będzie sam z siebie zawsze działał zgodnie z jego literą. Tworzy się zatem system kontroli niezależny od danego podmiotu (urzędnika), a także nadaje samemu obywatelowi instrumenty do zainicjo- wania kontroli. Określone uprawnienia nadaje się także instytucjom pozapaństwowym (po- zarządowym np. RPO) i nakłada prawny obowiązek dla organów ochrony państwowych (rzą- dowych) przestrzegania ich uprawnień.

/vide – Konstytucja RP, Rozdział IX, art. 3, 4, 74 , 90, 302 kpk; cały szereg przepisów/ad. 5. Prokurator był wówczas pod faktycznym i przemożnym wpływem organów bezpieczeństwa.

Brał udział w represjach. Także rozwiązania prawne nie dawały mu prymatu w podejmowanych działaniach. Często jego rola – o ile sam nie brał udziału w represjach – ograniczała się do firmowania działań tych organów. Nie kontrolował ich procesowej pracy i nie wyciągał konsekwencji. Obecnie prokurator ma uprawnienie i obowiązek kontroli pracy innych orga- nów ścigania. Wydaje im polecenie, kontroluje ich pracę, wyciąga konsekwencje w przypadku naruszeń. Może także przejąć każdą sprawę do osobistego prowadzenia. Jego praca w tym zakresie podlega dalszej kontroli i ocenie, przez organa przełożone, sąd i samych obywateli (poprzez posiadane ustawowe środki odwoławcze lub związane ze składaniem skarg), a także niektóre podmioty pozarządowe (np. RPO).

/vide – art. 3, 7, 25-28 uP; 15, 19 kpk, ustawa o RPO; różne przepisy/ad 6. Ówczesne sądy brały dział w represjach. Były pod wpływem organów bezpieczeństwa pań-

stwa jak i prokuratora. Orzekały w oczekiwanym od nich przez władzę kierunku. Nie liczyła się sprawiedliwość a nawet zgodność z prawem lub poczynionymi ustaleniami. Kontrola instancyjna funkcjonowała tylko w negatywnym znaczeniu. To sądy jako jedyne mogą decy- dować o winie i karze. Niezawisłość sądu pozwala na orzekanie zgodnie z prawem i poczuciem sprawiedliwości. Orzekanie to kontrolowane jest przez sądy nadrzędne, prokuratora i strony (na skutek posiadanych uprawnień do kontroli instancyjnej). Zakres, formy i procedury kontroli instancyjnej muszą być jednoznacznie uregulowane i określone.

/vide – Konstytucja RP, rozdział VIII; ustawa z dnia 27.07.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych; przepisy działu IX kpk; art. 8 uP; cały szereg innych przepisów/

ad. 7. Ówcześni sędziowie i prokuratorzy należeli do partii komunistycznej (PPR/PZPR), a tym samym realizowali jej program i założenia (tzw. linię i wytyczne partii). Ich orzeczenia były zatem realizacją programu politycznego partii z wykorzystaniem instrumentów prawa karnego. Orzekano tak jak chciała tego partia (a ściśle jej niewielki grono kierownicze, nadto całko- wicie podporządkowane ZSRR). Obecnie sędziowie i prokuratorzy są apolityczni. Ustawa zabrania przynależności do partii politycznych. Ważne jest też aby partie polityczne miały jak najmniejszy wpływ na pracę sędziego i prokuratora, a także systemowe rozwiązania doty- czące ustroju sądów lub prokuratury. Wpływ ten powinien być ograniczony w zasadzie do władzy ustawodawczej, za pośrednictwem przedstawicieli Narodu (wybieranych zgodnie z ówczesnymi standardami).

/vide Konstytucja RP jw.; art. 44 uP/

89


ad. 8. Ówczesny prezydent Polski był agentem NKWD. Został umiejscowiony w strukturach państwa przez władze sowieckie. Na prezydenta został powołany przez Sejm Ustawodawczy, ukonstytuowany w wyniku sfałszowanych wyborów. Realizował wytyczne władz sowieckich. Obecnie ważne jest aby naczelne organa państwa działały w oderwaniu od celów politycznych. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Winien czuwać nad przestrzeganiem Konstytucji, stać na stra- ży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, a swoje zadania wykonywać w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach. Ważne jest też, iż jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

/vide – Konstytucja RP, rozdział V/ad. 9. Państwo ma obowiązek dokonać prawnego rozliczenia zbrodni także tych popełnionych

w przeszłości. Jest to o tyle ważne, iż zbrodni tych dopuściło się samo państwo, wobec wła- snych obywateli. Wynika to z aksjologicznych założeń ówczesnego prawa i znajduje wyraz nie tylko w prawie krajowym ale i z wiążących Polskę umów międzynarodowych. Określone rodzaje zbrodni nie przedawniają się, a na państwo nałożono obowiązek ich bezterminowe go ścigania. Uzasadnienie takiego założenia jest wielorakie i rozbudowane, jednakże należy zwrócić uwagę na jeden z czynników. Mianowicie postawienie przed sądem sprawców nie zawsze jest możliwe (np. z uwagi na śmierć czy wiek) ale bardzo ważne jest aby w imieniu państwa dać satysfakcję pokrzywdzonemu (lub jego rodzinie, często także napiętnowanej) i przywrócić naruszoną uprzednio przez państwo sprawiedliwość (urzędowo ustalić fakt represji, ich przebieg, wskazać sprawców zbrodni, dokonać oceny prawnokarnej ich zbrodni- czej działalności). Do ścigania zbrodni komunistycznych i nazistowskich a także określonej kategorii innych zbrodni zobowiązani i uprawnieni są prokuratorzy IPN – KŚZpNP.

W niniejszej konkretnej sprawie prokurator KŚZpNP • przeprowadzi śledztwo w sprawie zakresu i rodzaju represji, jej przebiegu i skali, ustali jakie

zbrodnie popełniono, • ustali sprawców zbrodni, a w miarę możliwości pociągnie ich do odpowiedzialności, • o swoich ustaleniach poinformuje wykonujące prawa pokrzywdzonego osoby najbliższe, • może złożyć wniosek o unieważnienie wyroku skazującego Henryka Pawłowskiego (rehabilitacja prawna), • może złożyć wniosek o odszkodowanie na rzecz wykonujących prawa pokrzywdzonego za re-

presje ze strony państwa,• może, w stosownym trybie zainicjować ujawnienie faktów, okoliczności represji oraz danych

sprawców opinii publicznej (reportaż, artykuł, badania naukowe i ich wynik). /vide – Konstytucja RP rozdział II, art. 105 kk, art. 4, 45, 46 IPN- KŚZpNP, preambuła do tej ustawy;

art. 7 – ustawy z dnia 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego; art. 3 –ustawy z dnia 23.02.1991 r. - o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego/

Skróty aktów prawnych jak w pozostałych kazusach, zastrzeżenie co do artykułów jak w poprzed-nich kazusach.

Uczniowskie projekty edukacyjne z wos-u dla lo i technikum

Documents

Transcript of Uczniowskie projekty edukacyjne z wos-u dla lo i technikum