Living buildings -...

Living buildings Przyszłość biurowców do 2050Wersja skrócona

Wydawcainfuture hatalska foresight instituteal. Grunwaldzka 27b, 80-309 Gdańskhttp://infuture.institute

Koncept, zdefiniowanie problemów i scenariuszy, nadzór merytorycznyNatalia Hatalska

Teksty i opracowanie badańAleksandra Trapp

Badanie jakościoweMonika Jaskulska

KoordynacjaMarek Gawdzik

Redakcja i korektaUrszula Łupińska

Opracowanie graficzneDorota Szweda

Partner raportuSkanska

Spis treści

Wstęp

Metodologia

For the people and by the people (inclusiOn & diveRsiTy)/dla ludzi i przez ludzi (inkluzywność i różnorodność)

in symBiOsis wiTh naTuRe/ w symbiozie z naturą

indePendenT & self-sufficienT/ niezależność i samowystarczalność

adaPTaBiliTy & flexiBiliTy/ adaptacja i elastyczność

invisiBle aRchiTecTuRe/ niewidzialna architektura

4

5

11

15

19

23

27

I n f U t U r e H ata l S k a f o r e S I G H t I n S t I t U t e / l I v I n G b U I l D I n G S wersja skrócona. Pobierz WerSJę PeŁną 4

Wstęp

Może nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, ale tak naprawdę wszystko, co dzieje się dziś, ma wpływ na to, jak będzie wyglądała nasza przyszłość. na przykład postępująca automatyzacja pracy, o której ostatnio mówi się szczególnie dużo, ma wpływ na to, jak w przyszłości będą wyglądały budynki biurowe, a w konsekwencji także i nasze miasta. Dziś bowiem najczęściej budujemy biurowce, które są wysokie i które mają dużo szyb. Wynika to z faktu, że ludzie dla komfortu pracy potrzebują dostępu do światła dzien-nego. Z jednej strony generuje to ogromne koszty dla firm budowlanych, z drugiej wpływa na jakość życia w miastach. Wysokie budynki rzucają cień, zabierają przestrzeń, eliminują zieleń z miast, nie pozwalają zo-baczyć nieba – nie mówiąc już o innych problemach (choćby energetycznych), które generują. ale jeśli w przyszłości pracę wykonywać będą roboty a nie lu-dzie, wówczas możemy sobie wyobrazić, że budynki będziemy mogli budować pod ziemią. robotom bo-wiem światło słoneczne nie jest potrzebne do pracy.oczywiście takich czynników zmian jest zdecydowa-nie więcej, wśród nich m.in. wyczerpywanie się za-sobów, kryzys energetyczny, brak kontaktu z naturą, gospodarka oparta na wiedzy, kultura innowacji, no-madyczny styl życia czy wreszcie zagrożenie terrory-styczne i spadające poczucie bezpieczeństwa. ana-lizowaliśmy je w raporcie, który trzymacie Państwo w rękach. W konsekwencji przedstawiamy w nim pięć scenariuszy, w których budynki są zmienne w czasie, niewidzialne, samowystarczalne, budowane w zgodzie z naturą i inkluzywne. każdy ze scenariuszy potrzebuje inną ilość czasu, żeby mógł być zrealizo-wany. najbardziej oddalony w czasie jest scenariusz Invisible architecture – ze względu na nie w pełni roz-winięte jeszcze możliwości technologiczne, najbliżej

nas for the People and by the People – wpisujący się w niezwykle silny aktualnie trend inkluzywności i róż-norodności.ogromną wartością raportu jest także fakt, że jedną z wykorzystywanych w nim metod badawczych był tzw. design spekulatywny. W ramach współpracy z Wydziałem architektury Politechniki Gdańskiej po-wstały projekty biurowców przyszłości wpisujących się w poszczególne scenariusze. Pozwalają one nie tylko lepiej wyobrazić sobie nadchodzącą przyszłość, ale także stawiają pytania o to, czy przyszłość ta jest na pewno taką, jakiej chcemy. Z tym pytaniem zo-stawiam także Państwa. Mam nadzieję, że raport ten będzie dla Państwa nie tylko ciekawy od strony poznawczej, ale właśnie prowokujący do głębszych przemyśleń na temat tego, gdzie jesteśmy dziś i do-kąd zmierzamy.

Dobrej lektury,Natalia Hatalska

Gdańsk, listopad 2017

http://infuture.institute/LivingBuildings

5I n f U t U r e H ata l S k a f o r e S I G H t I n S t I t U t e / l I v I n G b U I l D I n G S wersja skrócona. Pobierz WerSJę PeŁną

raport wydany przez infuture hatalska fore-sight institute i Skanska próbuje zmierzyć się z odpowiedzią na pytanie, jak będzie wyglądała przyszłość biurowców. Prezentuje pięć różnych scenariuszy w perspektywie średnio- i długoter-minowej. Scenariusze zawarte w niniejszym raporcie opracowano przy wykorzystaniu kilku metod badawczych, m.in. takich jak: skanowanie środo-wiskowe, signals based forecasting oraz bada-nia jakościowe (pogłębione wywiady eksperc-kie). Czynniki zmian analizowane były według modelu SteeP (sociological – technological – economic – environmental – political).Dodatkowo scenariusze opierają się na pracach z zakresu designu spekulatywnego (speculati-ve design1) przygotowanych przez studentów Wydziału architektury Politechniki Gdańskiej. Studenci, projektując rozwiązania problemów, które jeszcze właściwie nie istnieją, pomo-gli nam w szerszym spojrzeniu na zachodzą-ce zmiany oraz w zdiagnozowaniu trendów długoterminowych (jak np. żyjące budynki). Z jednej strony design spekulatywny pokazał nam kierunki rozwoju (wskazując także nowe technologie na rynku budowlanym i architekto-nicznym, np. metamateriały), z drugiej – skłonił do postawienia sobie pytań: czy to jest przy-szłość, której chcemy, której się boimy czy na którą czekamy.

Metodologia

1. Design spekulatywny korzysta z narzędzi i metodologii tradycyjnego designu, tworząc rezultat często nieodróżnialny od gotowego do wdroże- nia prototypu i zmuszając odbiorcę do refleksji nad zachodzącymi zmianami w różnych obszarach.



for the People and by the People (inclusion & diversity) (Dla ludzi i przez ludzi. Inkluzywność i różnorodność) – biurowce cechować będzie musiała większa otwartość i użyteczność uwzględniająca w coraz szerszym stopniu wiek, płeć, doświadczenia i potrzeby różnych grup lu-dzi. Ważna stanie się jeszcze bardziej przynależąca do danej przestrzeni różnorodna i wieloraka społeczność – zarówno najemców, jak i okolicznych mieszkańców. lokalna społeczność będzie coraz aktywniej uczestni-czyć w życiu budynków i biurowców i sprawiać, że prze-strzenie będą wykorzystywane także po standardowych godzinach pracy.

in symbiosis with nature (W symbiozie z naturą) – za-kłada, że w przyszłości wszystkie budynki będą „zielone” i będą szeroko korzystać z rozwiązań bazujących na tzw. zielonej infrastrukturze (zielone tarasy, dachy, pokryte roślinnością fasady, wewnętrzne czy zewnętrzne ogro-dy, ściany porośnięte roślinnością). to wszystko sprawi, że obecność zieleni nie będzie już wyłącznie elemen-tem dekoracyjnym. Scenariusz ten wiąże się także z cał-kowitą zmianą myślenia i potrzebą powrotu do natury.

Scenariusze przyszłości



independent & self-sufficient (niezależność i samowy-starczalność) – opiera się na założeniu, że w przyszłości każdy budynek stanie się autonomiczną jednostką, tj. będzie mógł funkcjonować niezależnie od infrastruk-tury zewnętrznej. budynki same będą dostarczać 100% zapotrzebowania na energię zgodnie z potrzebami wszystkim najemców. W tego typu biurowcach poczu-cie bezpieczeństwa przez użytkujących będzie bardzo wysokie, gdyż nie będzie możliwe zaburzenie działal-ności w przypadkach żadnych niespodziewanych zda-rzeń: kataklizmów, gwałtownych zmian pogodowych, ataków terrorystycznych czy nawet zwykłej awarii.

adaptability & flexibility (adaptacja i elastyczność) – zakłada, że w przyszłości budynki biurowe będą zmien-ne w czasie, elastyczne, nie do końca zdefiniowane i dostosowujące się do użytkownika (jeśli chodzi zarów-no o ich kształt, jak i funkcjonalność). aktualnie sce-nariusz ten napędzany jest przez takie trendy jak: mo-dułowość, multifunkcjonalność, dynamika i adaptacja. Zaawansowane technologie umożliwią sprawne prze-kształcanie się samych budynków w zależności od bie-żących potrzeb najemców czy liczby zespołów, które w nich pracują.

invisible architecture (niewidzialna architektura) – za-kłada, że budynki stają się „niewidoczne” dla mieszkań-ców miast. nie tylko wtapiają się w otoczenie i nie zakłó-cają przestrzeni, lecz także – wykorzystując najnowsze rozwiązania i technologie – znikają niejako z miast. Sce-nariusz ten jest również odpowiedzią na zmniejszającą się powierzchnię w miastach i bałagan architektonicz-ny oraz wiąże się z coraz silniejszym nastawieniem na poszanowanie dziedzictwa kulturalnego i krajobrazu miejskiego.



Opracowanie: infuture hatalska foresight institute 2017.

trendy na osi czasu



W sierpniu 2017 r. infuture hatalska foresight institute przeprowadził wywiady pogłębione z przedstawicie-lami firm i pracownikami, którzy na co dzień korzysta-ją z przestrzeni biurowych, oraz z przedstawicielami administratorów zarządzających powierzchnią biuro-wą. Wśród badanych byli m.in.: międzynarodowa kor-poracja świadcząca usługi finansowe, ogólnopolskie medium internetowe mające kilka biur na terenie Polski, firma zajmująca się doradztwem podatkowym i audytami, firma consultingowa, organizatorzy ogól-nopolskiej konferencji, podmiot zajmujący się service designem, firma świadcząca usługi z zakresu Pr-u i social mediów oraz podmiot oferujący usługi z zakre-su rozwoju osobistego i eventów. Wszyscy korzystali z przestrzeni biurowej o różnej powierzchni – od całe-go budynku przez piętro w biurowcu aż po wynajem jedynie biurka w przestrzeni coworkingowej.Wśród respondentów znajdowały się osoby o różnym profilu, zarówno ze względu na ich wiek czy płeć,

jak i branżę. badanie było skupione wokół zagad-nień dotyczących potrzeb pracowników i najemców oraz różnych aspektów, za które ceniona jest praca w przestrzeni biurowej. Poszukiwaliśmy także wy-zwań, z jakim będą musiały się zmierzyć osoby pro-jektujące przestrzenie biurowe czy nimi zarządzające, tak aby wyzwania te odpowiadały rzeczywistości ju-tra. Przedstawione poniżej wyniki są skoncentrowane na punktach wspólnych i aspektach, które łączą wy-powiedzi respondentów.biura przechodzą cichą rewolucję na przestrzeni ostatnich lat – transformacja wiedzie od jednakowych pokoi-klitek poprzez hale open space do zaprojek-towanych pod zindywidualizowane potrzeby miejsc, które sprzyjają zarówno cichej pracy, jak i kooperacji oraz kreatywności. opierając się na wypowiedziach uczestników wywiadów, można stworzyć listę cech tego, czym jest bądź czym powinno być biuro.

Przestrzeń biurowa dziś – podsumowanie badania jakościowego

biuro facebooka w Menlo Park (kalifornia, USa) Źródło: newsroom.fb.com



Relacjenowoczesna przestrzeń biurowa to przede wszystkim miejsce oparte na relacjach, które powinna pozwalać je nawiązywać, wzmacniać, wykorzystywać do działań biznesowych – zarówno wewnątrz własnego zespołu, jak i wśród wynajmujących powierzchnię biurową.

elastyczność2

kluczową cechą, jakiej oczekują firmy, jest elastyczność przestrzeni biurowej. Dotyczy to bardzo różnych kwe-stii – od umowy najmu, którą można szybko podpisać, wypowiedzieć czy zmniejszyć jej zakres, po zapewnie-nie przestrzeni dla nagle zwiększających się zespołów.

multifunkcyjność i modułowość kategorie te dotyczą tworzenia różnych stref biuro-wych, możliwości własnej aranżacji przestrzeni po-przez np. wysuwane ściany/parawany oraz zapewnie-nia modułowych mebli (np. kilku krzeseł, które po zestawieniu tworzą stół). Przestrzenie biurowe powin-ny być podzielone na kilka stref takich jak: ciche miej-sce praca własnej, strefa relaksu, miejsce rozrywki, je-dzenia czy spotkań.

Komfort3 nowoczesne biuro powinno być miejscem komfor-towym, czyli mającym dostęp do dziennego światła, zapewniającym świeże powietrze i odpowiednią wen-tylację oraz widok czy też perspektywę wybiegającą poza plecy innego pracownika bądź ścianę sąsied-niego budynku. Mimo iż są to elementarne parame-try składające się na wellbeing, często jest to wciąż szwankujący aspekt.

natura4 natura i zieleń – zarówno w biurach, jak i w ich otocze-niu – w przekonaniu uczestników badania to element pozwalający zrównoważyć momenty intensywnej pra-cy w ciągu dnia i dający chwilę wytchnienia.

designCoraz bardziej zauważalne jest odchodzenie od me-talu, szkła czy plastiku na rzecz przestrzeni bardziej przytulnych, ciepłych, domowych5. Zaciera się gruba linia demarkacyjna pomiędzy tym, jak wyglądają biura i domy.

ergonomia6

najlepiej zaprojektowane rozwiązania to takie, których nie zauważamy, bo pozwalają skupić się na pracy, a nie np. na walce ze źle wyregulowanym krzesłem. Dużą potrzebą jest sprawność, ergonomia i użyteczność działania różnych sprzętów oraz dostępność przestrze-ni dla osób o specjalnych potrzebach.

coworkingSilnym akcentem wśród mniejszych firm jest potrze-ba współdzielenia przestrzeni w postaci coworkingu i sprzętów takich drukarka czy skaner oraz możliwo-ści skorzystania z różnych nowoczesnych technologii. Ważnym elementem jest duży stół stojący w przestrze-ni wspólnej, który w dowolnym momencie umożliwia pracę zespołową sprzyjającą dzieleniu się pomysłami z różnymi osobami, niekoniecznie tylko członkami własnego zespołu.

kluczowe wyzwania, przed jakimi w opinii uczestni-ków badania stoją centra biurowe, to:• lokowanie ich w miejscach zapewniających dostęp do szerokiej oferty różnorodnych usług, tj. od przed- szkoli po gabinety kosmetyczne,• brak parkingów i korki spowodowane przez rzesze pracowników przemieszczających się o podobnych godzinach,• zapewnienie możliwości pracy w ciszy,• efektywne wykorzystanie przestrzeni biurowych – pod względem elastyczności pracy i zmienności ze- społów oraz pustoszenia budynków w godzinach popołudniowych.

2 Por. scenariusz Adaptability & Flexibility.3. Por. scenariusz In Symbiosis with Nature. 4. Tamże.5. Por. scenariusz Adaptability & Flexability.6. Por. scenariusz Invisible Architecture.



for the people and by the people

for the people and by the people (inclusion & diversity)dla ludzi i przez ludzi (inkluzywność i różnorodność)

Słowa klucze: inkluzywność, różnorodność, place making

czynniki zmian: ekonomiczne (gospodarka oparta na wiedzy, human economy, innowacyjność, womenomics), społeczne (potrzeby i wartości pokoleń Y i Z, multipokoleniowość)

PerSPektywa czaSowa: krótko- i średnioterminowa (1–5 lat, 5–20 lat)




• Dążenie do zmniejszania nierówno- ści i zwiększania inkluzywności (poczucia włączenia)

• Różnorodność w gospodarce opar- tej na wiedzy

• Starzejące się społeczeństwo

• Rosnąca rola kobiet

• Rosnące znaczenie human economy

Sygnały zmian

Źródło: infuture hatalska foresight institute

ScenariuszW scenariuszu for the People and by the People biurowce cechować będzie otwartość i użyteczność uwzględniająca w jeszcze szerszym stopniu wiek, płeć, doświadczenia i potrzeby różnych grup społecznych (np. specjalne klatki schodowe, ułatwienia dla osób starszych, pokoje dla matek z dziećmi). trend związa-ny z inkluzywnością będzie rósł w przyszłych latach coraz bardziej, co bezpośrednio będzie przekładać się także na miejsca pracy i biura. kompleksy biurowe już dziś często są projektowane w taki sposób, by stawały się miejscami otwartymi, dostępnymi dla wszystkich. Są miejscami spotkań, również po godzinach pracy – otoczone ogrodami z ławkami, fontannami czy prze-strzeniami przeznaczonymi do aktywności sportowej. Z tych stref mogą korzystać już nie tylko najemcy biu-rowców, lecz także mieszkańcy okolicznych osiedli. Współcześni deweloperzy coraz częściej widocznie angażują się w życie lokalnej społeczności i nie są im obce zasady opierające się na placemakingu9.

9. Placemaking to koncepcja kształtowania przestrzeni publicznej zakłada- jąca wieloaspektowe podejście do planowania, projektowania i zarządza- nia, która ma aktywizować lokalne społeczności i angażować sąsiadów do tworzenia wspólnych miejsc.

badania potwierdzają, że firmy stosujące polity-kę włączania (inkluzywności) są bardziej docho-dowe niż ich mniej zróżnicowani pod kątem za-trudnienia konkurenci. analitycy z bloomberga w londynie i Singapurze wykazali, że w przeba-danych firmach wyniki w tych najbardziej zróżni-cowanych pod względem płci były lepsze o 141% w ciągu ostatnich 10 lat.

W USa liczba kobiet zakładających działalności gospodarcze w latach 2007–2016 pięciokrot-nie przewyższyła średnią krajową. W tym czasie Polska odnotowała najwyższy wzrost (awansując z miejsca dwunastego na dziewiąte) w indeksie „Women in Work”.

Coraz częściej mówi się o tym, że w przyszłości te firmy, które będą osiągać sukces, będą nie tylko zielone (tj. nastawione na zrównoważony rozwój, przyjazne środowisku), lecz także błękitne – co znaczy, że będą więcej dawać (np. lokalnej spo-łeczności, wykluczonym grupom), niż odbierać.




Magdalena Dolot, Magdalena Bernardyn, Wydział Architektury, Politechnika Gdańska

turning officeD e S I G N S P e k u l A T Y W N Y

Jednym z wielu problemów naszych czasów jest glo-balne ocieplenie. W efekcie topnieją lodowce, a po-ziom wód coraz bardziej się podnosi.

Rozwiązanie

turning office jest zlokalizowany na wodzie – ze względu na duże zagrożenie wysokim poziomem wody. aby w pełni wykorzystać wszystkie zalety loka-lizacji i przystosować się do panujących warunków, poszczególne kondygnacje obracają się wokół trzonu konstrukcji. Pozwala to na dostarczenie jak najwięk-szej ilości światła słonecznego do wnętrza budynku oraz do umieszczonych na elewacjach ogniw foto-woltaicznych będących głównym źródłem energii. alternatywą dla wytwarzania energii jest elektrownia wiatrowa umieszczona na szczycie budynku.

obecnie jedna na dziewięć osób, czyli ok. 810 mln ludzi, ma co najmniej 60 lat. Jednak z raportu onZ wynika, że w 2050 r. będzie to już jedna osoba na pięć, a więc ponad 2 mld. nie jest to problem wyłącz-nie krajów bogatych. Dzisiaj w krajach rozwijających się mieszka ok. 65% wszystkich osób w wieku 60 lat i starszych, ale już w 2050 r. będzie to 80%.

Rozwiązanie

turning office posiada centrum medyczne w dolnej części budynku. Dzięki temu pomoc medyczna jest zawsze pod ręką w nieoczekiwanych okolicznościach. Ze względu na dużą wysokość budynku zrezygnowa-no ze schodów, które mogą stanowić problem dla osób starszych.

rynek pracy się zmienia. Jest coraz więcej osób, które pracują jako freelancerzy, niemający stałej pracy ani stałych godzin pracy. Przewiduje się, że w przyszłości będziemy pracować o wiele mniej.

Rozwiązanie

W turning office praca jest elastyczna. biura w bu-dynku nie są osobnymi pokojami, lecz jest to otwarta przestrzeń podzielona na mniejsze obszary otoczone zielenią. Dzięki temu użytkownicy nie czują się jak w pracy, a atmosfera jest swobodna i luźna.




kampus Amazona Rufus 2.0, Seattle (uSA)

trzy wielkie „kule” porównywane do biosfery mają po-wstać w Seattle, by służyć zarówno pracownikom fir-my i budzić zachwyt wśród turystów, jak i przysłużyć się mieszkańcom miasta.W Seattle przez ponad połowę roku pada deszcz – przeszklone kopuły mają za zadanie nie odcinać przebywających w środku osób od otoczenia, lecz stanowić spójny projekt z miastem i środowiskiem naturalnym. nacisk położony został głównie na in-tegrację z otaczającym centrum miasta. Celem było także połączenie powierzchni handlowej z parkiem miejskim i miejscem pracy. W strefach roślinnych po-jawiają się rośliny z całego świata, które mogą się roz-wijać w biurze utrzymującym temperaturę 18–22°C. W nocy temperatura w budynku zostanie obniżona, a wilgotność podniesiona, dzięki czemu rośliny będą łatwe w utrzymaniu.

Proj. nbbJ Źródło: www.nbbj.com

budynki odpowiadające na scenariusz dziśW Google’u czy Intelu już dziś istnieją specjalne ze-społy odpowiedzialne za „zarządzanie różnorodno-ścią i strategią inkluzywności pomagające starszym zarządzającym”. obecnie w jednej firmie możemy spotkać przedstawicieli nawet czterech generacji. W nowoczesnych kompleksach biurowce zmieniają swój charakter już od jakiegoś czasu. Dawne centra biznesowe (np. Canary Wharf w londynie) różnią się dość znacząco od dzisiejszych (np. Silicon rounda-bout). Z tych pierwszych ludzie uciekają od razu po pracy, więc przestrzenie te stają się martwe po godz. 17:00. W tych drugich cała infrastruktura – kawiarnie, miejsca spotkań, przychodnie, fryzjer, pralnie etc. – dostosowane są zarówno do najemców, jak i do oko-licznych mieszkańców i ich potrzeb. Zmiany widać także w samych budynkach. W grudniu 2016 r. firma etsy w swoim biurze zmieniła wszystkie łazienki na neutralne pod względem płci.



in symbiosis with nature/w symbiozie z naturą

Słowa klucze: projektowanie biofiliczne, wellbeing, trzeci wymiar miast, płuca miast

czynniki zmian: środowiskowe (zmiana klimatu), technologiczne (postępująca cyfryzacja), społeczne (potrzeba kontaktu z naturą, nawet jeśli jest nieuświadomiona), polityczne (regulacje prawne)

PerSPektywa czaSowa: krótko- i średnioterminowa (1–5 lat, 5–20 lat)



IN SYMBIOSIS WITH NATURE

• Rosnąca liczba regulacji, standardów, certyfikatów (np. BReeAM, leeD, Well Building Standard)

• Rosnące znaczenie hasła wellbeing, także w biurach

• Zielone miasta i budynki

Sygnały zmian

bosco verticale Mediolanproj. Boeri Studio

W związku ze zmianami klimatycznymi coraz więcej mówi się dziś o koncepcji zielonych budyn-ków i zielonych miast. aktualnie termin smart city stosowany jest zamiennie z określeniami green, eco czy sustainable city (zielone, ekologiczne, zrównoważone miasto) częściej niż z terminem digital city (cyfrowe miasto).

Scenariusz

9. Zielona infrastruktura to elementy łączące środowisko naturalne z obszarem zabudowanym.

Scenariusz in Symbiosis with nature zakłada, że w przyszłości wszystkie budynki i miasta obligatoryj-nie będą musiały korzystać z rozwiązań bazujących na tzw. zielonej infrastrukturze8. Wiązać będzie się to nie z chwilową modą, ale z całkowitą zmianą myślenia i głęboką potrzebą powrotu do natury. Jak szacuje onZ, w 2050 r. już ok. 70% ludności świata będzie mieszkać w miastach. Utrata bezpośredniego kontak-tu z przyrodą, jak potwierdzają badania, odbija się na naszym zdrowiu i samopoczuciu (choroby cywilizacyj-ne, w tym depresja) oraz produktywności.Scenariusz zakłada, że ludzie będą coraz bardziej świadomi, że zielona infrastruktura, polityka środowi-skowa oraz ekologiczne standardy w miastach nie są tylko ważne, są wręcz niezbędne – dla ich zdrowia i sa-mopoczucia. Wzorem stają się miejsca i budynki, które maksymalizują korzyści dla ludzi przy minimalizowa-niu wpływu ich na środowisko i planetę. Dzięki zrów-noważonemu i zielonemu budownictwu świat będzie w stanie w znaczący sposób ograniczyć emisję Co2 i zużycie nieodnawialnych zasobów, przyczynić się do poprawy jakości powietrza czy przeciwdziałać nega-tywnym skutkom postępującej urbanizacji.także istota dbania o wellbeing stanie się jedną z nadrzędnych wartości rozwoju środowiska pracy. Dominować będzie tzw. projektowanie biofiliczne (biophilic design) wprowadzające do środowiska pra-cy elementy natury, która zacznie stanowić integralny element przestrzeni budynków. Zielone tarasy, zie-lone dachy, pokryte roślinnością fasady, wewnętrzne czy zewnętrzne ogrody, ściany porośnięte roślinnością – to wszystko sprawi, że obecność zieleni nie będzie już wyłącznie elementem dekoracyjnym. Doceni się jej kojący wpływ m.in. na psychikę człowieka czy na jakość powietrza w biurze. rośliny rozmieszczone na elewacji – oprócz znaczących walorów estetycznych – pomogą zredukować zanieczyszczenia powietrza i wody, tłumić hałas i wyłapywać kurz.




Anna Radziemska, Joanna Pasymowska,Wydział Architektury, Politechnika Gdańska

„Placem budowy” w projekcie jest las, a działką „bu-dynku” – drzewo. Miejsce pracy jest organicznym kokonem, którego konstrukcja jest wykonana z bio-plastu, a „elewacja” z włókna, które ma możliwość wykonywania procesu wymiany gazowej. Wewnątrz kokonu znajduje się substancja odżywcza, która sty-muluje ciało człowieka oraz dostarcza niezbędnych substancji.Po wykonaniu pracy przez pracownika substancja de-graduje się i działa jako nawóz dla ziemi. Pobierana jest z drzewa, które przez ciągłe odżywianie i sprzy-jające warunki naturalne produkuje odżywczy nektar. Pracobiorca podłączony jest do sond, które monitoru-ją jego postępy i potrzeby; w przypadku spadku para-metrów życiowych jest „odżywiany”. Dzięki temu uzy-skujemy siłę roboczą, która – pozbawiona życiowych potrzeb – działa najefektywniej.energia do pracy pobierana jest przez Wi-fi. na każ-dym drzewie znajduje się kilka kokonów dobieranych do siebie ze względu na rodzaj wykonywanej pracy. Przykładowo na jednym drzewie znajduje się kokon z architektem, budowniczym, konstruktorem i insta-latorem, którzy tworzą wizjonerski projekt biurowca przyszłości.

Powrót na łono natury D e S I G N S P e k u l A T Y W N Y




budynki odpowiadające na scenariusz dziśkorporacje takie jak np. amazon czy Google używają elementów biophilic design, aby przyciągnąć i zatrzy-mać najlepszych pracowników. na zewnątrz nowej siedziby apple znajdują się tereny zielone ze ścieżka-mi do biegania i spacerów, natomiast na dziedzińcu wewnątrz – park, sad, stawy itd. konstrukcja budynku wymusza na pracownikach codzienny kontakt z ro-ślinnością.Coraz częściej pojawiają się w miastach także tzw. zielone dachy. W kopenhadze od 2010 r. wszystkie nowo budowane i modernizowane budynki z da-chem płaskim (tzn. przy nachyleniu dachu do 30°) są obligatoryjnie obsadzane roślinami.W tajwanie pod koniec 2017 r. ma zostać oddany do użytku antysmogowy budynek mieszkalny, który po-maga oczyszczać powietrze. Ze wszystkich stron bu-dynku znajdują się tarasy, które zostaną obsadzone 23 tys. drzew i krzewów. Poza tarasami drzewa będą też na dachu i balkonach (taka sama liczba nasadzeń jest np. w nowojorskim Central Parku). budynek bę-dzie w stanie absorbować ok. 130 t Co2 rocznie.

City Hall, Venlo (Holandia)

venlo w pełni uwzględnia zasadę od kołyski do kołyski (C2C). Produkty i materiały na wszystkich poziomach eksploatacji muszą być w 100% wielokrotnego użytku i przyjazne dla środowiska. najbardziej uderzającym elementem budynku jest jego zielona fasada (200 m²) złożona z ponad 100 różnych gatunków roślin. Przy-legająca droga jest istotnym źródłem zanieczyszczeń, a fasada filtruje je aż w 30%. Szklarnie na najwyższych kondygnacjach zapewniają ogrzewanie budynku, a w połączeniu z zieloną fasadą, kominem słonecznym i magazynowaniem ciepła w glebie pełnią funkcję na-turalnej klimatyzacji. Zadbano o ekologiczny cykl wod-ny przynoszący minimalne straty. Deszcz i woda ze zlewozmywaków są oczyszczane przez skonstruowa-ny podmokły dach i służą do podlewania zielonej fa-sady i spłukiwania toalety. Wykładzina na podłogach jest wykonana z przetworzonych plastikowych bute-lek, a każdy mebel w budynku – z materiałów C2C.

Proj. kraaijvanger architects foto: ronald tilleman Źródło: www.kraaijvanger.nl



INDEPENDENT & SELF-SUFFICIENT

Słowa klucze: samowystarczalność, survivalism, preparedness, inteligentne budynki

czynniki zmian: społeczne (spadek poczucia bezpieczeństwa), polityczne (wzrastające zagrożenie terrorystyczne), środowiskowe (zmiany klimatyczne, gwałtowne zjawiska pogodowe, kryzys energetyczny, wyczerpywanie się zasobów), technologiczne (sensory, IoT, efektywność energetyczna)

PerSPektywa czaSowa: średnio- i długoterminowa (5–20 lat, 20–50 lat)

independent & self-sufficient/niezależność i samowystarczalność




• Obniżone poczucie bezpieczeństwa (na skutek zagrożeń terrorystycznych czy zmian klimatu i gwałtownych zmian pogodowych)

• koncepcje niezależnych, samowystar- czalnych budynków, które są w pełni autonomiczne

• koncepcje niezależnych, samowystar- czalnych miast, dzielnic, wiosek

Sygnały zmian

Scenariusz Independent & Self-Sufficient opiera się na założeniu, że w przyszłości każdy budynek stanie się autonomiczną jednostką, tj. będzie mógł funk-cjonować niezależnie od zewnętrznej infrastruktury. Wszelkie zagrożenia zewnętrzne czy nawet zmia-ny pogodowe nie będą miały żadnego wpływu na komfort użytkowników budynków. Całością będzie zarządzać inteligentny system nadzorujący i cały czas bilansujący funkcjonowanie budynku, który dzięki czujnikom będzie automatycznie reagować na warunki zewnętrzne i zapewniać bezpieczeństwo, sprawność energetyczną oraz maksimum komfortu, inteligentnie zarządzając zasobami (np. wodą).Dodatkowo budynki stają się miejscami, w których jednocześnie będzie można hodować czy produko-wać żywność; koncepcje farm wertykalnych (gdzie uprawia się np. warzywa i zioła), często połączonych z farmami akwaponicznymi (wewnętrznym syste-mem do hodowli ryb i owoców morza), zyskują coraz większą liczbę zwolenników.W tego typu biurowcach poczucie bezpieczeństwa przez użytkujących będzie bardzo wysokie, gdyż nie będzie możliwe zaburzenie działalności w przypadku niespodziewanych zdarzeń: kataklizmów, gwałtow-nych zmian pogodowych, ataków terrorystycznych czy nawet zwykłej awarii.

Scenariusz

Samowystarczalna ekowioska w holenderskim almere

Źródło: www.regenvillages.com




Iga Jagodzińska, Adam Grudzień, Wydział Architektury, Politechnika Gdańska

Seedizen

Ideą obiektu jest zapewnienie ludziom wszelkich nie-zbędnych do życia elementów poprzez korzystanie z mechanizmów obronnych oraz ułatwiających prze-trwanie, z jakich do tej pory korzystały rośliny – to one są elementem, który najdłużej dostosowywał się do niekorzystnych warunków na Ziemi.W razie potrzeby budynek na czas niebezpiecznego wydarzenia zamyka się szczelnie oraz częściowo cho-wa się w ziemi, jednocześnie silnie się w niej zakorze-niając. Ze względu na swą autonomiczność – dzięki zastosowaniu organicznych surowców mających włas-ne systemy komórek umożliwiających ich podział – miejsce to pozwala na przeżycie wewnątrz przez nie-ograniczoną ilość czasu przy założeniu swojego przy-rostu o 1% rocznie (zgodnie ze średnim przyrostem naturalnym).obiekt jest zupełnie autonomiczny, co oznacza, że może swobodnie funkcjonować bez angażowania ze-wnętrza: samodzielnie oddycha, trawi, żywi się i broni, filtruje powietrze w zewnętrznym płaszczu elewacji, recyklinguje odpady i wodę, pobiera energię cieplną, słoneczną i wiatrową, przetwarzając ją na energię po-trzebną w budynku, produkuje żywność oraz zapew-nia bezpieczeństwo poprzez niezwykle elastyczny i odporny na wszelkie warunki płaszcz zewnętrzny.

D e S I G N S P e k u l A T Y W N Y




budynki odpowiadające na scenariusz dziśreid Hoffman, współzałożyciel linkedIna, uważa że ponad 50% miliarderów z Doliny krzemowej ma swoje schrony czy miejsca, które są w pełni samo-wystarczalne i zapewnią im komfortowe warunki w razie kataklizmów, zamachów terrorystycznych czy innych niespodziewanych wydarzeń7. Dwupiętrowy budynek mieszkalny w brütten pod Zurychem zaspo-kaja m.in. 100% zapotrzebowania na energię wszyst-kich mieszkańców wyłącznie energią odnawialną. energię dostarczają panele słoneczne pokrywające dach oraz panele zainstalowane na południowej fa-sadzie przypominające zwykłą elewację. reGen villa-ges to firma deweloperska, która obecnie zajmuje się budową samowystarczalnej ekowioski w holender-skim mieście almere. Pierwszych 25 budynków ma być gotowych do końca 2017 r. W Dubaju zaś znajdu-je się cała dzielnica bastakiya, która jest samowystar-czalna pod względem energetycznym oraz zapewnia swoim mieszkańcom żywność produkowaną lokalnie w specjalnych szklarniach.

Apple Park Cupertino (kalifornia, uSA)

Dzięki systemowi „naturalnej wentylacji” główny bu-dynek siedziby nie będzie wymagał ogrzewania ani klimatyzacji przez trzy czwarte roku. kampus będzie zasilany energią, która w 100% będzie pochodzić z odnawialnych źródeł. Prąd zapewnią m.in. ogniwa fotowoltaiczne zainstalowane na dachu. budynek za-opatrzony jest w panele solarne, które mają pokryć całe zapotrzebowanie kompleksu na energię (ponad 16 MW).tereny zielone mają stanowić 80% działek wykorzy-stanych do budowy kampusu (na jego terenie będzie rosło 9 tys. drzew). Dziedziniec w środku głównego budynku będzie pełen nie tylko zieleni, lecz także drzew owocowych czy ziół, które będą mogły być wykorzystywane m.in. w pobliskiej kawiarni. rośli-ny wybrane na teren kampusu są odporne na suszę, a zużyta woda będzie ponownie wykorzystana.

Źródło: flickr.com/Norman Foster

7. http://www.businessinsider.com/silicon-valley-billionaires-apocalypse-preppers-2017-1?IR=T


http://www.businessinsider.com/silicon-valley-billionaires-apocalypse-preppers-2017-1?IR=T

http://www.businessinsider.com/silicon-valley-billionaires-apocalypse-preppers-2017-1?IR=T


AdAptAbility & flexibility

adaptability & flexibility/adaptacja i elastyczność


czynniki zmian: społeczne (zmieniające się potrzeby pokoleń Y i Z, przedsiębiorczość, mobilny styl pracy, cyfrowy styl życia, nomadyzm)

Słowa klucze: organizm żywy, adaptacja, dynamika, modułowość, multifunkcjonalność




• Cyfrowy nomadyzm

• Rosnąca liczba przestrzeni coworkin- gowych

• Multifunkcjonalność przestrzeni biurowych

• Personalizacja miejsca pracy

Sygnały zmian

Inspiracją dla scenariusza adaptability & flexibility jest otaczająca nas natura. Zakłada się, że – podobnie jak rośliny czy drzewa – budynki te będą w stanie nie tylko rosnąć czy się rozwijać (np. dzięki zastosowaniu orga-nicznych surowców mających własne systemy komó-rek umożliwiających ich podział i przyrost), lecz także oddychać czy oczyszczać powietrze. budynki funkcjo-nować będą zatem podobnie jak żywe tkanki więk-szego organizmu, jakim jest miasto. Zmieni i rozsze-rzy się również ich zastosowanie, a przestrzenie będą mogły pełnić rozmaite funkcje – zależne zarówno od potrzeb pracowników, jak i pory dnia czy pory roku.Choć dziś jeszcze nie ma rozwiązań, które sprawiają, że budynki mogą stać się żywe czy rosnąć, to ilość pro-jektów i haseł, które pojawiały się w pracach z zakresu designu spekulatywnego, wskazuje, że jest to jeden z najbardziej popularnych i najgorętszych tematów i zagadnień. Dziś scenariusz adaptability & flexibility realizowany jest raczej przez modułowy i multifunk-cjonalny charakter budynków, które stają się elastycz-ne, plastyczne i dopasowują się do firm i pracowników oraz ich indywidualnych potrzeb.nowoczesny biurowiec według scenariusza adaptabi-

lity & flexibility jest zatem przestrzenią płyn-ną i dynamiczną, która nieustannie

adaptuje się do potrzeb zarówno pojedynczego pracownika, jak

i firm. to najemcy je współ-tworzą i przeobrażają. Są

w stanie wchodzić w in-terakcje z przestrzenią i dopasowywać ją do sie-bie (układ mebli, rucho-me ściany, indywidual-ne ustawienia natężenia

światła czy klimatyzacji). biurowiec staje się miej-

scem żywym i wciąż się zmie-niającym.

Scenariusz

rosnące zjawisko cyfrowego nomadyzmu (osób, które łączą pracę z podróżami i nie muszą mieć stałego biura) wiąże się ze zmianami w organi-zacjach. biuro postrzegane jest często przez tę grupę nie jako miejsce, ale jako usługa. od prze-strzeni oczekuje się, by była łatwo adaptowalna i elastyczna.

Dzięki zaawansowanym technologiom (m.in. sztucznej inteligencji, wykorzystaniu analiz big data czy rozwiązań z kategorii in-ternetu rzeczy) pracownicy po-trafią personalizować miejsca swojej pracy. Specjalne aplikacje pozwalają m.in. zadbać o indywidual-ny komfort: dostoso-wując temperaturę, oświetlenie czy nawet zamawiając lunch czy catering.

Skanska pracuje wg koncepcji activity-based Working. biura oferują wiele rodzajów przestrzeni, które odpowiadają na różnorodne potrzeby pracownikówŹródło: SkANSkA




Michalina Frątczak, Anna Chwil,Wydział Architektury, Politechnika Gdańska

neutroMicroPlastic

neutroMicroPlastic to obiekt, który w 90% znajduje się pod wodą jako stacja oczyszczająca morza i oce-any z cząsteczek mikroplastiku, a w pozostałych 10% – nad powierzchnią wody. ta część przeznaczona jest dla pracowników biurowych. Inspiracją dla idei i formy biurowca stał się morszczyn pęcherzykowaty, zwłaszcza sposób jego rozrastania się (system dycho-tomiczny).budynek zaprojektowany jest z uwzględnieniem za-sad biomimikry. owalne otwory okienne zaczerp-nięte zostały z widoku mikroskopowego tkanki organicznej. budynek jest samoregenerujący się, tj. na bieżąco odbudowuje się dzięki wbudowanym w strukturę drukarkom 3D, a nawet rozbudowuje z użyciem zneutralizowanych cząsteczek mikropla-stiku i grafenu. Ponadto jest energetycznie samowy-starczalny dzięki zastosowanym technologiom czer-piącym energię z sił natury. nadwyżki produkowanej energii dostarczane są do sieci miejskiej.

D e S I G N S P e k u l A T Y W N Y




budynki odpowiadające na scenariusz dziśW siedzibie Microsoftu w Mediolanie, w biurach firmy leGo czy Skanska, pracownicy nie mają na stałe przy-pisanych biurek. Przychodzą rano i wybierają to, gdzie chcą usiąść – w zależności od tego, czy są nastawieni na pracę samodzielną czy zespołową, czy potrzebu-ją ciszy czy dynamicznej przestrzeni. Do dyspozycji są różnego rodzaju stanowiska: standardowe biurka, biur-ka stojące, kanapy, duże stoły do pracy w grupie, za-mknięte sale różnej wielkości (do spotkań formalnych i nieformalnych), otwarta przestrzeń, strefa relaksu itd.

Pracownicy holenderskiego budynku the edge na ekranie swojego smartfona mogą sprawdzić, gdzie da-nego dnia pracują, ponieważ nie mają stałych miejsc pracy. System wskazuje wolne miejsce zgodnie z pre-ferencjami określonymi przez użytkownika: blisko eks-presu do kawy, w cichym kącie, blisko okna albo grupy kolegów. Profil użytkownika zawiera też informacje m.in. o preferowanej temperaturze czy oświetleniu. kiedy właściciel telefonu siada przy biurku, system au-tomatycznie reguluje klimatyzację.

Facebook, Menlo Parkkalifornia (uSA)

Zbudowana w 2015 r. siedziba facebooka w Menlo Park (pod San francisco) to największe na świecie biuro typu open office – mieści 2800 pracowników. ogromna powierzchnia podzielona jest funkcjonal-nie tak, aby jak najłatwiej i najszybciej można było stworzyć tymczasowe zespoły pracujące nad wspól-nymi projektami. Duża i pusta przestrzeń w trosce o samopoczucie pracowników została przełamana sporą ilością przegród, obszarów wypoczynkowych i wygodnych kanap. W budynku są wszechobecne stołówki dla pracowników (serwujące kuchnie z róż-nych stron świata) oraz jeden wielki hangar z wydzie-lonymi pojedynczymi pomieszczeniami, takimi jak toalety, stołówki, pokoje dla matek z dzieckiem.

Źródło: newsroom.fb.com



invisible architecture

invisible architecture/niewidzialna architektura

Słowa klucze: niewidzialność, biomimikra, metamateriały, dopasowanie, maskowanie, adaptive architecture

czynniki zmian: społeczne (postępująca urbanizacja, wellbeing), technologiczne (metamateriały)





• „Niewidzialność” trendem na wysta- wach architektonicznych i designer- skich

• Współczesne budownictwo

• Zaawansowanie badania nad wyko- rzystywaniem metamateriałów

Sygnały zmian

Scenariusz Invisible architecture zakłada, że budyn-ki stają się „niewidoczne” dla mieszkańców miast. nie dość, że wtapiają się w otoczenie i nie zakłóca-ją przestrzeni, to na dodatek – wykorzystując naj-nowsze rozwiązania i technologie – niejako znikają z miast. Scenariusz ten jest również odpowiedzią na zmniejszającą się powierzchnię w miastach i bałagan architektoniczny oraz wiąże się z coraz silniejszym nastawieniem na poszanowanie dziedzictwa kultu-ralnego i krajobrazu miejskiego. Według niego wy-korzystywane do budowy fasad metamateriały są już tak zaawansowane technologicznie, że budynki stają się prawie niezauważalne dla przechodniów. nie ma problemów z cieniem padającym od budynków ani z widoczną ingerencją w krajobraz miasta. również pracujący w budynkach ludzie mają wrażenie „bycia częścią miasta”. architektura spleciona jest z okolicz-nym krajobrazem i miastem, staje się z nim nieroze-rwalna, nie zakłóca przestrzeni.Scenariusz jest także spójny z większym trendem nie-widzialności, który związany jest generalnie ze współ-czesnym światem – szczególnie nowych technologii, w którym największe postępy i innowacje są właści-wie niewidoczne dla ludzi (rozwój sztucznej inteli-gencji, sieci 5G, big data itp.).

Scenariusz

nowoczesne budownictwo wykorzystuje mate-riały, technologie i przeszklenia, by wtopić fasa-dy budynków w tkankę miejską, a nie za wszelką cenę je wyróżnić. Coraz bardziej zaawansowane materiały pozwalają na osiągnięcie wrażenia „niewidzialnego” budownictwa.

Milano Design award 2017. Wystawa w całości poświęcona tematowi niewidzialności. Proj. tokujin Yoshioka S.f. Senses of the futureŹródło: www.tokujin.com




niebryła archetypowaD e S I G N S P e k u l A T Y W N Y

Mimo że termin archetyp odwołuje się do pierwo-wzoru – w tym przypadku potrzeby pierwotnej za-korzenionej w świadomości człowieka – istniejące od wieków budynki niekoniecznie uwzględniają te wartości. okazuje się, że w związku z rozwojem tech-nologicznym dopiero biurowiec 2040 r. może pogo-dzić wszystkie te potrzeby. niebryła archetypowa ma

zatem zapewniać środowisko sprzyjające nie tylko efektywnej pracy, lecz także bliskości rodziny, natury i rozwoju – a te czynniki powinny wpływać na wzrost wydajności.aby wykreować tego rodzaju multizadaniową prze-strzeń, projekt zakłada architekturę jakby niewidocz-ną, skupioną wyłącznie na omawianych czynnikach. Sam obiekt ma łączyć funkcję zarówno biurową, jak i socjalną oraz zapewniać przestrzeń dla skupienia i rozwoju. forma wydaje się być utopiona w zieleni

lub częściowo nawet pod warstwą wegetacyjną, by uwypuklić strefy skupione na powyższych czynni-kach. Pracujący w projektowanym obiekcie człowiek powinien mieć wrażenie przebywania nie w budynku, ale w otoczeniu natury.Projekt zakłada nie tylko rozwiązania chroniące ist-niejące wytwory natury, lecz także nowo wykreowane

środowiska przyrodnicze mające towarzyszyć czło-wiekowi pracującemu. aby zmniejszyć wymiar jego pracy bez pomniejszania jej efektów, niebryła gene-ruje również przestrzenie, w których pracować mają nie ludzie, ale ich kreacje w postaci awatarów i ho-logramów. te zaawansowane twory mogą pracować całodobowo, dlatego życie budynku powinno toczyć się nawet nocą – ze zmienną miejscami funkcją opo-zycyjną do biurowej.

Anna Jeziorska, Paulina Gudzińska, Wydział Architektury, Politechnika Gdańska




budynki odpowiadające na scenariusz dziśBNP Paribas, Rzym

Siedziba bnl-bnP Paribas w rzymie to 12-kondygna-cyjny budynek zaprojektowany przez włoską pracow-nię architektoniczną 5+1aa (obecnie atelier femia), który został stworzony w taki sposób, aby wpisywał się w otaczający go miejski krajobraz, nie zakłócając go. Dzięki inteligentnie opracowanemu przeszkleniu odbija on otoczenie ze wszystkich stron niczym lu-stro. Wygląd budynku zmienia się zatem zależnie od pory dnia i pogody, odbijając obrazy miasta i światła, jednocześnie nie zakłócając krajobrazu. na potrze-by struktury przeszkleń budynek wykorzystuje pięć różnych produktów z linii szkieł przeciwsłonecznych, z których cztery zapewniają srebrzysty odblask, a pią-te – bardziej neutralny wygląd.

Przykładem dążenia do niewidzialnej architektury jest również nowa hamburska filharmonia nad Łabą (elbphilharmonie) z 2017 r., której wieżowiec nabudo-wany na dachu starego spichlerza składa się z 1100

szklanych elementów. fasada w dzień przybiera kolor nieba, wieczorem odbija promienie zachodzącego słońca, a w nocy błyszczy światłami z wnętrza i wta-pia się w miasto. każdy z nowoczesnych szklanych paneli ma 4–5 m szerokości i jest wysoki na 3 m. Invisible barn to projekt znajdujący się w kalifornii. Dzięki zastosowaniu na całej powierzchni odblasko-wej folii poliestrowej o wysokim współczynniku od-bicia (90%) w zakresie 200–400 nm długości fal bu-dynek jest właściwie niewidoczny dla ludzkich oczu, ale dostrzegany przez ptaki, co zapobiega ich zde-rzeniom z całą niewidzialną budowlą. W konstrukcji odbija się naturalne otoczenie: różne gatunki drzew i roślin czy niebo. Iluzja wzrokowa, która zamazuje granice budynku, pozwala mu się ukryć i stać się nie-widzialnym, rekonstruując w ten sposób otaczający krajobraz.W scenariusz ten wpisuje się poniekąd coraz głośniej-sza koncepcja wirtualnych biur, gdzie klasyczny bu-dynek będzie zbędny do codziennej pracy lub będzie pełnił jedynie funkcje prestiżowe.

Źródło: www.realestate.bnpparibas.plSiedziba grupy bnl-bnP Paribas w rzymie foto: ezio Gosti


to tylko wycinek raportu „living buildings”.

W pełnej wersji znajdziesz:

[Pobierz pełen raport]

pełne opisy każdego z

5

scenariuszy

13 szeroko opisanych projektów budynków przyszłości (w ramach design spekulatywnego)

dodatkowe

10 przykładów budynków odpowiadających na scenariusze dziś

szeroko opisane czynniki zmian mające wpływ na przyszłość biurowców.


Living buildings -...

Documents

Transcript of Living buildings -...