LITERACKI I POZALITERACKI TEKST KULTURY NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO

Konwersatorium

Pozaliterackie teksty kultury

dr Anna Adamczuk-Stęplewska

TEKST KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ

W podstawie programowej kształcenia ogólnego w obszarze przedmiotu język polski na wszystkich etapach edukacji pojawia się pojęcie „tekst kultury”, rozumiany jako każdy wytwór kultury stanowiący całość, uporządkowany według określonych reguł.

STRATEGIA POWROTU DO RZECZYWISTEJ LEKTURY W NOWEJ PODSTAWIE PROGRAMOWEJ (S.J.ŻUREK)

Intencją autorów nowej podstawy była zmiana sytuacji kulturowej, a szczególnie czytelniczej.

Strategia powrotu do rzeczywistej lektury w zakresie recepcji tekstów wyznacza hierarchię ważności:

1. utwory literackie, których podstawą jest myślenie

2. teksty kultury – pozaliterackie wspomagające

proces recepcyjny.

PRACA Z TEKSTAMI KULTURY WSPOMAGAJĄCA PROMOCJĘ CZYTELNICTWA (S.J.ŻUREK)

wdrażać uczniów do czytania od najmłodszych klas, za pomocą atrakcyjnych tekstów literackich, dobrze dobranych, a więc odpowiadających zainteresowaniom w tym przedziale wiekowym,

wprowadzanie różnych gier i zabaw na kanwie przeczytanych tekstów literackich, a także stosowanie systemu nagradzania (np. współpraca z nauczycielem bibliotekarzem i informatykiem

w opracowaniu wielowariantowych tekstów weryfikujących rozumienie przeczytanego utworu),

w każdej szkole powołać do istnienia bibliotekę mobilną, „na kółkach”,

PRACA Z TEKSTAMI KULTURY WSPOMAGAJĄCA PROMOCJĘ CZYTELNICTWA (S.J.ŻUREK) C.D.

sięganie po teksty najnowsze pisanej językiem bliskim współczesnej młodzieży,

nie należy zaniedbywać pracy z tekstem literackim przy użyciu środków audiowizualnych (np. radiowego słuchowiska powstałego na kanwie powieści czy materiału edukacyjnego w internecie, hipertekstowych wydań utworów).

Godna polecenia jest tu np. witryna wolnelektury.pl wraz z zamontowanymi w niej nowoczesnymi urządzeniami z zakresu TI.

PRACA Z TEKSTAMI KULTURY WSPOMAGAJĄCA PROMOCJĘ CZYTELNICTWA (S.J.ŻUREK) C.D.

filmowe adaptacje dzieł literackich muszą być traktowane przede wszystkim jako autonomiczne dzieła sztuki (więc analizowane z uwzględnieniem narzędzi z zakresu filmoznawstwa), a nie jako sposób na ominięcie przymusu przeczytania dłuższego tekstu,

współpraca z rodzicami.Wniosek: Praca z pozaliterackim tekstem kultury

ma na celu przede wszystkim przywrócenie lekturze czytelnika, a kulturze świadomego odbiorcę i uczestnika.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA II POZIOMIE

EDUKACYJNYM (SZKOŁA PODSTAWOWA KL. IV-VI)

Cele kształcenia – wymagania ogólne1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji:

„Uczeń (...) rozwija umiejętności poznawania dzieł sztuki; uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe oraz stosować odpowiednie sposoby ich odbioru”.

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury

„Uczeń poznaje teksty kultury (…); rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; (…) rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi (…)”.

3. Tworzenie wypowiedzi

„Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i piśmie na tematy (…) związane z tekstami kultury (…)”.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA II POZIOMIE EDUKACYJNYM (SZKOŁA PODSTAWOWA KL. IV-VI)

Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe.

Uczeń:- identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny,

literacki, reklamowy,- rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia i

gratulacje, zawiadomienie i ogłoszenie, instrukcję w ty przepis),

- wyodrębnia elementy składające się na: widowisko teatralne, dzieło filmowe i telewizyjne,

- identyfikuje opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks,

- tworzy wypowiedzi pisemne w zróżnicowanych formach.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA II POZIOMIE EDUKACYJNYM (SZKOŁA PODSTAWOWA KL. IV-VI)

Teksty kultury:

wybór:- lektur spośród literatury dla dzieci i młodzieży

(obowiązkowo 4 pozycje książkowe w roku),- kolęd i pieśni patriotycznych (akademie

okolicznościowe),- filmu i widowiska teatralnego z repertuaru

dziecięcego (wycieczka edukacyjna),- programu telewizyjnego.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA III POZIOMIE EDUKACYJNYM (GIMNAZJUM)

Uczeń:- czyta lektury z zakresu literatury popularnej i

młodzieżowej, stopniowo poznaje też dzieła ważne dla kultury polskiej i światowej,

- rozróżnia gatunki publicystyczne, prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż),

- zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela,

- rozpoznaje odmiany gatunkowe lit.popularnej (powieść, opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, s-f, fantasy),

- wskazuje elementy dramatu,

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA III POZIOMIE EDUKACYJNYM (GIMNAZJUM) C.D.

- w tekstach współczesnej kultury popularnej znajduje nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków,

- uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA III POZIOMIE EDUKACYJNYM (GIMNAZJUM) C.D.

Teksty kultury:

- nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku z wyboru literatury młodzieżowej i popularnej oraz wskazanych tekstów z kanonu klasyki,

- wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu,

- wybrany komiks,- wybrane programy telewizyjne.

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA IV POZIOMIE EDUKACYJNYM (SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA)

Uczeń:

- wykorzystuje wiedzę o kontekstach podczas interpretacji tekstu literackiego,

- rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, języku polityków i dziennikarzy,

- w tekstach kultury dostrzega obecne wartości narodowe i uniwersalne

POZALITERACKIE TEKSTY KULTURY W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ NA IV POZIOMIE EDUKACYJNYM (SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA) C.D.

Teksty kultury:- nie mniej niż 13 pozycji książkowych w ciągu

3 lat nauki,- na PP (poziomie podstawowym): wybrane

filmy polskich reżyserów, homilia Jana Pawła II (1979) – nagranie TV,

- na PR (poziomie rozszerzonym): wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej, spektakle teatralne w tym Teatru TV (jeden w roku), stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika, kwartalnika.

PODSUMOWANIE

Wprowadzenie pozaliterackiego tekstu kultury do edukacji polonistycznej na II, III i IV poziomie ma za zadanie:

- stopniowo rozwijać kompetencje kulturowe,- przyczyniać się do promocji czytelnictwa,- uatrakcyjniać odbiór literatury poprzez

rozmaite konteksty kulturowe,- wskazywać na wieloaspektowy odbiór kultury.