Krzysztof Habich - Ostatnich gryzą psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)

8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)

1/179


2/179

Ostatnich gryz psy czyli o drodze do

bogactwa

Krzysztof Habich


3/179

Krzysztof Habich - urzi si w 1947 rku w rodzinie kupieckiej.

Ju z piersi matki wyssa wiamd znaczenia sprawieliwci specznej, w imi ktrej

upaostwwin rbek rzicw. Suy n paostwu czasu, a zsta zewastwany i porzucony.

Bya t pierwsza lekcja makreknmii.

Stuiw nie skoczy - przestraszy si nakazu pracy na paostwwym oraz uzalenienia kariery

przynalenci partii, ktra swj si czerpaa z teg, c zabraa innym.

Na paostwwej psazie nie przepracwa nawet nia. Biznesem zaj si jeszcze na stuiach. Jak

pierwszy prywaciarztrzyma, w scjalizmie, tytu Menagera Rku. Kapitalizm uhnrwa g

tytuem Biznesmena Rku i wielma innymi, najbarziej znaczcymi nagrami.

Tygodnik Wprostsklasyfikwa g w czwce najbgatszych Plakw. Marzy, aby pbne

miejsce w wiecie zaja Plska Uwaa, e jeyn przeszk jest wiamd speczeostwa.

Wierzy, e t ksik przyczyni sie jej zmiany. D przeknania luzi, e najkrtsz rg

bgactwa jest wlnd.

W kraju, ktreg bywatele ciesz si wlnci, lepiej yje cae speczeostw, nigy natmiast nie

bzie brbytu tam, gzie rzy uzurpuj sbie praw reglamentwania wlnci. Ograniczaj

j jenym bywatelm, aby yd innym, najczciej wimi sprawieliwci specznej. Trzymaj

obywateli na smyczy, ajeli- mimo to - niektrym znieb ua si c uplwad, bieraj wiksz

czd upu la tych, ktrzy na tej smyczy plwad nie chc alb nie mg. Tymczasem wlnci nie

mierzy si ugci smyczy. Wlnd idobrobyt jest tylko tam, gdzie smyczy nie ma wgle. Nawet,

jeli niektrzy uznaj za niesprawieliwe t, e jeni bywatele teg brbytu pbiegn szybciej,

a inni wlniej. Rwnanie najsabszeg jest zasa szlachetn, ale tylk wharcerstwie. W

gospodarce iw yciu temp narzucaj najsilniejsi, natmiast statnich gryz psy.


4/179

O stuleci uczn nas, e pwinnimy czcid naszych przkw i byd wierni naszym traycjm,

i brze, e pstpwalimy zgnie z tymi naukami.

Teraz jednak, w bliczu wyzwao przyszci, musimy rbid t, czeg nie rbilimy nigy t

i czeg, bawiam si, memy kazad si niezlni, a mianwicie czcid naszych

ptmkw, kchad nasze wnuki barziej, ni samych siebie.

Jim Dator


5/179

Cz I

Spojrzenie na Polsk

T wanie pejmwane przez luzi prby uczynienia paostwa niebem, zamieniay je zawsze

w piek.

Friedrich Hlderlin

Ile jestemy warci, czyli portret wasny na tle innych

Jeli serce w twej piersi a bgactwa, czyo tak - pracuj, pracuj i pracuj.

Hezjod

Ju craz mniej sb pamita, e w dekadzie sukcesu, czyli za panowania Edwarda Gierka (lata

1970-1980) scjalistyczna prpagana twierzia, i Plska jest... ziewitym mcarstwem wiata.

Speczeostw nabija si z takiej megalmanii, wystarczy bwiem wyjechad ktregklwiek

kraju zachnieg, aby zbaczyd jak tam zapatrzne s sklepy i - c waniejsze - na c luzie mg

sbie pzwlid za wasne zarbki. Prwnanie t niezmiennie wypaa la nas przygnbiajc. Sk

wic bra si ten hurraptymizm naszych prpaganzistw?

Z teg, e nie patrzyli ni na gspark czyma zwykych luzi, lecz mierzyli j bzurnymi

wskanikami, np. ilci wyprukwanej stali czy cementu na gw mieszkaoca. A stali i cementu

prukwalimy u. Du tn, w zym gatunku. B ju gatunki szlachetniejsze trzeba by

sprwazad z zagranicy. Wytapialimy wielkim wysikiem u stali, eby wybuwad u hut, ktre

wyprukuj jeszcze wicej stali. Przemys pracwa sam la siebie, luzkie ptrzeby pzstawiajc

niezaspkjnymi. Stali, wgla, cementuby wic u, ale pralek, mebli, ywnci brakwa

cigle. Tak wyglaa nasza ziewita, mcarstwwa pzycja.

Jak jest teraz? Kiey zaczlimy mierzyd zamnd speczeostwa tak, jak rbi t inni, czyli

wielkci Pruktu Krajweg Brutt na jeneg mieszkaoca, kaza si, e... krl jest nagi.

Jestemy jenym z najbieniejszych krajw, jeli przymierzymy si paostw bgatej Eurpy czy

USA. Nasz Produkt Krajowy Brutto na gwwynsi bwiem k. 2.200 larw amerykaoskich

rcznie. Takiej wartci towary i usugi wytwarza jeen statystyczny bywatel w Plsce.

T nie jest wielkd impnujca, jeli zbaczymy, jak ten wskanik wygla u innych. Bogaci

Szwajcarzy maj 34.000 USD, Japoczycy 29.000 USD, aleka Australia 16.000 USD, Austria 23.000

USD, za najbieniejszy cznek Unii Eurpejskiej, czyli Prtugalia - 8.500 USD. Nawet w naszym

byym bzie, czyli byej RWPG wcale nie jestemy najlepsi, chd tutaj pzim mamy barziej

wyrwnany. Lepsi, bgatsi nas s Czesi - 2.400 USD, Bugarzy - 2.300. A za nami na wiecie klejka

krciutka - Turcja 1.900 USD, Swacja 1.700, Inie 293 USD (tabela nr 1).

Dystans tych, ktrym chcielibymy rwnad pzimem zamnci jest wic lbrzymi. Gybymychcieli yd tak, jak Austriacy - musielibymy rczniewytwarzad wszystkieg ziesicikrtnie wicej!


6/179

Prtugalia za, ktra jest krajem napraw d bienym, ma PKB a czterkrtnie nas wyszy.

eby wic prbwad te kraje ganiad - musimy pracwad nie tak, jak becnie. Nie tak nawet, jak

one, ale - o wiele bardziej wydajnie.

W jaki spsb wytwarza si bgactw kraju? S tylk wie rgi - wasna praca raz wymiana

z zagranic. D histrii przeszli Fenicjanie -jak nar najbgatszy i ten, ktry wymyli pienize -ktrzy sami niczeg nie prukwali, tylk zajmwali si hanlem z innymi narodami.

Wielu Plakw, ktrzy chcieli zwiezad wiat za kmuny - a by t niemliwe przy pzimie

siganych zarbkw - ucieka si wanie hanlu. Za ztwki nic w wiecie nie mna by

kupid, wywn wic krysztay, kawir, lisie futra, elazka. W zalenci teg, c i w jakim kraju

mia najlepsze przebicie. Mna by pwiezied, e yk hanlu mamy o wiele lepsz, ni inni.

A jenak, jak kraj, nie wykrzystujemy tej sknaej i szybkiej drogi do bgacenia si. Spjrzmy

statystyk, a zbaczymy, e ci, ktrzy s nas bgatsi, wymieniaj ze wiatem twary na

nieprwnanie wiksz skal.

Polska eksportuje i importuje rocznie na gwzalewie za 858 USD, Niemcy za 8.637 rwnie

larw, a nie marek, Austria za 8.503, USA za 4.174 USD. Kto jest od nas gorszy? Turcja - 637,

Rumunia - 449, Ukraina -106, Indie - 49 (tabela nr 7).

Patrzc na grup krajw bgatych i tych, yjcych w nzy, wiad wyranie czeg prwazi

ochronarzimeg przemysu, rzimeg rlnictwa i rzimeg niezgulstwa prze knkurencj

zagraniczn. D zmniejszenia wymiany z innymi krajami, a w rezultacie - do rezygnacji ze

sprawzneg spsbu chzenia zamnci. Im kt si barziej chrni, tym bardziej jest

bieny. Bieny, b gupi i robi nie to, co powinien i co umie najlepiej.

Skr jenak chrnimy rlnikw (ca na ywnd s ju hrrenalnie wyskie, a kontyngenty

bezcwe - minimalne) i przemys samchwy (ziki czemu u nas samch niemiecki kosztuje

wa razy wicej, ni w Niemczech, wic plnezy i maluchymg bezkarnie zatruwad nam

rwisk) i kilka innych bran, t kt musi za t ciej pracwad. Kt? An, prblem w tym, e nikt

nie ma ochoty.

Niby wzilimy si za buw kapitalizmu, ale uzimy si, e zrbimy t wasnym, nie krytym

przez nikogo sposobem, czyli - bez kapitau (wasneg nie mamy, a zagraniczny nie bardzo lubimy)

i co jeszcze gorsze - bez pracy.

Prsz si na mnie nie burzad. Z pewnci jest w naszym kraju wielu luzi, ktrzy barz cikpracuj. I, byd me, ziki temu staj si ni lumi craz barziej zamnymi. Ja jenak nie pisz

o nich, ale o speczeostwie, jak caci. Opieram si nie na wasnych spstrzeeniach, ale na

roczniku statystycznym z 1994 roku. I w tej oto publikacji widzimy, jak w statnich latach wygla

nasz przecitny (nie - nminalny) tyzieo pracy. reni w tygodniu w przemyle przetwrczym

pracwalimy: w 1980 rku - 37 godzin w 1985 roku - 35,6 godziny w 1990 roku - 32,8 godziny w

1992 roku - 31,4 godziny.

Prsz si nie uzid, e statystyk psuje nam wielka rzesza bezrbtnych. Rcznik nie bierze ich

w gle p uwag. Zajmuje si tylk czasem pracy luzi zatruninych.


7/179

Pracujemy krcej, b me chrujemy wicej. Przy brej rganizacji pracy system sam wymusi, e

bzie si pracwa 8 gzin, czy ile ptrzeba, intensywnie.

Tak wic z kaym rkiem pracujemy craz krcej. A przecie nie spa nam z nieba nagle jaki

lbrzymi kapita, ziki ktremu wszystkie przesibirstwa mgy wyrzucid stare maszyny i zastpid

je nwymi, barziej wyajnymi. Owszem, przesibircy inwestuj, ale nie zieje si t w panymszybkim tempie, b nasz kapitalizm ma pier pid lat i o kapitalistw jest w nim na razie atwiej

ni o kapita, za kreyty s cigle barz rgie. Nasz przemys nie unwczenia si wic tak

byskawicznie, e usprawieliwia t craz wiksz niechd pracy. Nikt te chyba nie wtpi, e inne

kraje rzwinite - Niemcy, Francja, USA maj prukcj nwczeniejsz i wyajniejsz ni my. A

jenak wszzie tam luzie pracuj uej!

Najbgatsi Szwajcarzy (34 tys. PKB) pracuj w tygniu ziesid gzin nas uej. Anglicy - jeszcze

wicej - prawie o 13 godzin. Kto jest od nas bardziej leniwy? Z krajw, ktrym pzimu ycia

zazrcimy - ADEN (tabela nr 3).

Zupen niespziank jest za tygniwy czas pracy w USA. W tym samym czasie, gy mymy

z naszego tygodnia pracy urywali godziny, oni, o tyle nas bgatsi, wyuali przepracwany czas.

W 1980 roku pracowali niewiele nas uej, b 39,7 gziny, w 1985 -ju 40,5 gziny, w 1990 -

40,8, a w 1992 - 41,4 godziny.

A przecie trun zaprzeczyd prawiwci, e bgaci mg si pcid mniej. Stad ich bwiem na

kupn craz lepszych urzzeo, ktre craz wicej czynnci wyknuj za czwieka. Mg wic swj

czas pracy skracad. Mg, ale nie chc, b inni take nie chc. wiat pzi przu craz szybciej,

a statnich gryz psy. Nas, p wzglem liczby przepracwanych gzin w tygniu, mg gnid ju

tylko kraje Trzecieg wiata. Te rzwinite zstawiy nas bwiem alek w tyle.

Jak si nie ma kapitau, t trzeba pracwad o wiele ciej tych, ktrzy g maj. Jak si nie ma

kapitau, ani chty pracy, t nie signie si takieg pzimu zamnci, jakim ciesz si inni.

Zwaszcza, e tych pracujcych - ma, ale jenak - te jest u nas mniej ni w innych krajach. Nam

kapitalizm kjarzy si z uym bezrbciem, ale nie jest t wnisek, ktry ptwierzaj inne

przykay. Nasze bezrbcie jest wielkie, bez zajcia znajuje si a 15,5% luzi zlnych pracy. W

niewtpliwie barziej kapitalistycznych Stanach Zjencznych wskanik ten wynsi 6,8%, w

Niemczech - 8,2% (a statystyk t psuje wielu bezrbtnych z byej NRD). Nas bije Chorwacja,

Hiszpania (21,5%) oraz Finlandia (17,9%) - (tabela nr 2).

Jeli wic zestawimy ze sb te wszystkie wskaniki, t u si ne w cakiem niewesy braz.

Mamy jeden z najniszych setek sb czynnych zaww - 45,2% (za nami s tylk Wchy -

42,5% i Wgry - 41%), podczas gdy w Szwajcarii wynosi on 51,5%, w USA - 50% (tabela nr 6). Co

znaczy, e taki prcent rsej lunci pracuje, reszta - t emeryci, rencici i bezrbtni. Nie d

wic, e jest t grupa mniej ni w innych krajach liczna, t take jej czas pracy jest krtszy. Za trzeci

czynnik, ecyujcy o zamnci, czyli wyajnd, take wiele pzstawia yczenia i sytuuje nas

w gnie paostw rzwinitych.

Cz spoeczestwa aktywna zawodowo

Rok Polska USA1980 51,2% 46,8%


8/179

1985 48,9% 49,0%

1992 45,2% 50,4%

Liczby i tabele, w ktre wart si wgbid, pkazuj wic, zarwn t, jak barz jestemy innych

biedniejsi, ale przede wszystkim -jak mamy szans, aby t zielc nas legd pknad.Knkluzja jest, niestety, barz smutna. Jeli bziemy tak pracwad, jak becnie i tak graniczad

wymian mizynarw, t zielcy nas wiata ystans bzie si z kaym rkiem pwikszad.

Nie ma wic mwy o tym, e gnimy Szwajcari, czy chdby Prtugali za 10 czy 20 lat. Wzrst

naszego Produktu Krajowego Brutto o 6%, z czeg rz jest niezwykle umny, t w liczbach przyrost

o k 130$ na jeneg mieszkaoca naszeg kraju. W Szwajcarii zalewie 1% wzrstu, aby

przyrst 340$ na jeneg mieszkaoca. P latach me si wic kazad, e jestemy nich jeszcze

alej, ni becnie. Wart zad sbie z teg spraw ju teraz. Chdby p t, eby przeknad si, i

pzstajemy ubzy na wasne yczenie, a nie - z pwu niepmylnych, zewntrznych

klicznci. Nasz brbyt zaley nas, ale nigzie nie jest pwieziane, e musimy g signd

bez wyrzeczeo. Alb przyjemne nierbstw i bgi spkj pscjalistycznych mastntw,

chronionych murami celnymi - alb te .cika praca, za ktr z czasem bzie mna kupid craz

wicej i wicej. Wspaniale jest mied u wlneg czasu, ale kiepsk spzad g p gym niebem,

z braku wasneg achu na gw. Zwaszcza gy hula wiatr i paa eszcz. Jeeli przyjlimy sbie

jak nar za cel - wzrem niektrych sekt - ubstw, t bralimy br rg i na pewno cel

signiemy.


9/179

Kto pi, komu ronie?

Nie mna latad jak rze, majc skrzya wrbla.

William Hudson

Nie me byd bgatym krajem taki, ktry ma nzne rlnictw. Nzne rlnictw nie stanie si

jenak bgatszym, jeli rz bzie je chrnitak, jak tej pry. I tu take lektura tabel,

pkazujcych, jak nasze rlnictw sytuuje si na tle innych krajw, jest szalenie puczajca.

Wychyomy niec za wasne ptki, eby zbaczyd, jak z prblemami wyywienia razi sbie wiat.

Zwykle, jeli przytacza si jakie statystyki, t najchtniej prwnuje si wyajnci z jednego

hektara. Tymczasem jest t wskanik, ktry - bez prwnania g z innymi - mwi barz niewiele.

Czasem me nam nawet zwnicz pprawiad sampczucie, jeli - chd ze zdumieniem -zbaczymy, e w Plsce zbiera si zjeneg hektara wicej pszenicy, ni w USA (tabela nr 8)! N t

wietnie - mna by pwiezied. Jestemy lepsi! Tak trzymad!

Tymczasem jestemy skansenem, c - w oparciu o ten sam rocznik statystyczny -jake atw

uwnid. eby bwiem mwid o nwczesnci rlnictwa, trzeba patrzed nie tylk na same zbiry,

ale przee wszystkim na t, jaka czd speczeostwa jest w stanie wykarmid reszt, a potem - ile

zuywa teg nawzw.

Barz atw zauwayd prst zalend: im kraj bgatszy, tym mniejsza czd jeg mieszkaocw jest

w stanie wyywid reszt.

W Polsce w rolnictwie pracuje 9,9% aktywnych zawodowo ludzi (w 1980 r. by ich 14,8%), w USA

zaledwie - 1,1%, niewiele wicej w Szwajcarii - 1,9% (ale tu trzeba wzid p uwag lbrzymi eksprt

serw), tyle sam w Szwecji, ktra raczej nie me pwiezied, e klimat jej sprzyja. Im bieniej, tym

wicej sb uprawiajcych rl. W Turcji 19,9%, w Iniach a 25% (tabela nr 9). Ten wanie

wskanik, a nie - wyajnd z hektara -jest miar wyajnci rlnictwa.

Wart, przy kazji, zwrcid uwag na jeszcze jen rzecz. Nasi chpi lamentuj, e prukcja

ywnci jest niepacalna. aj, ze skutkiem, wyskich ce, ju nie graniczajcych, ale wrcz

uniemliwiajcychimprt. Tak, aby pracujc niewyajnie, byli w stanie wyyd nie grzej, ni luzie

w miecie. I t pracujc na wch, trzech hektarach, gy nasze rlnictw jest niesamwicie

rzrbnine. Nikt nie ma wtpliwci, e lepiej, ni nasi chpi, yj amerykaoscy farmerzy. Ale tam

najmniejsze gsparstwa maj 70-80 ha i taki bszar uwaany jest za granic pacalnci. Z

mniejszego pola - uwaa amerykaoski farmer - wyyd si nie a, nie maj ne wic racji bytu.

Kraje bgate maj rlnictw wyajne, ziki mechanizacji i nwczesnci. Te z nich, ktre maj

nawyk ziemi uprawnej staraj si bad nie tyle o plny z 1 ha, ale utrzymujc wysk glbaln

prukcj, baj o zrwie wasneg naru - i minimalizuj zuycie nawzw. I tu tkwi tajemnica,

dlaczego zbiory pszenicy w Plsce s wiksze, ni w USA. My zuywamy na hektar 62 kg nawzw, ni

43 (tabela nr 10). Rnica w zuyciu nawzw i tak jest wiksza, ni w wyskci plnw. Natmiast

krzyci z propagowania rolnictwa ekologicznego - nie do przeliczenia.


10/179

Zrwi s bwiem nie tylk luzie, ale i zwierzta. Plska krwa aje tyle mleka, e chp na

Zachzie nie trzymaby takieg armzjaa w brze. Nasza krasula, jak si pstara, a rcznie

3.167 kilgramw mleka, niemiecka 5.100, amerykaoska - 7 tys. kg (tabela nr 11). W USA farmer nie

ma kptu z kupnem wyskmlecznej, mej krwy. U nas, na rlniczej wystawie zwierzt, cena

jawki holenderkisigaa 60 min starych ztych, a rolnicy licytowali tak wysoko, bo trudno jest

kupid krw breg gatunku. Ktry kraj lepiej ba o wasneg rlnika?

Patrzc z zazrci na zuywajce mniej chemii rlnictw amerykaoskie, mglibymy przynajmniej

sprbwad pjd niecw jeg lay, b zrwia naru nie a si przeliczyd na pienize. My te

mglibymy zmniejszydzuycie nawzw. Tak wyskie plny wcale nie s ptrzebne, a u ziemi

ley giem, nie ma wic mwy o tym, e ziemia plska nas nie wyywi.Wyywi z powodzeniem.

Nasze rlnictw nie jest tak nwczesne, jak amerykaoskie, ale my supermaszyny memy na razie

zastpid luzkimi rkami, ktrych na wsi plskiej jest za u, a miast te ich nie ptrzebuje.

Skutek byby taki, e pczas gy teraz kupujemy ywnd barz rg i skan, t ptem

mglibymy jed rwnie rg, ale przynajmniej zrw. Eklgiczn ywnd atwiej te brzesprzead tym, ktrzy na jej prukcj pzwlid sbie nie mg, pniewa zwyczajnie jest im za ciasn

- tak, jak bgatym Japoczykm.

Plski chp bgaciby si sprzeajc rg ywnd zrw. Wszyscy byliby zawleni. Dlaczego

wic tak si nie zieje?

P lekturze tabel mamy kany braz, jak nieefektywne jest nasze rlnictw. Skutki teg s asne

nie tylk la mieszkaocw wsi, ale la caeg speczeostwa Nieefektywnd rlnictwa t bwiem

c o wiele grszeg, ni nieefektywnd np. przemysu stczniweg. Statki bwiem kupuj tylk

nieliczni, ale jed musi kay. Pniewa tak wielka czd speczeostwa wytwarza tak ma czdPruktu Krajweg Brutt, wic i ceny ywnci s wyskie i rlnicy yj o wiele grzej, ni w innych

krajach.

Mim jenak wielkiej nieefektywnci naszeg rlnictwa, nie tylk n jest pwiezialne za nasz

bie. Przemys, chd jeg uzia w PKB jest u wikszy, take siga wyajnd o wiele nisz, ni

pbne brane w innych krajach. atwzrientwad si, wjakich ziezinach nasza wyajnd

najbarziej staje pzimu wiatweg. T te, gzie ca s najwysze: ywnd, samchy,

wyrby przemysu lekkieg, sprzt elektrniczny.

Spjrzmy na tabel, pkazujc, jaka jest wyajnd pracwnikw w przemyle samchwym

w najbardziej znanych fabrykach:

Koncern i kraj, w ktrymauto jest montowane

Liczba samchw, przypaajca na 1zatrudnionego

Toyota, Japonia 133,6

Opel, Niemcy 59,3

Ford, USA 58,8

Renault, Francja 48,0

Vw, Niemcy 23,6

FSO, Polska 4,0


11/179

Oczywicie, trzeba ad, e ta statystyka jest nie koca prawziwa Na Zachzie bwiem auta

w fabrykach, ktrych nsz si te ane, tylk si mntuje. W FSO natmiast take prukuje si

wiele czci. Nawet jenak przy tej pprawce, przewaga innych na nami jest miaca. Me teraz

zmniejsz j niec Kreaoczycy. W innych branach take nie bijemy wiata na gw. Trun jest

nawet pwiezied, e epczemy mu p pitach.

Prwnajmy tabele (tabele nr 12 i 13), ktre pkazuj ile ijakich twarw me kupid za reni

pensj Plak - z si nabywczinnych narw. I zestawmy te infrmacje z inn tabel, pkazujc

wielkd spycia w kilku wybranych krajach. C si kazuje? Z pierwszej tabeli wynika, e misa,

cukru, mki i wszystkich innych twarw memy kupid o wiele mniej, ni inne rzwinite kraje.

Prwnujc jenak spycie tych samych twarw ywnciwych wizimy, e nasze nie biega

w zasazie spycia innych. Czy jest t jenak pw raci?

Czwiek, bez wzglu na t, jak jest zamny, je zwykle ziennie jen niaanie, jeen bia

ijen klacj. Oczywicie ten bgaty gaza sbie barziej: umila psiki strygami, kawirem,

szampanem. Ale cukru, pieczywa je tyle sam, c bieny, alb nawet mniej, jeli chce yd uej.Mis bgaty je w lepszych gatunkach i wikszym wybrze, ale ilci s raczej zbline, b ki

rzeczywicie wszyscy mamy jenakwe. I bgaci, i bieni jez tyle, eby si najed, rwnie

statystycznemu Plakwi ek eber z gu nie przysycha, chd nie naley zapminad, e czd

luzi yje w nzy.

Bgateg bieneg nie rni wic zasanicz ild spywaneg pkarmu. Dlateg te statystyki

pkazuj, e my jemy pbne ilci misa, cukru, trch wicej innych zba, rwnie u

warzyw. Bgateg bieneg rni t, jak czd sweg chu baj przeznaczaj na ywnd -

im bieniejszy, tym wicej.

I dopiero w tym mmencie zaczyna si ramat. Teg bwiem, c zarabiamy, starcza wprawzie na

ywnd, ale ju na niewiele wicej. Stsunkw u kupujemy lwek, ubrao czy sprztu

elektrniczneg, ale nie ma ju mwy o tym, eby zarbid na wasny ach na gw.

Rwnie na Zachzie jest t twar rgi. Kreyt na wasny mek spaca si wic i przez 20 lat. Tam

jednak na tak pyczk stad luzi reni, i niec pniej reniej, sytuwanych, u nas - tylko

najbgatszych. I prblem bzie nabrzmiewad, gy stare my rzsypuj si szybciej, ni przybywa

nwych. A yd bez wasneg achu na gw si nie a. Me wiamd teg wanie faktu jest

przyczyn, i za tospycie alkhlu mamy kilkakrtnie wysze, ni wielkrd bgatsi nas.


12/179

Mao mamy i roztrwaniamy

Jeli kt nie chce rbid, niech te nie je.

Biblia Nowy Testament II List do Tesaloniczan

Nasz Produkt Krajowy Brutt na gw jest anie niski. Gybymy nim rzprzzali sami, ka

ztwk prze wyaniem glalibymy kilkakrtnie. Ale pna pw naszeg wsplneg

rbku zabiera nam buet w frmie rneg rzaju patkw i urznicy rztrwaniaj nasze

wsplne br.

W naszych tabelach wizimy, e inni maj nas o wiele wicej. Buet zabiera im jenak mniej.

Nam - pna pw, w krajach rzwinitych za k 35%. I tam parlamenty surw patrz na rce

urznikm. U nas za pswie narzekaj w Sejmie, e pna 30% wyatkw paostwa bywa si

pza kntrl parlamentarzystw! Urznicy wic bezkarnie nie swje pienize wyaj na sbie

bliskie cele. Jak speczeostw mamy wic jeszcze mniej, ni wypracwalimy.

Pwy narzekao maj wic i biedni, i bgaci. W kaym speczeostwie s luzie starzy, chrzy,

zieci, czy mniej zarani, ktrym paostw pwinn pmagad. U nas ptrzebujcych jest wielu, ale

pomoc - znikma. Ma wypracwujemy, wic chd nam zabieraj pna pw (a Bg jeen wie,

ile p rze marnuj), t i tak w rezultacie ptrzebujcych nie ma czym bzielad.

Niezawleni s te zrwi, silni i bgaci, b paostw patkami skrpwa im rce, pzbawi

wlnci gsparczej. Gyby nie te wizy, w pgni za wasnym zyskiem, twrzyliby nowe

przesibirstwa i nwe miejsca pracy. Przybywaby tych, ktrzy pracuj i pmnaaj naszewsplne bgactw, za ubywaby tych, ktrym trzeba pmagad.

Ju awn, awn temu luzie wymylili przyswie bez pracy nie ma kaczy. T jest barz mre

przyswie.

Ludzie w ankietach nierzak wypwiaaj si przeciwk nwemu ustrjwi, b pzbawi ich pracy,

bniy pzim ycia. Jenak t nie ustrj jest zy. Przez pna p wieku usiwan uwnid, e

scjalizm jest lepszy, a w kocu sam si rzsypa.

Nie mna mied pretensji bezrbtnych, koczcej szky mziey, luzi z niewielk

inicjatyw - e sami sbie nie stwrz miejsc pracy. W kaym speczeostwie s tacy, ktrzy chc

byd przesibircami i tacy, ktrzy wl spkjnie, slinie, ale bez ryzyka pracwad u kg. Nie ma

nigdzie kraju, w ktrym s sami kapitalici. Byt luzi mniej zaranych zaley tych zaraniejszych.

Nie plega t jenak na tym, aby jenym zabrad pienize i ad je rugim.

O wiele wiksz wybrani i wraliwd speczn wykazuje taki rz, ktry nie tamsi wlnci

gsparczej. Tylk wtey bwiem gsparka rzwija si w spsb nieskrpwany. Jeli bgaty,

w pgni za wasnym zyskiem, twrzy przesibirstw, t musi w nim zatrunid innych luzi. Jeli

za bierze mu si pienize i aneg przesibirstwa nie twrzy, t zabrane szybk zstanie

przejezne, bezrbtnych nie ubzie, a sfrustrwanych przybzie.


13/179

Nie ma innej rgi bgactwa, jak praca. Paostw pracy takiej, eby bya wyajna i dobrze patna,

zapewnid nie jest w stanie. Mg t zrbid tylk luzie przesibirczy. Nie naley im wic

przeszkazad, aby twrzyli warunki teg, bymy wsplnie szybciej wypracwywali nasz wsplny

brbyt. Lepiej szybk si bgacid, ni pilnwad, aby crazwiksza biea bya zielna jak

najbardziej sprawiedliwie.


14/179

Pienidze wasne i cudze

Najtaniej za cudze.

Anonim

Trafi nam si; zstalimy zaprszeni wytwrnej restauracji. Jak bzie wygla taki psiek?

Kay lubi c inneg, a jednak nasze pstpwanie bzie pbne. P pierwsze - nie bziemy

pacid, a wic rubryka cename nas w gle nie intereswad. Taka gratka zarza si rzak, wic

trzeba naleycie j wykrzystad. Zaczniemy teg, e uwanie przestuiujemy prpzycje

z przystawkami. Me skusimy si na kawir, a me na kraby czy inn egztyczn a rg przeksk,

ktrej nigy bymy sbie nie zafunwali za wasne, cik zarbine pienize. Ju nie z chci

nawerania finansw (chd na bieneg nie trafi) naszeg funatra, ale eby pkazad mu, e

ma take ze wiatwcami czynienia - nie mwimy wypicia aperitifu, a ptem, pbieni kawwzmcnimy armatycznym kniakiem. Przecie uajc si na prszny psiek, wasny samch

zostawiamy w mu. Jestemy na luzie, w czasie pobytu w wytwrnym lkalu kpczemy si tylk

tym, aby starczyd sbie jak najwicej przyjemnci. Przecie o t chzi rwnie sbie, ktra

w zaprszenie p naszym aresem skierwaa.

Wyawad nie swje pienize jest barz przyjemnie. Jeli wic czeg pczas teg sympatyczneg

wieczru aujemy, t chyba tylk teg, e - zamiast przejed luksusw tak spr sum -

wlelibymy j trzymad w gtwce. A wtey z pewnci wyalibymy te pienize zupenie inaczej.

Zamiast na kraby czy ostrygi, na przyka zapacilibymy rachunek za pr czy telefn. B reguy

rzzce wyawaniem swich pienizy s zupenie inne tych, ktrymi kierujemy si, wyajccudze.

Jeszcze inaczej wygla sprawa, gy pienize wasne wyajemy na kg. Na przyka kupujemy

znajomemu w prezencie ekspres kawy. Chcemy, czywicie, zrbid barwanemu przyjemnd.

Ale ju nie bez znaczenia jest fakt, ile nas ta jeg przyjemnd bzie ksztwad. Ekspeientka

pkazuje nam wa, na pierwszy rzut ka ientyczne, ekspresy. Rni si jenak cen. D teg

taoszeg uytkwnik, prze kaym zaparzeniem kawy, bzie musia wyd jenrazwy,

papierwy filtr. Aby wic w peni mg cieszyd si z prezentu, bzie musia nieustannie pnsid,

niewielkie wprawdzie, ale jednak, wydatki na zakup filtrw. Ale t ju b jeg pienize,

ecyujemy si wic na zakup taoszeg ekspresu. Wygla przecie tak sam piknie, jak tenrszy.

Drszy natmiast - gyby zasza taka ptrzeba - kupimy sbie. Nie lateg, e la siebie jestemy

bardziej rozrzutni, ale - wrcz wrtnie. Ten typ ma bwiem urzzenie, ziki ktremu nie trzeba

za kaym razem wkaad jenrazweg filtra. Jeli si wic wemie p uwag nie tylk cen

sameg ekspresu, ale take pniejsze kszty eksplatacji, t napraw ten rszy paci si

bardziej.

Wnisek nasuwa si sam: najbarziej racjnalnie gsparujemy pienizmi wtey, gy wasne

rki wyajemy na wasne ptrzeby. Natmiast wtey, gy wyajemy pienize cuze na ptrzeby

wasne, jak i wtedy, gdy z wasneg prtfela pacamy ptrzeby cuze - ta racjnalnd jest


15/179

zakcna innymi wzglami. Zarwn my sami, w sytuacji gy inni barwuj nas, jak i nasi blini,

obdarowani przez nas - serecznie za prezenty zikuj, ale w gbi serca wleliby stad gtwk,

ktr ne ksztway. Wtey bwiem pytek z niej byby najwikszy. Na pcieszenie pzsta

przyswie darowanemu koniowi w zby si nie patrzy.

W omawianych sytuacjach obdarowany i funatr nie byli sbie bcy. Kupilimy przyjacielwiekspres, a nie - klatk na kanarka, gy wiezielimy, e kaw uwielbia, a wizienia ptaszkw nie

znosi. Szalejcna wytwrnym biezie skusilimy si wprawzie na kawir, ale wzilimy g tyle,

eby zjed ze smakiem, a nie - eby si zmarnwa. Obie strny starajsi wiczachwywad

racjonalnie, a mim t c zgrzyta w tak sknstruwanych systemach wyawania pienizy.

A c si zieje, gy kt wyaje nie swje pienize na nie swje ptrzeby? Tak mia byd w ustroju,

ktreg szczliwie nie ua si nam zbuwad, czyli w komunizmie.

Teria gsia kaemu weug ptrzeb, a wic c takieg, jak zarbki za prac musiayby zstad

skaswane. Maj przecie t siebie - e, w przeciwieostwie kw - nie s jenakwe.Wybramy sbie (c, niestety, nie jest atwe), e mimo to ludzie w kmunizmie staraliby si

pracwad tak brze, jak wtey, gy stawali za t pienize. Byliby bwiem wiami, e te

umowne pienizenie i wprawzie ich kieszeni, ale jeneg, wsplneg, gigantyczneg

prtfela. I ptem jaki centralny planista wyawaby je kaemu weug ptrzeb.

Oczywicie, t nie mgby byd jeen czwiek, ale wielka armia urznikw i zapatrzeniwcw. Ci

pierwsi decydowaliby o tym, jakie s ptrzeby speczeostwa (jenstki w tym ustrju glnej

szczliwci nie mg byd brane p uwag). A me raczej zaecywaby o tym centralny

planista, b przecie glbalny ppyt musiaby si rwnad glbalnej prukcji. Lewie przesmak teg

mielimy w scjalizmie, gy nie by wane, ile wyprukwan pralek, czy butw, liczya sinatmiast wielkd masy towarowej. Ptem taki centralny rzzielnik trzeba zamienid na

rzzielniki wjewzkie, gminne, zielnicwe, uliczne i blkwe. Nie ma mwy anym

bezrbciu, znw praca ganiaaby za lumi.

Chcia najatwiej byby pewnie o zapatrzeniwcw. Dstaby taki furgnetk, list twarw,

hurtowni i aresw bircw. W pitki np. ca ulic Lenina zapatrzyby na bia w parwki,

a ssienia, Dzieryoskieg - staaby p kawaku wwiny z kci. Raz na wa lata mieszkaocy

obu ulic dostaliby kartki na jednakowe gumiaki.

W grszym ustrju, np. kapitalizmie, taka Kwalska sama musi gwkwad, c kupid na bia,

wjakim sklepie zapaci najmniej ijeszcze sama musi t zataszczyd mu. A w kmunizmie b si

o to martwid inni: planici, zapatrzeniwcy, knwjenci. I caa armia kntrlerw, ktra sprawzi,

czy np. tym zapatrzeniwcm nie przysz gwy, by z porcji zaplanowanych na 10-dekowe nie

krid p wa ek na lew. Oraz superkntrlerw, c przypilnuj aby nieuczciwi zaopatrzeniowcy

nie przekupili kntrlerw.

Jak ju cay ten system starczania kaemu weug ptrzebzstanie pracwany, t wyni si

prblem. Okae si, e chcia wszyscy planuj, jak mrwki, t niczyje ptrzeby nie zstay

zaspokojne. Nie tylk lateg, e ci, ktrym przypay spnie zielne, wleliby granatwe, a inni

zmuszaj si parwek, chd wleliby zwyczajn. Przee wszystkim lateg, e kiey annimwi

luzie wyaj nie swje pienize, eby zrbid brze innym annimwym ludziom, to nie ma prawa


16/179

si t uad. Ptrzeby barwanych s zwykle inne ni kmu si wyaje, a system ich zaspokajania

ksztuje tak u, e w rezultacie zielid mna craz mniej. Takie speczeostw skaa si bwiem

nie tylko z prucentw i konsumentw, ale - przede wszystkim - z armii luzi, tak napraw

bezpruktywnych, ktrzy gwkuj jak wyad nie swje pienize na nie swje ptrzeby. Nie

interesuje wic ich ani rubryka cena, ani za c si j paci.

A mim t, c nas nieparcie w komunizmie pciga.


17/179

Nie ma sprawiedliwoci

Sprawieliwd wasz szid b. (napis na cianie sali swej trybunaw starplskich)

Skr najmniej racjnalnie wyaje si cuze pienize na nie swje ptrzeby, t laczeg magamy

si teg z craz wikszym upbaniem? Dlaczeg, zamiast usilnie starad si samemu wyawad

swje cik zarbine pienize na wasne ptrzeby, naciskamy na t, aby gsparwali nimi

annimwi luzie? Gszc wrt kmunizmu, craz barziej si nieg zbliamy. O kilku lat,

chcia gsimy, e buujemy gspark rynkw, pzwalamy na t, aby craz wiksz czd

wypracwanych przez nas pienizy wyawa rz. Prukt Krajwy Brutt rnie bwiem wlniej,

ni buet centralny. W rku 1995 pna pw Pruktu Krajweg Brutto, a wic pienizy, ktre

wypracwalimy - wya rz, a nie my sami. O przeznaczeniu c rugiej ztwki ecyuje urznik,

a nie ten kt j zarbi. Chcia wic jestemy speczeostwem bienym, zwikszamy nasz mizerijeszcze barziej przez t, e annimwi luzie beztrsk wyaj nasze pienize. Nie interesuje ich

ani cena, b nie s t ich pienize, ani t, za c j pac, b nie la nich jest t przeznaczne.

Wybramy sbie sytuacj, e Kwalski chce sprzead swjeg malucha, ajeg ssia - Malinowski

gwatwnie ptrzebuje stareg, niergieg samchu. Malinwskiemu autk Kwalskieg pasuje

jak ula, za Kwalskieg cakwicie satysfakcjnuje cena, jak feruje mu ssia. C pmylimy o

bu tych facetach, jeli - zamiast bid transakcji bez prenika (znaj si lat i w gr nie wchzi

bawa, e maluch me byd kraziny) - baj pbiegn aut-komisu i az zarbid jeg

wacicielwi, tracc na tym sliarnie? Ot pmylimy o nich, e brakuje im pitej klepki. Z usug

prenika, ktry te przecie musi zarbid, krzysta si bwiemtylk wtey, jeli jest t knieczne,jeli bez nieg transakcji jd nie me, b kupiec i sprzeawca nie maj ze sb kntaktu.

miejc si jenak z gupty Kwalskieg i Malinwskieg, sami rcz pamy w ich lay. A

w kaym razie czyni tak nasi, emkratycznie wybrani przestawiciele w Sejmie. Najlepszym teg

przykaem by rzucenie veta prezyenta (wtey jeszcze Wasy), tyczceg stawek

patkwych chw sbistych w 1995 r.

Przypomnijmy: prezyent a ich bnienia z 21,33 i 45% 20, 30 i 40%. Rz przecie uprzeni

zapewnia, e pnsi patki tylk na jeen rk, ale bietnicy tej nie trzyma.

Pna 90% naszeg speczeostwa paci patki w wyskci 21%. Gyby Sejm utrzyma w mocy

veto prezydenta, ludzie ci oddaliby fiskusowi ojeen prcent mniej. Dla najubszych nawet te

kilkaset tysicy z rcznie stanwi sum spr i mgby chd rbin pprawid ich sytuacj. Ale

przedstawiciele partii lewicowych, a wic mienicych si byd rzecznikami interesw wanie

najubszych - lekk rk im te pienize z kieszeni wyjli. Tumaczc, e... przez bnienie patkw

najubsi wprawzie zyskaliby p te kilkaset tysicy ztych, ale w rezultacie straciliby u wicej.

Mniej bowiem pienizy wpynby buetu i nisze byyby rneg rzaju zasiki itp.

Gyby prgu 21% patkw nie przekraczaa np. pwa speczeostwa, za ruga jeg czd, ta

bgatsza, przekraczaaby wysze prgi patkwania, t takie rzumwanie mna by uznad za

suszne. Rz chce ebrad bgatym, eby yd bienym. Tak jenak, niestety, nie jest. Najwyszypuap patkwy, czyli 45%, przekracza lewie 1,5% patnikw. Tak napraw wic buet ywi si


18/179

wcale nie pienizmi bgatych, ale - ubogich. I tym ubgim plitycy mwi tak: ajcie buetu

a 21% swich chw, b bcy luzie wyaz je na wasze ptrzeby o wiele lepiej ni bycie t

uczynili sami. A jenczenie swimi wasnymi pienizmi panwie pswie wl jenak

rzprzzad sami - diety pselskie wic patkwane nie s.

Dlaczeg si na t gzimy? Gn, w Sejmie, pwieziaa t przestawicielka Unii Pracy: b nabnieniu prgw patkwych zyskaliby wprawzie bieni, ale jeszcze barziej bgaci. I tu ley pies

pogrzebany. Wielu z nas wli stracid, byleby tylk bgatsi stracili jeszcze wicej - nili zyskad, skr

przy kazji ci wstrtni bgacze bwi si jeszcze barziej. Plskieg kta w piekle ju aen iabe

nie musi pilnwad. Racy wcign wrzcej smy kaeg, kt sprbuje si z nieg wychylid.

Klejnym zamachem na kieszenie bgatszych, byy prpzycje patkwe na rk 1996. Na szczcie

Trybuna Knstytucyjny rzuci pmys zwikszenia bcieo.

Tak wic rkami fiskusa raz swimi wasnymi pienizmi staramy si naprawid t, c zy ls urzzi

- naszym zdaniem - za bardzo nieudolnie, bo niesprawiedliwie. Tak, niesprawiedliwie. Bo to jest

niesprawieliwd, e my jezimy zezelwanym maluchem, a na ulicach tyle merceesw. e nasnie stad na wysanie zieci raz w roku na kolonie nad polskie morze, a ssia swje pciechy ksztaci

w szkole prywatnej i wysya za granic nie tylk na letnie wakacje, ale nawet na ferie zimwe.

Przykaami jaskrawej niesprawieliwci memy sypad, jak z rkawa. Uwaamy, e trzeba z ni

walczyd, take przy pmcy patkw. Rz, jak Jansik, ma zabierad bgatym i awad bienym. A e

zabiera i jednym, i drugim? Nic to. Tym biednym z pewnci wynagrzi t z nawizk.

Oczywicie, tkwi w nas gbkie przeknanie, e my sbicie, na tym zyskamy. e nam fiskus

bierze mniej, ni ptem a w frmie np. atku mieszkaniweg, armweg leczenia, czy te

- pukad - kurniwki, gy stracimy prac. Pna 90% speczeostwa - b a tylu z nas zarabia

tylk tyle, e nie jest w stanie przekrczyd pierwszego progu podatkowego - uzi si, e paostw nich y z teg, c zabierze pzstaym 10%. Za ma mamy bgatych, eby by nam a tak

brze. Mim wic, e zamnych skubie si craz grliwiej - prcz patkw chw

sbistych, pac te przecie akcyz luksuswych samchw, wielkie c imprtwanych

alkoholi i papiersw, wszystkie patki imprtwe itp., it. - t, jak si t pzieli przez 38 mln

Plakw, wychzi na t, e nie ma si na kim pywid. Wic paostw ywi si najubszymi. C

i patek razem wzite wszelkiej maci imprtwanej whisky i kniakw, t pryszcz

w prwnaniu z sumami, jakie pyn buetu ze sprzeay rzimej czycichy. A t, jak

wiam, bgaci pij niechtnie, alb wcale.

St ztych, a teraz po denominacji -jeen grsz, cignity z bieaka aje paostwu wicej, niztwka zabrana bgatemu. B bienych jest wicej, a bgatych garstka. I pki b wyskie

patki, te prprcje si nie zmieni. Nie ma sprawieliwci na wiecie.

Pwie kt: ale przecie patki musz byd wyskie, b lekarze i pielgniarki zarabiaj nzne grsze,

a szpitale zamyka si z pwu braku pienizy. Wjsk nie ma na sprzt i gdyby - nie aj Be -

trzeba by brnid naszych granic, t strach pmyled czym by si t mg skoczyd. A wiata? A

aministracja? Przecie w kaym kraju sfer buetw utrzymuje si z patkw caeg

speczeostwa.

Tak, ale nie w kaym jest na tak grmna. T tylk my, Placy, wiamie lub nie - wolimypaostwwy szpital prywatnejkliniki. Paostww szk specznej. Dlaczeg?


19/179

Przez p wieku wbijan nam gwy, c t jest wartd atkwa. T ta czd naszej pracy,

ktr przechwytuje wstrtny kapitalista. Prawziwym celem waciciela prywatnej kliniki nie jest

wcale leczenie pacjentw. Tak si niejak zieje przy kazji, a celem rzeczywistym jest zysk

i rwanie si wej wartci atkwej. Dlateg wlimy szpital paostwwy. Paostw -

jestemy o tym gbk przeknani - nie chce na nas zarabiad. On chce nas leczyd, uczyd, brnid

zupenie bezintereswnie. Skr wic nie zabiega o w wartd atkw, leczenie w szpitalu

paostwwym, czy nauka w szkle publicznej s taosze. Na pewn tak jest, przecie za nie nie pacimy.

Wiara czyni cua. Zwaszcza, gy zastpuje fakty. A te pzstaj nieznane. Wiam, ile jaki zabieg

kosztuje w klinice prywatnej, ale nie wiam, ile napraw ksztuje w szpitalu. Nikt tego nie liczy,

a my - pacc hrrenalne patki - uzimy si, e lecz nas za darmo. Gy kt wreszcie zechce

pliczyd, jak t za darmowygla - ws zjey si na gwie.

Tak, jak si jey, gy czwiek syszy, ile paostw(czyli my) paci na utrzymanie jeneg

wychwanka mu ziecka. Ot suma ta miesicznie, siga kwty... 18 milinw z (ane za rk

1994). Jaka zwyka, pena, sknale zarabiajca rzina me sbie na t pzwlid? Ale jeszcze

barziej zumiewajce jest t, c we sierty trzymuj za tak astrnmiczne pienize. ywine s

grzej, ni w skrmnie zarabiajcej, przecitnej rzinie. Ubrane s zwykle take grzej, ni ich

rwienicy, wychwywani przez rzicw. Najmsi, czst nie maj nawet misia, ktreg mna

by si w ncy przytulid. eby zbyd zabawki la siert, gasza si publiczne kwesty, zbirki itp. Na

c wic i te pienize? W najmniejszym stpniu na same zieci. W lwiej czci na utrzymanie

rzeszy annimwych luzi: sprztaczek, zapatrzeniwcw, kuratrw, kntrlerw, wychwawcw,

ksigwych itp. Osb, ktre wyaj nie swje, lecz paostwwe pienize, na nie swje, lecz sierot,

ptrzeby. Pienizy mg pzazrcid najbgatsi, ale siertm z mw ziecka nie zazrszcz

nawet najbiedniejsi.

A przecie my ziecka nie s jak enklaw rzrzutnci czy marntrawstwa. T maa czd sfery

buetwej, ktra rzzi si tymi samymi prawami, co reszta.

Paostwwe my ziecka, szky, szpitale rzeczywicie nie przechwytuj wartci atkwej i nie

myl o tym jakby tu na nas zarbid. Ale nie liczne kszty marntrawstwa i biurkracji s tak

grmne, e nigy i nigdzie nie pzwliaby sbie na nie ana klinika czy szka prywatna.

S wszelkie pwy, eby przypuszczad, e tak jak zieck, jest o wiele szczliwsze w rzinie, ktra

me wyad na nie miesicznie 2-3 min z, ni w mu ziecka, ktry bierze paostwa na ten cel 18

min z, tak pacjent szybciej i taniej wyzdrowieje w brze zarzzanej prywatnej klinice, ni w szpitalu

paostwwym. Strach prze nwym i prywatnym jest jenak tak wielki, e cigle nie chcemy i niememy si o tym przeknad. Nie spsb bwiem i pacid wyskie patki i leczyd si prywatnie.


20/179

Nasz drogi rzd

Skr Lu... chce byd szukiwany, nieche bzie szukiwany.

Carlo Caraffa

Kwalski na pewn nie sprzea ssiawi stareg maluchaza prenictwem aut-komisu, bo obaj

wiez, e strac natym kanie tyle, ile zarbi prenik (plus patek transakcji). Wszyscy

inni w pbnej sytuacji zachwuj si ientycznie, b tak ppwiaa zrwy rzsek. Tam, gzie

si tylk a, unikamy prenikw, gy t ksztuje.

A czym jest paostw? Takim samym, czst zbnym prenikiem, czeg jenak wielu z nas zdaje

si nie zauwaad, pniewa nie jestemy w stanie wyliczyd ile nas t prenictw ksztuje. A czst

nawet wrcz wrtnie - wyaje nam si, e jest t bry wujek, ktry c nam fiarwuje za arm.

Za darmotrzymuje swj kurniwk bezrobotny. Za darmojeszcze nieawn jezilimy

sanatorium. Za darmoucz si w szkole publicznej nasze dzieci i za darmowypisuj nam recepty

w rejnwej przychni. Ot, jak wiele trzymujemy paostwa. Czy t za ma, aby mc nazwad je

dobrym wujkiem?

Nawet, jeli uwiamimy sbie, e paostw t my, nie zmienia to naszego stosunku do niego. Do

nieawna nie mielimy nawet zielneg pjcia o tym ile pienizy nam zabiera. Przecie patek

chw sbistych nie jest jeynym patkiem, jaki pacimy. W 1994 r. w Centrum Edukacji

Ekonomicznej im. A. Smitha bliczn, e statystyczny pracujcy Plak aje paostwu rcznie...

pna 40 min z. Kaa za statystyczna rzina, w ktrej sbami czynnymi zaww s bje

mankwie, aje buetwi a 120 min starych ztych. Ot, ile napraw ksztuje nas ten

prenik. Przeknanie wikszci speczeostwa, e wicej paostwa trzymuje, ni mu aje

jest wic p prstu nieprawziwe. Wynika z teg, e zwyczajnie nie zajemy sbie sprawy z tego jak

wiele pienizy si nam zabiera. Tylk niewielka ich czd wraca natmiast nas z powrotem -

craz wicej bwiem pchania sam prenik.

Waciciel aut-kmisu nie me rubwad swjej prwizji, b ptencjalny klient ua si inneg

prenika, alb nawet na gie. atw bwiem si zrientwad, czyja mara jest najwysza.

Prenik, jakim jest paostw, nie ma knkurenta, alb raczej zrbi wszystk, aby nas krzystania

z usug knkurencji skutecznie zniechcid.

Bez wzglu na t, czy bziemy si leczyd w szpitalu paostwwym, czy w klinice prywatnej,

wyskd pacnych przez nas patkw bzie ientyczna. Stwrzn wic nam tylk wybr: czy

pacid za t sam raz, czy wa razy. Gyby kszty leczenia prywatneg mna by jd patku,

publicznej subie zrwia z pewnci ubyby pacjentw. atwiej byby j refrmwad. Trzeba by

w kocu zaczd liczyd, ile c napraw ksztuje. Dlaczeg si teg nie rbi?

Pniewa prenik, czyli paostw, straciby niec na znaczeniu. Nie byby tak wszechptny.

Przecie za refrm suby zrwia, musiaaby pjdrefrma wiaty, ubezpieczeo specznych i caej

sfery buetwej. Luzie sami wybieraliby prenikw - patrzc im kanie na rce. Paostwu na

rce patrzed si nie a, b tak napraw wyaje n nasze pienize nie tumaczc si prze nami ile


21/179

psz i na c. Owszem, s wrki bez na, zatytuwane suba zrwia, wiata, brnnd.

Ile si nich pienizy wrzuci, zawsze jest za ma. Czy jenak mrze s wyawane - nie wiadomo.

Czst z trybuny sejmowej, i nie tylk, syszymy, e nasza armia, aby mc skutecznie brnid naszej

suwerennci, musi stad z buetu wicej pienizy. I pewnie jest t prawa, b sprzt mamy

przestarzay, a paswanie naszeg wjska struktur NATO te z pewnci musi ksztwad.Buet MON jest wic zbyt skpy, c - niestety - nie zmienia faktu, e pienize nierzak wyaje

wojsko w spsb, wajcy o pmst nieba.

Nie tylk kupuje si za nie nwy sprzt, ale take buuje mieszkania la ficerw. W przku, ni

take musz gzie mieszkad. Tylk laczeg mieszkania te s tak hrrenalnie rgie? W raprcie

Najwyszej Izby Kntrli czytamy, e w rku 1992 kszt buwy 1 metra kwaratweg mieszkao

w niektrych sielach wjskwych siga... 25 min z. W tym samym czasie spzielnie warszawskie

buway pna trzykrtnie taniej. Kntrlerzy NIK pali, e niegsparnd w budownictwie

wojskowym w caej Plsce ksztwaa buet w tym kresie a 2 biliny z.

Nie znaczy t wcale, e generawie i pukwnicy instalwali sbie krysztawe wanny ze ztymi

kurkami. Wojskwe siela wcale tak barz nie biegaj stanarem pzstaych. Ale ci, la

ktrych je buwan nie pacili za nie z wasnej kieszeni, nie bchzi ich wic ile t napraw

kosztuje. Dobry wujekte nie pilnwa, b przecie i n wyawa nasze, a nie - swje pienize.

Nikt nie ptrafi tak zmarnwad swich prywatnych pienizy, jak zrbi t paostw z pienizmi

swoich obywateli. Bo paostwwegtak napraw nie pilnuje nikt. Owszem, im wikszy buet,

tym wiksza armia urznikw, ktra nim yspnuje. Ci luzie czerpi z tych pienizy zarwn

legalnie, jak i mijajc si z prawem. Nasz rgi rz z kaym rkiem ksztuje nas craz wicej. Nie

tylk lateg, e rsn pensje ministrw, wjeww i wielkiej rzeszy administracji. To wprawdzietake sfera buetwa, ale jej zarobki daleko w tyle pzstawiy pensje prfesrw czy lekarzy. Im

wicej paostw zabiera nam pienizy, tym rz (a wic ci wszyscy, ktrzy te pienize wyaj)

rzrasta si craz barziej. Prcz ministrw, wjeww i ich urznikw, pwstaj rzliczne ageny

rzwe. Ot, chdby takie, jak Agencja Rynku Rlneg, Agencja Wasnci Rlnej Skarbu Paostwa,

Agencja Rzwju Przemysuitp., it. Niby si mwi, e celw maj ne pienize zarabiad, ale na

starcie z buetu staj spre tacje. W swim czasie wybuch skanal z Agencj Rynku Rlneg,

ktrej szefwie kilka paostwwych bilinw zmarntrawili. D innych Agencji, jak na razie, NIK

jeszcze nie zajrzaa. Zaglaa natmiast tych funacji (np. Funacji Rzwju Kultury), ktre

rwnie przejy pienize paostwwe. Tu take kaza si, e gsparwan nimi naer

nieroztropnie i szybko fundusze roztrwoniono. Wcale nie lepiej rzprzzi pienizmi FunuszOuenia Rlnictwa, umarzajc kreyty gwnie rzinie i przyjacim prezesa.

Daje si przy tym zauwayd pewn prawiwd. Te rneg rzaju agencje, funacje i inne

jenstki, pwane wyawania paostwwych pienizy, pac swym szefm i pracownikom

niezbyt impnujce pensje. A mim t tk bjcia tych psa jest grmny. Dlaczeg? B

najatwiej wzbgacid siebie i przyjaci, wyajc nie swje pienize. Na rce nie patrzy bwiem ani

ten, kt je zarbi (czyli patnicy), ani ten, la kg s przeznaczne (b arwanemu kniwi

w zby si nie patrzy).


22/179

Mechanizm jest prsty. Jeli np. prywatna firma kupuje kmputery, t jej waciciel szuka takieg

stawcy, ktreg sprzt jest brej jakci, a cena nie wyszani u knkurencji. Jenym swem -

wybiera fert najlepsz. T przecie jeg pienize ijeg firma bzie tych kmputerw uywad.

A jak si kmputeryzuje ministerstw, czy inna instytucja, ktra za pbny sprzt zapaci - nie

pienizmi waciciela, ale patnikw? T nie wi patnicy b pacid, ani nie ni zweryfikujpniej przyatnd wych kmputerw. Zapaci jaki urznik. Tak napraw nie jest n

zaintereswany ani wybrem najlepszeg sprztu (a b t la nieg?), ani zapaceniem zao jak

najniszej ceny (wyaje przecie nie swje pienize). Me natmiast - i czst tak bywa - byd

zaintereswany, aby pienize trafiy kieszeni kg zaprzyjanineg, kt w rny spsb me

przecie si wziczyd. Tak zrzia si sprawa InterAms, ten sam mechanizm ziaa zawsze, gy

urznik yspnuje uymi pienizmi, kupujc nie la siebie i nie za swje. Pkusa, aby zaba

przede wszystkim o interes wasny, jest wtey wyjtkw silna.

Im wicej bzie tych niczyich, paostwwych pienizy, tym wicej kazji, ktre czyni zzieja. I

wiksza rzesza funkcjnariuszy paostwwych, ktrzy nie zawsze chc i ptrafisi tej pkusie przed.Zamiast pacid, take z kieszeni patnikw, tym, ktrzy b nieustannie i czst nieskutecznie ich

uczciwd kntrlwad, lepiej bad o t, aby paostw wyawa jak najmniej. W przeciwnym razie

craz barziej zbliymy si melu ustrju, w ktrym rz zaba o to, aby kaemu weug

potrzeb. Utrzymanie tych, ktrzy baj o zaspokojenie owych potrzeb kosztuje coraz wicej i wicej,

a pula br zielnych, kurczy si craz barziej. Bgatych nie bzie, ale bieni stan si jeszcze

biedniejsi.


23/179

Budet jak narkoman

Rz jest rzajem zalegalizwanej kraziey.

Elbert Hubbard

Na rzin Winiewskich ssiezi patrz z rsncym przeraeniem. Zarbki Winiewskieg s raczej

przecitne, na nie pracuje w gle, ale biay jaaj regularnie w restauracji. D sprztania,

zakupw, wynajmuj innych luzi, chcia nie barz s z nich zadowoleni. Pan Edek - zamiast

bezrbtnej Winiewskiej chzi za ni sklepu - regularnie kantwa na kszyczkwym. Pan

Walek, ktreg Winiewscy przyjli zamiast wywalneg Eka, chyba nie kranie, ale - nie wiadomo

dlaczego -jezi p chleb i wszystko do chleba, na drugi koniec miasta i to w dodatku do

najrszych sklepw.

Winiewscy nie s w stanie zwizad koca z kocem Zauyli si ju u ssiaw i nie bardzo

wiadomo, z czeg te ugi spac. Na razie wierzyciele skrupulatnie pisuj im setki. Aby starczy

na pensje dla pana Edka, a teraz Waldka i pani sprztania, Winiewska musiaa sprzead zt,

ktre zieziczya p rzicach. D spienienia zsta ju rzinie tylk mek z niewielkim

grkiem. Gyby za te pienize kupili niewielkie mieszkanie i samch stawczy, t mgby si

n stad warsztatem pracy zarwn la bjga Winiewskich, jak i ich rastajceg syna. Mgliby te

zrezygnwad z usug pana Walka, sprztaczki i sami, zakasujc rkawy, wkrtce biliby si

finansowego dna. Wszystko jednak wskazuje na t, e Winiewscy mek sprzeaz, a pienize

pj na sprztaczk, zapatrzeniwca ijezenie. Swim ziecim, zamiast zta i domku po

ziakach, zstawi za lbrzymie ugi i coraz mniej zadowolonego pana Waldka, z chzcsprztaczk.

Masz racj Czytelniku, Winiewscy t rzina papierwa, nie istniejca w rzeczywistci. Rziny

istniejce napraw nie zachwuj si w spsb tak absuralny. Zasbami, zgrmaznymi przez

poprzednie pokolenia, jak i pienizmi zarbinymi na biec, gsparuj racjnalnie, eby nie

zrbid krzywy wasnym ziecim.

Wprawzie speczeostw plskie skaa si z milinw istniejcych napraw rzin, t jenak

wcale nie znaczy, e rz zachwuje si tak, jak trskliwy jciec rziny. T, c rz nam gtuje,

nazbyt przypmina zachwanie wymylnych przeze mnie Winiewskich. Ale nawet papierwe

latrle Winiewskich w ktrym mmencie zaprtestuj, my natmiast sami ppychamy rz

tego, co czyni. Przyzwalamy, a nawet zachcamy teg, aby rz zachwywa si jak narkman -

musi brad craz wicej pienizy wypracwanych przez speczeostw.

Ppatrzmy tylk na kilka statnich lat. Kiey wprwazn patek chw sbistych, jeg

stawki wynsiy 20, 30 i 40%. W rku nastpnym stawki si nie zmieniy,ale pstpnie i bezprawnie

zamrn prgi patkwe. Tylk w pierwszym rku tej peracji rz ziki ich zamreniu, skuba

speczeostw na 9 bln starych ztych wicej, ni pzwala praw (jest werykt Trybunau

Knstytucyjneg). C z teg, e rk pniej prgi zrewalryzwan, skr pniesin je tylk

o stpieo inflacji jenrcznej, a nie wuletniej. Tak wic zamrenie prgw patkwych

wjenym tylk rku spwwa, e fiskus wyciga z naszej kieszeni wicej kaeg klejneg


24/179

rku, chd przewanie nie zajemy sbie z teg sprawy. Ale cigle mu ma iju rk pniej stawki

zwikszn 21, 33 i 45%. Zapwiezian, e tylk na rk, ale rz i tym razem swa nie

trzyma. A patnicy nie prtestuj, b wielu z nich uwaa, e taka jest cena sprawieliwci

specznej. Ci bieni i uczciwi aj si skubad b pciesza ich wiamd, e bgatych (w ich

przekonaniu - nieuczciwych) fiskus skubie jeszcze bardziej.

C jenak z teg, e patki z rku na rk s craz wysze? W subie zrwia ziejesi craz grzej,

w wiacie nie lepiej, lekarze guj w ramach protestu, emeryci - bo im nie wystarcza.

Bezrbtnych nie ubywa, ale craz wicej z nich traci praw zasiku. Wszyscy ajemy

buetu craz wicej, a nikmu si nie pprawia. Jak t mliwe?

Odpowiedzi jest kilka.

P pierwsze: Jansik, jakim jest rz, biera craz grliwiej (wszystkim, nie tylk bgatym), ale

aje (bienym) niekniecznie wicej. Jansik ijeg luzie musz mied przecie gziwe pensje,

przestrnne gabinety, subwe samchy, plegych urznikw, sekretarki itp. T ksztuje. Imwikszy buet centralny, tym wicej luzi zajmwad si musi wyawaniem naszych pienizy, a wic

kszty prenictwa rsn. Oajc buetu craz wicej, nie trzymujemy wcale tych pienizy

z powrotem.

P rugie: craz barziej blenie czuwamy skutki teg, e rz zachwuje si jak Winiewscy.

Zamiast pzbyd si pana Walka i pani sprztaczki, pycza pienize la nich na pensje. Gybymy

wiksz czci (a nie - nieca pw) wypracwanych przez siebie pienizy, czyli Pruktu

Krajweg Brutt, zarzzali sami, zamiast krzystad z usug najbarziej ksztwneg prenika,

jakim jest paostw, mielibymy na utrzymaniu mniejsz rzesz urznikw, tych panw Ekw i

Walkw. Niestety, t urznicy przygtwuj crcznie prjekt buetu (Sejm g tylk zatwierza),trun wic wymagad nich, by przyznali, e s nieptrzebni. Gyby refrmwan ubezpieczenia

speczne, wiat, sub zrwia - nie byby ptrzeba tylu funkcjnariuszypaostwwych. Wic si

nie reformuje. Zamiast tego - zwiksza patki, przejada sprywatyzowane fabryki i zaciga ugi.

Kredyty zagraniczne w lwiej czci nam umrzn. T c trzeba bzie spacid, zwracamy na razie

barz pieszale. Dlateg te w buecie za 1994 rk bsuga ugu zagraniczneg wynsia zalewie

4%. Natmiast grmn pzycj - a 13% (119 bilinw starych ztych) stanwi bsuga ugu

krajweg. Zatrwaajce jest take t, e ta pzycja, w stsunku rku 1993 bya ju 45%

wiksza. W roku 1995 -jak niena kula - ursa jeszcze barziej. T jest taka sama pzycja, jak

w buecie Winiewskich: rzice pyczyli ssiaw na pensje la Walka i sprztaczki, a ich

dzieci i wnuczki z Walkwych usug i tak ju krzystad nie mg, ale ug b musiay spacid.Winiewskiemu ssiezi ju nie chc pyczad. Rz, abymy naal chcieli kupwad bligacje

skarbwe, musi je craz atrakcyjniej prcentwad. W ten spsb rnie, jak niegwa kula, pzycja

w buecie bsuga ugu wewntrzneg.

C pwuje, e klejni premierzy i ich ministrowie z uprem zachwuj si jak sambjca alb

pgwek Winiewski? Czy przecitny jciec zwykej rziny jest nich mrzejszy? Nie. Tylk, e

najywtniejsz spraw kaej rziny jest nie tylk jak przeyd teraz, ale te zatrszczyd si

o przyszd wasnych zieci. Natmiast najwaniejsz spraw la ekip rzzcych nie jest wcale

przyszd kraju, ale... najblisze wybry.


25/179

Plitycy wic nie martwi si o t, c zrbid, aby za rk, wa czy ziesid gsparka rzkwita. Oni

i sztaby ich racw gwkuj, c zrbid, aby w spsb jak najmniej czuwalny zabrad jak

najwikszej liczbie luzi i w spsb gny i wiczny barwad tych, ktrzy za chwil az im

swe gsy.

Patki (zarwn chw sbistych pszczeglnych bywateli, jak i dochodowy odprzesibirstw) nie s realizacji tej plityki najlepsze. Ci, ktrych skubie si najbarziej, gn

krzycz, trac mtywacj pracy i rwnie pacaj piknym za nabne przy wybrach. Najlepiej

skubad tak, eby skubani nie koca zawali sbie z teg spraw. W przeciwieostwie tych,

ktrzy nis z teg skubania krzyci.

Mna np. zapewnid sbie gsy pna 30% mieszkaocw wsi, gszc chrn plskieg rlnictwa.

Chrni si je becnie zaprwymi cami na imprt. W ten spsb rlnikm, ktrzy prukuj

ywnd nieefektywnie przysparza si nie tylk pienizy, ale i czasu. Tylko przy wolnym rynku

i knkurencji, chp zmuszny jest prukwad u i tani. Jak si g prze t knkurencj chroni,

t nawet susza mu nie straszna. Przetem musiaby myled ojakim nawanianiu, aby siuniezalenid kaprysw pgy, teraz - me spad, najwyej ma urnie. Wtey mna bzie

rg sprzead i wyjzie si na swje.

Import nie zbije ceny, bo wysokie ca czyni g niepacalnym. Chp brze wie, kt mu zrbi tak

dobrze i na jak parti bzie gswa.

Dbrze wie, ale naal narzeka. Chcia bwiem ywnd sprzeaje craz rej, t zaraz ptem

rej nawzy, maszyny rlnicze, a nawet maluchy. Bo ci z miasta, ktrym - z powodu ochrony

rolnictwa - przysz u wicej zapacid za chleb i c nieg, zaczynaj naciskad swich

pracawcw o wysze pace. A jak rsn pace t i skaki na ZUS, patki itp. W rezultacie skaczwic i ceny. Najpierw ywnci, a za chwil - wszystkich artykuw przemyswych.

Ochronazakaw paostwwych czy te wybranych bran uruchamia tak sam spiral inflacji,

tylk rugieg koca.

Chro nas wic Be rzu, ktry chce chrnid i chpw, i nieefektywne przesibirstwa

paostwwe, i wszystkich innych, ktrym si nie chce lub nie mg. Taki rz ptrzebuje bwiem

barz u pienizy. Z Pruktu Krajweg Brutt la tych, ktrzy g wypracwali, zstanie wic

craz mniej. Histria musi si pwtrzyd: aby zreperwad t, c taki rz napsuje, bzie musia

gspark wzid w swje rce nastpny Balcerwicz. I-t jeg speczeostw znienawizi, a nie

tych, ktrzy prwazili teg, e tak blesna kuracja staa si knieczna.


26/179

Wydawa z gow, najlepiej wasn

Rz jest jak niemwl: na jenym kocu ma przew pkarmwy, charakteryzujcy si

grmnym apetytem i aneg pczucia pwiezialnci na rugim.

Ronald Reagan

Czytelniku, czy jestem zrwy na umyle? Mam brze zapatrzny sklep piekarniczy wa omy

alej. eby jenak zapatrzyd si w kawaek grahama i kilka buek uaj si, najpierw w przeciwn

strn, na parking strzeny, na ktrym trzymam swj samch. Ptem palam ija w strn

piekarniczeg, ale nie mg stand p sklepem, gy ustawin tam znak zakazujcy pstju.

Mieszkam w d ruchliwej zielnicy, wic zarza si, e wyknam kilka sprych kreo, zanim

znaj miejsce zaparkwania. Nierzak jest n pne o wiele alej, ni wynsi legd

zielca mj m sklepu z pieczywem. W rezultacie mj czienny chleb i buki ksztuj mniepiekielnie rg, ceny ich zakupu liczyd przecie musz stracny czas i wypaln benzyn. Mja

ssiaka zarabia o wiele mniej ni ja, ale p chleb chzi piecht. A pniewa w inne, niezbne

rzeczy zapatruj si w spsb pbny trybu, wjaki kupuj kawaek naszeg pwszenieg -

ycie ksztuje mnie strasznie u. O wiele wicej, ni urcz ssiak, ktrej zarbki s c najmniej

kilkakrtnie nisze mich, a ktra wyaje si byd z ycia zawlna o wiele bardziej.

Z przykrci stwierzam, rgi Czytelniku, e pmylae, i mam nierwn p sufitem. aen

przecie pjeynczy czwiek, ani te rzina, nie zapatruje si w pywienie, buty czy pralk

w spsb taki, aby uzyskanie teg bra ksztwa j o wiele wicej, ni ientyczne bra, ktre

zbywaj inni luzie. B czwiek, nawet zupenie niewyksztacny, myli racjnalnie. Pwarunkiem jenak, e wyaje swje wasne pienize. Wyajc natmiast pienize cuze, na bra

rwnie przeznaczne nie la siebie, luzie trac rzum. Ja g nie straciem, histryjka pwieziana

na pcztku jest zupenie wyssana z palca!

Niestety nie s wyssane z palca wyatki, jakie pnsi buet paostwa. Buet wiecznie ziurawy,

w ktrym cigle brakuje pienizy, wic bywatelm trzeba kazad pacid z kaym rkiem wysze

patki. Tylk lateg, e urznicy wyaj nasze pienize w spsb ientyczny, jak ja kupwaem

bueczki.

Czy kt z Paostwa zastanwi si, ile ksztuje funkcjnwanie wszystkich ziaw Zakau

Ubezpieczeo Specznych, czyli instytucji, ktra blicza i wysya starym luzim renty i emerytury.

Pwiecie Paostw - ale przecie kt musi t rbid. Oczywicie, ale nie w taki spsb, eby

merceesem jezid sklepu, ktrymieci si w tym samym domu.

Kilka lat temu zrefrmwan system patku chw sbistych. Teraz pwinien g pacid

kay penletni bywatel, a wic - emeryci te. Ruszya wic gigantyczna maszyna biurkratyczna.

Umysy luzi wspmagane kmputerami,wyliczay ile t te trzeba kaemu emerytwi yd

chuej emerytury, aby p jciu mu 20% (tyle jeszcze wtey wynsi pierwszy prg) - sta n

paostwa kanie tyle sam, c pprzeni.

Niestety, nie by t wysiek jenrazwy. C miesic z buetu wypaca si starym luzimskrupulatnie wyliczn, pwikszn o patek emerytur, aby im ptem ten patek z powrotem


27/179

buetu ebrad. T nieustanne awanie p t, eby mna by jd, ksztuje grmne

pienize. Pacimy wic patki, aby buet paostwa by w stanie ten wyatek sfinanswad.

A ja -jak mwi witej pamici Wiech - si zapytwywuj - PO CO? Komu jest od tego lepiej?

Paostwu? - Nie. Emerytm? Te nie. Pzstaym patnikm, ktrzy za t wszystk pac - tym

barziej nie. A wic p c nieptrzebnie kurswad p kraju tym merceesem? Tylk p t, ebywyawad wicej pienizy, ni t ptrzebne?

Specjalici wyawania cuzych pienizy, czyli - Ministerstw Finansw, zaraz si burzy. Emeryci,

tak sam jak inni rli bywatele,musz wypeniad swje PIT-y, eby by sprawieliwie. T

znaczy, e jeli ktry z nich staje emerytur wiksz, alb te resztk si rabia sbie

gweg zasiku ijeg chy przekrcz nastpny prg patkwy - t trzeba im bzie ten

podatek zwikszyd.

Nikt jenak nie liczy zyskw i strat takiej sprawieliwci. Zyski s znikme - nika tylk czd

emerytw siga chy, ktre przekraczaj rugi prg patkwy. A straty? T bezustanniewyawane pienize na ZUS, ktry wylicza patki i odejmuje je zasikw tych emerytw, ktrzy

nie krzystaj z anych ulg. ZUS me sbie kurswad merceesem, ktry kupi nie za swje

pienize, p chleb la emerytw, za ktry take nie n zapaci. Zaiste, bgate musi byd paostw,

ktre ecyuje si pnsid tak wielkie wyatki w imi tak niesprawieliwej sprawieliwci. Jak

speczeostw - biedniejemy z teg pwu. Czy natmiast zbienielibymy, gyby starzy luzie

resztk si i zrwia rbili chuych emerytur tyle, e kwalifikwaliby si przekroczenia

rugieg prgu patkweg, ale aneg patku by nie zapacili? Ot, taka skpa premia na

stard, ktrej nikt nikmu przecie nie zazrci.

Pmylnd bytu kaej rziny z pewnci zaley wyskci chw, jakie sigaj jejcznkwie. Ale take teg, czy mrze wyaje zarbine pienize. Mna zarabiad u,

a wyawad bezmylnie i yd kiepsk, a mna te sigad chy niewielkie, ale mrze nimi

gsparwad. Plskie rziny realizuj wariant rugi, plskie paostw - niestety, pierwszy. A

pniewa paostw zabiera nam pna pw naszych chw, t luzie yj o wiele bieniej, ni

mgliby yd, zarabiajc tyle sam c becnie.

A pniewa naszymi pienizmi paostw bezmylnie rzprzza ju wielu ziesicileci,

przestalimy -jak speczeostw - strzegad laczeg tak napraw buetwi ptrzeba craz

wicej rkw.


28/179

Ucz si za swoje

...c zieo pstrzegam, jak m cierpi na tem, e nie ma szk uczcych yd z lumi

i wiatem.

Adam Mickiewicz

Co wiemy o polskim szkolnictwie i systemie wiaty? e nie naa za ptrzebami naszych czasw

(nie mwic ju o przyszci), e marnuje talenty, e w szkle le czuj si zarwn uczniwie, jak

i nauczyciele. Opis, uwaniajcy, e wiata w naszym kraju jest w stanie wajcym o pmst

nieba, byby ugi. Zaszczz g Paostwu, gy kay z Was, zarwn sam chzi szky, jak

i psya i lub bzie psya - niej swje zieci. Czy jenak wiamd tej sytuacji przyblia nas

jej uzrwienia? Nie. Przyj si uwaad, e na gruntwn refrm nas nie stad, b t

wymagaby grmnych pienizy. Oczywicie - z buetu. A przecie, jak wynika z rcznikw,wiata pchania grmne pienize.

Ci, ktrym si je zabiera, gyby mieli c pwiezenia, czst wyaliby te pienize zupenie na

c inneg. Czy emerytw rzeczywicie najbarziej bchzi t, jak wyksztacne bzie

speczeostw za 10 czy 20 lat? Z pewnci tak, ale jeszcze barziejzaleaby im, aby ju teraz,

lepiej funkcjnwaa suba zrwia. Im czwiek starszy, tym czciej jeg zrwie wymaga

interwencji lekarza. Wikszd luzi w Plsce umiera wczeniej, ni w innych krajach. Tylko dlatego,

e suba zrwia nie chce lub nie ptrafi im pmc. Gyby wic emerytm pzstawin sumy,

ktre teraz zabiera im fiskus, z pewnci wyaliby je na rzeczy, barziej la nich wane.

C nie znaczy, e wszystkim rsym te wjenakwym stpniu zaley, aby szklnictw by

darmowe i aby oni musieli je utrzymywad, niezalenie teg, jak sami czy ich zieci s lub b

ksztacne. Czy kmu, kt zamierza zstad tapicerem, napraw zaley, aby stuia prawnicze byy

armwe? Czy t jest bre, e ciary, jakie nakaa si na pszczeglnych bywateli, aby paostw

mg utrzymywad szky, nie maj aneg zwizku z tym, ile oni sami z tej wiaty wzili czy

bir?

Czy rzinie wielzietnej, ktra nigy swich pciech nie wyle na stuia, nawet gy pzstan

armwe, napraw zaley, aby zieci luzi zamniejszych stuiway nie tylk za pienize swich

rzicw, ale take za jej patki?

Owiata, tak jak inne sfery buetwe, t wrek, ktreg wrzuca si pienize zabrane

speczeostwu i z ktreg aje si pienize bez zwizku z obcieniami, jakie ju pnis lub

poniesie w przyszci. Mam pen wiamd faktu, e atwiej uzrawiad szklnictw w kraju

bgatym. Zmniejsza si wtey patki wszystkim (mniejszy jest wtey wrek glny, z ktreg

finansuje si wiat) i wtedy rodzicom pzstaje wicej pienizy, aby wasne zieci ksztacid za

wasne pienize. Dpier tym, ktrych na t nie stad, pmaga paostw. Dajc jenak pienize nie

szkm, ale luzim.

W naszym speczeostwie taki spsb uzrwienia wiaty nie jest na razie mliwy. Nawet bwiem,

gdyby wszystkim zmniejszono podatki o t czd, ktr statystycznie biera si na wiat, zbytwielka czd speczeostwa i tak nie byaby w stanie uwignd ciaru ksztacenia wasnych zieci.


29/179

Zwaszcza, e tam, gzie ciary te s najwiksze - w rodzinach wielodzietnych - jest zwykle najmniej

pienizy. Za pzstawid wasnemu lswi tych luzi nie mna. I t niekniecznie z powodu

wraliwci specznej, ktr zi eklaruj rzzcy, ale z czystego wyrachowania.

Memy bwiem wymienid wiele grup specznych i wiele sb, ktre niekniecznie s

zaintereswane tym, aby kay mg si uczyd za arm (wart sbie jenak zaad pytanie, czy teraz,kiey szklnictw niby jest za arm, napraw me?), jenak jak speczeostw pwinnimy byd

zaintereswani tym, aby by wr nas jak najwicej gruntwnie wyksztacnych sb. T ne

bwiem wytwarzaj najwiksz czd bgactwa naru. I nie myl tu wcale o podatku od ich

chw sbistych, ktry im si zabiera, b i tak g paostw w uej czci marnuje. Tak

napraw wzbgacaj ni paostw w inny spsb - naaj temp pstpwi.

Czy jenak ta statnia knkluzja znacza pwrt punktu wyjcia i zaakceptwanie faktu, e wielu

nieznanych luzi knsumuje (chzc szky czy na stuia) pienize innych nieznanych sb?

Abslutnie nie! Dlateg, e przy becnym systemie wiaty wielka czd przeznaczanych na ni

rkw nie suy wcale lepszemu wyksztaceniu mszej czci speczeostwa, lecz jest zwyczajniemarnowana. Wszystkie dzieci, niezalenie ich zlnci, traktuje si p rwn. A przecie ywi

luzie t nie kmputery. Dlaczeg te, ktre s w stanie przerbid prgram wch klas w cigu

jeneg rku szklneg, nie mg teg uczynid? Na wiecie mzi luzie, wuziestkilkuletni,

zajmuj ju szalenie wyskie i pwiezialne stanwiska. B ucz si szybciej. U nas za jest t

w zasazie niemliwe. Owszem s nieliczni, ktrzy maj inywiualny tk stuiw. Ale laczeg

pier stuiw, a nie -ju pstawwki, czy szky reniej?

Dzi wszyscy ucz si jenakw ug, b wyaje im si, e nauka jest za arm. Rk szklny te

trwa o wiele krcej, ni mgby. Dlaczeg wakacje musz trwad tak ug? I la tych, ktrzy si z tego

ciesz i la tych, ktrzy wleliby uczyd si szybciej.

Trzy miesice wakacji la nauczycieli (wliczajc w to zimowe ferie, a w przypaku stuiw jeszcze

uej), ktrym trzeba za nierbstw pacid. Duga przerwa la uczcych si, ktrzy w nowym roku

zyli zapmnied, czeg si nauczyli w poprzednim. Puste przez wielk czd rku buynki szklne -

to wszystko kosztuje.

Jeli kt pwie, e chciabym zieci zmuszad nazbyt intensywnej nauki, bierajc im spr czd

beztrskieg zieciostwa - t ja pwiem, e ajc ziecim zieciostw nazbyt beztroskie,

pzbawiamy je szans na br przyszd. Nie pzwalamy im przygtwad si trunych wymagao

rsci tak, jakby mgy t uczynid. Dziaamy na ich szk.

Przez te kilka lat gsparki prawie rynkwej (gy cigle zbyt u w niej socjalizmu) przeknalimy

si, jak niezwykle wana jest knkurencja. Nie tylk w gospodarce, ale w kaej ziezinie naszeg

ycia. Dsknale ptrafimy przewizied, c by si sta, gyby nan na nas przymus

zapatrywania si np. w buty tylko w jednym, z gry krelnym sklepie. A ten z klei sklep mgby

kupwad twar tylk ujeneg prucenta, ktreg take grnie pwizan z krelnymi

kooperantami.

atw sbie wybrazid nasze buty! Ju lepiej byby chzid bs. Garbarnie rbiyby tak skr, jaka

by im wysza, b przecie birca i tak nie mgby kupid lepszej u knkurencji. Z lichej skry szewc

te nie zrbiby brych butw. P c zreszt miaby si starad, skr sklep i tak musi je kupid? T


30/179

samo z klientami, o ktrych umiechnita ekspeientka rwnie nie musiaaby zabiegad. Pamitamy,

jak trun by kupid bre buty w scjalizmie. A przecie nawet wtey, gy mna je by stad

tylk na talny (kt jeszcze pamita te czasy?), przynajmniej mglimy czynid pszukiwania w wielu,

jak t si wtey mwi, placwkach hanlwych.

P c kreuj tak kszmarny brazek, skr te czasy szczliwie mamy ju za sb? T prawa, butykupujemy ju inaczej, b w sferze produkcji i hanlu zapanwaa knkurencja. anej knkurencji nie

ma jednak w sferze buetwej. Ksztacenie wygla tak sam, jak przymus kupwania butw

w jednym sklepie.

Rzice malucha nie mg sami zaecywad, jakiej zerwkig wyl. T ju za nich

zecywa kiey annimwy urznik. Nie przygla si ani ziecim, ani przeszklakm czy

szkm. Wzi map, pzieli na rejny i pwiza uczniw ze szkami terytorialnie. Masz chzid

tej placwki, ktra jest w twim rejnie! Tak, jak chp paoszczyniany nie mg pucid ziemi

swjeg pana, tak zieci, jeeli chc chzid szky paostwwej - wybierad jej nie mg.

Kuratriw nie interesuje, czy im t pwiaa. Cienia knkurencji.

Czy taki sklep, przepraszam - szka, bzie zabiegad o br zieciakw, ojak najwyszy pzim

ksztacenia? A p c? I tak nie pj innej.

Nie ma knkurencji mizy szkami, nie ma jej take wr nauczycieli. Wszyscy narzekaj, e ich

zarbki s zbyt mae i jest to prawda. Ale czy, o ich wyskci ecyuje pzim zawwy

nauczycieli? Ske. Liczy si tylk sta. Czy, gy szka trzyma jakie pienize na pwyki, t

najwicej staj najlepsi, mniej - reni, a najgrszym mwi si zikuj? Nie, zielid trzeba p

rwn.

O lat wic pzim nauczycieli si bnia. Craz mniej wietnych peaggw, craz wicej miernty,

skutecznie utrupiajcejprby rnicwania zarbkw w zalenci pzimu zawweg. Teg

stanu rzeczy, jak Burek buy, brni Zwizek Nauczycielstwa Plskieg, skutecznie pilnujc, aby nie

zwlnin nikg spr wielkiej rzeszy miernych nauczycieli.

Czy me byd inaczej? Musi, b staniemy si ban niewyksztacnych matw. Trzeba jenak

zaczd nie wyszarpywania z buetu wikszej ilci pienizy, ale mrzejszeg wyawania

teg, c jest. W wiacie najwaniejszy ma byd uczeo, a nie kuratrium, szka czy nawet nauczyciel.

Szky s biene, t nie ulega wtpliwci. Ale czy rbi cklwiek aby wicej pienizy zarbid, czy

tylk czekaj na t c stan z buetu? Zreszt, gyby sbie rbiy, rganizujc np. patne kursykmputerwe la rsych, t jeszcze by im kuratrium bci tacj, b brze sbie raz,

a inne nie maj na pr.

Mizy szkami, a w rezultacie take mizy nauczycielami, musi zapanwad knkurencja. Jak j

wprwazid? Nie jest t a tak strasznie skmplikwane, jak si z pcztku wyaje.

Zaczd naley teg, e pienizy przeznacznych np. na szklnictw pstawwe nie ma prawa

rzzielad buet centralny. Na im niszym szczeblu wyaje si cuze pienize, tym wiksze szanse,

e mniej si zmarnuje. Te rki ma stad gmina, prze czym tak si wzraga becny rz.


31/179

Ale samrz rwnie nie ma prawa zielid ich mizy szky, b t niewiele uzrwi sytuacj i nie

ma nic wsplnegz knkurencj. Te pienize naley przeznaczyd na uczniw.

Oczywicie nie znaczy t, e kay z nich dostanie gotwk i bzie walczyd z pkus wyania jej na

ly. Rzice na kaeg uczniaka stan c w rodzaju talonu. Taki talon daje im prawo do

bezpatneg chzenia szky pstawwej. Ktrej? O tym zecyuj ni sami, kierujc sigwnie brem sweg ziecka. Czy najwaniejsze bzie la nich t, aby szky ich pciecha

miaa jak najbliej? Nie sz, raczej b si kierwad pzimem nauczania. Przecie t, c w

ziecku gwy, bzie jeg najwaniejszym kapitaem, z ktreg bzie czerpad przez cae swje

ycie. Wart wic nawet pnied pewne uciliwci, czy nawet kszty, aby ten kapita by jak

najwikszy.

Nietrun przewizied, e szky bre zaczn przeywad inwazj chtnych. Szka nie z gumy i mg

si nie pmiecid? Prawa! Zabraknie nauczycieli? Te racja. Ale kay uczeo ze swim talnem, t

pewna ild pienizy, ktr pier teraz szka trzyma za nieg z gminy. Jeli uczeo wybierze

szk w innej gminie - pienize pj tam za nim.

Szka bra szybk stanie si te szk bgat.Bzie mga zatrunid wicej i lepszych nauczycieli.

Bzie mga wynajd atkwe pmieszczenia, aby aneg ucznia nie syad z kwitkiem do

knkurencji. Bzie mga nawet pracwad na wie zmiany. Na pniesienie pzimu nauczania

napraw nie trzebabzie ug czekad.

Szybk te skocz si uciliwci, zwizane z jazami zieci alekich, ale za t brych szk.

Gminy, wizc jak uczniwie, razem z pienizmi, wypywaj zjej terenu, szybk zainteresuj si,

laczeg tak si zieje? Dlaczeg ich szky nie ciesz si zaufaniem rzicw? Me trzeba zmienid

yrektra? Przyjd lepszych nauczycieli? Wypsayd placwk w lepsze pomoce naukowe?

O zatrunieniu nauczycieli nie b ecywad ani ich pgly plityczne, ani ukay twarzyskie

z kimklwiek. Najwaniejszy stanie si ich pzim zawwy, b tylk n zachci lub zniechci

szky uczniw i rzicw. Dpier wtey bry nauczyciel bzie mg brze zarabiad. Pienize

zaczn byd zielne mizy knkretnych luzi, a nie - etaty. Me te czd nauczycieli jzie

wnisku, e za wiksze pienize chce im si pracwad uej, ni kilkanacie gzin w tygodniu?

Wcale nie ksztem pzimu nauczania, b wtey szy szybk wyjzie z worka.

A c stanie si ze zymi peaggami? Dzi skutecznie gwarantuje im zatrudnienie Karta Nauczyciela.

Jeli jenak rzice gremialnie j zgneg wnisku, e ten nauczyciel niczeg breg nie

jest w stanie nauczyd ich pciechy, t aen ZNP nie zmusi ich, aby - ksztem przyszci swich

dzieci - zmienili zanie. Zy nauczyciel bzie mia wybru: alb stad si brym, alb -jeli nie jest

w stanie teg uczynid - zaczd uprawiad zaw, w ktrym ptrafi nied wiksze sukcesy. O

przyszci naru, jak s najmsi cznkwie speczeostwa, muszecywad najlepsi. T brak

knkurencji sprawi, e przy nabrze szklnictwa zacza bwizywad selekcja negatywna.

Najlepsi uczyli si lepiej patnych zaww. Teraz lepiej patny stanie si zaw nauczyciela. Ale

i uwaga! - tylko dobrego pedagoga. A przecie o t wanie chzi!

O zamnci kraju zaleed bzie przez jaki kres zechcepaostw utrzymad talnwy system

bezpatneg nauczania. Czy bzie t tylk siem, czy te me ziesid lat. Ja jestem za tym, aby za


32/179

talny mna si by uczyd tylko w pstawwce. Szky zawwe, renie i stuia ju nie pwinny

byd bezpatne.

Zanim jenak zaczniesz, Czytelniku, ciskad na mnie grmy burzenia, zastanw si, czy teraz mzi

luzie stuiuj napraw bezpatnie? Czy zlny, ale z biednej rodziny czwiek ze wsi lub maeg

miasteczka me napraw skrzystad z brziejstwa bezpatneg stuiwania? Kt zapaci mu zaakaemik? Za c kupi ywnd i ubranie? eby na t wszystk zarbid musi id pracy, a wic

pegnad si ze stuiami ziennymi i -jeli naal bzie trwad w uporze studiowania - uad si na

wieczrwe lub zaczne. A te ju kilku lat s patne, chd aj stuentwi o wiele ubsz prcj

wiedzy.

Tak napraw za pienize nas wszystkich stuiuj zi na bezpatnych stuiach stacjonarnych dzieci

rzicw zamnych, przewanie mieszkajcych w wikszych rkach akaemickich. Czy t jest

sprawieliwe, e cae speczeostw, razem z tymi o wiele grzej lub wcale niewyksztacnymi zrzuca

si na wysze stuia la tych, ktrzy wcale nie s najbieniejsi? Czy, jeli kt ma cht stuiwad

ug, b g na t stad, t stad na t rwnie reszt speczeostwa, ktra t bezpatn la wiecznegstuenta nauk finansuje?

Jeli kt skoczy lewie pstawwk ijest zbyt bieny, aby mc ksztacid si alej, wic

pstanawia hanlwad na bazarze, t czy paostw, z naszych wsplnych patkw funuje mu

szczki? Nie. Zapycza si na nie u znajomych lub w banku i, gy zarbi, musi te pienize ad.

Czy jest szczliwy, gy wizi, e za czd jeg patkw me alej uczyd si kt, kt ju na starcie

by nieg bgatszy?

Jak rzwizad ten prblem? Najlepiej byby, gyby luzie ksztacili si za pienize swje lub swich

najbliszych. Oni jenak zwykle tych pienizy jeszcze nie maj, a wielu rzicw take nie stad, abyten wielki ciar brad na swje barki. Czy speczeostw me gzid si z faktem, e stuiuj tylk

najbgatsi, pczas gy tumy luzi zlnych, z ktrych w przyszci miaby wielki pytek, musz

z pww materialnych zrezygnwad z nauki?

Kiey funkcjnway tak zwane stypenia funwane. Wielkie, bgate fabryki paostwwe wypacay

pewn pul pienizy zlnym stuentm, aby ci - p ukoczeniu nauki - musieli si u nich zatrunid

i pracwad t, c w nich zainwestowan. Bya t szansa la zlnych, a niebogatych i dla

przesibirstw. Jenak brych ju kilku lat zakay paostwwe nie funuj mym luzim

nauki. Scjalistyczne mastnty nie ptrafi si przystswad gsparki rynkwej. Same nie s

w stanie zarbid na siebie, musz luzi zwalniad, czemu wic maj zi pacid kmu p t, abyw przyszci mied kg przyjd pracy?

Jenak stypenia funwane, t nie by zy pmys. Cieszy wic fakt, e raza si w nowych

warunkach. Niestety, bardzo pwli. Ptrafi ju wymienid kilku prywatnych wacicieli wielkich firm,

ktrzy ali si namwid na sfinanswanie stuiw barz zlnym mym luzim. Dszli bwiem

wnisku, e t me byd la nich sknaa - chd nie bez spreg elementu ryzyka - inwestycja.

My czwiek, gruntwnie wyksztacny w brej szkle, kiey wrci przesibirstwa, bzie

dla niego o wiele barziej cenny, ni najlepsze, imprtwane (take przecie rgie) urzzenie. Obie

strny s z tej transakcji zadowolone.


33/179

System ten ma jenak pwan wa. W Plsce niewiele jest jeszcze stabilnych, prywatnych

przesibirstw. Jeszcze mniejsza liczba ich wacicieli, brykajca si z biecymi prblemami,

ecyuje si pjd tak pwane ryzyk, aby - pmagajc ksztacid swich przyszych pracwnikw -

inwestwad w przyszd. Przy becnych, tak wyskich patkach nikt nie jest pewien, czy za rk,

wa, jeg firma jeszcze utrzyma si na pwierzchni.

C wic rbid? Tak, jak pacalne, chd ryzykwne, me byd finanswanie cuzej nauki dla

prywatneg przesibircy, tak sam pacalne me byd la paostwa. Przy czym paostw, bc

sponsoremnie jeneg, czy wch, ale uej liczby stuentw, pniesie ryzyk o wiele mniejsze.

Czy zi kt, kt ksztaci si na jeszcze bezpatnych stuiach ziennych napraw ma ping, aby

czynid t gruntwnie? Nie miem ju pwiezied - szybk. Wcale nie brakuje mych luzi, ktrzy -

ksztem caeg speczeostwa - wyuaj czas przebywania na rneg rzaju uczelniach

niekniecznie p t, aby zbydjak najlepsz wiez, ale - aby pnid truny mment wchzenia

w ycie rse, kniecznd pszukiwania pracy, wykazania si w niej. Speczeostw y na t

wielkie pienize, czy me si jenak spziewad, e elikwent kieyklwiek zwrci pniesinenaonakay? Czy mna elikwenta ptpiad za t, e bierze chtnie, jak ug si tylk a, skr aj

i nie wymagaj niczeg w zamian? Czy ma znaj Paostw takich sb, ktre w alszym cigu i na

stuia wcale nie p t, aby zbyd zaw, ale - aby uciec przed wojskiem? Jaki wreszcie Wy,

patnicy, macie pytek z teg, e kt przez 5 czy 6 lat stuiuje histri sztuki alb archelgi

rziemnmrsk, p ktrych t kierunkach i tak prawdopodobnie nie znajdzie pracy w tym

zawzie, gy ppyt na teg rzaju specjalistw jest niky? Same stuia, wszem, barz

przyjemne, ale czy t akurat Ty pwiniene pacid za cuz, tak ksztwn przyjemnd? Rzejrzyjmy

si wr naszych znajmych: ile sb wyknuje zaw zgny z kierunkiem stuiw, jakie

ukoczyy? Zapewniam Paostwa, e jest t prcent znikmy. C ma paostw z teg, e sfinanswa

im kilka lat przyjemneg stuiwania? Za craz wiksz czd lekw pac ju sami chrzy. Jeli nie

maj pienizy - lecz si grzej. A jenczenie za nasze pienize studiuje w szkach filmwych

i teatralnych sta mziey, z ktrej tylk kilku najzlniejszych zbaczymy kiey na scenie. Czy

paostw wyaje nasze pienize weug hierarchii celw, ktr my, patnicy zaakceptwalibymy?

Nie ulega wtpliwci, e becny system szklnictwa, take wyszeg, jest zy i szybk staje si

jeszcze grszy. Stuia wielu luzi, chd pchaniaj wielkie pienize, wcale nie aj uczcym si

gruntwneg wyksztacenia. Sale wykawe na uniwersytetach wyglaj tak, jak prze 10, 20 czy

50 laty: jest tablica, krea (na ktr jenak craz czciej brakuje pienizy) i wykaajcy cent lub

prfesr. A c pier mwid o uczelniach technicznych. Maj ne przygtwad kar specjalistw

nie tylk zisiejszych, ale take przyszych ptrzeb kraju, ale same nie maj nwczesneg

sprztu. Dla stuenta le wypsanej plitechniki szczytem signid mtryzacyjnych bzie

plnez. T, jak si rbi barziej nwczesne auta, pkazywan mu tylk w ksikach.

Niewyksztacny emigrant, ktry na wakacje przyjea Plski z Niemiec, gzie pracuje przy

tamie mntawej vlkswagena, ma wiez o wiele gruntwniejsz, ni nasz abslwent.

wiat zrbi baania i wie, e suchajc uwanie - a przecie nauka w naszych uczelniach gwnie

odbywa si pprzez wykay - czwiek przyswaja zalewie 10% przekazywanych infrmacji. Barziej

efektywne jest czytanie, w ten spsb jestemy w stanie panwad ju 20% wiezy. Jeszcze lepsza

jest yskusja. Pczas niej nie memy bujad w bkach, musimy byd czujni i przygotowani na

zajcie wasneg stanwiska wjakiej sprawie, a ptem umiejtne przeknanie nieg tych, ktrzy


34/179

pstrzegaj prblem inaczej. Jenak najszybciej uczymy si rbic t, c jest przemitem naszych

stuiw. Na renmwanym Harvarzie a 90% sweg czasu stuenci wyziau zarzzania

pwicaj nie panwaniu ksikwej wiezy, ale na autentycznym zarzzaniu! Ale te abslwenci

tej uczelni s w cenie! Nikt nie sprawza ich umiejtnci, za pkazanie yplmu feruje si nie

mniej, jak 50 tys. larw rcznej pensji. Nasi abslwenci pacani s marnie, ale czeg ich tak

napraw nauczya uczelnia?

Z uporem maniaka, jak w kaym rzziale tej ksiki, zmierzam pwtrzenia, e najbarziej

racjnalnie wyajemy swje wasne pienize! Jakwic i za wasn wiez bziemy pacid sami,

z pewnci uczyd si bziemy barziej efektywnie, ni tej pry.

Tym, c mwi, nie zamykam wcale rgi wyksztacenia mym luzim z niezamnych rzin.

Wrcz przeciwnie, t wanie teraz ni takich mliwci nie maj.

B je mied pier wtey, gy paostw przestanie rzzielad pienize pmizy uczelnie.

Uniwersytety, akademie medyczne i plitechniki b utrzymywane przez stuentw, ktrzy uznaj,e tu wanie psi wiez, na ktrej im zaley.

Jeli kt ma pmys na wietny interes, lecz brakuje mu kapitau, aby g rzkrcid I pycza w banku

i aje przez wiele lat. Alb znajuje wsplnika i prpnuje mu swje umiejtnci raz zaenie

spki. Uziaem teg rugieg s pienize. Zyski z przyszeg przesiwzicia ziel p pwie

i baj s zawleni.

Wszystkim mym luzim, ktrzy pragn zbywad wyksztacenie naley stwrzyd mliwd

wzicia na ten cel specyficzneg kreytu (ktry te memy nazwad stypenium funwanym).

Dodajmy - tanieg kreytu. Czwiek wemie paostwa tyle, ile uzna, e mu jest niezbne

zdobycia wiedzy. Na uniwersytecie, na politechnice, a - byd me nawet za granic. On sam, pewnie

te przy pmcy rzicw, zrbi swj najwaniejszy w yciu biznes plan. On te g bzie realizwad.

Paostw za wniesie tej spki kapita. Przysze zyski, kiey ju my czwiek zacznie pracwad,

b zielid w takich prprcjach, jak si umwi. Im lepiej my czwiek wykrzysta t pyczk,

tym bardziej gruntowne zdobzie wyksztacenie. A wic - signie lepsze zarbki, kiey zacznie ju

pracwad. Im b ne wysze, tym nisz ich czd pchnie zwrt pyczki paostwu.

Przy takim systemie zdobywania wiedzy - mry, my czwiek wykrzysta zacignity kreyt jak

najlepiej. Ma nauki taki ping, e lepszy trun sbie wybrazid. Zbywajc wiez, wzbgaca

i siebie i speczeostw. Dlateg n, jeli uzna, me mu czd tej pyczki nawet umrzyd. Dlateg

pyczanie paostwa bzie lepsz frm finanswania nauki, ni typwy kreyt, stypenium

funwane, czy te zauanie si u znajomych czy rodziny.

Czy nie bzie t la startujceg w ycie czwieka bcienie zbyt wielkie? Nie, b przecie nie

bzie paci tak hrrenalnych patkw, jak becnie. Teraz wielk czd zabieranych luzim

pienizy paostw marnuje. Ptem - t ni sami b je wyawad.

T ni te, swimi (chd pycznymi) pienizmi zmusz uczelnie refrmy stuiw. Uczelnie, tak

jak inne szky, b musiay zabiegad o stuentw, ferujc immliwci najbarziej

pszukiwaneg przez nich wyksztacenia.


35/179

Stuent zlny me uzna, e prgram, ktry inni s w stanie pracwad w cigu piciu lat, on

przerobi w cztery? Kt inny uzna, e zapyczy si p uszy, ale wybierze renmwan uczelni

zagraniczn, ktrej ukoczenie gwarantuje mu barz wyskie zarbki. Kay sam bzie ecywa

w swjej wasnej sprawie. Wasne pienize wya na wasne wyksztacenie, a zacignity na ten cel

ug bzie ptem spaca z wasnej kieszeni. Natmiast sby, ktrych kres ksztacenia bzie

trwad krcej, nie b swimi patkami finanswad nieznajmych. Czy t nie jest barziej

sprawieliwe? Czy nie stwarza szansy kaemu, a nie - jak obecnie - tylk niektrym? Refrma

stuiw wyszych, jakby przy kazji zrbi si sama. Ubzie pewnie szk artystycznych, gy bijad

si b nich tylk najzlniejsi. Zwikszy si natmiast liczba takich, ktrych ukoczenie

gwarantwad bzie zbycie brze patnej pracy. Kraj szybciej ruszy przu, luzim przybzie

pienizy, gy fiskus przestanie ich skubad tak pazernie.

Dzisiaj wiele szk, np. biznesu, t szky prywatne, w ktrych ksztacenie ksztuje barz u

pienizy. A jenak nie brakuje im stuentw. Tyle, e paostw im tam nauki nie uatwia, chcia t

ni, jak abslwenci, barziej przyczyni si jeg rzwju, ni ma zlny abslwent bezpatnej

szky artystycznej.


36/179

Lecz si za swoje, to nie boli!

Kt si leczy za arm, ten si leczy na arm.

Anonim

Czy lepiej, ni szklnictw, wyaje pienize suba zrwia? Brnimy si prze jej

sprywatyzwaniem, b jestemy przeknani; e wtey leczenie bzie tak rgie, i ma kg

bzie stad na banie o to, co ma najcenniejszego - wasne zrwie.

Czy myl Paostw, e teraz lecz si za darmo? Pac Paostw hrrenalne patki, z ktrych

wielka czd izie wanie na utrzymanie przychni i szpitali. C ne tak napraw Wam

gwarantuj? Czy pjmujecie lgik, jak si ta sfera rzzi?

Ogrmna czd chrych, aby stad si szpitala, musi uywad prtekcji, alb te atkw,niefrmalnie si pacad. W szpitalu lecz ich i karmi za darmo. Ci chrzy, la ktrych miejsca

zabrak, a ktrzy pac takie same, alb i wysze patki - pac i za leki i za jezenie, b musz si

leczyd w domu.

W placwkach suby zrwia, tak jak i w szkach, bwizuje rejnizacja. Pacjenta, znw jak chpa

paoszczynianeg, przywizan szpitala rejnweg. Jeli panszy si w nim krupcja, jeli jest

umieralni, w ktrej luzi wysya si na tamten wiat, zamiast przywracad im zrwie, t chry nie

Krzysztof Habich - Ostatnich gryzą psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)

Documents

Transcript of Krzysztof Habich - Ostatnich gryzą psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)