8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
1/179
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
2/179
Ostatnich gryz psy czyli o drodze do
bogactwa
Krzysztof Habich
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
3/179
Krzysztof Habich - urzi si w 1947 rku w rodzinie kupieckiej.
Ju z piersi matki wyssa wiamd znaczenia sprawieliwci specznej, w imi ktrej
upaostwwin rbek rzicw. Suy n paostwu czasu, a zsta zewastwany i porzucony.
Bya t pierwsza lekcja makreknmii.
Stuiw nie skoczy - przestraszy si nakazu pracy na paostwwym oraz uzalenienia kariery
przynalenci partii, ktra swj si czerpaa z teg, c zabraa innym.
Na paostwwej psazie nie przepracwa nawet nia. Biznesem zaj si jeszcze na stuiach. Jak
pierwszy prywaciarztrzyma, w scjalizmie, tytu Menagera Rku. Kapitalizm uhnrwa g
tytuem Biznesmena Rku i wielma innymi, najbarziej znaczcymi nagrami.
Tygodnik Wprostsklasyfikwa g w czwce najbgatszych Plakw. Marzy, aby pbne
miejsce w wiecie zaja Plska Uwaa, e jeyn przeszk jest wiamd speczeostwa.
Wierzy, e t ksik przyczyni sie jej zmiany. D przeknania luzi, e najkrtsz rg
bgactwa jest wlnd.
W kraju, ktreg bywatele ciesz si wlnci, lepiej yje cae speczeostw, nigy natmiast nie
bzie brbytu tam, gzie rzy uzurpuj sbie praw reglamentwania wlnci. Ograniczaj
j jenym bywatelm, aby yd innym, najczciej wimi sprawieliwci specznej. Trzymaj
obywateli na smyczy, ajeli- mimo to - niektrym znieb ua si c uplwad, bieraj wiksz
czd upu la tych, ktrzy na tej smyczy plwad nie chc alb nie mg. Tymczasem wlnci nie
mierzy si ugci smyczy. Wlnd idobrobyt jest tylko tam, gdzie smyczy nie ma wgle. Nawet,
jeli niektrzy uznaj za niesprawieliwe t, e jeni bywatele teg brbytu pbiegn szybciej,
a inni wlniej. Rwnanie najsabszeg jest zasa szlachetn, ale tylk wharcerstwie. W
gospodarce iw yciu temp narzucaj najsilniejsi, natmiast statnich gryz psy.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
4/179
O stuleci uczn nas, e pwinnimy czcid naszych przkw i byd wierni naszym traycjm,
i brze, e pstpwalimy zgnie z tymi naukami.
Teraz jednak, w bliczu wyzwao przyszci, musimy rbid t, czeg nie rbilimy nigy t
i czeg, bawiam si, memy kazad si niezlni, a mianwicie czcid naszych
ptmkw, kchad nasze wnuki barziej, ni samych siebie.
Jim Dator
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
5/179
Cz I
Spojrzenie na Polsk
T wanie pejmwane przez luzi prby uczynienia paostwa niebem, zamieniay je zawsze
w piek.
Friedrich Hlderlin
Ile jestemy warci, czyli portret wasny na tle innych
Jeli serce w twej piersi a bgactwa, czyo tak - pracuj, pracuj i pracuj.
Hezjod
Ju craz mniej sb pamita, e w dekadzie sukcesu, czyli za panowania Edwarda Gierka (lata
1970-1980) scjalistyczna prpagana twierzia, i Plska jest... ziewitym mcarstwem wiata.
Speczeostw nabija si z takiej megalmanii, wystarczy bwiem wyjechad ktregklwiek
kraju zachnieg, aby zbaczyd jak tam zapatrzne s sklepy i - c waniejsze - na c luzie mg
sbie pzwlid za wasne zarbki. Prwnanie t niezmiennie wypaa la nas przygnbiajc. Sk
wic bra si ten hurraptymizm naszych prpaganzistw?
Z teg, e nie patrzyli ni na gspark czyma zwykych luzi, lecz mierzyli j bzurnymi
wskanikami, np. ilci wyprukwanej stali czy cementu na gw mieszkaoca. A stali i cementu
prukwalimy u. Du tn, w zym gatunku. B ju gatunki szlachetniejsze trzeba by
sprwazad z zagranicy. Wytapialimy wielkim wysikiem u stali, eby wybuwad u hut, ktre
wyprukuj jeszcze wicej stali. Przemys pracwa sam la siebie, luzkie ptrzeby pzstawiajc
niezaspkjnymi. Stali, wgla, cementuby wic u, ale pralek, mebli, ywnci brakwa
cigle. Tak wyglaa nasza ziewita, mcarstwwa pzycja.
Jak jest teraz? Kiey zaczlimy mierzyd zamnd speczeostwa tak, jak rbi t inni, czyli
wielkci Pruktu Krajweg Brutt na jeneg mieszkaoca, kaza si, e... krl jest nagi.
Jestemy jenym z najbieniejszych krajw, jeli przymierzymy si paostw bgatej Eurpy czy
USA. Nasz Produkt Krajowy Brutto na gwwynsi bwiem k. 2.200 larw amerykaoskich
rcznie. Takiej wartci towary i usugi wytwarza jeen statystyczny bywatel w Plsce.
T nie jest wielkd impnujca, jeli zbaczymy, jak ten wskanik wygla u innych. Bogaci
Szwajcarzy maj 34.000 USD, Japoczycy 29.000 USD, aleka Australia 16.000 USD, Austria 23.000
USD, za najbieniejszy cznek Unii Eurpejskiej, czyli Prtugalia - 8.500 USD. Nawet w naszym
byym bzie, czyli byej RWPG wcale nie jestemy najlepsi, chd tutaj pzim mamy barziej
wyrwnany. Lepsi, bgatsi nas s Czesi - 2.400 USD, Bugarzy - 2.300. A za nami na wiecie klejka
krciutka - Turcja 1.900 USD, Swacja 1.700, Inie 293 USD (tabela nr 1).
Dystans tych, ktrym chcielibymy rwnad pzimem zamnci jest wic lbrzymi. Gybymychcieli yd tak, jak Austriacy - musielibymy rczniewytwarzad wszystkieg ziesicikrtnie wicej!
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
6/179
Prtugalia za, ktra jest krajem napraw d bienym, ma PKB a czterkrtnie nas wyszy.
eby wic prbwad te kraje ganiad - musimy pracwad nie tak, jak becnie. Nie tak nawet, jak
one, ale - o wiele bardziej wydajnie.
W jaki spsb wytwarza si bgactw kraju? S tylk wie rgi - wasna praca raz wymiana
z zagranic. D histrii przeszli Fenicjanie -jak nar najbgatszy i ten, ktry wymyli pienize -ktrzy sami niczeg nie prukwali, tylk zajmwali si hanlem z innymi narodami.
Wielu Plakw, ktrzy chcieli zwiezad wiat za kmuny - a by t niemliwe przy pzimie
siganych zarbkw - ucieka si wanie hanlu. Za ztwki nic w wiecie nie mna by
kupid, wywn wic krysztay, kawir, lisie futra, elazka. W zalenci teg, c i w jakim kraju
mia najlepsze przebicie. Mna by pwiezied, e yk hanlu mamy o wiele lepsz, ni inni.
A jenak, jak kraj, nie wykrzystujemy tej sknaej i szybkiej drogi do bgacenia si. Spjrzmy
statystyk, a zbaczymy, e ci, ktrzy s nas bgatsi, wymieniaj ze wiatem twary na
nieprwnanie wiksz skal.
Polska eksportuje i importuje rocznie na gwzalewie za 858 USD, Niemcy za 8.637 rwnie
larw, a nie marek, Austria za 8.503, USA za 4.174 USD. Kto jest od nas gorszy? Turcja - 637,
Rumunia - 449, Ukraina -106, Indie - 49 (tabela nr 7).
Patrzc na grup krajw bgatych i tych, yjcych w nzy, wiad wyranie czeg prwazi
ochronarzimeg przemysu, rzimeg rlnictwa i rzimeg niezgulstwa prze knkurencj
zagraniczn. D zmniejszenia wymiany z innymi krajami, a w rezultacie - do rezygnacji ze
sprawzneg spsbu chzenia zamnci. Im kt si barziej chrni, tym bardziej jest
bieny. Bieny, b gupi i robi nie to, co powinien i co umie najlepiej.
Skr jenak chrnimy rlnikw (ca na ywnd s ju hrrenalnie wyskie, a kontyngenty
bezcwe - minimalne) i przemys samchwy (ziki czemu u nas samch niemiecki kosztuje
wa razy wicej, ni w Niemczech, wic plnezy i maluchymg bezkarnie zatruwad nam
rwisk) i kilka innych bran, t kt musi za t ciej pracwad. Kt? An, prblem w tym, e nikt
nie ma ochoty.
Niby wzilimy si za buw kapitalizmu, ale uzimy si, e zrbimy t wasnym, nie krytym
przez nikogo sposobem, czyli - bez kapitau (wasneg nie mamy, a zagraniczny nie bardzo lubimy)
i co jeszcze gorsze - bez pracy.
Prsz si na mnie nie burzad. Z pewnci jest w naszym kraju wielu luzi, ktrzy barz cikpracuj. I, byd me, ziki temu staj si ni lumi craz barziej zamnymi. Ja jenak nie pisz
o nich, ale o speczeostwie, jak caci. Opieram si nie na wasnych spstrzeeniach, ale na
roczniku statystycznym z 1994 roku. I w tej oto publikacji widzimy, jak w statnich latach wygla
nasz przecitny (nie - nminalny) tyzieo pracy. reni w tygodniu w przemyle przetwrczym
pracwalimy: w 1980 rku - 37 godzin w 1985 roku - 35,6 godziny w 1990 roku - 32,8 godziny w
1992 roku - 31,4 godziny.
Prsz si nie uzid, e statystyk psuje nam wielka rzesza bezrbtnych. Rcznik nie bierze ich
w gle p uwag. Zajmuje si tylk czasem pracy luzi zatruninych.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
7/179
Pracujemy krcej, b me chrujemy wicej. Przy brej rganizacji pracy system sam wymusi, e
bzie si pracwa 8 gzin, czy ile ptrzeba, intensywnie.
Tak wic z kaym rkiem pracujemy craz krcej. A przecie nie spa nam z nieba nagle jaki
lbrzymi kapita, ziki ktremu wszystkie przesibirstwa mgy wyrzucid stare maszyny i zastpid
je nwymi, barziej wyajnymi. Owszem, przesibircy inwestuj, ale nie zieje si t w panymszybkim tempie, b nasz kapitalizm ma pier pid lat i o kapitalistw jest w nim na razie atwiej
ni o kapita, za kreyty s cigle barz rgie. Nasz przemys nie unwczenia si wic tak
byskawicznie, e usprawieliwia t craz wiksz niechd pracy. Nikt te chyba nie wtpi, e inne
kraje rzwinite - Niemcy, Francja, USA maj prukcj nwczeniejsz i wyajniejsz ni my. A
jenak wszzie tam luzie pracuj uej!
Najbgatsi Szwajcarzy (34 tys. PKB) pracuj w tygniu ziesid gzin nas uej. Anglicy - jeszcze
wicej - prawie o 13 godzin. Kto jest od nas bardziej leniwy? Z krajw, ktrym pzimu ycia
zazrcimy - ADEN (tabela nr 3).
Zupen niespziank jest za tygniwy czas pracy w USA. W tym samym czasie, gy mymy
z naszego tygodnia pracy urywali godziny, oni, o tyle nas bgatsi, wyuali przepracwany czas.
W 1980 roku pracowali niewiele nas uej, b 39,7 gziny, w 1985 -ju 40,5 gziny, w 1990 -
40,8, a w 1992 - 41,4 godziny.
A przecie trun zaprzeczyd prawiwci, e bgaci mg si pcid mniej. Stad ich bwiem na
kupn craz lepszych urzzeo, ktre craz wicej czynnci wyknuj za czwieka. Mg wic swj
czas pracy skracad. Mg, ale nie chc, b inni take nie chc. wiat pzi przu craz szybciej,
a statnich gryz psy. Nas, p wzglem liczby przepracwanych gzin w tygniu, mg gnid ju
tylko kraje Trzecieg wiata. Te rzwinite zstawiy nas bwiem alek w tyle.
Jak si nie ma kapitau, t trzeba pracwad o wiele ciej tych, ktrzy g maj. Jak si nie ma
kapitau, ani chty pracy, t nie signie si takieg pzimu zamnci, jakim ciesz si inni.
Zwaszcza, e tych pracujcych - ma, ale jenak - te jest u nas mniej ni w innych krajach. Nam
kapitalizm kjarzy si z uym bezrbciem, ale nie jest t wnisek, ktry ptwierzaj inne
przykay. Nasze bezrbcie jest wielkie, bez zajcia znajuje si a 15,5% luzi zlnych pracy. W
niewtpliwie barziej kapitalistycznych Stanach Zjencznych wskanik ten wynsi 6,8%, w
Niemczech - 8,2% (a statystyk t psuje wielu bezrbtnych z byej NRD). Nas bije Chorwacja,
Hiszpania (21,5%) oraz Finlandia (17,9%) - (tabela nr 2).
Jeli wic zestawimy ze sb te wszystkie wskaniki, t u si ne w cakiem niewesy braz.
Mamy jeden z najniszych setek sb czynnych zaww - 45,2% (za nami s tylk Wchy -
42,5% i Wgry - 41%), podczas gdy w Szwajcarii wynosi on 51,5%, w USA - 50% (tabela nr 6). Co
znaczy, e taki prcent rsej lunci pracuje, reszta - t emeryci, rencici i bezrbtni. Nie d
wic, e jest t grupa mniej ni w innych krajach liczna, t take jej czas pracy jest krtszy. Za trzeci
czynnik, ecyujcy o zamnci, czyli wyajnd, take wiele pzstawia yczenia i sytuuje nas
w gnie paostw rzwinitych.
Cz spoeczestwa aktywna zawodowo
Rok Polska USA1980 51,2% 46,8%
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
8/179
1985 48,9% 49,0%
1992 45,2% 50,4%
Liczby i tabele, w ktre wart si wgbid, pkazuj wic, zarwn t, jak barz jestemy innych
biedniejsi, ale przede wszystkim -jak mamy szans, aby t zielc nas legd pknad.Knkluzja jest, niestety, barz smutna. Jeli bziemy tak pracwad, jak becnie i tak graniczad
wymian mizynarw, t zielcy nas wiata ystans bzie si z kaym rkiem pwikszad.
Nie ma wic mwy o tym, e gnimy Szwajcari, czy chdby Prtugali za 10 czy 20 lat. Wzrst
naszego Produktu Krajowego Brutto o 6%, z czeg rz jest niezwykle umny, t w liczbach przyrost
o k 130$ na jeneg mieszkaoca naszeg kraju. W Szwajcarii zalewie 1% wzrstu, aby
przyrst 340$ na jeneg mieszkaoca. P latach me si wic kazad, e jestemy nich jeszcze
alej, ni becnie. Wart zad sbie z teg spraw ju teraz. Chdby p t, eby przeknad si, i
pzstajemy ubzy na wasne yczenie, a nie - z pwu niepmylnych, zewntrznych
klicznci. Nasz brbyt zaley nas, ale nigzie nie jest pwieziane, e musimy g signd
bez wyrzeczeo. Alb przyjemne nierbstw i bgi spkj pscjalistycznych mastntw,
chronionych murami celnymi - alb te .cika praca, za ktr z czasem bzie mna kupid craz
wicej i wicej. Wspaniale jest mied u wlneg czasu, ale kiepsk spzad g p gym niebem,
z braku wasneg achu na gw. Zwaszcza gy hula wiatr i paa eszcz. Jeeli przyjlimy sbie
jak nar za cel - wzrem niektrych sekt - ubstw, t bralimy br rg i na pewno cel
signiemy.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
9/179
Kto pi, komu ronie?
Nie mna latad jak rze, majc skrzya wrbla.
William Hudson
Nie me byd bgatym krajem taki, ktry ma nzne rlnictw. Nzne rlnictw nie stanie si
jenak bgatszym, jeli rz bzie je chrnitak, jak tej pry. I tu take lektura tabel,
pkazujcych, jak nasze rlnictw sytuuje si na tle innych krajw, jest szalenie puczajca.
Wychyomy niec za wasne ptki, eby zbaczyd, jak z prblemami wyywienia razi sbie wiat.
Zwykle, jeli przytacza si jakie statystyki, t najchtniej prwnuje si wyajnci z jednego
hektara. Tymczasem jest t wskanik, ktry - bez prwnania g z innymi - mwi barz niewiele.
Czasem me nam nawet zwnicz pprawiad sampczucie, jeli - chd ze zdumieniem -zbaczymy, e w Plsce zbiera si zjeneg hektara wicej pszenicy, ni w USA (tabela nr 8)! N t
wietnie - mna by pwiezied. Jestemy lepsi! Tak trzymad!
Tymczasem jestemy skansenem, c - w oparciu o ten sam rocznik statystyczny -jake atw
uwnid. eby bwiem mwid o nwczesnci rlnictwa, trzeba patrzed nie tylk na same zbiry,
ale przee wszystkim na t, jaka czd speczeostwa jest w stanie wykarmid reszt, a potem - ile
zuywa teg nawzw.
Barz atw zauwayd prst zalend: im kraj bgatszy, tym mniejsza czd jeg mieszkaocw jest
w stanie wyywid reszt.
W Polsce w rolnictwie pracuje 9,9% aktywnych zawodowo ludzi (w 1980 r. by ich 14,8%), w USA
zaledwie - 1,1%, niewiele wicej w Szwajcarii - 1,9% (ale tu trzeba wzid p uwag lbrzymi eksprt
serw), tyle sam w Szwecji, ktra raczej nie me pwiezied, e klimat jej sprzyja. Im bieniej, tym
wicej sb uprawiajcych rl. W Turcji 19,9%, w Iniach a 25% (tabela nr 9). Ten wanie
wskanik, a nie - wyajnd z hektara -jest miar wyajnci rlnictwa.
Wart, przy kazji, zwrcid uwag na jeszcze jen rzecz. Nasi chpi lamentuj, e prukcja
ywnci jest niepacalna. aj, ze skutkiem, wyskich ce, ju nie graniczajcych, ale wrcz
uniemliwiajcychimprt. Tak, aby pracujc niewyajnie, byli w stanie wyyd nie grzej, ni luzie
w miecie. I t pracujc na wch, trzech hektarach, gy nasze rlnictw jest niesamwicie
rzrbnine. Nikt nie ma wtpliwci, e lepiej, ni nasi chpi, yj amerykaoscy farmerzy. Ale tam
najmniejsze gsparstwa maj 70-80 ha i taki bszar uwaany jest za granic pacalnci. Z
mniejszego pola - uwaa amerykaoski farmer - wyyd si nie a, nie maj ne wic racji bytu.
Kraje bgate maj rlnictw wyajne, ziki mechanizacji i nwczesnci. Te z nich, ktre maj
nawyk ziemi uprawnej staraj si bad nie tyle o plny z 1 ha, ale utrzymujc wysk glbaln
prukcj, baj o zrwie wasneg naru - i minimalizuj zuycie nawzw. I tu tkwi tajemnica,
dlaczego zbiory pszenicy w Plsce s wiksze, ni w USA. My zuywamy na hektar 62 kg nawzw, ni
43 (tabela nr 10). Rnica w zuyciu nawzw i tak jest wiksza, ni w wyskci plnw. Natmiast
krzyci z propagowania rolnictwa ekologicznego - nie do przeliczenia.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
10/179
Zrwi s bwiem nie tylk luzie, ale i zwierzta. Plska krwa aje tyle mleka, e chp na
Zachzie nie trzymaby takieg armzjaa w brze. Nasza krasula, jak si pstara, a rcznie
3.167 kilgramw mleka, niemiecka 5.100, amerykaoska - 7 tys. kg (tabela nr 11). W USA farmer nie
ma kptu z kupnem wyskmlecznej, mej krwy. U nas, na rlniczej wystawie zwierzt, cena
jawki holenderkisigaa 60 min starych ztych, a rolnicy licytowali tak wysoko, bo trudno jest
kupid krw breg gatunku. Ktry kraj lepiej ba o wasneg rlnika?
Patrzc z zazrci na zuywajce mniej chemii rlnictw amerykaoskie, mglibymy przynajmniej
sprbwad pjd niecw jeg lay, b zrwia naru nie a si przeliczyd na pienize. My te
mglibymy zmniejszydzuycie nawzw. Tak wyskie plny wcale nie s ptrzebne, a u ziemi
ley giem, nie ma wic mwy o tym, e ziemia plska nas nie wyywi.Wyywi z powodzeniem.
Nasze rlnictw nie jest tak nwczesne, jak amerykaoskie, ale my supermaszyny memy na razie
zastpid luzkimi rkami, ktrych na wsi plskiej jest za u, a miast te ich nie ptrzebuje.
Skutek byby taki, e pczas gy teraz kupujemy ywnd barz rg i skan, t ptem
mglibymy jed rwnie rg, ale przynajmniej zrw. Eklgiczn ywnd atwiej te brzesprzead tym, ktrzy na jej prukcj pzwlid sbie nie mg, pniewa zwyczajnie jest im za ciasn
- tak, jak bgatym Japoczykm.
Plski chp bgaciby si sprzeajc rg ywnd zrw. Wszyscy byliby zawleni. Dlaczego
wic tak si nie zieje?
P lekturze tabel mamy kany braz, jak nieefektywne jest nasze rlnictw. Skutki teg s asne
nie tylk la mieszkaocw wsi, ale la caeg speczeostwa Nieefektywnd rlnictwa t bwiem
c o wiele grszeg, ni nieefektywnd np. przemysu stczniweg. Statki bwiem kupuj tylk
nieliczni, ale jed musi kay. Pniewa tak wielka czd speczeostwa wytwarza tak ma czdPruktu Krajweg Brutt, wic i ceny ywnci s wyskie i rlnicy yj o wiele grzej, ni w innych
krajach.
Mim jenak wielkiej nieefektywnci naszeg rlnictwa, nie tylk n jest pwiezialne za nasz
bie. Przemys, chd jeg uzia w PKB jest u wikszy, take siga wyajnd o wiele nisz, ni
pbne brane w innych krajach. atwzrientwad si, wjakich ziezinach nasza wyajnd
najbarziej staje pzimu wiatweg. T te, gzie ca s najwysze: ywnd, samchy,
wyrby przemysu lekkieg, sprzt elektrniczny.
Spjrzmy na tabel, pkazujc, jaka jest wyajnd pracwnikw w przemyle samchwym
w najbardziej znanych fabrykach:
Koncern i kraj, w ktrymauto jest montowane
Liczba samchw, przypaajca na 1zatrudnionego
Toyota, Japonia 133,6
Opel, Niemcy 59,3
Ford, USA 58,8
Renault, Francja 48,0
Vw, Niemcy 23,6
FSO, Polska 4,0
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
11/179
Oczywicie, trzeba ad, e ta statystyka jest nie koca prawziwa Na Zachzie bwiem auta
w fabrykach, ktrych nsz si te ane, tylk si mntuje. W FSO natmiast take prukuje si
wiele czci. Nawet jenak przy tej pprawce, przewaga innych na nami jest miaca. Me teraz
zmniejsz j niec Kreaoczycy. W innych branach take nie bijemy wiata na gw. Trun jest
nawet pwiezied, e epczemy mu p pitach.
Prwnajmy tabele (tabele nr 12 i 13), ktre pkazuj ile ijakich twarw me kupid za reni
pensj Plak - z si nabywczinnych narw. I zestawmy te infrmacje z inn tabel, pkazujc
wielkd spycia w kilku wybranych krajach. C si kazuje? Z pierwszej tabeli wynika, e misa,
cukru, mki i wszystkich innych twarw memy kupid o wiele mniej, ni inne rzwinite kraje.
Prwnujc jenak spycie tych samych twarw ywnciwych wizimy, e nasze nie biega
w zasazie spycia innych. Czy jest t jenak pw raci?
Czwiek, bez wzglu na t, jak jest zamny, je zwykle ziennie jen niaanie, jeen bia
ijen klacj. Oczywicie ten bgaty gaza sbie barziej: umila psiki strygami, kawirem,
szampanem. Ale cukru, pieczywa je tyle sam, c bieny, alb nawet mniej, jeli chce yd uej.Mis bgaty je w lepszych gatunkach i wikszym wybrze, ale ilci s raczej zbline, b ki
rzeczywicie wszyscy mamy jenakwe. I bgaci, i bieni jez tyle, eby si najed, rwnie
statystycznemu Plakwi ek eber z gu nie przysycha, chd nie naley zapminad, e czd
luzi yje w nzy.
Bgateg bieneg nie rni wic zasanicz ild spywaneg pkarmu. Dlateg te statystyki
pkazuj, e my jemy pbne ilci misa, cukru, trch wicej innych zba, rwnie u
warzyw. Bgateg bieneg rni t, jak czd sweg chu baj przeznaczaj na ywnd -
im bieniejszy, tym wicej.
I dopiero w tym mmencie zaczyna si ramat. Teg bwiem, c zarabiamy, starcza wprawzie na
ywnd, ale ju na niewiele wicej. Stsunkw u kupujemy lwek, ubrao czy sprztu
elektrniczneg, ale nie ma ju mwy o tym, eby zarbid na wasny ach na gw.
Rwnie na Zachzie jest t twar rgi. Kreyt na wasny mek spaca si wic i przez 20 lat. Tam
jednak na tak pyczk stad luzi reni, i niec pniej reniej, sytuwanych, u nas - tylko
najbgatszych. I prblem bzie nabrzmiewad, gy stare my rzsypuj si szybciej, ni przybywa
nwych. A yd bez wasneg achu na gw si nie a. Me wiamd teg wanie faktu jest
przyczyn, i za tospycie alkhlu mamy kilkakrtnie wysze, ni wielkrd bgatsi nas.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
12/179
Mao mamy i roztrwaniamy
Jeli kt nie chce rbid, niech te nie je.
Biblia Nowy Testament II List do Tesaloniczan
Nasz Produkt Krajowy Brutt na gw jest anie niski. Gybymy nim rzprzzali sami, ka
ztwk prze wyaniem glalibymy kilkakrtnie. Ale pna pw naszeg wsplneg
rbku zabiera nam buet w frmie rneg rzaju patkw i urznicy rztrwaniaj nasze
wsplne br.
W naszych tabelach wizimy, e inni maj nas o wiele wicej. Buet zabiera im jenak mniej.
Nam - pna pw, w krajach rzwinitych za k 35%. I tam parlamenty surw patrz na rce
urznikm. U nas za pswie narzekaj w Sejmie, e pna 30% wyatkw paostwa bywa si
pza kntrl parlamentarzystw! Urznicy wic bezkarnie nie swje pienize wyaj na sbie
bliskie cele. Jak speczeostw mamy wic jeszcze mniej, ni wypracwalimy.
Pwy narzekao maj wic i biedni, i bgaci. W kaym speczeostwie s luzie starzy, chrzy,
zieci, czy mniej zarani, ktrym paostw pwinn pmagad. U nas ptrzebujcych jest wielu, ale
pomoc - znikma. Ma wypracwujemy, wic chd nam zabieraj pna pw (a Bg jeen wie,
ile p rze marnuj), t i tak w rezultacie ptrzebujcych nie ma czym bzielad.
Niezawleni s te zrwi, silni i bgaci, b paostw patkami skrpwa im rce, pzbawi
wlnci gsparczej. Gyby nie te wizy, w pgni za wasnym zyskiem, twrzyliby nowe
przesibirstwa i nwe miejsca pracy. Przybywaby tych, ktrzy pracuj i pmnaaj naszewsplne bgactw, za ubywaby tych, ktrym trzeba pmagad.
Ju awn, awn temu luzie wymylili przyswie bez pracy nie ma kaczy. T jest barz mre
przyswie.
Ludzie w ankietach nierzak wypwiaaj si przeciwk nwemu ustrjwi, b pzbawi ich pracy,
bniy pzim ycia. Jenak t nie ustrj jest zy. Przez pna p wieku usiwan uwnid, e
scjalizm jest lepszy, a w kocu sam si rzsypa.
Nie mna mied pretensji bezrbtnych, koczcej szky mziey, luzi z niewielk
inicjatyw - e sami sbie nie stwrz miejsc pracy. W kaym speczeostwie s tacy, ktrzy chc
byd przesibircami i tacy, ktrzy wl spkjnie, slinie, ale bez ryzyka pracwad u kg. Nie ma
nigdzie kraju, w ktrym s sami kapitalici. Byt luzi mniej zaranych zaley tych zaraniejszych.
Nie plega t jenak na tym, aby jenym zabrad pienize i ad je rugim.
O wiele wiksz wybrani i wraliwd speczn wykazuje taki rz, ktry nie tamsi wlnci
gsparczej. Tylk wtey bwiem gsparka rzwija si w spsb nieskrpwany. Jeli bgaty,
w pgni za wasnym zyskiem, twrzy przesibirstw, t musi w nim zatrunid innych luzi. Jeli
za bierze mu si pienize i aneg przesibirstwa nie twrzy, t zabrane szybk zstanie
przejezne, bezrbtnych nie ubzie, a sfrustrwanych przybzie.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
13/179
Nie ma innej rgi bgactwa, jak praca. Paostw pracy takiej, eby bya wyajna i dobrze patna,
zapewnid nie jest w stanie. Mg t zrbid tylk luzie przesibirczy. Nie naley im wic
przeszkazad, aby twrzyli warunki teg, bymy wsplnie szybciej wypracwywali nasz wsplny
brbyt. Lepiej szybk si bgacid, ni pilnwad, aby crazwiksza biea bya zielna jak
najbardziej sprawiedliwie.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
14/179
Pienidze wasne i cudze
Najtaniej za cudze.
Anonim
Trafi nam si; zstalimy zaprszeni wytwrnej restauracji. Jak bzie wygla taki psiek?
Kay lubi c inneg, a jednak nasze pstpwanie bzie pbne. P pierwsze - nie bziemy
pacid, a wic rubryka cename nas w gle nie intereswad. Taka gratka zarza si rzak, wic
trzeba naleycie j wykrzystad. Zaczniemy teg, e uwanie przestuiujemy prpzycje
z przystawkami. Me skusimy si na kawir, a me na kraby czy inn egztyczn a rg przeksk,
ktrej nigy bymy sbie nie zafunwali za wasne, cik zarbine pienize. Ju nie z chci
nawerania finansw (chd na bieneg nie trafi) naszeg funatra, ale eby pkazad mu, e
ma take ze wiatwcami czynienia - nie mwimy wypicia aperitifu, a ptem, pbieni kawwzmcnimy armatycznym kniakiem. Przecie uajc si na prszny psiek, wasny samch
zostawiamy w mu. Jestemy na luzie, w czasie pobytu w wytwrnym lkalu kpczemy si tylk
tym, aby starczyd sbie jak najwicej przyjemnci. Przecie o t chzi rwnie sbie, ktra
w zaprszenie p naszym aresem skierwaa.
Wyawad nie swje pienize jest barz przyjemnie. Jeli wic czeg pczas teg sympatyczneg
wieczru aujemy, t chyba tylk teg, e - zamiast przejed luksusw tak spr sum -
wlelibymy j trzymad w gtwce. A wtey z pewnci wyalibymy te pienize zupenie inaczej.
Zamiast na kraby czy ostrygi, na przyka zapacilibymy rachunek za pr czy telefn. B reguy
rzzce wyawaniem swich pienizy s zupenie inne tych, ktrymi kierujemy si, wyajccudze.
Jeszcze inaczej wygla sprawa, gy pienize wasne wyajemy na kg. Na przyka kupujemy
znajomemu w prezencie ekspres kawy. Chcemy, czywicie, zrbid barwanemu przyjemnd.
Ale ju nie bez znaczenia jest fakt, ile nas ta jeg przyjemnd bzie ksztwad. Ekspeientka
pkazuje nam wa, na pierwszy rzut ka ientyczne, ekspresy. Rni si jenak cen. D teg
taoszeg uytkwnik, prze kaym zaparzeniem kawy, bzie musia wyd jenrazwy,
papierwy filtr. Aby wic w peni mg cieszyd si z prezentu, bzie musia nieustannie pnsid,
niewielkie wprawdzie, ale jednak, wydatki na zakup filtrw. Ale t ju b jeg pienize,
ecyujemy si wic na zakup taoszeg ekspresu. Wygla przecie tak sam piknie, jak tenrszy.
Drszy natmiast - gyby zasza taka ptrzeba - kupimy sbie. Nie lateg, e la siebie jestemy
bardziej rozrzutni, ale - wrcz wrtnie. Ten typ ma bwiem urzzenie, ziki ktremu nie trzeba
za kaym razem wkaad jenrazweg filtra. Jeli si wic wemie p uwag nie tylk cen
sameg ekspresu, ale take pniejsze kszty eksplatacji, t napraw ten rszy paci si
bardziej.
Wnisek nasuwa si sam: najbarziej racjnalnie gsparujemy pienizmi wtey, gy wasne
rki wyajemy na wasne ptrzeby. Natmiast wtey, gy wyajemy pienize cuze na ptrzeby
wasne, jak i wtedy, gdy z wasneg prtfela pacamy ptrzeby cuze - ta racjnalnd jest
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
15/179
zakcna innymi wzglami. Zarwn my sami, w sytuacji gy inni barwuj nas, jak i nasi blini,
obdarowani przez nas - serecznie za prezenty zikuj, ale w gbi serca wleliby stad gtwk,
ktr ne ksztway. Wtey bwiem pytek z niej byby najwikszy. Na pcieszenie pzsta
przyswie darowanemu koniowi w zby si nie patrzy.
W omawianych sytuacjach obdarowany i funatr nie byli sbie bcy. Kupilimy przyjacielwiekspres, a nie - klatk na kanarka, gy wiezielimy, e kaw uwielbia, a wizienia ptaszkw nie
znosi. Szalejcna wytwrnym biezie skusilimy si wprawzie na kawir, ale wzilimy g tyle,
eby zjed ze smakiem, a nie - eby si zmarnwa. Obie strny starajsi wiczachwywad
racjonalnie, a mim t c zgrzyta w tak sknstruwanych systemach wyawania pienizy.
A c si zieje, gy kt wyaje nie swje pienize na nie swje ptrzeby? Tak mia byd w ustroju,
ktreg szczliwie nie ua si nam zbuwad, czyli w komunizmie.
Teria gsia kaemu weug ptrzeb, a wic c takieg, jak zarbki za prac musiayby zstad
skaswane. Maj przecie t siebie - e, w przeciwieostwie kw - nie s jenakwe.Wybramy sbie (c, niestety, nie jest atwe), e mimo to ludzie w kmunizmie staraliby si
pracwad tak brze, jak wtey, gy stawali za t pienize. Byliby bwiem wiami, e te
umowne pienizenie i wprawzie ich kieszeni, ale jeneg, wsplneg, gigantyczneg
prtfela. I ptem jaki centralny planista wyawaby je kaemu weug ptrzeb.
Oczywicie, t nie mgby byd jeen czwiek, ale wielka armia urznikw i zapatrzeniwcw. Ci
pierwsi decydowaliby o tym, jakie s ptrzeby speczeostwa (jenstki w tym ustrju glnej
szczliwci nie mg byd brane p uwag). A me raczej zaecywaby o tym centralny
planista, b przecie glbalny ppyt musiaby si rwnad glbalnej prukcji. Lewie przesmak teg
mielimy w scjalizmie, gy nie by wane, ile wyprukwan pralek, czy butw, liczya sinatmiast wielkd masy towarowej. Ptem taki centralny rzzielnik trzeba zamienid na
rzzielniki wjewzkie, gminne, zielnicwe, uliczne i blkwe. Nie ma mwy anym
bezrbciu, znw praca ganiaaby za lumi.
Chcia najatwiej byby pewnie o zapatrzeniwcw. Dstaby taki furgnetk, list twarw,
hurtowni i aresw bircw. W pitki np. ca ulic Lenina zapatrzyby na bia w parwki,
a ssienia, Dzieryoskieg - staaby p kawaku wwiny z kci. Raz na wa lata mieszkaocy
obu ulic dostaliby kartki na jednakowe gumiaki.
W grszym ustrju, np. kapitalizmie, taka Kwalska sama musi gwkwad, c kupid na bia,
wjakim sklepie zapaci najmniej ijeszcze sama musi t zataszczyd mu. A w kmunizmie b si
o to martwid inni: planici, zapatrzeniwcy, knwjenci. I caa armia kntrlerw, ktra sprawzi,
czy np. tym zapatrzeniwcm nie przysz gwy, by z porcji zaplanowanych na 10-dekowe nie
krid p wa ek na lew. Oraz superkntrlerw, c przypilnuj aby nieuczciwi zaopatrzeniowcy
nie przekupili kntrlerw.
Jak ju cay ten system starczania kaemu weug ptrzebzstanie pracwany, t wyni si
prblem. Okae si, e chcia wszyscy planuj, jak mrwki, t niczyje ptrzeby nie zstay
zaspokojne. Nie tylk lateg, e ci, ktrym przypay spnie zielne, wleliby granatwe, a inni
zmuszaj si parwek, chd wleliby zwyczajn. Przee wszystkim lateg, e kiey annimwi
luzie wyaj nie swje pienize, eby zrbid brze innym annimwym ludziom, to nie ma prawa
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
16/179
si t uad. Ptrzeby barwanych s zwykle inne ni kmu si wyaje, a system ich zaspokajania
ksztuje tak u, e w rezultacie zielid mna craz mniej. Takie speczeostw skaa si bwiem
nie tylko z prucentw i konsumentw, ale - przede wszystkim - z armii luzi, tak napraw
bezpruktywnych, ktrzy gwkuj jak wyad nie swje pienize na nie swje ptrzeby. Nie
interesuje wic ich ani rubryka cena, ani za c si j paci.
A mim t, c nas nieparcie w komunizmie pciga.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
17/179
Nie ma sprawiedliwoci
Sprawieliwd wasz szid b. (napis na cianie sali swej trybunaw starplskich)
Skr najmniej racjnalnie wyaje si cuze pienize na nie swje ptrzeby, t laczeg magamy
si teg z craz wikszym upbaniem? Dlaczeg, zamiast usilnie starad si samemu wyawad
swje cik zarbine pienize na wasne ptrzeby, naciskamy na t, aby gsparwali nimi
annimwi luzie? Gszc wrt kmunizmu, craz barziej si nieg zbliamy. O kilku lat,
chcia gsimy, e buujemy gspark rynkw, pzwalamy na t, aby craz wiksz czd
wypracwanych przez nas pienizy wyawa rz. Prukt Krajwy Brutt rnie bwiem wlniej,
ni buet centralny. W rku 1995 pna pw Pruktu Krajweg Brutto, a wic pienizy, ktre
wypracwalimy - wya rz, a nie my sami. O przeznaczeniu c rugiej ztwki ecyuje urznik,
a nie ten kt j zarbi. Chcia wic jestemy speczeostwem bienym, zwikszamy nasz mizerijeszcze barziej przez t, e annimwi luzie beztrsk wyaj nasze pienize. Nie interesuje ich
ani cena, b nie s t ich pienize, ani t, za c j pac, b nie la nich jest t przeznaczne.
Wybramy sbie sytuacj, e Kwalski chce sprzead swjeg malucha, ajeg ssia - Malinowski
gwatwnie ptrzebuje stareg, niergieg samchu. Malinwskiemu autk Kwalskieg pasuje
jak ula, za Kwalskieg cakwicie satysfakcjnuje cena, jak feruje mu ssia. C pmylimy o
bu tych facetach, jeli - zamiast bid transakcji bez prenika (znaj si lat i w gr nie wchzi
bawa, e maluch me byd kraziny) - baj pbiegn aut-komisu i az zarbid jeg
wacicielwi, tracc na tym sliarnie? Ot pmylimy o nich, e brakuje im pitej klepki. Z usug
prenika, ktry te przecie musi zarbid, krzysta si bwiemtylk wtey, jeli jest t knieczne,jeli bez nieg transakcji jd nie me, b kupiec i sprzeawca nie maj ze sb kntaktu.
miejc si jenak z gupty Kwalskieg i Malinwskieg, sami rcz pamy w ich lay. A
w kaym razie czyni tak nasi, emkratycznie wybrani przestawiciele w Sejmie. Najlepszym teg
przykaem by rzucenie veta prezyenta (wtey jeszcze Wasy), tyczceg stawek
patkwych chw sbistych w 1995 r.
Przypomnijmy: prezyent a ich bnienia z 21,33 i 45% 20, 30 i 40%. Rz przecie uprzeni
zapewnia, e pnsi patki tylk na jeen rk, ale bietnicy tej nie trzyma.
Pna 90% naszeg speczeostwa paci patki w wyskci 21%. Gyby Sejm utrzyma w mocy
veto prezydenta, ludzie ci oddaliby fiskusowi ojeen prcent mniej. Dla najubszych nawet te
kilkaset tysicy z rcznie stanwi sum spr i mgby chd rbin pprawid ich sytuacj. Ale
przedstawiciele partii lewicowych, a wic mienicych si byd rzecznikami interesw wanie
najubszych - lekk rk im te pienize z kieszeni wyjli. Tumaczc, e... przez bnienie patkw
najubsi wprawzie zyskaliby p te kilkaset tysicy ztych, ale w rezultacie straciliby u wicej.
Mniej bowiem pienizy wpynby buetu i nisze byyby rneg rzaju zasiki itp.
Gyby prgu 21% patkw nie przekraczaa np. pwa speczeostwa, za ruga jeg czd, ta
bgatsza, przekraczaaby wysze prgi patkwania, t takie rzumwanie mna by uznad za
suszne. Rz chce ebrad bgatym, eby yd bienym. Tak jenak, niestety, nie jest. Najwyszypuap patkwy, czyli 45%, przekracza lewie 1,5% patnikw. Tak napraw wic buet ywi si
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
18/179
wcale nie pienizmi bgatych, ale - ubogich. I tym ubgim plitycy mwi tak: ajcie buetu
a 21% swich chw, b bcy luzie wyaz je na wasze ptrzeby o wiele lepiej ni bycie t
uczynili sami. A jenczenie swimi wasnymi pienizmi panwie pswie wl jenak
rzprzzad sami - diety pselskie wic patkwane nie s.
Dlaczeg si na t gzimy? Gn, w Sejmie, pwieziaa t przestawicielka Unii Pracy: b nabnieniu prgw patkwych zyskaliby wprawzie bieni, ale jeszcze barziej bgaci. I tu ley pies
pogrzebany. Wielu z nas wli stracid, byleby tylk bgatsi stracili jeszcze wicej - nili zyskad, skr
przy kazji ci wstrtni bgacze bwi si jeszcze barziej. Plskieg kta w piekle ju aen iabe
nie musi pilnwad. Racy wcign wrzcej smy kaeg, kt sprbuje si z nieg wychylid.
Klejnym zamachem na kieszenie bgatszych, byy prpzycje patkwe na rk 1996. Na szczcie
Trybuna Knstytucyjny rzuci pmys zwikszenia bcieo.
Tak wic rkami fiskusa raz swimi wasnymi pienizmi staramy si naprawid t, c zy ls urzzi
- naszym zdaniem - za bardzo nieudolnie, bo niesprawiedliwie. Tak, niesprawiedliwie. Bo to jest
niesprawieliwd, e my jezimy zezelwanym maluchem, a na ulicach tyle merceesw. e nasnie stad na wysanie zieci raz w roku na kolonie nad polskie morze, a ssia swje pciechy ksztaci
w szkole prywatnej i wysya za granic nie tylk na letnie wakacje, ale nawet na ferie zimwe.
Przykaami jaskrawej niesprawieliwci memy sypad, jak z rkawa. Uwaamy, e trzeba z ni
walczyd, take przy pmcy patkw. Rz, jak Jansik, ma zabierad bgatym i awad bienym. A e
zabiera i jednym, i drugim? Nic to. Tym biednym z pewnci wynagrzi t z nawizk.
Oczywicie, tkwi w nas gbkie przeknanie, e my sbicie, na tym zyskamy. e nam fiskus
bierze mniej, ni ptem a w frmie np. atku mieszkaniweg, armweg leczenia, czy te
- pukad - kurniwki, gy stracimy prac. Pna 90% speczeostwa - b a tylu z nas zarabia
tylk tyle, e nie jest w stanie przekrczyd pierwszego progu podatkowego - uzi si, e paostw nich y z teg, c zabierze pzstaym 10%. Za ma mamy bgatych, eby by nam a tak
brze. Mim wic, e zamnych skubie si craz grliwiej - prcz patkw chw
sbistych, pac te przecie akcyz luksuswych samchw, wielkie c imprtwanych
alkoholi i papiersw, wszystkie patki imprtwe itp., it. - t, jak si t pzieli przez 38 mln
Plakw, wychzi na t, e nie ma si na kim pywid. Wic paostw ywi si najubszymi. C
i patek razem wzite wszelkiej maci imprtwanej whisky i kniakw, t pryszcz
w prwnaniu z sumami, jakie pyn buetu ze sprzeay rzimej czycichy. A t, jak
wiam, bgaci pij niechtnie, alb wcale.
St ztych, a teraz po denominacji -jeen grsz, cignity z bieaka aje paostwu wicej, niztwka zabrana bgatemu. B bienych jest wicej, a bgatych garstka. I pki b wyskie
patki, te prprcje si nie zmieni. Nie ma sprawieliwci na wiecie.
Pwie kt: ale przecie patki musz byd wyskie, b lekarze i pielgniarki zarabiaj nzne grsze,
a szpitale zamyka si z pwu braku pienizy. Wjsk nie ma na sprzt i gdyby - nie aj Be -
trzeba by brnid naszych granic, t strach pmyled czym by si t mg skoczyd. A wiata? A
aministracja? Przecie w kaym kraju sfer buetw utrzymuje si z patkw caeg
speczeostwa.
Tak, ale nie w kaym jest na tak grmna. T tylk my, Placy, wiamie lub nie - wolimypaostwwy szpital prywatnejkliniki. Paostww szk specznej. Dlaczeg?
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
19/179
Przez p wieku wbijan nam gwy, c t jest wartd atkwa. T ta czd naszej pracy,
ktr przechwytuje wstrtny kapitalista. Prawziwym celem waciciela prywatnej kliniki nie jest
wcale leczenie pacjentw. Tak si niejak zieje przy kazji, a celem rzeczywistym jest zysk
i rwanie si wej wartci atkwej. Dlateg wlimy szpital paostwwy. Paostw -
jestemy o tym gbk przeknani - nie chce na nas zarabiad. On chce nas leczyd, uczyd, brnid
zupenie bezintereswnie. Skr wic nie zabiega o w wartd atkw, leczenie w szpitalu
paostwwym, czy nauka w szkle publicznej s taosze. Na pewn tak jest, przecie za nie nie pacimy.
Wiara czyni cua. Zwaszcza, gy zastpuje fakty. A te pzstaj nieznane. Wiam, ile jaki zabieg
kosztuje w klinice prywatnej, ale nie wiam, ile napraw ksztuje w szpitalu. Nikt tego nie liczy,
a my - pacc hrrenalne patki - uzimy si, e lecz nas za darmo. Gy kt wreszcie zechce
pliczyd, jak t za darmowygla - ws zjey si na gwie.
Tak, jak si jey, gy czwiek syszy, ile paostw(czyli my) paci na utrzymanie jeneg
wychwanka mu ziecka. Ot suma ta miesicznie, siga kwty... 18 milinw z (ane za rk
1994). Jaka zwyka, pena, sknale zarabiajca rzina me sbie na t pzwlid? Ale jeszcze
barziej zumiewajce jest t, c we sierty trzymuj za tak astrnmiczne pienize. ywine s
grzej, ni w skrmnie zarabiajcej, przecitnej rzinie. Ubrane s zwykle take grzej, ni ich
rwienicy, wychwywani przez rzicw. Najmsi, czst nie maj nawet misia, ktreg mna
by si w ncy przytulid. eby zbyd zabawki la siert, gasza si publiczne kwesty, zbirki itp. Na
c wic i te pienize? W najmniejszym stpniu na same zieci. W lwiej czci na utrzymanie
rzeszy annimwych luzi: sprztaczek, zapatrzeniwcw, kuratrw, kntrlerw, wychwawcw,
ksigwych itp. Osb, ktre wyaj nie swje, lecz paostwwe pienize, na nie swje, lecz sierot,
ptrzeby. Pienizy mg pzazrcid najbgatsi, ale siertm z mw ziecka nie zazrszcz
nawet najbiedniejsi.
A przecie my ziecka nie s jak enklaw rzrzutnci czy marntrawstwa. T maa czd sfery
buetwej, ktra rzzi si tymi samymi prawami, co reszta.
Paostwwe my ziecka, szky, szpitale rzeczywicie nie przechwytuj wartci atkwej i nie
myl o tym jakby tu na nas zarbid. Ale nie liczne kszty marntrawstwa i biurkracji s tak
grmne, e nigy i nigdzie nie pzwliaby sbie na nie ana klinika czy szka prywatna.
S wszelkie pwy, eby przypuszczad, e tak jak zieck, jest o wiele szczliwsze w rzinie, ktra
me wyad na nie miesicznie 2-3 min z, ni w mu ziecka, ktry bierze paostwa na ten cel 18
min z, tak pacjent szybciej i taniej wyzdrowieje w brze zarzzanej prywatnej klinice, ni w szpitalu
paostwwym. Strach prze nwym i prywatnym jest jenak tak wielki, e cigle nie chcemy i niememy si o tym przeknad. Nie spsb bwiem i pacid wyskie patki i leczyd si prywatnie.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
20/179
Nasz drogi rzd
Skr Lu... chce byd szukiwany, nieche bzie szukiwany.
Carlo Caraffa
Kwalski na pewn nie sprzea ssiawi stareg maluchaza prenictwem aut-komisu, bo obaj
wiez, e strac natym kanie tyle, ile zarbi prenik (plus patek transakcji). Wszyscy
inni w pbnej sytuacji zachwuj si ientycznie, b tak ppwiaa zrwy rzsek. Tam, gzie
si tylk a, unikamy prenikw, gy t ksztuje.
A czym jest paostw? Takim samym, czst zbnym prenikiem, czeg jenak wielu z nas zdaje
si nie zauwaad, pniewa nie jestemy w stanie wyliczyd ile nas t prenictw ksztuje. A czst
nawet wrcz wrtnie - wyaje nam si, e jest t bry wujek, ktry c nam fiarwuje za arm.
Za darmotrzymuje swj kurniwk bezrobotny. Za darmojeszcze nieawn jezilimy
sanatorium. Za darmoucz si w szkole publicznej nasze dzieci i za darmowypisuj nam recepty
w rejnwej przychni. Ot, jak wiele trzymujemy paostwa. Czy t za ma, aby mc nazwad je
dobrym wujkiem?
Nawet, jeli uwiamimy sbie, e paostw t my, nie zmienia to naszego stosunku do niego. Do
nieawna nie mielimy nawet zielneg pjcia o tym ile pienizy nam zabiera. Przecie patek
chw sbistych nie jest jeynym patkiem, jaki pacimy. W 1994 r. w Centrum Edukacji
Ekonomicznej im. A. Smitha bliczn, e statystyczny pracujcy Plak aje paostwu rcznie...
pna 40 min z. Kaa za statystyczna rzina, w ktrej sbami czynnymi zaww s bje
mankwie, aje buetwi a 120 min starych ztych. Ot, ile napraw ksztuje nas ten
prenik. Przeknanie wikszci speczeostwa, e wicej paostwa trzymuje, ni mu aje
jest wic p prstu nieprawziwe. Wynika z teg, e zwyczajnie nie zajemy sbie sprawy z tego jak
wiele pienizy si nam zabiera. Tylk niewielka ich czd wraca natmiast nas z powrotem -
craz wicej bwiem pchania sam prenik.
Waciciel aut-kmisu nie me rubwad swjej prwizji, b ptencjalny klient ua si inneg
prenika, alb nawet na gie. atw bwiem si zrientwad, czyja mara jest najwysza.
Prenik, jakim jest paostw, nie ma knkurenta, alb raczej zrbi wszystk, aby nas krzystania
z usug knkurencji skutecznie zniechcid.
Bez wzglu na t, czy bziemy si leczyd w szpitalu paostwwym, czy w klinice prywatnej,
wyskd pacnych przez nas patkw bzie ientyczna. Stwrzn wic nam tylk wybr: czy
pacid za t sam raz, czy wa razy. Gyby kszty leczenia prywatneg mna by jd patku,
publicznej subie zrwia z pewnci ubyby pacjentw. atwiej byby j refrmwad. Trzeba by
w kocu zaczd liczyd, ile c napraw ksztuje. Dlaczeg si teg nie rbi?
Pniewa prenik, czyli paostw, straciby niec na znaczeniu. Nie byby tak wszechptny.
Przecie za refrm suby zrwia, musiaaby pjdrefrma wiaty, ubezpieczeo specznych i caej
sfery buetwej. Luzie sami wybieraliby prenikw - patrzc im kanie na rce. Paostwu na
rce patrzed si nie a, b tak napraw wyaje n nasze pienize nie tumaczc si prze nami ile
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
21/179
psz i na c. Owszem, s wrki bez na, zatytuwane suba zrwia, wiata, brnnd.
Ile si nich pienizy wrzuci, zawsze jest za ma. Czy jenak mrze s wyawane - nie wiadomo.
Czst z trybuny sejmowej, i nie tylk, syszymy, e nasza armia, aby mc skutecznie brnid naszej
suwerennci, musi stad z buetu wicej pienizy. I pewnie jest t prawa, b sprzt mamy
przestarzay, a paswanie naszeg wjska struktur NATO te z pewnci musi ksztwad.Buet MON jest wic zbyt skpy, c - niestety - nie zmienia faktu, e pienize nierzak wyaje
wojsko w spsb, wajcy o pmst nieba.
Nie tylk kupuje si za nie nwy sprzt, ale take buuje mieszkania la ficerw. W przku, ni
take musz gzie mieszkad. Tylk laczeg mieszkania te s tak hrrenalnie rgie? W raprcie
Najwyszej Izby Kntrli czytamy, e w rku 1992 kszt buwy 1 metra kwaratweg mieszkao
w niektrych sielach wjskwych siga... 25 min z. W tym samym czasie spzielnie warszawskie
buway pna trzykrtnie taniej. Kntrlerzy NIK pali, e niegsparnd w budownictwie
wojskowym w caej Plsce ksztwaa buet w tym kresie a 2 biliny z.
Nie znaczy t wcale, e generawie i pukwnicy instalwali sbie krysztawe wanny ze ztymi
kurkami. Wojskwe siela wcale tak barz nie biegaj stanarem pzstaych. Ale ci, la
ktrych je buwan nie pacili za nie z wasnej kieszeni, nie bchzi ich wic ile t napraw
kosztuje. Dobry wujekte nie pilnwa, b przecie i n wyawa nasze, a nie - swje pienize.
Nikt nie ptrafi tak zmarnwad swich prywatnych pienizy, jak zrbi t paostw z pienizmi
swoich obywateli. Bo paostwwegtak napraw nie pilnuje nikt. Owszem, im wikszy buet,
tym wiksza armia urznikw, ktra nim yspnuje. Ci luzie czerpi z tych pienizy zarwn
legalnie, jak i mijajc si z prawem. Nasz rgi rz z kaym rkiem ksztuje nas craz wicej. Nie
tylk lateg, e rsn pensje ministrw, wjeww i wielkiej rzeszy administracji. To wprawdzietake sfera buetwa, ale jej zarobki daleko w tyle pzstawiy pensje prfesrw czy lekarzy. Im
wicej paostw zabiera nam pienizy, tym rz (a wic ci wszyscy, ktrzy te pienize wyaj)
rzrasta si craz barziej. Prcz ministrw, wjeww i ich urznikw, pwstaj rzliczne ageny
rzwe. Ot, chdby takie, jak Agencja Rynku Rlneg, Agencja Wasnci Rlnej Skarbu Paostwa,
Agencja Rzwju Przemysuitp., it. Niby si mwi, e celw maj ne pienize zarabiad, ale na
starcie z buetu staj spre tacje. W swim czasie wybuch skanal z Agencj Rynku Rlneg,
ktrej szefwie kilka paostwwych bilinw zmarntrawili. D innych Agencji, jak na razie, NIK
jeszcze nie zajrzaa. Zaglaa natmiast tych funacji (np. Funacji Rzwju Kultury), ktre
rwnie przejy pienize paostwwe. Tu take kaza si, e gsparwan nimi naer
nieroztropnie i szybko fundusze roztrwoniono. Wcale nie lepiej rzprzzi pienizmi FunuszOuenia Rlnictwa, umarzajc kreyty gwnie rzinie i przyjacim prezesa.
Daje si przy tym zauwayd pewn prawiwd. Te rneg rzaju agencje, funacje i inne
jenstki, pwane wyawania paostwwych pienizy, pac swym szefm i pracownikom
niezbyt impnujce pensje. A mim t tk bjcia tych psa jest grmny. Dlaczeg? B
najatwiej wzbgacid siebie i przyjaci, wyajc nie swje pienize. Na rce nie patrzy bwiem ani
ten, kt je zarbi (czyli patnicy), ani ten, la kg s przeznaczne (b arwanemu kniwi
w zby si nie patrzy).
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
22/179
Mechanizm jest prsty. Jeli np. prywatna firma kupuje kmputery, t jej waciciel szuka takieg
stawcy, ktreg sprzt jest brej jakci, a cena nie wyszani u knkurencji. Jenym swem -
wybiera fert najlepsz. T przecie jeg pienize ijeg firma bzie tych kmputerw uywad.
A jak si kmputeryzuje ministerstw, czy inna instytucja, ktra za pbny sprzt zapaci - nie
pienizmi waciciela, ale patnikw? T nie wi patnicy b pacid, ani nie ni zweryfikujpniej przyatnd wych kmputerw. Zapaci jaki urznik. Tak napraw nie jest n
zaintereswany ani wybrem najlepszeg sprztu (a b t la nieg?), ani zapaceniem zao jak
najniszej ceny (wyaje przecie nie swje pienize). Me natmiast - i czst tak bywa - byd
zaintereswany, aby pienize trafiy kieszeni kg zaprzyjanineg, kt w rny spsb me
przecie si wziczyd. Tak zrzia si sprawa InterAms, ten sam mechanizm ziaa zawsze, gy
urznik yspnuje uymi pienizmi, kupujc nie la siebie i nie za swje. Pkusa, aby zaba
przede wszystkim o interes wasny, jest wtey wyjtkw silna.
Im wicej bzie tych niczyich, paostwwych pienizy, tym wicej kazji, ktre czyni zzieja. I
wiksza rzesza funkcjnariuszy paostwwych, ktrzy nie zawsze chc i ptrafisi tej pkusie przed.Zamiast pacid, take z kieszeni patnikw, tym, ktrzy b nieustannie i czst nieskutecznie ich
uczciwd kntrlwad, lepiej bad o t, aby paostw wyawa jak najmniej. W przeciwnym razie
craz barziej zbliymy si melu ustrju, w ktrym rz zaba o to, aby kaemu weug
potrzeb. Utrzymanie tych, ktrzy baj o zaspokojenie owych potrzeb kosztuje coraz wicej i wicej,
a pula br zielnych, kurczy si craz barziej. Bgatych nie bzie, ale bieni stan si jeszcze
biedniejsi.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
23/179
Budet jak narkoman
Rz jest rzajem zalegalizwanej kraziey.
Elbert Hubbard
Na rzin Winiewskich ssiezi patrz z rsncym przeraeniem. Zarbki Winiewskieg s raczej
przecitne, na nie pracuje w gle, ale biay jaaj regularnie w restauracji. D sprztania,
zakupw, wynajmuj innych luzi, chcia nie barz s z nich zadowoleni. Pan Edek - zamiast
bezrbtnej Winiewskiej chzi za ni sklepu - regularnie kantwa na kszyczkwym. Pan
Walek, ktreg Winiewscy przyjli zamiast wywalneg Eka, chyba nie kranie, ale - nie wiadomo
dlaczego -jezi p chleb i wszystko do chleba, na drugi koniec miasta i to w dodatku do
najrszych sklepw.
Winiewscy nie s w stanie zwizad koca z kocem Zauyli si ju u ssiaw i nie bardzo
wiadomo, z czeg te ugi spac. Na razie wierzyciele skrupulatnie pisuj im setki. Aby starczy
na pensje dla pana Edka, a teraz Waldka i pani sprztania, Winiewska musiaa sprzead zt,
ktre zieziczya p rzicach. D spienienia zsta ju rzinie tylk mek z niewielkim
grkiem. Gyby za te pienize kupili niewielkie mieszkanie i samch stawczy, t mgby si
n stad warsztatem pracy zarwn la bjga Winiewskich, jak i ich rastajceg syna. Mgliby te
zrezygnwad z usug pana Walka, sprztaczki i sami, zakasujc rkawy, wkrtce biliby si
finansowego dna. Wszystko jednak wskazuje na t, e Winiewscy mek sprzeaz, a pienize
pj na sprztaczk, zapatrzeniwca ijezenie. Swim ziecim, zamiast zta i domku po
ziakach, zstawi za lbrzymie ugi i coraz mniej zadowolonego pana Waldka, z chzcsprztaczk.
Masz racj Czytelniku, Winiewscy t rzina papierwa, nie istniejca w rzeczywistci. Rziny
istniejce napraw nie zachwuj si w spsb tak absuralny. Zasbami, zgrmaznymi przez
poprzednie pokolenia, jak i pienizmi zarbinymi na biec, gsparuj racjnalnie, eby nie
zrbid krzywy wasnym ziecim.
Wprawzie speczeostw plskie skaa si z milinw istniejcych napraw rzin, t jenak
wcale nie znaczy, e rz zachwuje si tak, jak trskliwy jciec rziny. T, c rz nam gtuje,
nazbyt przypmina zachwanie wymylnych przeze mnie Winiewskich. Ale nawet papierwe
latrle Winiewskich w ktrym mmencie zaprtestuj, my natmiast sami ppychamy rz
tego, co czyni. Przyzwalamy, a nawet zachcamy teg, aby rz zachwywa si jak narkman -
musi brad craz wicej pienizy wypracwanych przez speczeostw.
Ppatrzmy tylk na kilka statnich lat. Kiey wprwazn patek chw sbistych, jeg
stawki wynsiy 20, 30 i 40%. W rku nastpnym stawki si nie zmieniy,ale pstpnie i bezprawnie
zamrn prgi patkwe. Tylk w pierwszym rku tej peracji rz ziki ich zamreniu, skuba
speczeostw na 9 bln starych ztych wicej, ni pzwala praw (jest werykt Trybunau
Knstytucyjneg). C z teg, e rk pniej prgi zrewalryzwan, skr pniesin je tylk
o stpieo inflacji jenrcznej, a nie wuletniej. Tak wic zamrenie prgw patkwych
wjenym tylk rku spwwa, e fiskus wyciga z naszej kieszeni wicej kaeg klejneg
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
24/179
rku, chd przewanie nie zajemy sbie z teg sprawy. Ale cigle mu ma iju rk pniej stawki
zwikszn 21, 33 i 45%. Zapwiezian, e tylk na rk, ale rz i tym razem swa nie
trzyma. A patnicy nie prtestuj, b wielu z nich uwaa, e taka jest cena sprawieliwci
specznej. Ci bieni i uczciwi aj si skubad b pciesza ich wiamd, e bgatych (w ich
przekonaniu - nieuczciwych) fiskus skubie jeszcze bardziej.
C jenak z teg, e patki z rku na rk s craz wysze? W subie zrwia ziejesi craz grzej,
w wiacie nie lepiej, lekarze guj w ramach protestu, emeryci - bo im nie wystarcza.
Bezrbtnych nie ubywa, ale craz wicej z nich traci praw zasiku. Wszyscy ajemy
buetu craz wicej, a nikmu si nie pprawia. Jak t mliwe?
Odpowiedzi jest kilka.
P pierwsze: Jansik, jakim jest rz, biera craz grliwiej (wszystkim, nie tylk bgatym), ale
aje (bienym) niekniecznie wicej. Jansik ijeg luzie musz mied przecie gziwe pensje,
przestrnne gabinety, subwe samchy, plegych urznikw, sekretarki itp. T ksztuje. Imwikszy buet centralny, tym wicej luzi zajmwad si musi wyawaniem naszych pienizy, a wic
kszty prenictwa rsn. Oajc buetu craz wicej, nie trzymujemy wcale tych pienizy
z powrotem.
P rugie: craz barziej blenie czuwamy skutki teg, e rz zachwuje si jak Winiewscy.
Zamiast pzbyd si pana Walka i pani sprztaczki, pycza pienize la nich na pensje. Gybymy
wiksz czci (a nie - nieca pw) wypracwanych przez siebie pienizy, czyli Pruktu
Krajweg Brutt, zarzzali sami, zamiast krzystad z usug najbarziej ksztwneg prenika,
jakim jest paostw, mielibymy na utrzymaniu mniejsz rzesz urznikw, tych panw Ekw i
Walkw. Niestety, t urznicy przygtwuj crcznie prjekt buetu (Sejm g tylk zatwierza),trun wic wymagad nich, by przyznali, e s nieptrzebni. Gyby refrmwan ubezpieczenia
speczne, wiat, sub zrwia - nie byby ptrzeba tylu funkcjnariuszypaostwwych. Wic si
nie reformuje. Zamiast tego - zwiksza patki, przejada sprywatyzowane fabryki i zaciga ugi.
Kredyty zagraniczne w lwiej czci nam umrzn. T c trzeba bzie spacid, zwracamy na razie
barz pieszale. Dlateg te w buecie za 1994 rk bsuga ugu zagraniczneg wynsia zalewie
4%. Natmiast grmn pzycj - a 13% (119 bilinw starych ztych) stanwi bsuga ugu
krajweg. Zatrwaajce jest take t, e ta pzycja, w stsunku rku 1993 bya ju 45%
wiksza. W roku 1995 -jak niena kula - ursa jeszcze barziej. T jest taka sama pzycja, jak
w buecie Winiewskich: rzice pyczyli ssiaw na pensje la Walka i sprztaczki, a ich
dzieci i wnuczki z Walkwych usug i tak ju krzystad nie mg, ale ug b musiay spacid.Winiewskiemu ssiezi ju nie chc pyczad. Rz, abymy naal chcieli kupwad bligacje
skarbwe, musi je craz atrakcyjniej prcentwad. W ten spsb rnie, jak niegwa kula, pzycja
w buecie bsuga ugu wewntrzneg.
C pwuje, e klejni premierzy i ich ministrowie z uprem zachwuj si jak sambjca alb
pgwek Winiewski? Czy przecitny jciec zwykej rziny jest nich mrzejszy? Nie. Tylk, e
najywtniejsz spraw kaej rziny jest nie tylk jak przeyd teraz, ale te zatrszczyd si
o przyszd wasnych zieci. Natmiast najwaniejsz spraw la ekip rzzcych nie jest wcale
przyszd kraju, ale... najblisze wybry.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
25/179
Plitycy wic nie martwi si o t, c zrbid, aby za rk, wa czy ziesid gsparka rzkwita. Oni
i sztaby ich racw gwkuj, c zrbid, aby w spsb jak najmniej czuwalny zabrad jak
najwikszej liczbie luzi i w spsb gny i wiczny barwad tych, ktrzy za chwil az im
swe gsy.
Patki (zarwn chw sbistych pszczeglnych bywateli, jak i dochodowy odprzesibirstw) nie s realizacji tej plityki najlepsze. Ci, ktrych skubie si najbarziej, gn
krzycz, trac mtywacj pracy i rwnie pacaj piknym za nabne przy wybrach. Najlepiej
skubad tak, eby skubani nie koca zawali sbie z teg spraw. W przeciwieostwie tych,
ktrzy nis z teg skubania krzyci.
Mna np. zapewnid sbie gsy pna 30% mieszkaocw wsi, gszc chrn plskieg rlnictwa.
Chrni si je becnie zaprwymi cami na imprt. W ten spsb rlnikm, ktrzy prukuj
ywnd nieefektywnie przysparza si nie tylk pienizy, ale i czasu. Tylko przy wolnym rynku
i knkurencji, chp zmuszny jest prukwad u i tani. Jak si g prze t knkurencj chroni,
t nawet susza mu nie straszna. Przetem musiaby myled ojakim nawanianiu, aby siuniezalenid kaprysw pgy, teraz - me spad, najwyej ma urnie. Wtey mna bzie
rg sprzead i wyjzie si na swje.
Import nie zbije ceny, bo wysokie ca czyni g niepacalnym. Chp brze wie, kt mu zrbi tak
dobrze i na jak parti bzie gswa.
Dbrze wie, ale naal narzeka. Chcia bwiem ywnd sprzeaje craz rej, t zaraz ptem
rej nawzy, maszyny rlnicze, a nawet maluchy. Bo ci z miasta, ktrym - z powodu ochrony
rolnictwa - przysz u wicej zapacid za chleb i c nieg, zaczynaj naciskad swich
pracawcw o wysze pace. A jak rsn pace t i skaki na ZUS, patki itp. W rezultacie skaczwic i ceny. Najpierw ywnci, a za chwil - wszystkich artykuw przemyswych.
Ochronazakaw paostwwych czy te wybranych bran uruchamia tak sam spiral inflacji,
tylk rugieg koca.
Chro nas wic Be rzu, ktry chce chrnid i chpw, i nieefektywne przesibirstwa
paostwwe, i wszystkich innych, ktrym si nie chce lub nie mg. Taki rz ptrzebuje bwiem
barz u pienizy. Z Pruktu Krajweg Brutt la tych, ktrzy g wypracwali, zstanie wic
craz mniej. Histria musi si pwtrzyd: aby zreperwad t, c taki rz napsuje, bzie musia
gspark wzid w swje rce nastpny Balcerwicz. I-t jeg speczeostw znienawizi, a nie
tych, ktrzy prwazili teg, e tak blesna kuracja staa si knieczna.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
26/179
Wydawa z gow, najlepiej wasn
Rz jest jak niemwl: na jenym kocu ma przew pkarmwy, charakteryzujcy si
grmnym apetytem i aneg pczucia pwiezialnci na rugim.
Ronald Reagan
Czytelniku, czy jestem zrwy na umyle? Mam brze zapatrzny sklep piekarniczy wa omy
alej. eby jenak zapatrzyd si w kawaek grahama i kilka buek uaj si, najpierw w przeciwn
strn, na parking strzeny, na ktrym trzymam swj samch. Ptem palam ija w strn
piekarniczeg, ale nie mg stand p sklepem, gy ustawin tam znak zakazujcy pstju.
Mieszkam w d ruchliwej zielnicy, wic zarza si, e wyknam kilka sprych kreo, zanim
znaj miejsce zaparkwania. Nierzak jest n pne o wiele alej, ni wynsi legd
zielca mj m sklepu z pieczywem. W rezultacie mj czienny chleb i buki ksztuj mniepiekielnie rg, ceny ich zakupu liczyd przecie musz stracny czas i wypaln benzyn. Mja
ssiaka zarabia o wiele mniej ni ja, ale p chleb chzi piecht. A pniewa w inne, niezbne
rzeczy zapatruj si w spsb pbny trybu, wjaki kupuj kawaek naszeg pwszenieg -
ycie ksztuje mnie strasznie u. O wiele wicej, ni urcz ssiak, ktrej zarbki s c najmniej
kilkakrtnie nisze mich, a ktra wyaje si byd z ycia zawlna o wiele bardziej.
Z przykrci stwierzam, rgi Czytelniku, e pmylae, i mam nierwn p sufitem. aen
przecie pjeynczy czwiek, ani te rzina, nie zapatruje si w pywienie, buty czy pralk
w spsb taki, aby uzyskanie teg bra ksztwa j o wiele wicej, ni ientyczne bra, ktre
zbywaj inni luzie. B czwiek, nawet zupenie niewyksztacny, myli racjnalnie. Pwarunkiem jenak, e wyaje swje wasne pienize. Wyajc natmiast pienize cuze, na bra
rwnie przeznaczne nie la siebie, luzie trac rzum. Ja g nie straciem, histryjka pwieziana
na pcztku jest zupenie wyssana z palca!
Niestety nie s wyssane z palca wyatki, jakie pnsi buet paostwa. Buet wiecznie ziurawy,
w ktrym cigle brakuje pienizy, wic bywatelm trzeba kazad pacid z kaym rkiem wysze
patki. Tylk lateg, e urznicy wyaj nasze pienize w spsb ientyczny, jak ja kupwaem
bueczki.
Czy kt z Paostwa zastanwi si, ile ksztuje funkcjnwanie wszystkich ziaw Zakau
Ubezpieczeo Specznych, czyli instytucji, ktra blicza i wysya starym luzim renty i emerytury.
Pwiecie Paostw - ale przecie kt musi t rbid. Oczywicie, ale nie w taki spsb, eby
merceesem jezid sklepu, ktrymieci si w tym samym domu.
Kilka lat temu zrefrmwan system patku chw sbistych. Teraz pwinien g pacid
kay penletni bywatel, a wic - emeryci te. Ruszya wic gigantyczna maszyna biurkratyczna.
Umysy luzi wspmagane kmputerami,wyliczay ile t te trzeba kaemu emerytwi yd
chuej emerytury, aby p jciu mu 20% (tyle jeszcze wtey wynsi pierwszy prg) - sta n
paostwa kanie tyle sam, c pprzeni.
Niestety, nie by t wysiek jenrazwy. C miesic z buetu wypaca si starym luzimskrupulatnie wyliczn, pwikszn o patek emerytur, aby im ptem ten patek z powrotem
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
27/179
buetu ebrad. T nieustanne awanie p t, eby mna by jd, ksztuje grmne
pienize. Pacimy wic patki, aby buet paostwa by w stanie ten wyatek sfinanswad.
A ja -jak mwi witej pamici Wiech - si zapytwywuj - PO CO? Komu jest od tego lepiej?
Paostwu? - Nie. Emerytm? Te nie. Pzstaym patnikm, ktrzy za t wszystk pac - tym
barziej nie. A wic p c nieptrzebnie kurswad p kraju tym merceesem? Tylk p t, ebywyawad wicej pienizy, ni t ptrzebne?
Specjalici wyawania cuzych pienizy, czyli - Ministerstw Finansw, zaraz si burzy. Emeryci,
tak sam jak inni rli bywatele,musz wypeniad swje PIT-y, eby by sprawieliwie. T
znaczy, e jeli ktry z nich staje emerytur wiksz, alb te resztk si rabia sbie
gweg zasiku ijeg chy przekrcz nastpny prg patkwy - t trzeba im bzie ten
podatek zwikszyd.
Nikt jenak nie liczy zyskw i strat takiej sprawieliwci. Zyski s znikme - nika tylk czd
emerytw siga chy, ktre przekraczaj rugi prg patkwy. A straty? T bezustanniewyawane pienize na ZUS, ktry wylicza patki i odejmuje je zasikw tych emerytw, ktrzy
nie krzystaj z anych ulg. ZUS me sbie kurswad merceesem, ktry kupi nie za swje
pienize, p chleb la emerytw, za ktry take nie n zapaci. Zaiste, bgate musi byd paostw,
ktre ecyuje si pnsid tak wielkie wyatki w imi tak niesprawieliwej sprawieliwci. Jak
speczeostw - biedniejemy z teg pwu. Czy natmiast zbienielibymy, gyby starzy luzie
resztk si i zrwia rbili chuych emerytur tyle, e kwalifikwaliby si przekroczenia
rugieg prgu patkweg, ale aneg patku by nie zapacili? Ot, taka skpa premia na
stard, ktrej nikt nikmu przecie nie zazrci.
Pmylnd bytu kaej rziny z pewnci zaley wyskci chw, jakie sigaj jejcznkwie. Ale take teg, czy mrze wyaje zarbine pienize. Mna zarabiad u,
a wyawad bezmylnie i yd kiepsk, a mna te sigad chy niewielkie, ale mrze nimi
gsparwad. Plskie rziny realizuj wariant rugi, plskie paostw - niestety, pierwszy. A
pniewa paostw zabiera nam pna pw naszych chw, t luzie yj o wiele bieniej, ni
mgliby yd, zarabiajc tyle sam c becnie.
A pniewa naszymi pienizmi paostw bezmylnie rzprzza ju wielu ziesicileci,
przestalimy -jak speczeostw - strzegad laczeg tak napraw buetwi ptrzeba craz
wicej rkw.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
28/179
Ucz si za swoje
...c zieo pstrzegam, jak m cierpi na tem, e nie ma szk uczcych yd z lumi
i wiatem.
Adam Mickiewicz
Co wiemy o polskim szkolnictwie i systemie wiaty? e nie naa za ptrzebami naszych czasw
(nie mwic ju o przyszci), e marnuje talenty, e w szkle le czuj si zarwn uczniwie, jak
i nauczyciele. Opis, uwaniajcy, e wiata w naszym kraju jest w stanie wajcym o pmst
nieba, byby ugi. Zaszczz g Paostwu, gy kay z Was, zarwn sam chzi szky, jak
i psya i lub bzie psya - niej swje zieci. Czy jenak wiamd tej sytuacji przyblia nas
jej uzrwienia? Nie. Przyj si uwaad, e na gruntwn refrm nas nie stad, b t
wymagaby grmnych pienizy. Oczywicie - z buetu. A przecie, jak wynika z rcznikw,wiata pchania grmne pienize.
Ci, ktrym si je zabiera, gyby mieli c pwiezenia, czst wyaliby te pienize zupenie na
c inneg. Czy emerytw rzeczywicie najbarziej bchzi t, jak wyksztacne bzie
speczeostw za 10 czy 20 lat? Z pewnci tak, ale jeszcze barziejzaleaby im, aby ju teraz,
lepiej funkcjnwaa suba zrwia. Im czwiek starszy, tym czciej jeg zrwie wymaga
interwencji lekarza. Wikszd luzi w Plsce umiera wczeniej, ni w innych krajach. Tylko dlatego,
e suba zrwia nie chce lub nie ptrafi im pmc. Gyby wic emerytm pzstawin sumy,
ktre teraz zabiera im fiskus, z pewnci wyaliby je na rzeczy, barziej la nich wane.
C nie znaczy, e wszystkim rsym te wjenakwym stpniu zaley, aby szklnictw by
darmowe i aby oni musieli je utrzymywad, niezalenie teg, jak sami czy ich zieci s lub b
ksztacne. Czy kmu, kt zamierza zstad tapicerem, napraw zaley, aby stuia prawnicze byy
armwe? Czy t jest bre, e ciary, jakie nakaa si na pszczeglnych bywateli, aby paostw
mg utrzymywad szky, nie maj aneg zwizku z tym, ile oni sami z tej wiaty wzili czy
bir?
Czy rzinie wielzietnej, ktra nigy swich pciech nie wyle na stuia, nawet gy pzstan
armwe, napraw zaley, aby zieci luzi zamniejszych stuiway nie tylk za pienize swich
rzicw, ale take za jej patki?
Owiata, tak jak inne sfery buetwe, t wrek, ktreg wrzuca si pienize zabrane
speczeostwu i z ktreg aje si pienize bez zwizku z obcieniami, jakie ju pnis lub
poniesie w przyszci. Mam pen wiamd faktu, e atwiej uzrawiad szklnictw w kraju
bgatym. Zmniejsza si wtey patki wszystkim (mniejszy jest wtey wrek glny, z ktreg
finansuje si wiat) i wtedy rodzicom pzstaje wicej pienizy, aby wasne zieci ksztacid za
wasne pienize. Dpier tym, ktrych na t nie stad, pmaga paostw. Dajc jenak pienize nie
szkm, ale luzim.
W naszym speczeostwie taki spsb uzrwienia wiaty nie jest na razie mliwy. Nawet bwiem,
gdyby wszystkim zmniejszono podatki o t czd, ktr statystycznie biera si na wiat, zbytwielka czd speczeostwa i tak nie byaby w stanie uwignd ciaru ksztacenia wasnych zieci.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
29/179
Zwaszcza, e tam, gzie ciary te s najwiksze - w rodzinach wielodzietnych - jest zwykle najmniej
pienizy. Za pzstawid wasnemu lswi tych luzi nie mna. I t niekniecznie z powodu
wraliwci specznej, ktr zi eklaruj rzzcy, ale z czystego wyrachowania.
Memy bwiem wymienid wiele grup specznych i wiele sb, ktre niekniecznie s
zaintereswane tym, aby kay mg si uczyd za arm (wart sbie jenak zaad pytanie, czy teraz,kiey szklnictw niby jest za arm, napraw me?), jenak jak speczeostw pwinnimy byd
zaintereswani tym, aby by wr nas jak najwicej gruntwnie wyksztacnych sb. T ne
bwiem wytwarzaj najwiksz czd bgactwa naru. I nie myl tu wcale o podatku od ich
chw sbistych, ktry im si zabiera, b i tak g paostw w uej czci marnuje. Tak
napraw wzbgacaj ni paostw w inny spsb - naaj temp pstpwi.
Czy jenak ta statnia knkluzja znacza pwrt punktu wyjcia i zaakceptwanie faktu, e wielu
nieznanych luzi knsumuje (chzc szky czy na stuia) pienize innych nieznanych sb?
Abslutnie nie! Dlateg, e przy becnym systemie wiaty wielka czd przeznaczanych na ni
rkw nie suy wcale lepszemu wyksztaceniu mszej czci speczeostwa, lecz jest zwyczajniemarnowana. Wszystkie dzieci, niezalenie ich zlnci, traktuje si p rwn. A przecie ywi
luzie t nie kmputery. Dlaczeg te, ktre s w stanie przerbid prgram wch klas w cigu
jeneg rku szklneg, nie mg teg uczynid? Na wiecie mzi luzie, wuziestkilkuletni,
zajmuj ju szalenie wyskie i pwiezialne stanwiska. B ucz si szybciej. U nas za jest t
w zasazie niemliwe. Owszem s nieliczni, ktrzy maj inywiualny tk stuiw. Ale laczeg
pier stuiw, a nie -ju pstawwki, czy szky reniej?
Dzi wszyscy ucz si jenakw ug, b wyaje im si, e nauka jest za arm. Rk szklny te
trwa o wiele krcej, ni mgby. Dlaczeg wakacje musz trwad tak ug? I la tych, ktrzy si z tego
ciesz i la tych, ktrzy wleliby uczyd si szybciej.
Trzy miesice wakacji la nauczycieli (wliczajc w to zimowe ferie, a w przypaku stuiw jeszcze
uej), ktrym trzeba za nierbstw pacid. Duga przerwa la uczcych si, ktrzy w nowym roku
zyli zapmnied, czeg si nauczyli w poprzednim. Puste przez wielk czd rku buynki szklne -
to wszystko kosztuje.
Jeli kt pwie, e chciabym zieci zmuszad nazbyt intensywnej nauki, bierajc im spr czd
beztrskieg zieciostwa - t ja pwiem, e ajc ziecim zieciostw nazbyt beztroskie,
pzbawiamy je szans na br przyszd. Nie pzwalamy im przygtwad si trunych wymagao
rsci tak, jakby mgy t uczynid. Dziaamy na ich szk.
Przez te kilka lat gsparki prawie rynkwej (gy cigle zbyt u w niej socjalizmu) przeknalimy
si, jak niezwykle wana jest knkurencja. Nie tylk w gospodarce, ale w kaej ziezinie naszeg
ycia. Dsknale ptrafimy przewizied, c by si sta, gyby nan na nas przymus
zapatrywania si np. w buty tylko w jednym, z gry krelnym sklepie. A ten z klei sklep mgby
kupwad twar tylk ujeneg prucenta, ktreg take grnie pwizan z krelnymi
kooperantami.
atw sbie wybrazid nasze buty! Ju lepiej byby chzid bs. Garbarnie rbiyby tak skr, jaka
by im wysza, b przecie birca i tak nie mgby kupid lepszej u knkurencji. Z lichej skry szewc
te nie zrbiby brych butw. P c zreszt miaby si starad, skr sklep i tak musi je kupid? T
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
30/179
samo z klientami, o ktrych umiechnita ekspeientka rwnie nie musiaaby zabiegad. Pamitamy,
jak trun by kupid bre buty w scjalizmie. A przecie nawet wtey, gy mna je by stad
tylk na talny (kt jeszcze pamita te czasy?), przynajmniej mglimy czynid pszukiwania w wielu,
jak t si wtey mwi, placwkach hanlwych.
P c kreuj tak kszmarny brazek, skr te czasy szczliwie mamy ju za sb? T prawa, butykupujemy ju inaczej, b w sferze produkcji i hanlu zapanwaa knkurencja. anej knkurencji nie
ma jednak w sferze buetwej. Ksztacenie wygla tak sam, jak przymus kupwania butw
w jednym sklepie.
Rzice malucha nie mg sami zaecywad, jakiej zerwkig wyl. T ju za nich
zecywa kiey annimwy urznik. Nie przygla si ani ziecim, ani przeszklakm czy
szkm. Wzi map, pzieli na rejny i pwiza uczniw ze szkami terytorialnie. Masz chzid
tej placwki, ktra jest w twim rejnie! Tak, jak chp paoszczyniany nie mg pucid ziemi
swjeg pana, tak zieci, jeeli chc chzid szky paostwwej - wybierad jej nie mg.
Kuratriw nie interesuje, czy im t pwiaa. Cienia knkurencji.
Czy taki sklep, przepraszam - szka, bzie zabiegad o br zieciakw, ojak najwyszy pzim
ksztacenia? A p c? I tak nie pj innej.
Nie ma knkurencji mizy szkami, nie ma jej take wr nauczycieli. Wszyscy narzekaj, e ich
zarbki s zbyt mae i jest to prawda. Ale czy, o ich wyskci ecyuje pzim zawwy
nauczycieli? Ske. Liczy si tylk sta. Czy, gy szka trzyma jakie pienize na pwyki, t
najwicej staj najlepsi, mniej - reni, a najgrszym mwi si zikuj? Nie, zielid trzeba p
rwn.
O lat wic pzim nauczycieli si bnia. Craz mniej wietnych peaggw, craz wicej miernty,
skutecznie utrupiajcejprby rnicwania zarbkw w zalenci pzimu zawweg. Teg
stanu rzeczy, jak Burek buy, brni Zwizek Nauczycielstwa Plskieg, skutecznie pilnujc, aby nie
zwlnin nikg spr wielkiej rzeszy miernych nauczycieli.
Czy me byd inaczej? Musi, b staniemy si ban niewyksztacnych matw. Trzeba jenak
zaczd nie wyszarpywania z buetu wikszej ilci pienizy, ale mrzejszeg wyawania
teg, c jest. W wiacie najwaniejszy ma byd uczeo, a nie kuratrium, szka czy nawet nauczyciel.
Szky s biene, t nie ulega wtpliwci. Ale czy rbi cklwiek aby wicej pienizy zarbid, czy
tylk czekaj na t c stan z buetu? Zreszt, gyby sbie rbiy, rganizujc np. patne kursykmputerwe la rsych, t jeszcze by im kuratrium bci tacj, b brze sbie raz,
a inne nie maj na pr.
Mizy szkami, a w rezultacie take mizy nauczycielami, musi zapanwad knkurencja. Jak j
wprwazid? Nie jest t a tak strasznie skmplikwane, jak si z pcztku wyaje.
Zaczd naley teg, e pienizy przeznacznych np. na szklnictw pstawwe nie ma prawa
rzzielad buet centralny. Na im niszym szczeblu wyaje si cuze pienize, tym wiksze szanse,
e mniej si zmarnuje. Te rki ma stad gmina, prze czym tak si wzraga becny rz.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
31/179
Ale samrz rwnie nie ma prawa zielid ich mizy szky, b t niewiele uzrwi sytuacj i nie
ma nic wsplnegz knkurencj. Te pienize naley przeznaczyd na uczniw.
Oczywicie nie znaczy t, e kay z nich dostanie gotwk i bzie walczyd z pkus wyania jej na
ly. Rzice na kaeg uczniaka stan c w rodzaju talonu. Taki talon daje im prawo do
bezpatneg chzenia szky pstawwej. Ktrej? O tym zecyuj ni sami, kierujc sigwnie brem sweg ziecka. Czy najwaniejsze bzie la nich t, aby szky ich pciecha
miaa jak najbliej? Nie sz, raczej b si kierwad pzimem nauczania. Przecie t, c w
ziecku gwy, bzie jeg najwaniejszym kapitaem, z ktreg bzie czerpad przez cae swje
ycie. Wart wic nawet pnied pewne uciliwci, czy nawet kszty, aby ten kapita by jak
najwikszy.
Nietrun przewizied, e szky bre zaczn przeywad inwazj chtnych. Szka nie z gumy i mg
si nie pmiecid? Prawa! Zabraknie nauczycieli? Te racja. Ale kay uczeo ze swim talnem, t
pewna ild pienizy, ktr pier teraz szka trzyma za nieg z gminy. Jeli uczeo wybierze
szk w innej gminie - pienize pj tam za nim.
Szka bra szybk stanie si te szk bgat.Bzie mga zatrunid wicej i lepszych nauczycieli.
Bzie mga wynajd atkwe pmieszczenia, aby aneg ucznia nie syad z kwitkiem do
knkurencji. Bzie mga nawet pracwad na wie zmiany. Na pniesienie pzimu nauczania
napraw nie trzebabzie ug czekad.
Szybk te skocz si uciliwci, zwizane z jazami zieci alekich, ale za t brych szk.
Gminy, wizc jak uczniwie, razem z pienizmi, wypywaj zjej terenu, szybk zainteresuj si,
laczeg tak si zieje? Dlaczeg ich szky nie ciesz si zaufaniem rzicw? Me trzeba zmienid
yrektra? Przyjd lepszych nauczycieli? Wypsayd placwk w lepsze pomoce naukowe?
O zatrunieniu nauczycieli nie b ecywad ani ich pgly plityczne, ani ukay twarzyskie
z kimklwiek. Najwaniejszy stanie si ich pzim zawwy, b tylk n zachci lub zniechci
szky uczniw i rzicw. Dpier wtey bry nauczyciel bzie mg brze zarabiad. Pienize
zaczn byd zielne mizy knkretnych luzi, a nie - etaty. Me te czd nauczycieli jzie
wnisku, e za wiksze pienize chce im si pracwad uej, ni kilkanacie gzin w tygodniu?
Wcale nie ksztem pzimu nauczania, b wtey szy szybk wyjzie z worka.
A c stanie si ze zymi peaggami? Dzi skutecznie gwarantuje im zatrudnienie Karta Nauczyciela.
Jeli jenak rzice gremialnie j zgneg wnisku, e ten nauczyciel niczeg breg nie
jest w stanie nauczyd ich pciechy, t aen ZNP nie zmusi ich, aby - ksztem przyszci swich
dzieci - zmienili zanie. Zy nauczyciel bzie mia wybru: alb stad si brym, alb -jeli nie jest
w stanie teg uczynid - zaczd uprawiad zaw, w ktrym ptrafi nied wiksze sukcesy. O
przyszci naru, jak s najmsi cznkwie speczeostwa, muszecywad najlepsi. T brak
knkurencji sprawi, e przy nabrze szklnictwa zacza bwizywad selekcja negatywna.
Najlepsi uczyli si lepiej patnych zaww. Teraz lepiej patny stanie si zaw nauczyciela. Ale
i uwaga! - tylko dobrego pedagoga. A przecie o t wanie chzi!
O zamnci kraju zaleed bzie przez jaki kres zechcepaostw utrzymad talnwy system
bezpatneg nauczania. Czy bzie t tylk siem, czy te me ziesid lat. Ja jestem za tym, aby za
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
32/179
talny mna si by uczyd tylko w pstawwce. Szky zawwe, renie i stuia ju nie pwinny
byd bezpatne.
Zanim jenak zaczniesz, Czytelniku, ciskad na mnie grmy burzenia, zastanw si, czy teraz mzi
luzie stuiuj napraw bezpatnie? Czy zlny, ale z biednej rodziny czwiek ze wsi lub maeg
miasteczka me napraw skrzystad z brziejstwa bezpatneg stuiwania? Kt zapaci mu zaakaemik? Za c kupi ywnd i ubranie? eby na t wszystk zarbid musi id pracy, a wic
pegnad si ze stuiami ziennymi i -jeli naal bzie trwad w uporze studiowania - uad si na
wieczrwe lub zaczne. A te ju kilku lat s patne, chd aj stuentwi o wiele ubsz prcj
wiedzy.
Tak napraw za pienize nas wszystkich stuiuj zi na bezpatnych stuiach stacjonarnych dzieci
rzicw zamnych, przewanie mieszkajcych w wikszych rkach akaemickich. Czy t jest
sprawieliwe, e cae speczeostw, razem z tymi o wiele grzej lub wcale niewyksztacnymi zrzuca
si na wysze stuia la tych, ktrzy wcale nie s najbieniejsi? Czy, jeli kt ma cht stuiwad
ug, b g na t stad, t stad na t rwnie reszt speczeostwa, ktra t bezpatn la wiecznegstuenta nauk finansuje?
Jeli kt skoczy lewie pstawwk ijest zbyt bieny, aby mc ksztacid si alej, wic
pstanawia hanlwad na bazarze, t czy paostw, z naszych wsplnych patkw funuje mu
szczki? Nie. Zapycza si na nie u znajomych lub w banku i, gy zarbi, musi te pienize ad.
Czy jest szczliwy, gy wizi, e za czd jeg patkw me alej uczyd si kt, kt ju na starcie
by nieg bgatszy?
Jak rzwizad ten prblem? Najlepiej byby, gyby luzie ksztacili si za pienize swje lub swich
najbliszych. Oni jenak zwykle tych pienizy jeszcze nie maj, a wielu rzicw take nie stad, abyten wielki ciar brad na swje barki. Czy speczeostw me gzid si z faktem, e stuiuj tylk
najbgatsi, pczas gy tumy luzi zlnych, z ktrych w przyszci miaby wielki pytek, musz
z pww materialnych zrezygnwad z nauki?
Kiey funkcjnway tak zwane stypenia funwane. Wielkie, bgate fabryki paostwwe wypacay
pewn pul pienizy zlnym stuentm, aby ci - p ukoczeniu nauki - musieli si u nich zatrunid
i pracwad t, c w nich zainwestowan. Bya t szansa la zlnych, a niebogatych i dla
przesibirstw. Jenak brych ju kilku lat zakay paostwwe nie funuj mym luzim
nauki. Scjalistyczne mastnty nie ptrafi si przystswad gsparki rynkwej. Same nie s
w stanie zarbid na siebie, musz luzi zwalniad, czemu wic maj zi pacid kmu p t, abyw przyszci mied kg przyjd pracy?
Jenak stypenia funwane, t nie by zy pmys. Cieszy wic fakt, e raza si w nowych
warunkach. Niestety, bardzo pwli. Ptrafi ju wymienid kilku prywatnych wacicieli wielkich firm,
ktrzy ali si namwid na sfinanswanie stuiw barz zlnym mym luzim. Dszli bwiem
wnisku, e t me byd la nich sknaa - chd nie bez spreg elementu ryzyka - inwestycja.
My czwiek, gruntwnie wyksztacny w brej szkle, kiey wrci przesibirstwa, bzie
dla niego o wiele barziej cenny, ni najlepsze, imprtwane (take przecie rgie) urzzenie. Obie
strny s z tej transakcji zadowolone.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
33/179
System ten ma jenak pwan wa. W Plsce niewiele jest jeszcze stabilnych, prywatnych
przesibirstw. Jeszcze mniejsza liczba ich wacicieli, brykajca si z biecymi prblemami,
ecyuje si pjd tak pwane ryzyk, aby - pmagajc ksztacid swich przyszych pracwnikw -
inwestwad w przyszd. Przy becnych, tak wyskich patkach nikt nie jest pewien, czy za rk,
wa, jeg firma jeszcze utrzyma si na pwierzchni.
C wic rbid? Tak, jak pacalne, chd ryzykwne, me byd finanswanie cuzej nauki dla
prywatneg przesibircy, tak sam pacalne me byd la paostwa. Przy czym paostw, bc
sponsoremnie jeneg, czy wch, ale uej liczby stuentw, pniesie ryzyk o wiele mniejsze.
Czy zi kt, kt ksztaci si na jeszcze bezpatnych stuiach ziennych napraw ma ping, aby
czynid t gruntwnie? Nie miem ju pwiezied - szybk. Wcale nie brakuje mych luzi, ktrzy -
ksztem caeg speczeostwa - wyuaj czas przebywania na rneg rzaju uczelniach
niekniecznie p t, aby zbydjak najlepsz wiez, ale - aby pnid truny mment wchzenia
w ycie rse, kniecznd pszukiwania pracy, wykazania si w niej. Speczeostw y na t
wielkie pienize, czy me si jenak spziewad, e elikwent kieyklwiek zwrci pniesinenaonakay? Czy mna elikwenta ptpiad za t, e bierze chtnie, jak ug si tylk a, skr aj
i nie wymagaj niczeg w zamian? Czy ma znaj Paostw takich sb, ktre w alszym cigu i na
stuia wcale nie p t, aby zbyd zaw, ale - aby uciec przed wojskiem? Jaki wreszcie Wy,
patnicy, macie pytek z teg, e kt przez 5 czy 6 lat stuiuje histri sztuki alb archelgi
rziemnmrsk, p ktrych t kierunkach i tak prawdopodobnie nie znajdzie pracy w tym
zawzie, gy ppyt na teg rzaju specjalistw jest niky? Same stuia, wszem, barz
przyjemne, ale czy t akurat Ty pwiniene pacid za cuz, tak ksztwn przyjemnd? Rzejrzyjmy
si wr naszych znajmych: ile sb wyknuje zaw zgny z kierunkiem stuiw, jakie
ukoczyy? Zapewniam Paostwa, e jest t prcent znikmy. C ma paostw z teg, e sfinanswa
im kilka lat przyjemneg stuiwania? Za craz wiksz czd lekw pac ju sami chrzy. Jeli nie
maj pienizy - lecz si grzej. A jenczenie za nasze pienize studiuje w szkach filmwych
i teatralnych sta mziey, z ktrej tylk kilku najzlniejszych zbaczymy kiey na scenie. Czy
paostw wyaje nasze pienize weug hierarchii celw, ktr my, patnicy zaakceptwalibymy?
Nie ulega wtpliwci, e becny system szklnictwa, take wyszeg, jest zy i szybk staje si
jeszcze grszy. Stuia wielu luzi, chd pchaniaj wielkie pienize, wcale nie aj uczcym si
gruntwneg wyksztacenia. Sale wykawe na uniwersytetach wyglaj tak, jak prze 10, 20 czy
50 laty: jest tablica, krea (na ktr jenak craz czciej brakuje pienizy) i wykaajcy cent lub
prfesr. A c pier mwid o uczelniach technicznych. Maj ne przygtwad kar specjalistw
nie tylk zisiejszych, ale take przyszych ptrzeb kraju, ale same nie maj nwczesneg
sprztu. Dla stuenta le wypsanej plitechniki szczytem signid mtryzacyjnych bzie
plnez. T, jak si rbi barziej nwczesne auta, pkazywan mu tylk w ksikach.
Niewyksztacny emigrant, ktry na wakacje przyjea Plski z Niemiec, gzie pracuje przy
tamie mntawej vlkswagena, ma wiez o wiele gruntwniejsz, ni nasz abslwent.
wiat zrbi baania i wie, e suchajc uwanie - a przecie nauka w naszych uczelniach gwnie
odbywa si pprzez wykay - czwiek przyswaja zalewie 10% przekazywanych infrmacji. Barziej
efektywne jest czytanie, w ten spsb jestemy w stanie panwad ju 20% wiezy. Jeszcze lepsza
jest yskusja. Pczas niej nie memy bujad w bkach, musimy byd czujni i przygotowani na
zajcie wasneg stanwiska wjakiej sprawie, a ptem umiejtne przeknanie nieg tych, ktrzy
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
34/179
pstrzegaj prblem inaczej. Jenak najszybciej uczymy si rbic t, c jest przemitem naszych
stuiw. Na renmwanym Harvarzie a 90% sweg czasu stuenci wyziau zarzzania
pwicaj nie panwaniu ksikwej wiezy, ale na autentycznym zarzzaniu! Ale te abslwenci
tej uczelni s w cenie! Nikt nie sprawza ich umiejtnci, za pkazanie yplmu feruje si nie
mniej, jak 50 tys. larw rcznej pensji. Nasi abslwenci pacani s marnie, ale czeg ich tak
napraw nauczya uczelnia?
Z uporem maniaka, jak w kaym rzziale tej ksiki, zmierzam pwtrzenia, e najbarziej
racjnalnie wyajemy swje wasne pienize! Jakwic i za wasn wiez bziemy pacid sami,
z pewnci uczyd si bziemy barziej efektywnie, ni tej pry.
Tym, c mwi, nie zamykam wcale rgi wyksztacenia mym luzim z niezamnych rzin.
Wrcz przeciwnie, t wanie teraz ni takich mliwci nie maj.
B je mied pier wtey, gy paostw przestanie rzzielad pienize pmizy uczelnie.
Uniwersytety, akademie medyczne i plitechniki b utrzymywane przez stuentw, ktrzy uznaj,e tu wanie psi wiez, na ktrej im zaley.
Jeli kt ma pmys na wietny interes, lecz brakuje mu kapitau, aby g rzkrcid I pycza w banku
i aje przez wiele lat. Alb znajuje wsplnika i prpnuje mu swje umiejtnci raz zaenie
spki. Uziaem teg rugieg s pienize. Zyski z przyszeg przesiwzicia ziel p pwie
i baj s zawleni.
Wszystkim mym luzim, ktrzy pragn zbywad wyksztacenie naley stwrzyd mliwd
wzicia na ten cel specyficzneg kreytu (ktry te memy nazwad stypenium funwanym).
Dodajmy - tanieg kreytu. Czwiek wemie paostwa tyle, ile uzna, e mu jest niezbne
zdobycia wiedzy. Na uniwersytecie, na politechnice, a - byd me nawet za granic. On sam, pewnie
te przy pmcy rzicw, zrbi swj najwaniejszy w yciu biznes plan. On te g bzie realizwad.
Paostw za wniesie tej spki kapita. Przysze zyski, kiey ju my czwiek zacznie pracwad,
b zielid w takich prprcjach, jak si umwi. Im lepiej my czwiek wykrzysta t pyczk,
tym bardziej gruntowne zdobzie wyksztacenie. A wic - signie lepsze zarbki, kiey zacznie ju
pracwad. Im b ne wysze, tym nisz ich czd pchnie zwrt pyczki paostwu.
Przy takim systemie zdobywania wiedzy - mry, my czwiek wykrzysta zacignity kreyt jak
najlepiej. Ma nauki taki ping, e lepszy trun sbie wybrazid. Zbywajc wiez, wzbgaca
i siebie i speczeostw. Dlateg n, jeli uzna, me mu czd tej pyczki nawet umrzyd. Dlateg
pyczanie paostwa bzie lepsz frm finanswania nauki, ni typwy kreyt, stypenium
funwane, czy te zauanie si u znajomych czy rodziny.
Czy nie bzie t la startujceg w ycie czwieka bcienie zbyt wielkie? Nie, b przecie nie
bzie paci tak hrrenalnych patkw, jak becnie. Teraz wielk czd zabieranych luzim
pienizy paostw marnuje. Ptem - t ni sami b je wyawad.
T ni te, swimi (chd pycznymi) pienizmi zmusz uczelnie refrmy stuiw. Uczelnie, tak
jak inne szky, b musiay zabiegad o stuentw, ferujc immliwci najbarziej
pszukiwaneg przez nich wyksztacenia.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
35/179
Stuent zlny me uzna, e prgram, ktry inni s w stanie pracwad w cigu piciu lat, on
przerobi w cztery? Kt inny uzna, e zapyczy si p uszy, ale wybierze renmwan uczelni
zagraniczn, ktrej ukoczenie gwarantuje mu barz wyskie zarbki. Kay sam bzie ecywa
w swjej wasnej sprawie. Wasne pienize wya na wasne wyksztacenie, a zacignity na ten cel
ug bzie ptem spaca z wasnej kieszeni. Natmiast sby, ktrych kres ksztacenia bzie
trwad krcej, nie b swimi patkami finanswad nieznajmych. Czy t nie jest barziej
sprawieliwe? Czy nie stwarza szansy kaemu, a nie - jak obecnie - tylk niektrym? Refrma
stuiw wyszych, jakby przy kazji zrbi si sama. Ubzie pewnie szk artystycznych, gy bijad
si b nich tylk najzlniejsi. Zwikszy si natmiast liczba takich, ktrych ukoczenie
gwarantwad bzie zbycie brze patnej pracy. Kraj szybciej ruszy przu, luzim przybzie
pienizy, gy fiskus przestanie ich skubad tak pazernie.
Dzisiaj wiele szk, np. biznesu, t szky prywatne, w ktrych ksztacenie ksztuje barz u
pienizy. A jenak nie brakuje im stuentw. Tyle, e paostw im tam nauki nie uatwia, chcia t
ni, jak abslwenci, barziej przyczyni si jeg rzwju, ni ma zlny abslwent bezpatnej
szky artystycznej.
8/7/2019 Krzysztof Habich - Ostatnich gryz psy czyli o drodze do bogactwa- 1996 (zorg)
36/179
Lecz si za swoje, to nie boli!
Kt si leczy za arm, ten si leczy na arm.
Anonim
Czy lepiej, ni szklnictw, wyaje pienize suba zrwia? Brnimy si prze jej
sprywatyzwaniem, b jestemy przeknani; e wtey leczenie bzie tak rgie, i ma kg
bzie stad na banie o to, co ma najcenniejszego - wasne zrwie.
Czy myl Paostw, e teraz lecz si za darmo? Pac Paostw hrrenalne patki, z ktrych
wielka czd izie wanie na utrzymanie przychni i szpitali. C ne tak napraw Wam
gwarantuj? Czy pjmujecie lgik, jak si ta sfera rzzi?
Ogrmna czd chrych, aby stad si szpitala, musi uywad prtekcji, alb te atkw,niefrmalnie si pacad. W szpitalu lecz ich i karmi za darmo. Ci chrzy, la ktrych miejsca
zabrak, a ktrzy pac takie same, alb i wysze patki - pac i za leki i za jezenie, b musz si
leczyd w domu.
W placwkach suby zrwia, tak jak i w szkach, bwizuje rejnizacja. Pacjenta, znw jak chpa
paoszczynianeg, przywizan szpitala rejnweg. Jeli panszy si w nim krupcja, jeli jest
umieralni, w ktrej luzi wysya si na tamten wiat, zamiast przywracad im zrwie, t chry nie
Top Related