Jak sprawić by nastolatki zaczęły zarabiać pieniądze i

mądrze się z nimi obchodziły?

Marcin Panek Gimnazjum Przymierza Rodzin im. Jana Pawła II w Warszawie ul. Marii Grzegorzewskiej 10, 02-778 Warszawa Praca wykonana pod przewodnictwem Pani Anny Winnickiej Warszawa, luty 2010

2

Spis treści

1. Wstęp

2. Skąd nastolatek bierze pieniądze?

3. Nastolatek a podjęcie pracy

4. Jak nastolatek dysponuje swoimi pieniędzmi?

5. Wywiad z ekspertem

6. Koniec świnki skarbonki?

7. Propozycje rozwiązań problemu

8. Mój wybór rozwiązania problemu

9. Zakończenie

10. Bibliografia / Źródła

11. Załączniki

3

Wstęp

Często z osiągnięciem 14, 15 roku Ŝycia człowiek zaczyna być

postrzegany szczególnie przez rodziców jako prawie dorosły. Musi zacząć

prać swoje rzeczy, sprzątać swój pokój, opiekować się młodszym

rodzeństwem i być odpowiedzialnym za samego siebie. Kiedy się

usamodzielniamy, zaczynają nam być potrzebne pieniądze. Trzeba kupić coś

ciepłego na obiad, coś do przegryzienia w autobusie, bilet do kina. Takie

wydatki najczęściej nie są wysokie. Czasami jednak do tego kina zabieramy

koleŜankę, idziemy na imprezę i wypada kupić coś do jedzenia, na wystawie

zauwaŜamy niesamowite buty, które oczywiście zaraz musimy mieć! Wtedy

zazwyczaj zaczynają się nasze kłopoty. Buty, dwa bilety i pop corn nie

kosztują tyle, co bułka w sklepie czy zapiekanka. Rodzice odpowiadają, Ŝe juŜ

dostałeś swoją tygodniówkę, a innych źródeł często nie ma. Oczywiście nie

oszczędzamy, bo nie mamy z czego, wszystko wydając na bieŜąco. W takich

chwilach marzymy o czymś takim jak szybki zastrzyk gotówki. Nie ma sprawy,

od jutra zaczynamy jakąś pracę! Okazuje się, Ŝe wcale nie jest to takie proste.

JeŜeli mamy 16 lat, znalezienie płatnej pracy graniczy z cudem, jeŜeli nie

skończyliśmy 16 - jest praktycznie niemoŜliwe. I co zrobić w takiej sytuacji?

Stają przed nią kaŜdego dnia setki nastolatków. JeŜeli nie mamy Ŝadnej

zaprzyjaźnionej rodziny, której dziećmi moglibyśmy się opiekować, nie uda

nam się namówić rodziców na płacenie nam za wyrzucanie śmieci i nie

jesteśmy przypadkiem geniuszem komputerowym to znajdujemy się w sytuacji

bez wyjścia. W mojej pracy chciałbym przedstawić finanse nastolatków i

pokazać, w jaki sposób mogłyby zacząć zarabiać i jak sprawić by mądrzej

dysponowały zarobionymi juŜ pieniędzmi.

4

Skąd nastolatek bierze pieniądze?

Na początku chciałbym przedstawić moje badania na temat

głównego źródła dochodów nastolatków. Wszystkie ankiety w tej pracy

zostały przeprowadzone na grupie 52 osób w wieku 15-16 lat, mieszkańców

duŜego miasta lub jego okolic.

Pełna treść ankiety oraz jej szczegółowa analiza znajdują się w załączniku, na

końcu pracy.

Na pytanie „Jakie jest główne źródło Twoich dochodów” ankietowani

odpowiedzieli:

Wykres 1. Główne źródło dochodów

Źródło: Na podstawie własnych badań ankietowych

Jakie jest główne źródło Twoich dochodów?

80%

6%

8%6%

Rodzice

Dalsza rodzina

Zarabiam sam

Inne

5

Wśród zaznaczających „Zarabiam sam” padły odpowiedzi: opiekuję się

dziećmi znajomych, robię zakupy sąsiadom, roznoszę paczki, zarabiam na

reklamach na mojej stronie internetowej, sprzedaję postaci z gry internetowej.

Wszyscy wybierający odpowiedź „Inne” uzyskiwali dochody ze stypendium

szkolnego.

Jak widzimy dla 86% ankietowanych głównym źródłem pieniędzy jest

najbliŜsza rodzina. Dalsze 6% pobiera stypendium. Tylko 8% zarabia pieniądze

samodzielnie, ale popatrzmy, w jaki sposób to robi. śaden z ankietowanych

nie pracuje „legalnie”, tzn. nie ma umowy o pracę. JeŜeli posiadanie strony

internetowej jest pewnym rodzajem samodzielnej pracy, to jest ona na

pewno zarejestrowana na osobę dorosłą, czyli ten sposób pozyskiwania

pieniędzy nie jest legalny. Podobnie jest ze sprzedawaniem postaci z gier

komputerowych, jest to nielegalne samo w sobie, a do tego konto na serwisie

aukcyjnym jest zarejestrowane na osobę dorosłą. Pozostałe zajęcia są

dorywcze, czy przypadkowe jak np. roznoszenie paczek.

śADEN Z ANKIETOWANYCH NIE PRACUJE OFICJALNIE, A JEGO DOCHODY NIE

SĄ OPODATKOWANE.

6

Nastolatek a podjęcie pracy

Chciałbym teraz zamieścić wycinki z rozdziału 9 Kodeksu Pracy, aby

naświetlić sytuację młodocianego pracownika.

Rozdział I

Przepisy ogólne

Art. 190. § 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła

16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

§ 2. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.

Art. 191. § 1. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

1) ukończyli co najmniej gimnazjum(…)

§ 2. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych moŜe być

zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

(…)

§ 5. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji

Narodowej moŜe w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których

wyjątkowo jest dopuszczalne:

1) zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,

2) zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od

odbycia przygotowania zawodowego,

3) zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum,

4) zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.

(…)

Rozdział IIIa

Zatrudnianie młodocianych w innym celu niŜ przygotowanie zawodowe

7

Art. 2001. § 1. Młodociany moŜe być zatrudniony na podstawie umowy o

pracę przy wykonywaniu lekkich prac.

§ 2. Praca lekka nie moŜe powodować zagroŜenia dla Ŝycia, zdrowia i

rozwoju psychofizycznego młodocianego, a takŜe nie moŜe utrudniać

młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

(…)

Art. 2002

(…)

§ 2. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania

zajęć szkolnych nie moŜe przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w

zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie moŜe

przekraczać 2 godzin.

§ 3. Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie moŜe

przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu

pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie moŜe jednak przekraczać 6

godzin.

(…)

Rozdział IV

Szczególna ochrona zdrowia

(…)

Art. 202. § 1. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie moŜe

przekraczać 6 godzin na dobę.

§ 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyŜej 16 lat nie moŜe przekraczać

8 godzin na dobę.

§ 3. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze

wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na

to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.

§ 31. JeŜeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuŜszy niŜ 4,5

godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy

trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.

8

§ 4. (skreślony).

Art. 203. § 1. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach

nadliczbowych ani w porze nocnej.

§ 11. Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22:00 a

6:00. W przypadkach określonych w art. 191 § 5 pora nocna przypada

pomiędzy godzinami 20:00 a 6:00.

§ 2. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać

nieprzerwanie nie mniej niŜ 14 godzin.

§ 3. Młodocianemu przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 48

godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.

Dział piętnasty

Przypisy końcowe

(…)

Art. 3045 .§ 1Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko

do ukończenia przez nie 16 roku Ŝycia jest dozwolone wyłącznie na rzecz

podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub

reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub

opiekuna tego dziecka, a takŜe zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Źródło: http://www.pip.gov.pl/html/pl/doc/k0000009.pdf i Kodeks Pracy z

Komentarzem, Rzeczpospolita 2009

Jak widzimy, przy obecnych przepisach zatrudnienie się przez

nastolatka jest bardzo trudne. Jedyne instytucje, które mają do tego prawo to

prowadzące działalność kulturalną, artystyczną, sportową czy reklamową.

Takich jest, jak wiemy, niewiele. JeŜeli juŜ takową znajdziemy, praktycznie

niemoŜliwe jest się spotkać z płatnym etatem. Nigdy, ani ja ani Ŝaden z moich

znajomych o takim etacie nie słyszał.

9

Najobszerniej opisany w ustawie przypadek o zatrudnianiu w ramach

przygotowania zawodowego jest dostępny tylko dla uczniów szkół

zawodowych i ew. techników i nie jest osiągalny dla nastolatka, który jest

uczniem gimnazjum czy liceum.

Istnieje teŜ trzecia opcja. Dowolna firma moŜe wystąpić do Państwowej

Inspekcji Pracy o zgodę na zatrudnianie nieletnich. Tak postąpił np.

McDonald’s, ta droga jest jednak takŜe mocno ograniczona. Chciałbym

zaprezentować fragment artykułu:

„Na duŜą skalę 16–18-latków legalnie zatrudnia w Polsce tylko McDonald’s. –

Pracują u nas przez wakacje i ferie – mówi Krzysztof Kłapa, rzecznik firmy.

Pierwszy nabór zorganizowano w 2007 r. – Nastąpiła wówczas fala wyjazdów

za granicę. Wzięliśmy więc przykład z innych krajów, gdzie restauracje naszej

sieci zatrudniają nastolatków – tłumaczy Kłapa. Zainteresowanie było

ogromne – do pracy przyjęto 1,7 tys. osób. Większość z nich pracowała

niemal przez całe wakacje. Wielu chciało kontynuować pracę takŜe po ich

zakończeniu. – Chętnie byśmy na to przystali – bo to znakomici pracownicy.

Ale to się zupełnie nie opłaca. Zgodnie z prawem w wakacje nastolatki mogą

pracować 35 godzin tygodniowo, a w czasie roku szkolnego – 12 i trzeba im

zapłacić tyle samo co dorosłemu pracującemu w pełnym wymiarze, czyli 40

godzin w tygodniu – mówi Aneta Mitoraj, dyrektor działu personalnego

McDonald’s.”

http://archiwum.polityka.pl/art/zlote-dzieci,426717.html

1. Pracować mogą jedynie osoby w wieku 16-18 lat.

2. W ten sposób moŜna pracować tylko w czasie wakacji. W czasie roku

szkolnego liczba godzin, przez które nieletni moŜe pracować spada z 35

do 12 przy 40 odpracowywanych przez pełnoletniego pracownika.

Pracodawca musi jednak płacić taką samą pensje nieletniemu jak i

10

pełnoletniemu. O ile w czasie wakacji nie jest to, aŜ tak wielka róŜnica

to w czasie roku firmie w Ŝaden sposób nie opłaca się zatrudnić takiego

pracownika.

3. Jak widać takich firm jest bardzo mało, a zainteresowanie ogromne.

Bardzo cięŜko jest zatem zdobyć taką posadę.

11

Jak nastolatek dysponuje swoimi pieniędzmi?

Często nastolatek, kiedy juŜ zdobędzie pieniądze, potrafi się z nimi

rozstać w ekspresowym tempie. Kino, przekąska, wizyta w galerii handlowej i z

pieniędzy, które miały wystarczyć na tydzień - nie pozostaje nic. Chciałbym

teraz zaprezentować wyniki mojej ankiety, której pytanie brzmiało: „Kiedy

zazwyczaj kończą Ci się pieniądze, które powinny Ci wystarczyć na cały

tydzień?”

Wykres 2. Wydatki tygodniowe

Źródło: Na podstawie własnych badań ankietowych

Jak widzimy z oszczędnością wśród naszej młodzieŜy nie jest tak źle. AŜ

61% badanych pieniędzy wystarcza do końca tygodnia lub im się one w

ogóle nie kończą. Wydaje się to duŜą liczbą, ale naleŜy wziąć pod uwagę, Ŝe

Kiedy zazwyczaj ko ńczą Ci się pieni ądze, które powinny Ci wystarczy ć na cały tydzie ń?

10%

29%

61%

Poniedziałek - Wtorek

Środa - Czwartek

Piątek - Sobota - Niedziela

12

aŜ 39% ma problem z dobrym rozplanowaniem wydatków na cały tydzień.

Przez kilka dni muszą nic nie wydawać albo poŜyczać, co moŜe prowadzić do

róŜnego rodzaju kłopotów.

Następne pytanie odnosi się bezpośrednio wydatków, brzmi ono: „Na

co wydajesz pieniądze w zwyczajnym tygodniu w czasie roku szkolnego”.

Ankietowany miał ponumerować odpowiedzi (od 1, czyli najwaŜniejsze

wydatki do 6, czyli najmniej waŜne lub pomijane) wybierając: ciepłe posiłki,

produkty spoŜywcze, uŜywki, ubrania, bilety, inne.

Wykres 3. Wydatki na ciepłe posiłki Wykres 4. Wydatki na produkty spoŜywcze

Wykres 5. Wydatki na uŜywki Wykres 6. Wydatki na ubrania

Produkty spo Ŝywcze

21%

33%21%

19%4% 2%

1

2

3

4

5

6

UŜywki

8% 2% 6%

2%

16%

66%

1

2

3

4

5

6

Ubrania

22%

10%

8%22%

24%

14% 1

2

3

4

5

6

Ciepłe posiłki

21%

21%

15%

30%

9% 4% 1

2

3

4

5

6

13

Wykres 7. Wydatki na bilety Wykres 8. Inne wydatki Wykres 9. NajwaŜniejsze wydatki (pozycje 1 i 2) Wykres. 10 Najmniej waŜne wydatki (pozycje 5 i 6)

Źródło: Wszystkie na podstawie własnych badań ankietowych

W pierwszej kolejności nastolatki najwięcej wydają na ubrania.

Stanowią one teŜ ponad 16% wydatków w kategorii 1 + 2. JeŜeli jednak

Bilety, wej ścia do klubów

12%

18%

38%

18%

12% 2% 1

2

3

4

5

6

1 + 2

20%

27%5%16%

15%

17%ciepłe posiłki

produkty spoŜyw cze

uŜyw ki

ubrania

bilety

inne

5 + 6

6% 3%

39%

19%

7%

26%

ciepłe posiłki

produkty spoŜyw cze

uŜyw ki

ubrania

bilety

inne

Inne

18%

16%

10%6%

26%

24% 1

2

3

4

5

6

14

spojrzymy na zestawienie odpowiedzi 1 i 2 to zdecydowanie, bo z aŜ 47%

udziałem wygrywa jedzenie (ciepłe posiłki i produkty spoŜywcze). Ciekawe

jest, Ŝe więcej ankietowanych sięga po produkty spoŜywcze (75% w

pozycjach 1, 2, 3), niŜ po ciepłe posiłki (57% w pozycjach 1, 2, 3). Jak widać

nastolatek bardzo często „wychodzi”. AŜ 38% wymieniło bilety w trzeciej

kolejności, stanowią one teŜ 15% ogółu odpowiedzi w pozycjach 1 i 2.

Największą pozycję w zestawieniu najmniej waŜnych wydatków (wykres

10) stanowią uŜywki. AŜ 66% ankietowanych wymieniło je na 6 pozycji, jednak

jednocześnie stanowią one teŜ 5% najwaŜniejszych wydatków (wykres 9). Jest

to smutne, jednak końcowe wnioski nie są takie złe. Nastolatki sięgają po

uŜywki dosyć regularnie, ale tylko 5% uznaje uŜywki za priorytet, a ogromna

większość zaŜywa je od czasu do czasu lub w ogóle. MoŜemy tu chyba

mówić o upadku mitu nastolatka, który wszystkie swoje pieniądze wydaje na

uŜywki, nie uczy się i umiera z przedawkowania.

15

Wywiad z ekspertem

Zanim przejdę do dalszej części pracy chciałbym zaprezentować

wywiad, jaki przeprowadziłem dnia 22 lutego br. w Warszawie z Panią

Aleksandrą Ewą Budziak, psycholog, dyrektorem Świetlicy

Socjoterapeutycznej Caritas Archidiecezji Warszawskiej przy ul. Sokołowskiej 4

w Warszawie.

- Czy według Pani dla młodego człowieka dobrą byłaby moŜliwość podjęcia

pracy ,np. w barze ,księgarni, sklepie?

- Sądzę, Ŝe podjęcie pracy przez nastolatka to świetny pomysł. W mojej opinii

nie jest dobrym pomysłem, by młody człowiek zaczynał pracę, by utrzymać

rodzinę, czy pomóc finansowo swojej rodzinie. To obowiązek rodziców.

Dorosłych. Myślę jednak, Ŝe waŜne jest, by nastolatek poznawał wartość

pieniędzy poprzez ich zarabianie. Zupełnie inaczej wydaje się pieniądze, które

sami zarabiamy, niŜ te otrzymane. Nagle odmówienie sobie pewnych

przyjemności staje się niezwykle zrozumiałe, bo z zarobionymi cięŜką pracą

pieniędzmi trudniej się rozstać „na głupoty”.

- Czy dla młodego człowieka dobre jest to, Ŝe większość pieniędzy dostaje

od rodziców?

- Nie, nie jest to dobry pomysł, bo nie uczy za wiele. Młody człowiek dostając

pieniądze od rodziców wie, Ŝe moŜe na nich liczyć finansowo, Ŝe go

„zabezpieczają”, czasem uczy się przy tym oszczędzać na coś, ale dzieje się

to rzadko. Nie poznaje wartości pieniądza, nie poznaje trudu jego zarobienia,

nie widzi, z jaką łatwością je wydaje na zbędne przyjemności - po prostu ma i

16

wydaje, bo za tydzień/miesiąc ponownie równie łatwo dostanie je od

rodziców.

- Dlaczego młodym ludziom cięŜko jest zapanować nad ich pieniędzmi,

rozpływają się one w powietrzu?

- Młodzi ludzie nie umieją oszczędzać, nie zastanawiają się nad potrzebą

oszczędzania. Łatwo dostają, więc łatwo wydają. Mam takie doświadczenie,

Ŝe moje dzieci „świetlicowe”, chociaŜ wiedzą, jak wiele znaczą dla nich

pieniądze (w domu BARDZO ich brakuje) jadą na wycieczkę i pierwszego

dnia wydają wszystko na głupoty. Wydają z dwóch powodów: pierwszy, bo

nigdy nie dostają kieszonkowego i to jedyna moŜliwość by siebie samych

porozpieszczać, a drugi, bo nie umieją gospodarować pieniędzmi - mają

więc wydają. Te dzieci, które same zarabiają kieszonkowe na wyjazd zupełnie

inaczej zaczynają wydawać pieniądze - kilka razy się zastanawiają, czy coś

jest im faktycznie potrzebne, czy na pewno chcą to coś mieć. Zdecydowanie

łatwiej kupują wtedy coś dla kogoś - bo chcą sprawić przyjemność. Nagle ich

potrzeba wydania pieniędzy dla przyjemności ewoluuje (nie chodzi juŜ o

wydawanie dla wydania).

- Czy według Pani wprowadzenie do szkoły zajęć z przedsiębiorczości

miałoby sens i przyniosłoby jakiekolwiek skutki?

- Nie wiem. Na pewno zaryzykowałabym i wprowadziła takie zajęcia. Być

moŜe efekt by nas zaskoczył. Sądzę jednak, Ŝe młody człowiek uczy się

przede wszystkim przez doświadczenie. Dlatego teŜ sądzę, Ŝe znacznie

waŜniejsza jest moŜliwość podjęcia legalnej pracy przez nastolatka, uczciwej,

bez wyzysku. Kiedy dostaje za konkretną pracę konkretne pieniądze. Takie

realne doświadczenie radzenia sobie z wydatkami: na to mam, tyle i tyle

musze pracować by mieć na „coś”. Zajęcia mogłyby być pomocne, ale

sądzę, Ŝe konieczne jest przy tym doświadczenie. Same zajęcia, z wpływami

17

prosto z konta mamy czy taty chyba niewiele by zmieniły w procesie

poznawczym nastolatka. Ale połączenie mogłoby być fantastycznym

rozwiązaniem.

- Jakby mogłaby nam Pani opisać techniki uczenia młodych ludzi, na co

wydać ile, jak nie wydać wszystkiego itp.

- Nie znam technik, nie zajmowałam się tym nigdy. Generalnie sądzę, Ŝe

doświadczenie jest najlepszą lekcją. Doświadczenie z konsekwencjami. Jeśli

młody człowiek dostaje x pieniędzy od rodziców na swoje wydatki, to nie

moŜe dostać extra na kino czy extra na bluzkę bez potrzeby. Rozumiem, ze

jak dziecko potrzebuje np. kurtki na zimę to rodzice „muszą” ją kupić i nie

wymagałabym od nastolatka by na nią sam zarobił czy odłoŜył z

kieszonkowego. UwaŜam jednak, Ŝe bilet do kina czy bluzka na dyskotekę,

czterdziesta piąta w tym roku to wydatki do pokrycia z kieszonkowego. Jeśli

młody człowiek wyda wszystko na chipsy i colę, to do kina nie ma za co iść i

nie idzie. To uczy myślenia o posiadanych pieniądzach, gospodarowania

nimi. UwaŜam teŜ, Ŝe krzywdzące jest dla młodego człowieka, jeśli dostaje „za

duŜe” kieszonkowe - co często zdarza się w domach, gdzie rodzice

stosunkowo duŜo zarabiają. To niczego nie uczy i jest frustrujące, gdy przy

pierwszej pracy młody człowiek zarabia znacznie mniej niŜ dostawał od

rodziców. Realia są brutalne - dziś o pracę trudno, a pierwsza zwykle nie jest

„kokosowa”. Do „fajnych” pieniędzy dochodzi się poprzez doświadczenie i

cięŜką pracę. Jeśli jesteśmy przyzwyczajeni, Ŝe mamy na wszystko „ot tak”, to

zderzenie z realiami moŜe być nie tylko bolesne, ale mocno frustrujące.

18

Koniec świnki skarbonki?

Świnki, misie, owieczki – skarbonki. W dzisiejszych czasach wyglądają

trochę jak rekwizyt ze starego filmu. Chciałbym wspomnieć o duŜo

nowocześniejszej opcji przechowywania zaoszczędzonego grosza, jakim jest

konto bankowe. Czy to dobry sposób? Na pewno bardzo nowoczesny, co

dla nastolatka jest dobre. Załatwiając rachunki przez Internet nastolatek czuje

się w swoim Ŝywiole. W ramach wstępu i zaprezentowania tematu chciałbym

zamieścić wywiad na temat kont bankowych, który przeprowadziłem z

Panem Mateuszem Wojnarem, pracownikiem działu Klientów Indywidualnych

banku BNP Paribas Fortis.

- Jaka jest procedura zakładania konta przez osobę małoletnią? Czy moŜe

ona załoŜyć konto sama, czy potrzebuje na to zgoda opiekuna?

- Osoby małoletnie mogą posiadać własne konto osobiste w banku oraz

niektóre inne produkty bankowe. Nie ma tutaj ograniczeń, co do

minimalnego wieku, konto osobiste moŜna otworzyć zarówno dla 3 letniego

dziecka jak i ucznia liceum, który nie ukończył 18 lat.

Osoba małoletnia, która chce otworzyć konto osobiste, powinna udać

się do oddziału banku wraz z jednym z rodziców (obecność obu rodziców nie

jest konieczna). Nie jest wymagana specjalna zgoda rodziców na otwarcie

konta osobistego, ale to rodzic podpisuje Umowę Rachunku Bankowego za

małoletniego, tak więc bez obecności rodzica nie jest moŜliwe samodzielne

otwarcie konta osobistego. Oprócz dowodu osobistego rodzica, który

podpisuje umowę wymagany jest równieŜ dokument potwierdzający, Ŝe

osoba dorosła jest rodzicem, czyli akt urodzenia, a jeŜeli osobą małoletnią z

róŜnych przyczyn nie opiekują się rodzice, wtedy konieczny jest inny

dokument potwierdzający prawną opiekę dorosłego nad małoletnim np.

postanowienie sądu. Potrzebny będzie równieŜ dokument potwierdzający

19

toŜsamość osoby małoletniej np. legitymacja szkolna lub paszport. JeŜeli

osoba jest zbyt młoda, aby posiadać legitymację, wystarczy sam akt

urodzenia. Taki małoletni nie musi udawać się do oddziału, a konto otwierają

za niego rodzice.

WaŜne jest równieŜ, w jaki sposób moŜna korzystać ze środków na takim

koncie osobistym. Przede wszystkim z mocy przepisów wkład na koncie

osobistym jest własnością małoletniego posiadacza takiego konta. Nie są to

juŜ więc pieniądze rodziców, dziadków, ciotki czy wujka, ale własność osoby

małoletniej, która posiada to konto osobiste. JednakŜe osoba małoletnia,

która nie ukończyła 13 lat nie moŜe tym wkładem dysponować, co wynika z

przepisów polskiego prawa, a nie z regulacji banku, co oznacza, Ŝe w kaŜdym

banku w Polsce jest tak samo. W praktyce wygląda to tak, Ŝe pracownik

oddziału nigdy nie wypłaci pieniędzy, jeŜeli klient nie ma ukończonych 13 lat,

nie moŜna zrobić przelewu przez Internet lub telefon, ani wypłacić kartą z

bankomatu czy zapłacić kartą w sklepie. Tak mówią polskie przepisy, dlatego

nawet jeŜeli rodzic wyraziłaby zgodę pisemną, bank nie moŜe wypłacić

pieniędzy.

Za to osoba, która ukończyła 13 lat moŜe juŜ swobodnie dysponować

swoimi pieniędzmi na koncie, chyba, Ŝe rodzic sprzeciwi się temu i dostarczy

takie oświadczenia na piśmie do banku. Jeśli jednak nie ma pisemnego

sprzeciwu, bank nie moŜe odmówić osobie małoletniej wypłaty z rachunku

czy dowolnego przelewu. Osoba, która ukończyła 13 lat moŜe posiadać

dostęp do rachunku przez Internet, gdzie oprócz sprawdzenia salda moŜe

dokonywać przelewów, moŜe równieŜ posiadać kartę bankomatową

(debetową) i wypłacać pieniądze ze swojego rachunku w bankomatach lub

płacić w sklepach.

Mimo, Ŝe rachunek jest własnością małoletniego i wkład na koncie jest

własnością małoletniego, to rodzice mają pewien ograniczony dostęp do

tych środków (znów wynika to wyłącznie z przepisów prawa polskiego, nie z

regulacji bankowych, co oznacza, Ŝe w kaŜdym banku jest tak samo).

20

Rodzic, jeŜeli chce, moŜe wypłacić pieniądze z rachunku dziecka, co miesiąc

nie więcej niŜ przeciętna miesięczna pensja w Polsce za ubiegły rok. W 2009

roku było to 3 102,96 zł, czyli co miesiąc rodzic mógłby taką kwotę wypłacić z

konta małoletniego.

- Jaka jest popularność takich kont dla małoletnich? Czy stanowią one duŜy

procent ogółu kont banku?

- W naszym banku – BNP Paribas Fortis jest to około 3% wszystkich kont dla

klientów indywidualnych. Oczywiście nie są to konta tak bardzo popularne

jak konta dla dorosłych.

- Jak wysokie są obroty, jaki jest ich udział w ogóle obrotów banku?

- Niestety nie posiadam dokładnych danych. Spodziewam się jednak, Ŝe

obrót, czyli wartość wpłat, wypłat i przelewów na tych rachunkach jest

poniŜej 1% całości obrotu klientów indywidualnych. Stan środków

zgromadzonych na kontach dla małoletnich wynosi w naszym banku 0,5%

całości zgromadzonych środków na wszystkich kontach klientów

indywidualnych. Jest więc to udział niewielki.

- Jak oprocentowane są konta dla małoletnich? Czy istnieją jakieś opłaty

dodatkowe za prowadzenie konta, przelewy?

- W naszym banku osobom małoletnim dedykowany jest Pakiet S.

Prowadzenie takiego konta jest bezpłatne, równieŜ bezpłatna jest karta

debetowa, a takŜe bankowość internetowa (brak miesięcznych opłat za

uruchomienie i korzystanie). Dodatkowo karta debetowa jest ubezpieczona

takŜe na wypadek kradzieŜy. Ubezpieczenie to pokryje ew. straty, jest ono

całkowicie darmowe.. Przelew przez Internet kosztuje 0,5 zł a w oddziale 5 zł

(nie wyobraŜam sobie jednak, Ŝadnego nastolatka robiącego przelew w

oddziale banku, a nie przez Internet). Oprocentowanie konta osobistego jest

niewielkie, bo 0,8% w skali roku, ale moŜna otworzyć konto oszczędnościowe,

które równieŜ jest bezpłatne i na którym oprocentowanie wynosi 3,6% w skali

21

roku. Ponadto przelewy przez Internet na konto oszczędnościowe i z konta

oszczędnościowego na konto osobiste są zawsze bezpłatne niezaleŜnie od

ilości.

- Czy małoletni posiadacz takiego konta ma takie same moŜliwości, moŜe to

samo, co np. jego rodzic?

- Oprócz samego konta osobistego moŜna otworzyć konto oszczędnościowe,

zakładać lokaty terminowe, posiadać kartę debetową do konta osobistego,

a takŜe mieć dostęp do konta poprzez bankowość internetową. Kredyt

niestety nie jest dostępny dla osób małoletnich, poniewaŜ tacy klienci

zazwyczaj nie mają stałych dochodów. JeŜeli jednak osoba małoletnie

pracuje i otrzymuje wynagrodzenie moŜe starać się o kredyt, bank natomiast

będzie oceniał czy dane wynagrodzenie jest wystarczające do spłaty

kredytu. Karta kredytowa jest dostępna, ale jako karta dodatkowa do karty

rodzica. Wtedy osoba małoletnia korzysta z limitu kredytowego rodzica, który

to co miesiąc musi spłacić wszystkie zakupy, jakie dokonała osoba małoletnia

swoją karta kredytową na rachunek opiekuna.

Według mnie konto jest dla nastolatka rozwiązaniem bardzo dobrym.

Po pierwsze jest ono oprocentowane. Pieniądze, które leŜałyby bezczynnie,

teraz „pracują” na siebie i jeŜeli załoŜymy lokatę, moŜemy zarobić

dodatkową sumę!

Po drugie nastolatek nie musi ze sobą nosić duŜych sum w gotówce.

JeŜeli nawet zostanie okradziony, to straci tylko kartę, która bez kodów jest nic

nie warta.

22

Po trzecie moŜna w ten sposób łatwo kontrolować swoje wydatki.

Wchodząc na stronę banku moŜemy łatwo sprawdzić gdzie, kiedy, za co i ile

zapłaciliśmy, ile nam jeszcze zostało itp. Pieniądzom trudniej jest się „rozejść”.

Po czwarte jest to doskonały trening przed wejściem w dorosłość! KaŜdy

z dorastających teraz ludzi będzie musiał mieć w przyszłości konto bankowe.

Zakładając je juŜ teraz moŜe się z nim oswoić, nie będzie to dla niego Ŝaden

problem za kilka lat.

23

Propozycje rozwiązań problemu

Chciałbym teraz ponownie przedstawić problemy, które poruszyłem w

pracy. Po pierwsze nastolatki nie mogą praktycznie pracować, a jedynie

nieregularnie dorabiać na boku. Po drugie bardzo cięŜko jest im tymi

pieniędzmi dysponować, duŜej części pieniądze przeznaczone na tydzień

kończą się juŜ w jego połowie.

Rozwiązanie 1

Pierwsza propozycja zakłada zmiany w kodeksie pracy i zezwolenie na

pracę u wszystkich pracodawców od 13 roku Ŝycia. Jest to wiek, w którym

człowiek otrzymuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych i w

pewnym sensie staje się samodzielny, o wielu rzeczach moŜe decydować

sam.

Zalety:

- nastolatek moŜe sam zarabiać

- rodzic nie musi w całości utrzymywać swojego dziecka

- nastolatek „mądrzeje”, widzi ile zarabia, co za to moŜe kupić

- na dłuŜszą metę, dla państwa i społeczeństwa dobrze jest, kiedy więcej

osób pracuje

- jeŜeli przyszły pracodawca zobaczy w CV, Ŝe nastolatek juŜ pracował w

jakiejś korporacji, jest to dla niego ogromny plus

Wady:

- BARDZO długa i cięŜka droga do przeforsowania odpowiedniego projektu

zmiany w ustawie itd.

24

- na początku młodzi ludzie zabieraliby miejsca tym, którzy normalnie by na

nich pracowali, nastąpiłyby napięcia, które jednak stopniowy by ustępowały

Rozwiązanie 2

Druga propozycja zakłada, Ŝe kaŜdy nastolatek mógłby się zadłuŜać.

Pieniądze, które poŜyczyłby teraz, zaczynałby oddawać wraz z momentem

rozpoczęcia pracy. Rodzice lub bank kontrolowaliby zadłuŜenie, nie

wypłacali za duŜo, byłaby to forma tygodniówki. Rodzice nie musieliby

wydawać dodatkowych pieniędzy na swoje dzieci, a w razie jakiegoś

specjalnego projektu - wyprawa wakacyjna, kurs szybowcowy - młody

człowiek mógłby złoŜyć podanie o specjalne dofinansowanie. Dodatkowym

argumentem jest, Ŝe do tego typu działalności potrzebne byłyby konta, a

więc mamy tu motyw wchodzenia w dziedziny, bez których nie obejdziemy

się w dorosłości.

Zalety:

- nastolatki mogą wydawać praktycznie tyle ile chcą

- rodzice nie muszą wydawać dodatkowych pieniędzy na swoje dzieci

- młody człowiek moŜe spełnić swoje marzenia teraz zamiast czekać na to, aŜ

zarobi odpowiednią sumę pieniędzy

Wady:

- BARDZO trudne do wprowadzenia w Ŝycie, chociaŜ moŜna by liczyć na

wsparcie ze strony banków

- posiadany dług moŜe w przyszłości okazać się za duŜy do spłaty

- moŜna się przyzwyczaić, Ŝe pieniądze zawsze są, wystarczy je poŜyczyć

- cięŜko byłoby kontrolować czy nastolatek nie pobiera z banku za duŜo

pieniędzy, czy nie oszukuje

25

Rozwiązanie 3

Trzecia propozycja rozwiązania tego problemu jest połączeniem

moŜliwości pracy od 13 roku Ŝycia i dodatkowo lekcji, warsztatów

przedsiębiorczości. Takie połączenie dałoby prawdopodobnie najlepsze

efekty. Nastolatek nie dość, Ŝe by pracował, to jeszcze na bieŜąco

dostawałby wskazówki, co powinien z tymi pieniędzmi robić. Pomogłoby mu

to uczyć się jak oszczędzać, ile pieniędzy warto oddać na lokatę, krótko czy

długo terminową itp. Poczułby wartość zarabianego pieniądza.

Zalety:

- nastolatek zarabia sam

- rodzic nie musi w całości spełniać jego zachcianek

- nastolatek poznaje wartość pieniądza, uczy się nim gospodarować

- praca w młodości, daje profity takŜe później, ciekawsze CV

Wady:

- jeszcze cięŜsza droga ustawowo - prawna niŜ w planie 1

- napięcia ma rynku pracy

Wszystkie te propozycje są rewolucyjne i drastycznie zmieniłyby sytuację

nastolatków. Według mnie najlepsze jest rozwiązanie nr 3. Dlaczego? Pierwsza

propozycja miałaby najmniejsze szanse powodzenia. Zmieniałby ona

całkowicie system finansowy Polaka. Od wczesnej młodości mógłby on sobie

pozwolić na duŜo rzeczy, ale za to w przyszłości Ŝyłby w ciągłym zadłuŜeniu.

Jako drugą chciałbym wyeliminować propozycje nr 1. Jest to „piękna”

idea, ale absolutny brak przygotowania społeczeństwa, przepisów prawnych,

pracodawców i nawet samych nastolatków mógłby spowodować jego

fiasko. W takim wypadku pozostaje nam tylko wyjście nr 3.

26

Mój wybór rozwiązania problemu

Wstęp

Jak juŜ wspomniałem wybrałem rozwiązanie nr 3. Jest ono według mnie

najpewniejsze, najlepsze z punktu widzenia nastolatka, państwa oraz

pracodawców. Po pierwsze, jak juŜ wspominałem, młody człowiek moŜe

zacząć pracować, choć trochę usamodzielnić się finansowo, jednocześnie

odciąŜając rodziców.

Na początku młodzi ludzie stanowiliby konkurencję dla dorosłych, którzy

obecnie pracują na tych miejscach. Jednak kiedy młodzi zaczną pracować,

zaczną więcej zarabiać. Te pieniądze będą wydawać, napędzając w ten

sposób gospodarkę, która będzie się rozwijać. Ludzie będą się bogacić,

rozrośnie się dział usług, bo ludzie gdzieś będą musieli te pieniądze wydawać,

powstanie więcej miejsc pracy, więcej pensji – więcej podatków, większe

wpływy do skarbu państwa itd. Sytuacja na rynku pracy po jakimś czasie

wróci do normy, a nastolatki staną się jego trwałym elementem.

Poza tym takie działania wspaniale wpływałyby na edukację młodych

ludzi. Od 13 roku Ŝycia uczyliby się odpowiedzialności poprzez pracę. Nawet

najbardziej roztrzepani wiedzieliby, Ŝe w pracy nie mogą zawieść, muszą

wykonać jakieś zadanie, itp. Zacytuję w tym miejscu mojego eksperta „Same

zajęcia (z przedsiębiorczości), z wpływami prosto z konta mamy czy taty

chyba niewiele by zmieniły w procesie poznawczym nastolatka. Ale

połączenie(zajęć z pracą) mogłoby być fantastycznym rozwiązaniem”.

Obecnie człowiek zazwyczaj „uczy” się pracować dopiero w wieku

dwudziestu kilku lat, kiedy rozpoczyna pierwszą powaŜną pracę. W

proponowanym systemie, w takim wieku od dawna by pracował, wiedział,

jak co funkcjonuje itd. Pracodawca oszczędzałby duŜo pieniędzy nie musząc

go szkolić i na fakcie, Ŝe jego praca jest w 100% wydajna praktycznie od

samego początku.

27

Jednocześnie poprzez wprowadzenie lekcji przedsiębiorczości szkoła

wypuszczałaby w pełni świadomego, jeŜeli chodzi o kwestie finansowe,

obywatela. Wiedziałby on jak działa bank, lokaty, trudniej byłoby go nabrać

na róŜnego rodzaju „kruczki”. I co najwaŜniejsze nastolatek wiedziałby, Ŝe

pracując tyle, zarobi taką kwotę, którą będzie mógł wydać na to i na to. „Te

dzieci, które same zarabiają kieszonkowe na wyjazd zupełnie inaczej

zaczynają wydawać pieniądze - kilka razy się zastanawiają, czy coś jest im

faktycznie potrzebne, czy na pewno chcą to coś mieć”.

Nastolatek starałby się umiejętnie dzielić czas między naukę,

odpoczynek i pracę, aby skorzystać jak najwięcej. Uczy się GOSPODAROWAĆ

CZASEM i pieniędzmi. Nie wydaje juŜ wszystkiego w poniedziałek czy środę.

Wie, na czym stoi, wie ile moŜe wydać. Tych cennych cech, niezbędnych

wręcz do prawidłowego funkcjonowania w dzisiejszym społeczeństwie nie

posiadają czasem nawet dorośli, przez całe Ŝycie usiłują ją nabyć,

tymczasem tu juŜ nastolatek wie jak pójść do szkoły, do kina, odrobić lekcje i

popracować.

Kroki działania konieczne do sfinalizowania projektu

1. Opracowanie dokładnego planu zmian w ustawach i w kodeksie pracy

2. Nagłośnienie sprawy w mediach. NaleŜy takŜe zainteresować

większych pracodawców, którzy skorzystaliby i na młodych

pracownikach. Koniecznie trzeba by teŜ zainteresować tą sprawą

polityków.

3. Opracowanie programu lekcji przedsiębiorczości w szkołach. Musi on

być perfekcyjnie dopracowany, aby przeciwnicy planu nie mogli mu

nic zarzucić.

4. Gdy o planie zacznie się juŜ rozmawiać, pojawi się on w świadomości

ludzi, naleŜałoby przeprowadzić kampanię we wszystkich mediach

promującą nasz plan.

28

5. Forsowanie planu ustawy w Sejmie za pomocą partii, które uda nam się

zaangaŜować.

6. Plan proponuje maksymalną liczbę godzin pracy w tygodniu dla

małoletniego pracownika, określa podział czasu między naukę,

odpoczynek, pracę itd.

7. Kiedy ustawa juŜ zostanie przegłosowana, a prezydent złoŜy pod nią

podpis, naleŜy zacząć przygotowania do wprowadzenia nowego

systemu.

a. W szkołach planowanie lekcji, szkolenie nauczycieli

b. Pracodawcy zaczynają tworzyć nowy system rekrutacji

c. Urzędy pracy muszą zmienić zakres swoich działań

8. Plan wchodzi w Ŝycie, zaczynając jedną z większych od lat zmian w

funkcjonowaniu państwa.

Ocena szans powodzenia

Plan ten jest bardzo dobry dla społeczeństwa, państwa, ale

przede wszystkim dla nastolatków. Opory przed wprowadzeniem go

byłyby ogromne. Jednak gdyby długo i umiejętnie prowadzić

kampanię promującą go, po pewnym czasie stałby się dla ludzi czymś

normalnym i nieuniknionym, czymś, co po prostu nastąpi. Po jego

wprowadzeniu po okresie napięć na rynku pracy wszystko obróciłoby

się na plus dla nas wszystkich.

W tym momencie szanse na wprowadzenie tego planu w ciągu

najbliŜszych 5 lat są małe, ale gdyby zacząć go promować, moje dzieci

juŜ mogłyby pracować po szkole, np. w kwiaciarni.

29

Zakończenie

W tej chwili sytuacja nastolatka na rynku pracy jest beznadziejna. Nie

moŜna znaleźć Ŝadnej odpłatnej pracy w czasie roku szkolnego, a w wakacje

graniczy to z cudem. Wszystkie pieniądze pochodzą od rodziców, dziadków

czy z przypadkowych zajęć jak opieka nad dziećmi. JeŜeli młody człowiek

potrzebuje akurat więcej pieniędzy, a rodzice nie są w stanie, nie chcą mu

ich dać - jest w kropce. W swojej pracy przeanalizowałem dokładnie strukturę

dochodów i wydatków, porozmawiałem z ekspertem i wyprowadziłem trzy

propozycje rozwiązania tego problemu. Po prezentacji wybrałem jeden i

przeanalizowałem go. Jest on rewolucyjny, całkowicie zmieniłby nasz kraj, a

na dłuŜszą metę poprawił jego sytuację gospodarczą i uczynił go

atrakcyjniejszym dla inwestorów. Jednak, co jest dla nas najwaŜniejsze,

poprawiłby sytuację samych nastolatków, którzy w dzisiejszych czasach, tak

samo jak chyba zawsze są tym złym elementem społeczeństwa, które nie wie

jak się zachować, wszystko robi nie tak i interesuje się tylko niemoralnymi

zachowaniami. Gdyby nastolatki zaczęły pracować, mogłyby pokazać, Ŝe

nie są bezwartościową grupą rozrabiaków, ale silną, Ŝywą zbiorowością, która

potrafi się utrzymać, a zarobione pieniądze wydawać rozsądnie, wspierać

niezaleŜne inicjatywy itp. Wszystkim nam Ŝyłoby się lepiej!

30

Spis wykresów: Wykres 1. Główne źródło dochodów Str. 4 Wykres 2. Wydatki tygodniowe Str. 11 Wykres 3. Wydatki na ciepłe posiłki Str. 12 Wykres 4. Wydatki na produkty spoŜywcze Str. 12 Wykres 5. Wydatki na uŜywki Str. 12 Wykres 6. Wydatki na ubrania Str. 12 Wykres 7. Wydatki na bilety Str. 13 Wykres 8. Inne wydatki Str. 13 Wykres 9. NajwaŜniejsze wydatki (pozycje 1 i 2) Str. 13 Wykres 10. Najmniej waŜne wydatki (pozycje 5 i 6) Str. 13

Bibliografia/źródła

• Kodeks pracy z komentarzem, Rzeczpospolita 2009 • http://www.pip.gov.pl/html/pl/doc/k0000009.pdf • http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90442,5023611.html • http://www.prawo.egospodarka.pl/35171,Zatrudnianie-dzieci-

kiedy-jest-mozliwe,1,34,3.html • http://archiwum.polityka.pl/art/zlote-dzieci,426717.html

Spis ilustracji • zdjęcie z okładki

http://nbportal.pl/gte/wp/dyskm/tematyczne/waluty_kantory/001/monety%20polskie.jpg

31

Załączniki Szczegółowa analiza ankiety

1 2 3 4 5 6 ciepłe posiłki 10 10 7 14 4 2 produkty spo Ŝywcze 10 16 10 9 2 1 uŜywki 4 1 3 1 8 34 ubrania 11 5 4 11 12 7 bilety 6 9 19 9 6 1 inne 9 8 5 3 14 12 50 49 48 47 46 57 1 2 3 4 5 6 ciepłe posiłki 21% 21% 15% 30% 9% 4% produkty spo Ŝywcze 21% 33% 21% 19% 4% 2% uŜywki 8% 2% 6% 2% 16% 67% ubrania 22% 10% 8% 22% 24% 14% bilety 12% 18% 38% 18% 12% 2% inne 18% 16% 10% 6% 27% 24% 1 2 3 4 5 6 ciepłe posiłki 20% 20% 15% 30% 9% 4% produkty spo Ŝywcze 20% 33% 21% 19% 4% 2% uŜywki 8% 2% 6% 2% 17% 60% ubrania 22% 10% 8% 23% 26% 12% bilety 12% 18% 40% 19% 13% 2% inne 18% 16% 10% 6% 30% 21% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 1+2 5+6 ciepłe posiłki 20% 6% produkty spo Ŝywcze 26% 3% uŜywki 5% 39% ubrania 16% 19% bilety 15% 7% inne 17% 26%

Ankieta Cześć! Proszę Cię o wypełnienie tych ankiet, są one trzonem mojej pracy na konkurs Wiedzy Obywatelskiej. Z góry dziękuję, Marcin

32

1. Jakie jest główne źródło Twoich „dochodów”? A Rodzice B Dalsza rodzina(babcia, wujek) C Zarabiam Sam D Inne 2. JeŜeli zaznaczyłeś w 1 odp. C lub D

W jaki sposób zarabiasz pieniądze? …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....

3. Kiedy zazwyczaj kończą Ci się pieniądze, które powinny Ci wystarczyć na cały

tydzień?

A Poniedziałek – Wtorek

B Środa – Czwartek

C Piątek – Sobota – Niedziela 4. Na co wydajesz pieniądze w zwyczajnym tygodniu w czasie roku szkolnego?

Ponumeruj odpowiedzi, od największych wydatków, do najmniejszych.

… Ciepłe posiłki

… Produkty spoŜywcze

… UŜywki

… Ubrania

... Bilety, wejścia do klubów

… Inne