Główne etapy historii retoryki

23
Główne etapy historii retoryki M. Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

description

Główne etapy historii retoryki. M. Korolko , Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny , Warszawa 1990. Czynniki sprzyjające rozwojowi retoryki: w łaściwa demokracji ateńskie wolność słowa, s zeroki udział obywateli w życiu publicznym, r ówność wobec prawa wszystkich wolnych obywateli - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Główne etapy historii retoryki

Page 1: Główne etapy historii retoryki

Główne etapy historii retorykiM. Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

Page 2: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w Grecji

Czynniki sprzyjające rozwojowi retoryki:• właściwa demokracji ateńskie wolność słowa,• szeroki udział obywateli w życiu publicznym,• równość wobec prawa wszystkich wolnych obywateli• równość w obejmowaniu urzędów państwowych oraz

prawo przemawiania na zgromadzeniach ludowych,• kultura starożytna Hellady,

Page 3: Główne etapy historii retoryki

Pierwsi teoretycy retoryki opisowej

• sofiści Koraks i jego uczeń Tejzjasz (V w. p.n.e.) – wsławili się wystąpieniami w sądach w licznych procesach na Sycylii,

• rozwój związany z pedagogiczną działalnością sofistów oraz z filozoficznymi poglądami (relatywizmem poznawczym),

• ideał człowieka, który dzięki nabytym umiejętnościom przekonywania i szerokim horyzontem intelektualnym zostaje przywódcą ludu, tzw. demagogiem,

• pierwszy podręcznik retoryki („sztuka przekonywania”) – Koraks (ok. 460 p.n.e.),

Page 4: Główne etapy historii retoryki

Gorgiasz

• sofista z Sycylii,• uznawany za najwybitniejszego retora sofistycznego,• przybył do Aten na czele poselstwa domagającego się

pomocy Syrakuzom,• efekt przemówienia nie zależy od treści, ale od

zręczności stylistycznej mówcy wywierającego wrażenie na słuchaczach,

Page 5: Główne etapy historii retoryki

Isokrates

• uczeń Gorgiasza,• był przez długi czas logografem (układał przemówienia

sądowe na zamówienie),• założył pierwszą szkołę ogólnokształcącą w Europie,

gdzie nauka retoryki była najważniejszym przedmiotem,• odejście od relatywizmu etycznego sofistów – tylko

prawda zawarta w słowie i jego waga moralna przesądzają o skuteczności argumentacji, zaś szata zewnętrzna jest środkiem pomocniczym,

Page 6: Główne etapy historii retoryki

Platon

• zwalczał retorykę sofistyczną, określając ją mianem rutyny i schlebiania,

• retoryka to umiejętność kierowania duszami za pomocą słów,

• doskonały mówca to filozof, który uczciwie stosuje zasady dialektyki,

Page 7: Główne etapy historii retoryki

Arystoteles

• krytykując retorykę sofistów, zmodyfikował retorykę Platona, kładąc większy nacisk na formalny charakter retoryki,

• estetyka wymowy powinna iść w parze z etycznymi zaletami mówcy,

• o zaufaniu słuchaczy do mówcy decyduje etos, tj. autorytet mówcy,

Page 8: Główne etapy historii retoryki

Teofrast

• uczeń Arystotelesa,• odróżnił literaturę od retoryki, pierwszą odnosząc do

sztuki mającej na widoku rzecz, zaś drugą jako sztukę mającą na widoku słuchaczy,

• akcentował funkcje dykcji, mimiki i gestykulacji,• podzielił style na trzy rodzaje: wzniosły, średni i niski,

Page 9: Główne etapy historii retoryki

Hermagoras z Temmos

• przedstawiciel filozofii stoickiej,• autor dzieła „Sztuka retoryczna, które wywarło duże

znaczenie na nauczanie retoryki w republikańskim Rzymie,

• podzielił zagadnienia retoryczne na ogólne (tezy) i konkretne sprawy sporne (hipotezy),

Page 10: Główne etapy historii retoryki

Filodemos z Gadary

• przedstawiciel szkoły epikurejskiej,• opisał wzajemny stosunek filozofii i retoryki,

opowiadając się za wyższością filozofii, odmawiając retoryce związku z moralnością,

• uznawał, że w sztuce retorycznej zawsze pozostaje element przypadkowości,

Page 11: Główne etapy historii retoryki

Dionizjos z Halikarnasu

• omówił efekty dźwiękowe słów, zajmując się zasadami ich doboru,

• wskazywał, że treść musi mieć pierwszeństwo, ale nawet znajomość reguł logicznych i stylistycznych, bez smaku literackiego na niewiele się zdają,

Page 12: Główne etapy historii retoryki

Style retoryczne w Grecji

• azjanizm – obejmował styl bogaty, kwiecisty, przeładowany efektami, rozwinął się pod wpływem Wschodu,

• attycyzm – styl rygorystyczny, odwołujący się do klasycznej powagi, prostoty i jasności,

Page 13: Główne etapy historii retoryki

Lucius Plotius Gallus

• twórca pierwszej narodowej szkoły wymowy w Rzymie (93 r.)

• nauczał w niej zlatynizowanej retoryki w języku łacińskim,

Page 14: Główne etapy historii retoryki

Cyceron (Marcus Tullius Cicero)

• wybitny retor,• twórca wielu traktatów o retoryce, w szczególności „O

mówcy”,• uważał, że dobry mówca powinien połączyć rzetelne

wykształcenie filozoficzne i sprawność w rzemiośle krasomówczym,

Page 15: Główne etapy historii retoryki

Rozwój retoryki w szkołach

• Marek Fabiusz Kwintylian – twórca traktatu „Kształcenie mówcy” – najpełniejszego podręcznika retoryki antycznej uwzględniającego osiągnięcia Greków i Rzymian,

Page 16: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w Bizancjum

• rozwój oratorstwa kościelnego – retoryka stała się służebnicą teologii praktycznej (kaznodziejstwa),

Page 17: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w średniowiecznej Europie

• początkowo retoryka została zdominowana przez dialektykę,

• Od XII w. w ośrodkach uniwersyteckich (Bolonia, Paryż) dokonywała się integracja retoryki i gramatyki,

Page 18: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w czasach nowożytnych

• odkrycie na nowo dzieł antycznych retorów,• dla odrodzenia retoryki istotne znaczenie miało odkrycie

techniki druku prowadzące do wykorzystania zasad retorycznych w sztuce pisania,

Page 19: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w renesansie

• retoryka na powrót stała się podstawą wykształcenia uniwersyteckiego,

• utożsamianie polityki z retoryką,• „prawda jest tym, co powoduje, że mówca budzi

wrażenie, iż w tym, co do czego chce przekonać słuchacza, sam przedtem był przekonany. Osiąga się to głównie elokwencją, ale także tym, co w mowie nazywamy prawdą” (Francesco Filelfo),

Page 20: Główne etapy historii retoryki

Nurty czasów nowożytnych

• cyceronianizm – pierwsza połowa XV w. we Włoszech,• ramizm – kraje kalwińskie, zainicjowana przez Piotra

Ramusa, który zredukował retorykę do zagadnień językowo-stylistycznych,

• neocyceronianizm – XVI-XVII w., opozycyjna wobec ramizmu, przywróciła retoryce elementy wartości intelektualnych,

Page 21: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w baroku

• powrót do azjanizmu, tj. bogatości stylu,• retorykę nazywano „panią formy i ozdób”,• pozbawienie retoryki elementów dialektyczno-

logicznych,

Page 22: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w oświeceniu

• zwycięstwo gramatyki nad retoryką,• według de Condillaca dotychczasowa retoryka tak uczyła

mówić, aby nic rozsądnego nie powiedzieć, wysunął tezę, że gramatyce (sztuce mówienia) ma towarzyszyć retoryka (sztuka pisania) oraz logika (sztuka rozumowania i myślenia), ale w gruncie rzeczy wszystkie te umiejętności stapiają się w jedną sztukę ścisłego rozwijania myśli – kto umie myśleć, ten umie rozumować i potrafi to wyrazić, aby dobrze mówić i dobrze pisać, wystarczy tak mówić, jak się myśli, a pisać, tak jak się mówi,

Page 23: Główne etapy historii retoryki

Retoryka w romantyzmie

• upadek retoryki szkolnej,• triumf oryginalności nad autorytetem,