Fenix PL nr 6

Czasopismo Krajowej Izby Syndyków

ISSN 2082 - 3398kwartalnik ICV 2,44

Sąd Rejonowy w Koszalnie ul. Gen. Wł. Andersa 34

fot. Andrzej Sondej

nr 6 (7) Grudzeń 2011

3numer 6Grudzien 2011

Drodzy Czytelnicy,

Pisząc te słowa pragnę podzielić się z Państwem pewną refleksją. Kilka dni temu obejrzałem wyemitowany przez HBO film opowiadający o początkach ostatniego kryzysu i upadku Banku Lehman Brothers. Choć wątek samej upadłości jest przedstawiony raczej skromnie, to któż z nas mógłby wymienić inną hollywoodzką produkcję, w której choćby występuje słowo syndyk? Kryzys przyczynił się niejako do comming out-u zawodu syndyka do życia publicznego. Zaczęto dyskutować o nich i o upadłościach, może nie często, może nie merytorycznie, jednak zaczęto. Wierzę, że działania Krajowej Izby Syndyków i naszego kwartalnika przez dwa ostatnie lata również przyczyniają się do lepszego poznania postępowania upadłościowego i rozwiania stereotypów, które przez lata względem niego narosły.

Numer, który trzymacie Państwo w rękach jest naprawdę wyjątkowy. Udało nam się nawiązać współpracę ze wspaniałymi osobistościami prawa upadłościowego. Wymienię tu tylko choćby dwóch komentatorów prawa upadłościowego – Sędziego St. Gurgula i Sędziego D. Chrapońskiego oraz znanego teoretyka dr Izabelli Gil. Nie oznacza to bynajmniej, że pozostali autorzy mają się czegoś wstydzić. Przeciwnie. Jest to chyba pierwszy numer kwartalnika, w którym każdy członek redakcji koniecznie chciał przeczytać całość jak najszybciej. Pierwszy, który poznawałem bardziej jak fascynujący reportaż

niż czasopismo naukowe. Chociaż możecie Państwo uznać, że to pierwsze objawy choroby zawodowej, jestem przekonany że po lekturze zmienicie zdanie.

Cieszymy się również z oddźwięku, jaki wywołał w środowisku biegłych sądowych i specjalistów od wyceny przedsiębiorstw publikowany na łamach numeru nr 4 artykuł J. Opalińskiej. Rozpętana burza pozwala mieć nadzieje, że opisane luki w zakresie braku metodologicznych podstaw wyceny upadłych przedsiębiorstw znajdą wypełnienie.

Dostrzegając i potwierdzając to, że prawo upadłościowe w Polsce nadal się rozwija chcę Państwa poinformować o kolejnej instytucji, z jaką nawiązaliśmy współpracę. Pod koniec listopada na Uniwersytecie Warszawskim utworzone zostało koło naukowe prawa upadłościowego „Sindictus”, pierwsze takie koło w Polsce. Będziemy uważnie przyglądać się tej inicjatywie i wspierać zapał studentów do pogłębiania ich wiedzy i rozwoju. Do czego zachęcam również Państwa. Kontakt mailowy z kołem jest możliwy pod adresem [email protected].

Pragnę także podziękować całej Redakcji, Wszystkim Autorom oraz życzyć Państwu Wesołych Świąt i Śnieżnej Wigilii.

Mateusz OpalińskiRedaktor Naczelny

Słowem Wstępu

Prenumerata.

W celu zamówienia prenumeraty prosimy o kontakt z kancelarią Krajowej Izby Syndyków.

http://www.izbasyndykow.pl/index.php/kontakt

Kanclerz Izby - Katarzyna MikołajczakAdres: Jasnodworska 5 lok. 101a 01-745 WarszawaMail: [email protected]: 22 633-40-11Faks: 22 633-41-84

Redaktor Naczelny: Mateusz Opaliński

Zastępca redaktora Naczelnego Maciej Szczygielski

Redaktor Prowadzący; Grafika, Łamanie, DTP: Maciej Szczygielski

Opiekun Merytoryczny: mec. Mariusz Niziołek mec. Monika Sałasińska mec. Piotr Skrzypkowski

Współpraca z zagranicą Maurycy Organa

Współpraca Anna Krzanicka Katarzyna Mikołajczak Jan Szczygielski

Wydawca: Firma Prawnicza SEDNO sp. zo.o. ul. Obrońców Tobruku 26 lok. 60 01-494 Warszawa

Redakcja [email protected]

Zapraszamy do współtworzenia kolejnego numeru, który ukaże się już 15 marca 2012

Czasopismo umieszczone jest na liście czasopism naukowych IndexCopernicus z punktacją 2,44

4 www.izbasyndykow.pl

Spis Treścistr. 5 Objęcie układem wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu podatków a pomoc publiczna - dr Dariusz Chrapoński

str. 15 Wierzyciel zagraniczny w polskim postępowaniu upadłościowym - sędzia Dariusz Szymczak

str. 24 Za i przeciw upadłości z możliwością zawarcia układu - dr Izabella Gil, dr Piotr Gil

str. 33 Kompetencje tymczasowego nadzorcy sądowego w postępowaniu zabezpieczającym - sędzia Janusz Płoch

str. 38 Meandry orzecznictwa i doktryny w kwestii skutków upadłości dewelopera Ius est ars boni et aequi - sędzia Stanisław Gurgul

str. 42 Podatek od nieruchomości w likwidacyjnym postępowaniu upadłościowym. Kolejne zmiany interpretacyjne organów podatkowych

- Maria Głuszczak-Sondej

str. 46 Regulacje MiFID wobec skutków stosowania instrumentów finansowych w przedsiębiorstwach - dr Jacek Nowak

str. 52 Wykonywanie działalności koncesjonowanej przez przedsiębiorstwo energetyczne postawione w stan upadłości

- Marek Grzywacz

str. 54 GRENZÜBERSCHREITENDE INSOLVENZ IN EINEM DEUTSCH - POLNISCHEN RECHTSVERKEHR

- Sabina Guzenda, Magdalena Stawska -Höbel

str. 57 40 sesja V Grupy Roboczej Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL), dotycząca prawa upadłościowego

- oczami syndyka - wnioski praktyczne - Paweł Sadowski

str. 60 Opis i oszacowania przedsiebiorstwa upadłego - dyskusji ciąg dalszy* - dr Marcin Pęksyk

str. 64 Przegląd orzecznictwa sądów za okres od dnia 1 sierpnia 2011 r. do dnia 31 października 2011 r. - Przemysław Skibor

str. 66 Streszczenia artykułów/ Articles summary

str. 72 Słowo od Dziekana Krajowej Izby Syndyków

str. 75 Fenix PL poleca


Objęcie układem wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu podatków a pomoc publiczna


Dr Dariusz Chrapońskisędzia Sądu Okręgowego w Katowicach

Podjęcie wskazanej w tytule problematyki podyktowane jest faktem, że z jednej strony według reguł prawa upadłościowego i naprawczego1 wierzytelności te są objęte układem w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu, co z kolei na ogół wiąże się z ich częściową redukcją, odroczeniem płatności, czy też rozłożeniem na raty. Z drugiej zaś strony tego rodzaju restrukturyzacja zobowiązań publicznoprawnych w świetle prawa wspólnotowego może zostać w pewnych okolicznościach poczytana za pomoc państwa dla upadłego przedsiębiorcy, której udzielenie wymaga wszczęcia postępowania związanego z jej zatwierdzeniem przez Komisję.

Istota problemu dotyczy kwestii, czy objęcie układem wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu należności podatkowych można uznać za pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej2. Jeśli bowiem odpowiedź na to pytanie byłaby pozytywna, wówczas do zawarcia układu z takimi wierzytelnościami koniecznym byłoby spełnienie wymogów wynikających z regulacji prawa pomocy publicznej. Zaznaczyć trzeba, że pomoc publiczna w zakresie spłaty wierzytelności podatkowych nie została uznana w art. 107 ust. 2 TFUE za

pomoc dozwoloną, tj. za zgodną z rynkiem wewnętrznym. Ponadto w art. 107 ust. 3 TFUE wymieniono pięć grup pomocy dopuszczalnej, które mogą być uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem, bez potrzeby ich notyfikowania Komisji. Nie zaliczono wprost do tych grup podatków. Zauważenia wymaga, że w ramach pkt. e tego przepisu Rada na wniosek Komisji może uznać za dopuszczalną pomoc także i w innych sprawach, niż wcześniej w tym przepisie wymienione. W konsekwencji tego, że dla prawa upadłościowego w tym unormowaniu nie przygotowano programu pomocowego, ewentualna pomoc publiczna powstała na tle stosowania przepisów puin w zakresie zasad zawierania i zatwierdzania układu stanowi pomoc indywidualną, wymagającą notyfikacji w Komisji, chyba, że mamy do czynienia z pomocą już istniejącą - uprzednio zatwierdzoną. Nie wymaga także notyfikacji pomoc indywidualna, udzielana na podstawie programu pomocowego zatwierdzonego przez Komisję.

Problem pomocy publicznej na gruncie podatków wiąże się z zasadą zawartą w art. 272 ust. 1 puin, że układem objęte są wszystkie wierzytelności, powstałe przed ogłoszeniem upadłości, z wyjątkiem tych, które zostały z układu wyłączone na mocy art. 273 i art. 274 puin.3 Te natomiast

Uwagi wprowadzające

W celu nabcia pełnej wersji czasopisma prosimy o kontakt:info@izbasyndyków.pl


Wierzyciel zagraniczny w polskim postępowaniu upadłościowym


W toku postępowania upadłościowego prowadzonego przed polskim sądem upadłościowym coraz częściej zostają ujawnieni i zgłaszają swe wierzytelności wierzyciele zagraniczni. Pociąga to za sobą różnego rodzaju problemy praktyczne: jakie są uprawnienia w postępowaniu takich wierzycieli, czy syndyk/zarządca/nadzorca sądowy winien honorować dokumenty potwierdzające istnienie wierzytelności wytworzone za granicą, czy w szczególny sposób winien o ich uprawnieniach pouczać, jakie stosować reguły komunikacji, a zwłaszcza, czy ponosić koszty tłumaczeń korespondencji i wystąpień na język obcy lub z języka obcego na język polski.

Jeszcze pod rządami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe1- ścierały się ze sobą ze sobą koncepcje - zasady terytorialnej oraz uniwersalnej skutków ogłoszenia upadłości. Konsekwencją akceptacji zasady uniwersalności było przyjęcie, że do masy upadłości dłużnika wchodzi nie tylko majątek położony w Polsce, ale również znajdujący się poza granicami. Dłużnik traktowany miał być za upadłego, z wszelkimi tego konsekwencjami procesowymi i materialnoprawnymi, również za granicą i przez organy państw obcych. Opowiadanie się za taką koncepcją nie gwarantowało, iż faktycznie organy państw obcych będą respektować skutki prawne orzeczonej przez polski sąd upadłości.Zaprzeczeniem powyższej zasady było stanowisko, że upadłość dłużnika jest skuteczna wyłącznie na terytorium Polski, a upadły

może swobodnie dysponować mieniem położonym za granicą (i odpowiednio upadłość ogłoszona za granicą nie odnosi skutków na terytorium Polski). Upadły nie mógł być traktowany jako osoba upadła przez organy państw obcych (i odpowiednio upadłość zagraniczna nie pociągała za sobą skutków na terytorium Polski).

Konsekwencją transgranicznych relacji upadłego z wierzycielami i wobec składników masy upadłości były i są obowiązki informacyjne także wobec wierzycieli poza granicami kraju, jak i konieczność nadania biegu napływającym stamtąd zgłoszeniom wierzycieli.

Pomimo kontrowersji, jakie skutki odnosi ogłoszenie upadłości przez sąd polski, na tle prawa upadłościowego z 1934 r., a zwłaszcza regulacji art. 150 § 1, przyjmowano, że skoro „każdy wierzyciel upadłego ”, który chce uczestniczyć w czynnościach postępowania upadłościowego, do udziału w których niezbędne jest ustalenie wierzytelności, winien zgłosić swoją wierzytelność, prawo to przysługuje również wierzycielowi zagranicznemu. Jedynym obostrzeniem zgłoszenia wierzytelności przez „wierzyciela zamieszkałego za granicą” był przewidziany w art. 152 § 2 obowiązek obrania w Polsce pełnomocnika do doręczeń . Wyłączne skutki zaniechania tego obowiązku przewidywał art. 1135 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: kpc)2 (w brzmieniu sprzed 1 lipca 2009 r.). Wedle art. 1135 § 2 kpc w razie niewskazania

Dariusz Szymczak, sędzia Sądu Rejonowego w Koszalinie, Przewodniczący VII Wydziału Gospodarczego ds. Upadłościowych i Naprawczych



pełnomocnika do doręczeń, przeznaczone dla tej strony pisma sądowe pozostawiało się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, a stronę należało o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu.

Do transgranicznych skutków nawiązywały regulacje art. 159 i art. 160 pr. upadłościowego. Pierwszy wymagał, by wierzytelność zabezpieczona hipoteką lub w rejestrze na majątku upadłego położonym za granicą, mogła być wciągnięta na listę wierzytelności tylko, jeżeli złożony zostanie dowód wykreślenia wpisu o zabezpieczeniu. Drugi określał zasady przerachowania na liście wierzytelności upadłego wierzytelności w pieniądzach zagranicznych. Nie miało to jednak związku tylko z wierzytelnościami zagranicznymi. Obie te reguły w pełni mogły odnosić się również do wierzycieli krajowych, czy to w związku z uzyskaniem zabezpieczenia swej należności za granicą, czy też określenia zobowiązania w walucie obcej.

Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze 3 ( dalej: p.u.n.), zastępująca prawo upadłościowe z 1934 roku, w części drugiej (art. 378-417) „Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego” uregulowała szereg zagadnień, w tym uprawnienia i szczególne obowiązki wierzycieli zagranicznych, ale również kwestie jurysdykcji międzynarodowej polskiego sądu upadłościowego, procedurę uznawania zagranicznych postępowań upadłościowych i wtórnego postępowania upadłościowego oraz współpracy z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi.

Choć próba uporządkowania tej materii zasługuje na aprobatę, należy mieć na uwadze, że nie jest to ani kompleksowa, ani jednolita regulacja w zakresie spraw upadłościowych, w których pojawia się element zagraniczny.

Ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze stanowi jedynie swoisty szkielet i wyznacza ogólne ramy procedowania w każdym postępowaniu upadłościowym prowadzonym przed polskim sądem.

Należy jednak pamiętać, że wedle art. 87 ust. 1 i art. 91 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej4, źródłem powszechnie obowiązującego prawa i częścią krajowego porządku prawnego, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, są również ratyfikowane umowy międzynarodowe. Są one stosowane bezpośrednio, chyba że ich stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji). Dotyczy to także umów ratyfikowanych na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów konstytucyjnych, nawet gdy ratyfikacji dokonano bez zgody wyrażonej w ustawie (por. art. 241 ust. 1 Konstytucji).Również przystąpienie do Unii Europejskiej miało swój bezpośredni wpływ na postępowanie upadłościowe. Stosownie bowiem do art. 91 ust. 3 Konstytucji RP, jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy

konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.Choć Polska przystąpiła do Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r., jeszcze w 2000 roku przyjęte zostały rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego5. Na mocy art. 2 Aktu dotyczącego warunków przystąpienia do Unii Europejskiej6, od dnia przystąpienia akty przyjęte przed dniem przystąpienia przez instytucje Wspólnot na warunkach określonych w Traktatach wiążą Polskę. Rozporządzenia wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich, poprzednio na mocy art. 249 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską7, a po wejściu w życie w dniu 1 grudnia 2009 r. Traktatu z Lizbony8, na podstawie art. 288 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TFUE)9.

Dodatkowo art. 216 TFUE (poprzednio art. 300 ust. 7 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską) przewiduje, że umowy zawarte przez Unię wiążą instytucje Unii i Państwa Członkowskie. Ta regulacja również wpisuje się w normę art. 91 ust. 3 Konstytucji RP.

W świetle norm konstytucyjnych, regulujących hierarchię źródeł prawa, normą zbędną (superfluum ustawowym) o charakterze powielającym jest art. 378 ust. 1 p.u.n., który także przewiduje, że części ustawy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, albo prawo organizacji międzynarodowej, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, stanowi inaczej.

Tak więc, gdy odmienne pewne kwestie reguluje umowa międzynarodowa wiążąca albo prawo unijne, w tym zakresie naszej ustawy nie stosuje się.

Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1346/2000 oparte jest na filozofii automatycznego uznawania we wszystkich Państwach Członkowskich wszczęcia postępowania upadłościowego i uprawnień powołanego w tym postępowaniu zarządcy, bez dopełnienia jakichkolwiek formalności (art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 1 i art. 18 ust. 1). Jednocześnie sąd Państwa Członkowskiego, na terytorium którego znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika jest właściwy do wszczęcia postępowania upadłościowego (art. ust. 1 zd. 1). W przypadku spółek i osób prawnych domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest siedziba określona w statucie, chyba, że zostanie przeprowadzony dowód przeciwny (ust. 1 zd. 2). Sądy innego Państwa Członkowskiego są uprawnione do wszczęcia postępowania upadłościowego tylko wtedy, gdy dłużnik ma na jego terytorium swój oddział w rozumieniu art. 2 lit. h, jednak skutki takiego postępowania ograniczają się do majątku znajdującego się na terytorium tego Państwa Członkowskiego (ar. 3 ust. 2).

Z powyższego wynika, że główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika (określany w literaturze jako tzw. COMI)



Za i przeciw upadłości z możliwością zawarcia układu


dr Izabella Giladiunkt w Zakładzie Postępowania Cywilnego Instytutu Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Opracowała pkt I-III

dr Piotr Giladiunkt Uniwersytetu Opolskiego Opracował pkt IV

Rodzaj prowadzonego postępowania upadłościowego ma istotne znaczenie zwłaszcza w aspekcie skutków ogłoszenia upadłości, w tym co do zobowiązań upadłego dłużnika. Sposób prowadzonego postępowania wynika z postanowienia o ogłoszeniu upadłości, które określa jakiego rodzaju upadłość została ogłoszona. W zależności od sytuacji ekonomiczno – finansowej dłużnika może zostać ogłoszona upadłość obejmująca likwidację majątku upadłego dłużnika, bądź też upadłość z możliwością zawarcia układu. Rodzaj danego postępowania określany jest przez sąd upadłościowy w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości.

Przepisy ustawy prawo upadłościowe i naprawcze1 dają prymat ogłaszaniu upadłości z możliwością zawarcia układu. Wynika to z przyjętej w ustawie puin funkcji sanacyjnej tego postępowania, która polega na uwzględnianiu na każdym etapie postępowania upadłościowego sytuacji ekonomiczno – finansowej upadłego. Jeśli w danym przypadku będzie to uzasadniała sytuacja ekonomiczno – finansowa dłużnika, istnieje możliwość zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku na postanowienie z możliwością zawarcia układu i odwrotnie2. Zawarcie układu restrukturyzacyjnego pozwala dłużnikowi na wyjście z sytuacji kryzysowej i sanację (uzdrowienie) przedsiębiorstwa upadłego dłużnika. W literaturze wskazuje się, że jednym z przejawów zasady grupowego interesu

wierzycieli i wpływu na przebieg postępowania jest możliwość zawarcia układu3.Przepisy ustawy z dnia 28.2.2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze regulujące wpływ ogłoszenia upadłości na zobowiązania upadłego mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie podlegają umownej modyfikacji przez strony4. W związku z powyższym, nawet w przypadku przegłosowania układu, jeżeli byłby on niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa, to nie mógłby zostać zatwierdzony przez sąd, a w razie jego zatwierdzenia należy pamiętać, że postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia. Wierzyciele, którzy głosowaliby przeciwko układowi mogliby skorzystać z prawa do zaskarżenia postanowienia o zatwierdzeniu układu.

Zasadniczym warunkiem dopuszczającym możliwość zawarcia układu przez dłużnika z wierzycielami jest wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu.

I. Uwagi wstępne



W przypadku upadłości z możliwością zawarcia układu niezwykle istotne jest zagwarantowanie upadłemu pewnej stabilizacji pozwalającej na kontynuowanie dotychczasowej działalności gospodarczej w procesie restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Właśnie w celu umożliwienia prowadzenia dalszej działalności przez upadłego dłużnika wprowadzona została regulacja ustanawiającą nieważność wszelkich postanowień umownych, których strona jest upadły, zastrzegających zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego na wypadek ogłoszenia upadłości5. Przepis art. 83 puin wprowadzając zakaz umieszczania w umowach z upadłym klauzul przewidujących zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego na wypadek ogłoszenia upadłości, dotyczy wszelkich postanowień umownych i to zarówno na tzw. przedpolu upadłości ( w okresie poprzedzającym ogłoszenie upadłości), jak i w okresie po ogłoszeniu upadłości6.

W świetle uregulowań (po nowelizacji ustawy prawo upadłościowe i naprawcze7) dotyczących przebiegu postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu, uznać należy, iż celem tego postępowania jest umożliwienie dalszego prowadzenia przez upadłego działalności gospodarczej. Postępowanie to ma doprowadzić do restrukturyzacji zobowiązań upadłego, w taki sposób, aby możliwe było kontynuowanie przez niego dotychczasowej działalności. Restrukturyzacja może polegać na dokonaniu zmiany terminu spełnienia świadczenia oraz do częściowej redukcji wysokości zobowiązań upadłego. Powoduje to zmianę istniejących stosunków prawnych, a w szczególności zmianę treści łączących upadłego z wierzycielami umów. Przepis art. 89 puin stanowi8 potwierdzenie ogólnej dopuszczalności zmiany treści stosunków zobowiązaniowych, ich wypowiedzenia czy rozwiązania na zasadach ogólnych.

II. Przebieg i skutki postępowania związanego za zawarciem układu, po ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu

Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego (art. 61 puin). Skoro, w powołanym przepisie nie zostało wskazane, o jaki rodzaj upadłości chodzi, to uznać należy, iż definicja masy upadłości odnosi się do obu form prowadzenia postępowania upadłościowego, tj. upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, jak i upadłości z możliwością zawarcia układu.

W przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu ustalenia składu masy upadłości dokonuje zarządca, gdy upadły został pozbawiony prawa zarządu (art. 68 ust. 1puin), a w przypadku pozostawienia upadłego prawa zarządu, sędzia – komisarz może postanowić, iż ustalenia składu masy dokona upadły, pod nadzorem nadzorcy sądowego (art. 68 ust. 2 puin).

Umieszczeniu na liście wierzytelności podlegają tylko wierzytelności majątkowe, które mogą mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Nawet w przypadku zgłaszania do listy wierzytelności niepieniężnej, wierzyciel musi określić jej wartość w pieniądzu. Na liście wierzytelności są bowiem umieszczane tylko wierzytelności, które można wycenić w pieniądzu9. W przepisie art. 279 ust. 4 puin wskazano, że restrukturyzacja zobowiązań upadłego winna w równym stopniu dotyczyć zobowiązań pieniężnych i niepieniężnych. Jeżeli jednak wierzyciel przy zgłoszeniu wierzytelności nie wyraził zgody na restrukturyzację swojej wierzytelności jako wierzytelności niepieniężnej, albo ze względu na charakter wierzytelności niepieniężnej

restrukturyzacja nie jest możliwa, to wierzytelność ta nie zmienia się w wierzytelność pieniężną.

Natomiast zobowiązania nieobjęte układem zaspokajane są na zasadach ogólnych, zgodnie z ich treścią10. Świadczenia, które z mocy ustawy są objęte układem, nie mogą być spełniane od momentu ogłoszenia upadłości do uprawomocnienia się postanowienia sądu o zatwierdzeniu układu (art. 87 puin). Obowiązek ten jest strzeżony sankcją nieważności czynności prawnej jako sprzecznej z ustawą stosownie do przepisu art. 58 k.c. Jednakże, gdyby wbrew temu zakazowi wierzyciel został zaspokojony w tym okresie, to jest on zobowiązany do zwrotu na rzecz masy upadłości bezpodstawnie otrzymanego świadczenia11.

Stosownie do przepisu art. 84 ust. 2 puin zarówno w przypadku ogłoszenia upadłości w postępowaniu obejmującym likwidację majątku upadłego, jak i w postępowaniu dotyczącym zawarcia układu, umowy przenoszące własność rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarte w celu zabezpieczenia wierzytelności są skuteczne wobec masy tylko o tyle, o ile zostały zawarte w formie pisemnej z datą pewną. Przepis ten ma na celu zapobieżenie antydatowaniu umów powierniczego przeniesienia własności i innych praw. Umowy zawarte z naruszeniem tej formy z datą pewną są nieważne wobec masy upadłości, lecz w pełni skuteczne i ważne wobec wszystkich innych (właśnie z wyłączeniem masy upadłości)12.

W przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia

2.1 Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu



Kompetencje tymczasowego nadzorcy sądowego w postępowaniu zabezpieczającym


sędzia Janusz Płoch Przewodniczący Wydziału VIII Gospodarczego dla spraw upadłościowych i naprawczych Sądu Rejonowego dla Krakowa Śródmieścia w KrakowiePrzewodniczący Sekcji Prawa Upadłościowego Instytutu Allerhanda

1. Jednym ze słabszych elementów “starego” prawa upadłościowego (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 roku - t.j. Dz.U. nr 118 z 1991 roku z późniejszymi zmianami) było postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości w trakcie przebiegu którego często dochodziło do uszczuplenia majątku dłużnika. Na tym etapie postępowania, pomimo właściwego uprawdopodobnienia podstaw ogłoszenia upadłości, trudno też było w sposób rzeczywisty ustalić stan techniczny i wartość majątku dłużnika. Podawane informacje były przeważnie nieaktualne, bądź też sprzeczne z dokumentami dołączanymi do wniosku. Najczęściej dopiero ogłoszenie upadłości i działania podejmowane przez syndyka, pozwalały jednoznacznie określić aktywa masy upadłości i ich wartość. Wynikiem tych czynności była możliwość przygotowania inwentaryzacji majątku masy upadłości, planu prowadzenia postępowania i planu ponoszenia wydatków, określenia przewidywanego stopnia zaspokojenia wierzycieli i przede wszystkim ustalenia, czy objęty majątek wystarczy na pokrycie kosztów całego procesu. Tak więc w sporej części procesów upadłościowych prowadzonych za rządów “starego” prawa, dopiero w pierwszych miesiącach postępowania można było właściwie ocenić stan bierny i czynny majątku dłużnika.

2. W związku z koniecznością przeciwdziałania takim zdarzeniom ustawodawca w prawie upadłościowym i naprawczym (ustawa 28.02.2003 roku - Dz.U. nr 60 poz. 535, z późniejszymi zmianami w tym wprowadzonymi ustawą z dnia 6.03.2009 roku; tekst jednolity Dz.U. nr 175 z 2009 roku, poz. 1639 - zwana dalej ustawą lub puin) zaostrzył rygory formalne dla składanego wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika (art. 28 w zw. z art. 22, 23 i 25 puin) i uzupełnił je obowiązkowym oświadczeniem o prawdziwości przedstawionych danych (art. 25 ustawy). W razie złożenia wniosku przez dłużnika ustawodawca wprowadził również obligatoryjne postępowanie zabezpieczające (art. 36 do 43), celem którego jest uniemożliwienie lub przynajmniej utrudnienie roztrwonienia majątku wnioskodawcy. Podstawową funkcją postępowania zabezpieczającego jest bowiem udzielenie tymczasowej ochrony prawnej i zapewnienie wszystkim wierzycielom jak najlepszego zaspokojenia roszczeń w drodze zachowania integralności majątku niewypłacalnego dłużnika. Zasadniczym sposobem realizacji tego celu jest możliwość ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego (dalej: TNS). Trudno bowiem oczekiwać by dłużnik samodzielnie występował z takim żądaniem. Samo wykonanie przez niego ustawowego obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie

Uwagi wstępne



upadłości (czyli świadome podporządkowanie się skutkom prawnym dotyczących w przyszłości upadłego) jest wystarczającym uprawdopodobnieniem niewypłacalności. Sąd uprawniony jest do zastosowania także innych sposobów zabezpieczenia (art. 40 ust. 1), adekwatnych do rodzaju obserwowanych zagrożeń. Przykładowo można wskazać na postanowienia dotyczące:

- zajęcia rachunków bankowych;

- opieczętowania pomieszczeń;

- zakazu wykonywania pewnego rodzaju czynności

prawnych dotyczących majątku (np. zbywania, obciążanie, wydzierżawienie, itp,);

- zakazu wykonywania czynności faktycznych w postaci

np.: przeprowadzki, wynoszenia towarów, itp.; - nakazu wykonywania pewnych działań (np. podanie

informacji o toczącym się postępowaniu i wyznaczonym TNS).

Zabezpieczenie dokonywane jest również na żądanie wierzyciela lub innego uprawnionego podmiotu zgłaszającego wniosek ogłoszenie upadłości dłużnika.

Skutki prawne powołania tymczasowego nadzorcy sądowego i zarządcy przymusowego w postępowaniu zabezpieczającym

1. Na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości ustawodawca wprowadza w ramach przewidywanego postępowania zabezpieczającego nowe organy jakimi są (zgodnie z art. 38 ust. 2 i art. 40 ust. 2) tymczasowy nadzorca sądowy (dalej: TNS) oraz zarządca przymusowy (dalej: ZP). Cel jaki przyświecał ustawodawcy przy konstruowaniu takiego sposobu zabezpieczania winien doprowadzić do zapisów pozwalających przyjąć, że rola TNS i ZP podobna będzie do roli nadzorcy sądowego i zarządcy w postępowaniu upadłościowym prowadzonym z możliwością zawarcia układu (art. 180 i 182). Obowiązki TNS powinny więc sprowadzać się do zabezpieczenia majątku poprzez właściwy nadzór i kontrolę czynności dłużnika, a także jego przedsiębiorstwa. Jednak rzeczywisty sens tego sposobu zabezpieczenia będzie mógł być zrealizowany dopiero przy jednoczesnym ograniczeniu dłużnika w prawie zarządu swym majątkiem, tak jak to wynika z treści art. 76 ust. 3 puin. Czynności podejmowane przez dłużnika przekraczające zwykły zarząd mogłyby być skutecznie dokonane dopiero po uzyskaniu zgody TNS.

2. W sytuacji, gdy dłużnik nie będzie wykonywał poleceń TNS oraz w razie obawy przed ukryciem majątku przez dłużnika lub działania jego na szkodę wierzycieli, sąd uprawniony jest do zastosowania innych sposobów zabezpieczenia (art. 40), łącznie z ostatecznym jakim jest ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika. Wydaje się logicznym, że w takiej sytuacji powołany ZP winien objąć zarząd nad majątkiem dłużnika, który traciłby takie uprawnienie analogicznie do zapisów wynikających z art. 60, 76 ust. 1 i 182.

3. W pierwotnym brzmieniu ustawy, a więc bez zmian wprowadzonych ustawą z 6.03.2009 roku, analizując treść przepisów art. 38 i 40, nie można było przyjąć, że zabezpieczenia majątku przez ustanowienie TNS,

automatycznie ograniczało dłużnika w możliwości zarządzania przedsiębiorstwem, czy też pozbawiało go zarządu w razie wyznaczenia zarządcy przymusowego. Przepisy ustawy dotyczące tych sposobów zabezpieczenia majątku były bowiem mało precyzyjne, niespójne i wręcz sprzeczne. Na podstawie wyżej wymienionych zapisów nie można było przyjąć, że dłużnik musiał uzależniać swoje czynności przekraczające zwykły zarząd od zgody TNS, ponieważ ustawodawca w art. 38 nie powołał się na skutki prawne wynikające z kluczowego w tym względzie przepisu art. 76 ustawy. TNS miał więc kontrolować i nadzorować czynności dłużnika i jedynie w razie zauważenia działań, które mogły wyrządzić wierzycielom szkodę, powinien zawiadamiać sąd, celem ewentualnego zastosowania innych sposobów zabezpieczenia majątku. Dla uzasadnienia takiego stanu należało wskazać również skutki, jakie wiązały się z zabezpieczeniem przez ustanowienie zarządu przymusowego. Wbrew wymienionym wcześniej intencjom i logicznemu układowi sankcji zabezpieczających majątek, ustawodawca w ust. 3 art. 40 wyraźnie zaznaczył, że pomimo wyznaczenia zarządcy przymusowego dłużnik zachowuje prawo wykonywania czynności zwykłego zarządu oraz korzystania ze swego mienia. Nawet nie zaznaczono, że dla czynności przekraczających zwykły zarząd wymagana jest zgoda ZP, ponieważ dla tego typu działań zastrzeżono nieważność.

Jeżeli więc miała to być bardziej ostra i dokuczliwa forma zabezpieczenia majątku wobec nielojalnego dłużnika, to rola TNS sprowadzała się jedynie do obserwacji działań dłużnika, bez ograniczenia jego praw.

4. W ramach nowelizacji ustawy, jaka miała miejsce w 2009 roku, ustawodawca doprecyzował zapisy odnoszące się do podstawowych skutków postępowania zabezpieczającego wobec dłużnika i wyraźnie odniósł się do stosowania art. 76



Meandry orzecznictwa i doktryny w kwestii skutków upadłości deweloperaIus est ars boni et aequi

Meandry orzecznictwa i doktryny w kwestii skutków upadłości deweloperaIus est ars bonI et aequI

sędzia Stanisław GurgulSędzia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, w stanie spoczynku

W wyroku z 23 września 2010 r., III CSK 310/09 (Monitor Prawniczy 2011 r., Nr 18) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że „art. 182(1) § 1 kpc nie ma zastosowania do roszczeń, o których stanowi art. 51 ust. 1 pkt 5 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze…” (dalej: puin). Nastąpiło to w sprawie, w której małżonkowie Marta i Jan T. domagali się od dewelopera (spółki akcyjnej) złożenia oświadczenia o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego i o przeniesieniu na nich własności tego lokalu wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku i w prawie własności działki objętej księgą wieczystą Kw nr … Wyrokiem z 3 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy w S. uwzględnił to powództwo po ustaleniu, że:

a) strony zawarły wcześniej notarialną umowę zobowiązującą dewelopera do wzniesienia wielomieszkaniowego budynku i sprzedaży powodom lokalu nr 2 wraz z odpowiednim udziałem w nieruchomości wspólnej,

b) powodowie uiścili przy zawarciu umowy całą cenę przedmiotu sprzedaży wynoszącą 258 900 zł,

c) prezydent miasta K. wydał zaświadczenie o „samodzielności” lokalu nr 2, po czym powodowie objęli go w posiadanie, deweloper jednak odmówił zawarcia umowy przenoszącej własność lokalu.

Bezpośrednio po wydaniu wyroku ogłoszono upadłość „likwidacyjną” pozwanego, na skutek czego Sąd Okręgowy umorzył postępowanie, z uzasadnieniem, że roszczenie

dochodzone przez powodów ma charakter majątkowy i jako takie przekształciło się z mocy art. 91 ust. 2 puin w zobowiązanie pieniężne i nie może być zatem dochodzone w procesie lecz w postępowaniu upadłościowym. Zażalenie powodów na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w G., który w pełni podzielił stanowisko SO, że w sprawie powinien być stosowany przepis art. 91 ust. 2 puin, a w konsekwencji art. 182(1) § 1 kpc.

Uzasadniając swoje stanowisko SN wyjaśnił (w skrócie), że:

a) „przedmiotem postępowania w procesie nie jest wierzytelność podlegająca zgłoszeniu do masy upa-dłości lecz roszczenie obejmujące żądanie zobowiązania pozwanej do złożenia określonej treści oświadczenia woli,

b) uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości sąd wzywa osoby, którym przysługują prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, do ich zgłoszenia w wyznaczonym terminie, jeśli nie zostały wcześniej ujawnione w księdze wieczystej,

c) prawa i roszczenia te nie gasną z chwilą ogłoszenia upadłości i nie przekształcają się ex lege w wierzytelność pieniężną; dopiero sprzedaż nieruchomości powoduje wygaśnięcie owych praw i roszczeń, przy czym ich


Meandry orzecznictwa i doktryny w kwestii skutków upadłości deweloperaIus est ars boni et aequi

wartość podlega zaspokojeniu z ceny uzyskanej ze sprzedaży obciążonej nieruchomości,

d) jeżeli w toku postępowania upadłościowego nie dojdzie do sprzedaży nieruchomości, prawa i roszczenia, o których mowa, nie wygasają i mogą być dochodzone przeciwko upadłemu, po ukończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego,

e) przykładem roszczenia przewidzianego w art. 51 ust. 1 pkt 5 pun jest roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego, które – zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – może być ujawnione w księdze wieczystej; roszczenie takie może wynikać z tzw. umowy deweloperskiej uregulowanej w art. 9 ust. 1 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali”.

Stanowisko to jest zaprzeczeniem poglądu (dominującego dotąd w orzecznictwie SN i sądów powszechnych), według którego „obowiązujące przepisy nie dają możliwości skutecznego żądania zobowiązania syndyka do zawarcia umowy przenoszącej własność lokalu na osobę będącą stroną umowy o wybudowanie lokalu i przeniesienie jego własności, nawet jeśli umowa ta ma formę aktu notarialnego a kontrahent dewelopera uiścił całość ceny; w takiej sytuacji konsumentom pozostaje jedynie roszczenie o zwrot wpłaconych środków, które mogą kierować do syndyka masy upadłości” (zob. wyrok SN z 29 lutego 2008 r., II CSK 463/07, Monitor Prawniczy 2008 r., Nr 7, poz. 341). Przytoczony pogląd został w całości zaaprobowany przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 2 sierpnia 2010 r., S 3/10 (OTK-B 2010, Nr 6, poz. 407), w którym Trybunał wyjaśnił dodatkowo, że „suma uzyskana ze sprzedaży nieruchomości wchodzi, jak inne składniki mienia dewelopera, w skład masy upadłości, co oznacza, że klienci dewelopera stają się jego wierzycielami, a ich roszczenia kwalifikowane są, zgodnie z art. 342 ust. 1 puin do kategorii czwartej, a zatem są zaspokajane na równi z innymi wierzytelnościami dłużnika, w tym dostawców usług, firm budowlanych czy dostawców materiałów”.

W doktrynie identyczny pogląd wyraził B. Gliniecki w artykule „Deweloperzy: pogodzić wodę z ogniem” (Rzeczpospolita z 27 kwietnia 2011 r.), wyjaśniając, że „obowiązujące przepisy – w razie ogłoszenia upadłości dewelopera – pozostawiają niedoszłych nabywców, którzy wpłacili całość albo większą część ceny, w nie najlepszym położeniu. Są postawieni na równi z innymi wierzycielami dewelopera (np. wykonawcami i podwykonawcami budowlanymi), których przy podziale masy upadłości dystansują wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo (np. bank kredytujący inwestycję, który jest wpisany do hipoteki nieruchomości). Ponadto, nawet gdy budowa została ukończona, nabywcy nie mają pewności, czy syndyk ustanowi na ich rzecz odrębną własność lokali. Przy najlepszej woli stron umowy deweloperskiej nie mają one wpływu na te okoliczności”.

W tym kontekście z mocą należy podkreślić, że zagadnienie, czy roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości (w tym – jak in casu – nieruchomości lokalowej) ma status wierzytelności podlegającej zaspokojeniu z ogólnych funduszów masy upadłości dewelopera, czy też status uprawnienia, którego wartość ulega zaspokojeniu z wyodrębnionego funduszu obejmującego cenę sprzedaży nieruchomości, nie jest problemem doktrynalnym, mieszczącym się w kategorii tzw. jurysprudencji pojęciowej (Begriffsjurisprudenz, a złośliwie – apices iuris, co znaczy „sztuczki prawne”); odwrotnie, rozstrzygnięcie tego zagadnienia może decydować często o całkowitym braku zaspokojenia albo o pełnym zaspokojeniu kontrahenta dewelopera, ponieważ w grę wchodzą tu zupełnie różne mechanizmy podziału: dla „zwykłych” wierzytelności – mechanizmy zawarte w przepisach art. 342–344 puin (wierzytelność kontrahenta dewelopera mieściłaby się w czwartej kategorii zaspokojenia), dla praw osobistych i roszczeń natomiast – mechanizmy regulowane przepisami art. 313 ust. 2, art. 336 ust. 1, art. 345 ust. 1 i 2 oraz art. 346 ust. 1 puin (w praktyce zapewnia to całkowite a w każdym razie – wysokie zaspokojenie równowartości roszczenia o ustanowienie i przeniesienie prawa własności lokalu).

W przedmiotowej kwestii opowiadam się kategorycznie za stanowiskiem wyrażonym w wyroku SN z 23 września 2010 r. (III CSK 310/09), uznającym, że roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tej własności na kontrahenta dewelopera nie należy do kategorii „wierzytelności” lecz jest uprawnieniem szczególnego rodzaju, podlegającym odrębnemu reżimowi prawnemu, który przewiduje uprzywilejowany sposób zaspokojenia pieniężnej równowartości przedmiotowego uprawnienia (oprócz przepisów puin wymienionych wyżej, zob. także art. 1000 § 1 i art. 1025 § 1 pkt 5 kpc). Z satysfakcją stwierdzam przy tym, że przytoczone stanowisko wraz z jego uzasadnieniem stanowi wierny refleks koncepcji wyrażonej przeze mnie już kilka lat temu i głoszonej następnie z żarliwością neofity (chodzi o to, że dawniej również uznawałem, że roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości przekształca się w wierzytelność pieniężną już z chwilą ogłoszenia upadłości w stosunku do zobowiązanego) w kolejnych wydaniach komentarza do prawa upadłościowego i naprawczego oraz w innych publikacjach (por. w szczególności „Trybunał Konstytucyjny błądzi w kwestii skutków upadłości likwidacyjnej dewelopera”, Rzeczpospolita z 19 listopada 2010 r.).

Poczynione dotąd uwagi odnosiły się do sposobu zaspokojenia w upadłości „likwidacyjnej” roszczenia o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tego prawa na kontrahenta dewelopera. Problem jest jednak relewantny dla znacznie większego obszaru stosunków społecznych, dotyczy bowiem także wszystkich takich sytuacji, w których składnikiem masy upadłości jest nieruchomość gruntowa, budynkowa lub lokalowa (zob. art. 46 § 1 kc) „obciążona” roszczeniem o przeniesienie własności lub użytkowania wieczystego, wynikającym z jakiegokolwiek zdarzenia



Podatek od nieruchomości w likwidacyjnym postępowaniu upadłościowym. Kolejne zmiany interpretacyjne organów podatkowych

Maria Głuszczak-Sondej Syndyk licencjonowany nr 131, Biuro Syndyków - www.upadlosci-szczecin.pl

Podatek od nieruchomości upadłego stanowi koszt postępowania upadłościowego. W postępowaniu upadłościowym, obejmującym likwidację majątku, do jego zapłaty na rzecz organów samorządowych zobowiązany jest syndyk. Tylko według jakiej stawki? – jak przy normalnie prowadzonej działalności gospodarczej od nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą, czy od nieruchomości „pozostałych”?. Różnica jest kilkukrotna. W wielu przypadkach decyduje o losach prowadzonego postępowania upadłościowego, a także uniemożliwia sądom ogłoszenie upadłości z powodu braku środków na pokrycie kosztów postępowania. Na domiar złego co rusz zmieniają się interpretacje podatkowe.

Na gruncie art. 1a ust. 1 pkt. 3 Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą (…). Ustawa ta różnicuje wysokość stawek w podatku od nieruchomości w zależności od sposobu wykorzystywania nieruchomości podlegających opodatkowaniu. Stawki podatku od budynków, ich części i gruntów zależą od tego, czy budynki bądź

grunty związane są z działalnością gospodarczą czy też nie. Brzmienie przepisu przy działalności gospodarczej prowadzonej w normalnych warunkach nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Inaczej jest w przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej przedsiębiorcy. Przedsiębiorstwo postawione w stan upadłości obejmującej likwidację majątku nie spełnia definicji przedsiębiorcy określonej Ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej [USD]. Status przedsiębiorcy nierozerwalnie związany jest bowiem z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czynnościom syndyka - jako zmierzającym do likwidacji majątku upadłego i zaspokajania wierzycieli - nie można przypisać celu zarobkowego i ciągłego działania, o których mowa w definicji działalności gospodarczej określonej USD. Co więcej, kontynuowanie działalności gospodarczej przez Syndyka wymaga zgody odpowiednich organów postępowania upadłościowego. Skoro zatem upadłe przedsiębiorstwo zarządzane przez syndyka:

a) nie prowadzi działalności gospodarczej, b) nie ma statusu przedsiębiorcy lub -c) innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą




Czy można uznać, iż nieruchomości znajdujące się w gestii syndyka (jako zarządcy majątku upadłego) winny być opodatkowane według stawek właściwych dla gruntów i budynków związanych z działalnością gospodarczą? Czy są też opodatkowane jako nieruchomości „pozostałe”, czyli stawką kilkakrotnie niższą aniżeli związane z działalnością gospodarczą?

Organy podatkowe stoją na stanowisku, iż wszczęcie postępowania upadłościowego z opcją likwidacyjną, nie prowadzi do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej i nie daje podstawy do zmiany składki podatku od nieruchomości. Kwestia nabiera wyjątkowego znaczenia w momencie składania przez syndyka deklaracji podatku od nieruchomości – niejednokrotnie bowiem decyduje, czy wysokość tego podatku – a więc kosztów postępowania upadłościowego - pozwoli na dalsze prowadzenie upadłości.

Zakres czynności podejmowanych przez syndyka a charakter prowadzonej działalności

Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, zgodnie z art. 61 PUiN, z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W myśl art. 173 PUiN, syndyk obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. W przypadku upadłości likwidacyjnej celem i istotą tego postępowania jest zlikwidowanie w sposób określony przepisami PUiN majątku, nie zaś prowadzenie działalności gospodarczej lub jej kontynuacja.

Dyspozycja tego przepisu jest o tyle istotna, gdyż limituje zakres dopuszczalnych czynności podejmowanych przez syndyka, w tym przypadku reprezentanta podatnika. Przepis ten nie posługuje się pojęciem „przedsiębiorca” lub „prowadzenie działalności gospodarczej”. Zgodnie z art. 306 PUiN, po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, syndyk niezwłocznie przystępuje do spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości. Następnie

zobligowany jest art. 308 PUiN po sporządzeniu spisu inwentarza, sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego do przeprowadzenia likwidacji masy upadłości.

Pojęcie czynności likwidacyjnych definiuje art. 311 PUiN - likwidacji masy upadłości dokonuje się przez sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, sprzedaż nieruchomości i ruchomości, przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo ich zbycie.

Poza sporem jest, iż w żadnym miejscu ustawy szczególnej, jaką jest Prawo upadłościowe i naprawcze, normodawca nie wskazał, iż syndyk prowadzi działalność gospodarczą lub jest przedsiębiorcą.

Pojęcie „przedsiębiorca” i „działalność gospodarcza”

Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych [dalej Ustawa ] nie zawiera definicji przedsiębiorcy, ani nie odsyła w tym zakresie do innych ustaw. W zakresie czynności wykładni niezbędne jest zatem odniesienie się do regulacji ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej [USD], do której zresztą odsyła sama Ustawa. W art. 2 USD ustawodawca doprecyzowuje pojęcie „działalność gospodarcza” określając, iż jest to działalność o następujących cechach:

a) działalność zarobkowa; b) działalność polegająca na działalności wytwórczej,

budowlanej, handlowej, usługowej oraz poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Działalność syndyka jako zarządcy przedsiębiorstwa upadłego - podatnika - wyklucza uznanie, iż prowadzona przez niego działalność ma właśnie takie cechy, zarówno w zakresie pkt. a) jak i b). W zakresie charakteru zarobkowego, dodatkowo orzekł NSA w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 r., sygn. akt I SA/Łd 628/97, przypominając, że istotą postępowania upadłościowego nie jest prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów Prawa działalności gospodarczej1.

Treść art. 4 USD wskazuje, iż „przedsiębiorcą” jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.



Regulacje MiFID wobec skutków stosowania instrumentów finansowych w przedsiębiorstwach


Tworzenie mechanizmów ochrony na rzecz podmiotów korzystających z usług i instrumentów finansowych wydaje się być podstawowym celem projektodawców dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych (w skrócie MiFID – Markets in Financial Instruments Directive)1. Zapewnienie możliwie szerokiego dostępu do informacji, które mają charakter wyczerpujący i miarodajny, w tym w szczególności wskazanie możliwości narażenia na ryzyko zastosowania usług finansowych, uznać można za kierunek oczekiwany, szczególnie w kontekście skutków załamania się kursu złotego w 2008 roku i wynikających z tego konsekwencji dla przedsiębiorstw (wielkość strat poniesionych przez przedsiębiorstwa w wyniku zaangażowania się instrumenty opcyjnie oceniano bowiem nawet na dziewięć mld złotych)2.

Jednak sama regulacja, jak się wydaje nie umożliwia ochrony przed negatywnymi skutkami zastosowania instrumentów pochodnych. Dyrektywa ma zastosowanie do działalności instytucji pośredniczących w transakcjach

obrotu instrumentami finansowymi, w tym: akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi i instrumentami pochodnymi oraz do podmiotów oferujących zarządzanie portfelem inwestycyjnym3, zwracając m.in. uwagę na istotę instrumentów finansowych oraz ich podział w ramach obrotu. Kluczowym jest wobec tego rozumienie celu stosowania i skutków wywoływanych przez poszczególne instrumenty finansowe.

Instrumenty dłużne i udziałowe stosowane są bowiem na cele przepływu kapitału (od jednostek posiadających kapitał w nadmiarze, do podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na kapitał, co w istocie ma związek z potrzebami finansowania osób fizycznych i realizacją przedsięwzięć gospodarczych), a odmienne relacje wyrażają instrumenty pochodne4. O ile w przypadku akcji lub kredytów można wskazać na przepływ kapitału, to kluczowym przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych jest transfer ryzyka.

Wprowadzenie

dr Jacek NowakUniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra FinansówSyndyk Licencjonowany Licencja nr 399



Normy prawne i potencjał regulacji

Regulacje dotyczące Dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych tworzone są przez trzy akty prawne:

• Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 r.,

• Dyrektywy Komisji 2006/73/WE z 10 sierpnia 2006 r. oraz

• Rozporządzenie Komisji 1287/2006/WE z 10 sierpnia 2006 r.

Normy europejskie tworzące MiFID dotyczą w szczególności rynków na których dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi5, wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa inwestycyjne6. Regulacje obejmują także środki wykonawcze w odniesieniu do zobowiązań przedsiębiorstw inwestycyjnych w zakresie prowadzenia rejestrów, sprawozdań z transakcji, przejrzystości rynkowej i dopuszczenia instrumentów finansowych do obrotu7. Polskie unormowania8 tworzone są w szczególności przez trzy podstawowe normy, tj.:

• Ustawę z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165/2008, poz. 1316)9,

• Rozporządzenie Ministra Finansów z 20 listopada 2009 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych (Dz.U. z 2 grudnia 2009 r., nr 204, poz. 1577),

• Rozporządzenie Ministra Finansów z 23 listopada 2009 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków technicznych i organizacyjnych dla firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banków powierniczych oraz warunków szacowania przez dom maklerski kapitału wewnętrznego (Dz.U. z 2 grudnia 2009 r., nr 204, poz. 1579).

W procedurach działalności podmiotów inwestycyjnych określonych w regulacjach MiFID jednolitych dla Wspólnoty Europejskiej, szczególną wagę skupiono na interesie inwestorów. Jak można zauważyć ma to istotne znaczenie dla procesów inwestowania i przepływu kapitału, biorąc choćby pod uwagę perturbacje na rynku finansowym w Polsce w ostatnich latach. Ich konsekwencje poniesione zostały przecież, tak przez osoby fizyczne, jak i przez przedsiębiorców10. Już na początku 2008 roku oceniano, iż wprowadzenie regulacji zawartych w dyrektywach unijnych powinno stanowić priorytetowe działanie w ramach prac parlamentarnych w kraju11. Jednak ważne dla rynku polskiego uregulowania w tym zakresie wprowadzone zostały dopiero

po załamaniu się giełd światowych, ogłoszeniu upadłości wielu znaczących przedsiębiorstw i ujawnieniu spadku wartości rynkowej jednostek funduszy inwestycyjnych12. W założeniach MiFID przedsiębiorca lub osoba fizyczna korzystająca z usług finansowych winna zostać poinformowana o ryzykach towarzyszących tym instrumentom. Dotyczy to tak umów związanych z zabezpieczeniem pozycji walutowej, jak również z zakupem jednostek funduszy inwestycyjnych, instrumentów pochodnych, akcji i obligacji.

By sprostać wymogom, na polskim rynku detalicznym przyjęto, że konieczne jest przeprowadzenie badania oczekiwań i wiedzy nabywców, przed akceptacją zlecenia działania w imieniu klienta. Ważnym elementem jest zatem zakres norm dotyczących wykonywania samej usługi doradczej, przy czym zgodnie z literą prawa wynikającą z dyrektyw, świadczenie tego typu usług w zakresie inwestycji w instrumenty finansowe wymaga w Polsce zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego13. Wobec powyższego regulacja jest swego rodzaju gwarancją bezpieczeństwa, stanowiąc o szerszym nadzorze nad podmiotami oferującymi usługi finansowe14, umożliwiając m.in. uzyskiwanie rekompensat w ramach obowiązkowego systemu, w którym uczestniczą domy maklerskie15.

Jednakowoż warto zastanowić się, czy wymogi postawione przez projektodawców norm prawnych określonych mianem MiFID są w obecnym czasie spełnione, a przykładem wątpliwości na rynku polskim jest ocena stanu jego funkcjonowania wyrażana przez międzynarodowych doradców16. W tym zakresie wskazuje się na nadmierną koncentrację instytucji finansowych na literalnym wypełnieniu norm zawartych w regulacjach prawnych, co wydaje się być działaniem nie tyle pro edukacyjnym, co wyrażającym znaczny poziom asekuracji. Tego typu ochrona polega, m.in. na uzyskaniu ze strony klientów stosownych pisemnych oświadczeń ze wskazaniem woli współpracy w ramach określonych instrumentów lub usług finansowych, a dokumentacja może stanowić dla instytucji finansowej swego rodzaju asekurację w ewentualnym sporze, biorąc m.in. pod uwagę świadomość nabywcy instrumentów, co do skali towarzyszącego stosowanym instrumentom ryzyka17.

Trudno jednak stwierdzić jednoznacznie, czy samo wprowadzenie dyrektywy wywołuje skutek adekwatny do pierwotnych intencji. W szczególności wątpliwości budzić może wspomniana wcześniej forma komunikowania się instytucji finansowych z potencjalnymi klientami, tak osobami fizycznymi, jak i przedsiębiorcami18. Jak się wskazuje następstwem wytycznych określonych w MiFID jest bowiem m.in. w głównej mierze ankietowanie korzystających lub zgłaszających zamiar skorzystania z określonych w dyrektywie usług19. Można sądzić, że



Wykonywanie działalności koncesjonowanej przez przedsiębiorstwo energetyczne postawione w stan upadłości


Marek Grzywacz, student IV roku Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

Zgodnie z artykułem 46 ustęp 1. punkt 3. Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami oraz energią, wymaga uzyskania koncesji. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, a więc takiego stanu gospodarki, który umożliwia pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska, jest niezwykle ważne w dzisiejszych czasach, toteż nikogo nie dziwi fakt, że rynek energetyczny jest rynkiem ściśle regulowanym. Działają na nim podmioty określane mianem przedsiębiorstw energetycznych. Zgodnie z artykułem 3 Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, zawierającym definicje legalne użyte w niniejszym akcie prawnym, przedsiębiorstwem energetycznym jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi. W niniejszym artykule przyjrzymy się sytuacji wyżej wymienionych podmiotów w chwili postawienia ich w stan upadłości.

Ustawa Prawo energetyczne, w artykule 33 ustęp 3 punkt 1., expressis derbis, wyklucza możliwość uzyskania koncesji przez wnioskodawcę, który znajduje się w postępowaniu upadłościowym lub w likwidacji. Rozwiązanie takie niewątpliwie wspomaga realizację polityki energetycznej państwa, której głównym celem, wymienionym w artykule 13 Prawa energetycznego i wspomnianym już we wstępie, jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Znacznie ciekawiej wygląda natomiast sytuacja przedsiębiorstwa energetycznego, które uzyskało i prowadziło działalność gospodarczą na podstawie koncesji udzielonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, przed wydaniem przez sąd upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W takim stanie faktycznym zastosowanie znajdzie artykuł 41 ustęp 4 Prawa energetycznego, w związku z artykułem 58 ustęp 3 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawodawca przewidział tu fakultatywną możliwość cofnięcia albo zmiany zakresu koncesji. Warto zwrócić uwagę w tym miejscu, na artykuł 169 ustęp 2 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, który co do zasady zakazuje syndykowi lub zarządcy prowadzącemu przedsiębiorstwo upadłego, wykonywania działalności



wymagającej koncesji albo zezwolenia, chyba że co innego wynika z ustawy lub decyzji o przyznaniu koncesji albo zezwolenia. Wydaje się więc, że w razie braku cofnięcia koncesji przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, możliwe jest dalsze realizowanie działalności wynikającej z pierwotnie uzyskanej lub zmienionej koncesji.

Idąc dalej, rozważenia wymaga sytuacja w której postawienie przedsiębiorstwa energetycznego w stan upadłości przypada na okres bezpośrednio przed wygaśnięciem koncesji. Zgodnie z artykułem 39 Prawa energetycznego, nie później niż na 18 miesięcy przed wygaśnięciem koncesji, można złożyć wniosek o jej przedłużenie. Uzasadniony wydaje się pogląd, iż syndyk, prowadzący przedsiębiorstwo upadłego, może wystąpić o przedłużenie koncesji, wszak wspomniany już artykuł 33 ustęp 3 punkt 1. Prawa energetycznego wyklucza wyłącznie możliwość uzyskania koncesji przez wnioskodawcę znajdującego się w postępowaniu upadłościowym, a nie wspomina nic o jej przedłużaniu. W razie jednak wygaśnięcia koncesji zastosowanie może znaleźć artykuł 40 Prawa energetycznego. Ustawodawca, dbając o zabezpieczenie interesu społecznego, przewidział możliwość nakazania, przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki przedsiębiorstwu energetycznemu, dalszego prowadzenia działalności objętej koncesją, przez okres nie dłuższy niż 2 lata. Praktyka wyraźnie wskazuje, że taka decyzja może być wydana również wobec przedsiębiorstwa energetycznego postawionego w stan upadłości. Interes społeczny musi być chroniony takim

rozwiązaniem zwłaszcza w sytuacji, w której brak jest w danym momencie na lokalnym rynku innych podmiotów posiadających koncesje na prowadzenie działalności w podobnym zakresie lub pomimo ich istnienia nie pozwalają na to względy techniczne. Jeżeli działalność prowadzona na podstawie tego typu decyzji, wydanej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, przynosiłaby stratę, przedsiębiorstwu energetycznemu należy się pokrycie strat od Skarbu Państwa w wysokości ograniczonej do uzasadnionych kosztów działalności określonej w koncesji, przy zachowaniu należytej staranności. Ponadto, syndyk zwolniony będzie z obowiązku uiszczania opłaty koncesyjnej, o której mowa w artykule 34 ustęp 1 ustawy – Prawo energetyczne.

Reasumując, w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe uzyskanie koncesji przez przedsiębiorstwo energetyczne znajdujące się w stanie upadłości. Przemawiają za tym na pewno względy bezpieczeństwa energetycznego kraju – jednego z głównych celów polityki energetycznej. Istnieją natomiast sytuacje, w których taki podmiot będzie mógł prowadzić działalność gospodarczą na podstawie koncesji uzyskanej przed dniem postawienia go przez sąd w stan upadłości lub, po wygaśnięciu koncesji, na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nakazującej jej wykonywanie, ale przez okres nie dłuższy niż 2 lata.

Przy pisaniu powyższego artykułu autor korzystał z artykułu Pani dr Marzeny Czarneckiej pt. „Koncesje w prawie energetycznym a upadłość przedsiębiorstwa energetycznego”, opublikowanym w „Instytucjach prawa upadłościowego i naprawczego” Tom 2 pod redakcją Prof. dr hab. Antoniego Witosza, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.


GRENZÜBERSCHREITENDE INSOLVENZIN EINEM DEUTSCH - POLNISCHEN RECHTSVERKEHR


Sabina Guzendaradca prawny w „von Zanthier Kancelaria Prawnicza” sp. k. w Poznaniu, specjalista z zakresu prawa cywilnego, prawa gospodarczego oraz prawa upadłościowego

Magdalena Stawska -Höbel Rechtsanwältin w „ von Zanthier & Schulz Rechtsanwalt Wirtschaftsprüfer Steuerberater Partnerschaftsgesellschaft“ w Berlinie, specjalista z zakresu prawa cywilnego, prawa upadłościowego i prawa energetycznego

Die Verordnung 1346/2000 findet Anwendung auf das Insolvenzverfahren.

Gem. Art. 1 Abs. 1 der Verordnung muss ein solches Verfahren folgende Bedingungen erfüllen: (1) es muss ein Gesamtverfahren sein (d.h. das Verfahren muss den Zweck der gemeinschaftlichen Befriedigung aller Gläubiger - und nicht nur der Befriedigung einzelner Gläubigers - verfolgen), (2) das Verfahren muss die Zahlungsunfähigkeit voraussetzen, (3) das Verfahren muss den vollständigen oder teilweisen Vermögensbeschlag gegen den Schuldner umfassen, (4) im Verfahren wird ein Verwalter bestellt, (5) das Verfahren wird in der Anlage A zur Verordnung erwähnt (dies hat zur Folge, dass die Verordnung 1346/2000 die Landesverfahren nicht betrifft, welche in der Anlage A zu der

Verordnung nicht erwähnt wurden).

Gem. Pkt. 14 der Präambel gilt die Verordnung nur für gegen den Schuldner geführte Insolvenzverfahren, bei denen der Mittelpunkt der hauptsächlichen Interessen des Schuldners im Gebiet des EU-Mitgliedstaats liegt. Die Verordnung 1346/2000 enthält keine Legaldefinition des Begriffs des Mittelpunkts der hauptsächlichen Interessen des Schuldners (Eng. „centre of main interests“, Abkürzung COMI). Im Pkt. 13 der Präambel wird es jedoch darauf hingewiesen, dass: „Als Mittelpunkt der hauptsächlichen Interesse sollte der Ort gelten, an dem der Schuldner gewöhnlich der Verwaltung seiner Interessen nachgeht und damit für Dritte feststellbar ist”. Darüber hinaus wurde im Art. 3 Abs. 1 der Verordnung die Rechtsvermutung

Anwendungsbereich der Verordnung 1346/2000

Die Problematik der im Gebiet der Europäischen Union wirkenden Insolvenz (sog. grenzüberschreitende Insolvenz) wurde in der Verordnung (EG) Nr. 1346/2000 vom 29.05.2000 geregelt. Diese Verordnung ist in Deutschland am 31.05.2002 und in Polen am Tag ihres EU-Beitritts, d. h. am 01.05.2004, in Kraft getreten.



Die Arten der Insolvenzverfahren gem. der Verordnung 1346/2000

Der Zweck der Verordnung 1346/2000, was im Pkt. 4 der Präambel betont wurde, ist die Verhinderung einer Situationen, in welcher die Parteien des Insolvenzverfahrens Vermögensgenstände oder Rechtsstreitigkeiten von einem EU-Mitgliedstaat in einen anderen verlagern könnten, um auf diese Weise eine verbesserte Rechtsstellung anzustreben, ohne die Interessen von allen Gläubigern zu berücksichtigen (sog. „forum shopping“).

Die Vorschriften der Verordnung 1346/2000 betreffen von allem die Jurisdiktionsfragen, die Bestimmung des anwendbaren Rechts sowie die Anerkennung von Gerichtsentscheidungen. Hinsichtlich der Durchführung des Insolvenzverfahrens wird auf die Landesregelungen der einzelnen EU-Mitgliedstaaten verwiesen. Darüber hinaus ist zu betonen, dass die Verordnung 1346/2000 keine einheitlichen Regelungen zu den Landesinsolvenzverfahren einführt.

Das in der Verordnung 1346/2000 geregelte Insolvenzverfahren hat einen grenzüberschreitenden Charakter, weil es sich auf Schuldner bezieht, deren Tätigkeit das Gebiet eines EU-Mitgliedstaates überschreitet (z. B. der Schuldner besitzt Vermögen, welches im Gebiet von mindestens zwei EU-Mitgliedstaaten liegt bzw. der Schuldner ist Partei eines Schuldverhältnisses, welches das Gebiet eines EU-Mitgliedstaats überschreitet, was zur Folge hat, dass der Schuldner Gläubiger im Ausland hat).

Art. 3 der Verordnung 1346/2000 unterscheidet folgende grenzüberschreitende Insolvenzverfahren: ein Hauptinsolvenzverfahren und ein Partikularinsolvenzverfahren, und im Rahmen des letzteren Verfahrens: ein Sekundärinsolvenzverfahren und ein unabhängiges Partikularinsolvenzverfahren.

Soll über die Eröffnung des Insolvenzverfahrens ein Gericht entscheiden, in dessen Gebiet der Schuldner den Mittelpunkt seiner hauptsächlichen Interessen (COMI) hat, so handelt es sich um das Hauptinsolvenzverfahren. Dieses Verfahren hat einen universalen Charakter und umfasst das gesamte Schuldnervermögen, welches im EU-Gebiet liegt. Gem. Art. 17 Abs. 1 der Verordnung 1346/2000 unterliegt das Hauptinsolvenzverfahren der automatischen Anerkennung in

anderen EU-Mitgliedstaaten und ist dort wirksam.

Das Insolvenzverfahren kann auch in einem anderen EU-Mitgliedstaat eingeleitet werden, wenn der Schuldner eine Niederlassung im Gebiet dieses Mitgliedstaats hat – ein solches Verfahren wird als das Partikularinsolvenzverfahren bezeichnet. Gem. Art. 2 Pkt. h) der Verordnung 1396/2000 bedeutet „Niederlassung” jeden Tätigkeitsort, an dem der Schuldner einer wirtschaftlichen Aktivität von nicht vorübergehender Art nachgeht, die den Einsatz von Personal und Vermögenswerten voraussetzt. Ebenso in diesem Fall muss COMI des Schuldners sich im Gebiet des EU-Mitgliedstaats befinden. Der Zweck des Partikularinsolvenzverfahrens ist „der Schutz der inländischen Interessen” sowie die Notwendigkeit der wirksamen Verwaltung des Vermögens der Insolvenzmasse. Die Folgen des Partikularverfahrens sind auf das im Gebiet des Staates der Niederlassung liegende Schuldnervermögen beschränkt und die Bedingung ihres Auftretens ist die automatische Anerkennung der Entscheidung über die Eröffnung des Partikularverfahrens.

In den in der Verordnung 1346/2000 enumerativ angegebenen Fällen kann das Partikularinsolvenzverfahren vor der Einleitung des Hauptinsolvenzverfahrens eingeleitet werden - ein solches Verfahren wird als das unabhängige Partikularinsolvenzverfahren bezeichnet. Die Einleitung dieses Verfahrens ist nur dann möglich, wenn das COMI des Schuldners sich in einem der EU-Mitgliedstaaten und die Niederlassung des Schuldners sich in dem Staat der Einleitung des Partikularverfahrens befindet.

Das Sekundärinsolvenzverfahren ist das nach der Eröffnung des Hauptinsolvenzverfahrens eingeleitete Partikularverfahren. Darüber hinaus ist darauf hinzuweisen, dass das unabhängige Partikularinsolvenzverfahren sich in das Sekundärinsolvenzverfahren in dem Zeitpunkt der Einleitung des Hauptinsolvenzverfahrens durch das Gericht des EU-Mitgliedstaats umwandelt.

Darüber hinaus enthält Art. 4 der Verordnung 1346/2000 eine rechtliche Regelung, gemäß welcher sowohl für das Insolvenzverfahren als auch für seine Wirkungen das Recht des Mitgliedstaats gilt, in dem das Verfahren eröffnet wird (der

eingeführt, dass bei Gesellschaften und juristischen Personen der Mittelpunkt ihrer hauptsächlichen Interessen der Ort des satzungsmäßigen Sitzes ist.

Gem. Pkt. 9 der Präambel gilt die Verordnung für alle Insolvenzverfahren, unabhängig davon, ob es sich beim Schuldner um eine natürliche oder juristische Person, einen Kaufmann oder eine Privatperson handelt. Die Verordnung gilt nicht für Insolvenzverfahren über das Vermögen von Versicherungsunternehmen oder Kreditinstituten und Wertpapierfirmen, die Dienstleistungen erbringen, welche die Haltung von Geldern oder Wertpapieren Dritter

umfassen, sowie von Organismen für gemeinsame Anlagen. Der Anwendungsbereich der Verordnung umfasst ebenso keine Insolvenz von Gesellschaftengruppen. Die einzelnen Gesellschaften der Gruppe werden als gesonderte Subjekte gehandelt, gegenüber welchen - im Falle des Bestehens der Grundlagen – die getrennten Insolvenzverfahren eingeleitet werden. Darüber hinaus ist es darauf hinzuweisen, dass die Verordnung 1346/2000 in den EU-Mitgliedstaaten gilt, unter Ausschluss von Dänemark. Dies bedeutet, dass die Verordnung die Insolvenz von Rechtssubjekten mit dem Standort in Dänemark nicht betrifft.



40 sesja V Grupy Roboczej Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL)

Paweł SadowskiSyndyk licencjonowany – licencja nr 24 Prodziekan Krajowej Izby Syndyków – d/s spraw międzynarodowych OUT – Obsługa Upadłości Trans-granicznych Sp. z o.o. (www.bankruptcy.pl)

40 sesja V Grupy Roboczej Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL)dotycząca prawa upadłościowego- oczami syndyka- wnioski praktyczne

W dniach 31 października - 4 listopada 2011 roku we Wiedniu odbyła się 40 sesja V Grupy Roboczej Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL). V Grupa Robocza zajmuje się zagadnieniami prawa upadłościowego.

Polskiej delegacji przewodniczył SSR Emil Szczepanik delegowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. W konferencji na prawach delegatów, na zaproszenie Ministerstwa Gospodarki, uczestniczyli przedstawiciele samorządu zawodowego - Krajowej Izby Syndyków: Dziekan Jerzy Sławek oraz autor niniejszej notatki, Paweł Sadowski, Prodziekan odpowiedzialny w ramach Konwentu Dziekanów za sprawy międzynarodowe.

Przedmiotem obrad 40 sesji Grupy Roboczej były dwa zagadnienia:

• Wybrane kwestie dotyczące centrum spraw dłużnika (centre of main interests - COMI);

• Odpowiedzialność członków zarządu przedsiębiorcy.

Celem prac było rozwinięcie postanowień Prawa Modelowego dotyczących Upadłości Transgranicznej oraz Przewodnika Legislacyjnego dotyczącego Prawa Upadłościowego.

Mając na uwadze prezydencję Polski w Unii Europejskiej, delegacja polska, niezależnie od uczestnictwa w obradach plenarnych, zorganizowała spotkanie delegacji reprezentujących kraje członkowskie Unii.

Wstęp



Rozważania UNCITRAL a codzienna praktyka zawodu

Błędem byłoby oczekiwanie od V Grupy Roboczej UNCITRAL wypracowania dokumentu mającego gdziekolwiek na świecie bezpośrednie zastosowanie w codziennej praktyce zawodu zarządcy sądowego. Dokumenty końcowe kolejnych sesji mogą być pomocne wszędzie tam, gdzie następuje zetknięcie dwóch i więcej systemów prawnych. Zrozumienie i kompromis są łatwiejsze w oparciu o spisane, znane wszystkim, ogólne zasady. Nie sposób pominąć istotnej roli tych ustaleń dla przyszłych procedur legislacyjnych, w Państwach Członkowskich ONZ. Stopniowe ich wdrażanie prowadzi do konwergencji uregulowań prawnych, jakże pożądanej w globalizującym się świecie.

ONZ jest aktualnie chyba jedynym forum, na którym następuje wymiana opinii, myśli, pomiędzy przedstawicielami niemal całej ludzkości. Uczestnicząc w obradach zdałem sobie sprawę, iż sam fakt komunikowania się wszystkich ze wszystkimi jest bezcenną wartością. Wypracowywanie wspólnych stanowisk, nie zawsze możliwe, jest jedynie wartością dodatkową. Kluczem jest budowanie wzajemnego zrozumienia, a także wzajemne przekazywanie doświadczeń, które gdzieś, kiedyś, w innej części świata, mogą zostać wykorzystane.

Jako praktykujący syndyk zwróciłem uwagę na dwie, jedynie pozornie sprzeczne, cechy obrad. Po pierwsze, na ich niezwykłą szczegółowość. Delegaci dyskutowali o każdym, najdrobniejszym detalu, który miał zostać zawarty w dokumencie końcowym. Z drugiej strony, obrady dotyczyły sformułowań niezwykle ogólnikowych, tak aby były one do zaakceptowania przez wszystkie, uczestniczące delegacje.

Bezpośrednie przełożenie powziętych ustaleń i przebiegu obrad na codzienną praktykę zawodu syndyka jest w mojej ocenie znikome. Nie jest więc moją intencją przekazanie czytającemu szczegółów debaty. Twierdzę, iż, o ile któremukolwiek z praktyków prawa przyjdzie zmierzyć się z problematyką upadłości transgraniczej, i tak będzie musiał sięgnąć do materiałów źródłowych, tj. do wymienionych poniżej, obowiązujących uregulowań prawnych i dokumentów.

Wąska grupa specjalistów śledząca na bieżąco prace V Grupy Roboczej UNCITRAL również sięgnie do materiałów źródłowych, nie do niniejszego artykułu. W tym przypadku będą to dokumenty wypracowane przez V Grupę Roboczą, najłatwiej dostępne na stronie internetowej UNCITRAL.

Postępowania transgraniczne - uregulowania prawne

Transgraniczne postępowanie insolwencyjne ograniczone do krajów członkowskich Unii Europejskiej powinno być prowadzone w oparciu o „Rozporządzenie Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 roku, w sprawie postępowania upadłościowego” (Dz. Urz. WE L 160 z 30.06.2000., s.1; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz.19, t.1, s.191 z późniejszymi zmianami). Tekst rozporządzenia wraz z komentarzem autorstwa Feliksa Zedlera, Anny Hrycaj i Patryka Filipiaka ukazał się nakładem wydawnictwa „Wolters Kluwer Polska” Sp. z o.o. w 2011 roku (ISBN: 978-83-264-1290-5).

W relacjach z Państwami, nie będącymi członkami Unii Europejskiej zastosowanie mają:• Prawo Modelowe UNCITRAL, dotyczące Upadłości

Transgranicznej (UNCITRAL Model Law on Cross-Border Insolvency);

• Przewodnik Legislacyjny UNCITRAL, dotyczący Prawa Upadłościowego (Guide to Enactment).

Pomocnym opracowaniem, ułatwiającym zastosowanie w/wym. uregulowań w praktyce, jest „Praktyczny Przewodnik po Upadłościach Trans-Granicznych UNCITRAL” („UNCITRAL Practice Guide on Cross-Border Insolvency Cooperation”).



Opis i oszacowania przedsiebiorstwa upadłego - dyskusji ciąg dalszy

Opis i oszacowania przedsiebiorstwa upadłego - dyskusji ciąg dalszy*

dr Marcin PęksykWykładowca Wyższej Szkoły Społeczno Ekonomicznej w Gdańskuczłonek zespołu opracowującego Notę Interpretacyjną Nr 5 Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstw

Artykuł Joanny Opalińskiej „Metodologia opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego. Prosta metoda, trudna wycena. Zarys problemu” mógłby stanowić szkielet podręcznika do wyceny przedsiębiorstw w warunkach określonych przez Prawo upadłościowe i naprawcze (dalej Puin). Nie ma w tym pomyśle żadnej pomyłki ani tym bardziej krytyki krajowego systemu prawnego. Nie tylko u nas istnieją mniej lub bardziej istotne różnice w metodyce wyceny w zależności od otoczenia prawnego. Warto zwrócić uwagę chociażby na ostatnie pozycje z zakresu szacowania kosztu kapitału tak znamienitych autorów jak Partt i Grabowski, którzy wydali dwa podręczniki, jeden ogólny i jeden uwzględniający wymagania prawne w USA.

Podobne problemy, lecz tym razem z określaniem zakresu oraz metod wyceny przedsiębiorstw w upadłości prezentują autorzy zagraniczni. Fishman, Pratt i Morrison czerpiąc z praktyki amerykańskiego rzeczoznawstwa majątkowego1

zaproponowali następujące rodzaje podstawy określania wartości likwidacyjnej przedsiębiorstwa2 w przypadku upadłości:

- wartość dla sprzedaży uporządkowanej, - wartość dla sprzedaży wymuszonej, - wartość osobna elementów likwidowanego majątku.

W wymienionej publikacji brak jest jednak systematycznego opisu metody upadłościowej, który można by porównać z propozycją autorki. W większości opracowań zagranicznych wyceniającemu pozostawia się zupełną swobodę w granicach wcześniej zidentyfikowanych założeń.

Autorka wnikliwie analizuje poglądy panujące w środowisku profesjonalistów zawodowo zajmujących się szacowaniem wartości aktywów i przedsiębiorstw. Rzeczywiście, Nota Interpretacyjna Nr 5 „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw” (dalej NI5) nie stanowi instrukcji, która krok po kroku wyjaśniałaby jak postępować w przypadku opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego. Jednakże NI5 wprowadza pewien porządek w tok rozumowania związanego z wyborem i uzasadnieniem zastosowania konkretnego podejścia do wyceny. Autorka wspomnianego artykułu już na pierwszych stronach ukazuje nam, jak ważne jest określenie standardu wartości według którego będziemy dokonywali wyboru metody wyceny znając jej cel. Dalej, opierając się na powszechnej krajowej praktyce akcentuje już tylko relację pomiędzy celem a metodą wyceny, a standard wartości ukryty jest w „okolicznościach związanych z wyceną, szacowanym podmiotem i jego otoczeniem zewnętrznym”. Tak do tej pory, w większości, radzono sobie z trudnymi decyzjami dotyczącymi doboru narzędzi do przeprowadzenia oszacowania przedsiębiorstwa upadłego.

* Ciąg dalszy dykusji poruszonych w artykule Joanny Opalińskiej „Metodologia opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego. Prosta metoda, trudna wycena. Zarys problemu” opublikowanego w Fenix PL nr 4(5) z czerwca 2011



Według standardów wyceny stosowanych przez czołowe stowarzyszenia zrzeszające profesjonalistów różnych krajów, podstawę wyceny3 stanowi określenie w pierwszej kolejności czy wycena będzie dotyczyła perspektywy posiadacza przedmiotu wyceny, czy też wymiany przedmiotu wyceny pomiędzy uczestnikami rynku4 lub pomiędzy podmiotem zmuszonym do sprzedaży a potencjalnym nabywcą.

Kolejnym pytaniem, na które należy odpowiedzieć to czy aktywa, grupa aktywów lub przedsiębiorstw będą wyceniane przy założeniu kontynuacji działalności czy likwidacji5

przedsiębiorstwa? Standardy te jasno precyzują, że wartość likwidacyjna przedsiębiorstwa, to wartość (uporządkowanej lub wymuszonej) sprzedaży poszczególnych składników. Również NI5 rozróżnia trzy rodzaje likwidacji w zależności od kontekstu. Są to: likwidacja działalności w sytuacji nieprzymusowej, likwidacja działalności w sytuacji przymusowej oraz likwidacja zbędnych aktywów. Po porównaniu definicji zawartych w wyżej wymienionych dokumentach możemy stwierdzić, że założenie likwidacji działalności w sytuacji nieprzymusowej, będzie odpowiadało wartości sprzedaży uporządkowanej, założenie likwidacji działalności w sytuacji przymusowej implikuje zaś wartość wymuszonej sprzedaży a likwidacja zbędnych aktywów odpowiada wcześniej zdefiniowanej w IVS wartości odzysku6.

Nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi, które z powyższych założeń do szacowania wartości powinno być zastosowane w przypadku opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego. Jeśli zbycie aktywów lub całego przedsiębiorstwa powinno nastąpić jak najszybciej ze względu na bliską i pilną wymagalność pewnych zobowiązań to rzeczywiście wartość wymuszonej sprzedaży lub nawet wartość odzysku mogą być tymi kategoriami, które zdeterminują cenę zbycia aktywów lub całego przedsiębiorstwa. Jednakże, w przypadku, gdy poszczególne zidentyfikowane zorganizowane części przedsiębiorstwa (dalej ZCP) lub nawet całe przedsiębiorstwo może kontynuować działalność, ponieważ posiada wszelkie potrzebne ku temu atrybuty tj. „dysponuje zorganizowanym, zdolnym do generowania dochodu zespołem aktywów i zasobów ludzkich” (NI5, pkt. 6.2.1) a jedynie zrealizowane zostało „bezpośrednie zagrożenie zaprzestania działalności” ze względu na brak środków do natychmiastowego uregulowania zobowiązań, to takie przedsiębiorstwo lub ZCP przy założeniu kontynuacji działalności, zwłaszcza wolne od zobowiązań ale i gotówki, może być wyceniane metodą porównawczą lub dochodową w poszukiwaniu jego wartości rynkowej.

W tym miejscu warto zadać sobie pytanie czy opis i wycena poszczególnych składników, aktywów, materialnych i niematerialnych stanowi w końcu wycenę przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzą? Jeśli tak to pojawia się na horyzoncie kolejne wyzwanie, tym razem w sferze rachunkowości finansowej. Skoro „zorganizowana część przedsiębiorstwa” ZCP w myśl ustawy o podatku

dochodowym od osób prawnych (dalej Updop)7 oznacza organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym jego zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania a przedsiębiorstwo jako całość składa się przecież z jednego lub kilku ZCP, to dlaczego nie powinniśmy w jego wycenie uwzględniać zobowiązań, zwłaszcza nieujawnionych, do czego zobowiązuje nas ustawa o rachunkowości (dalej Uor)8? Jeśli całe przedsiębiorstwo upadłego lub jego zorganizowana część zostanie nabyta przez inne przedsiębiorstwo, to po stronie nabywającego nastąpi obowiązek ujęcia składników nabytego przedsiębiorstwa w księgach rachunkowych w wartościach godziwych. W przypadku, kiedy cenę transakcyjną oparto na założeniu wartości sprzedaży wymuszonej i jest ona niższa od sumy wartości godziwych poszczególnych składników aktywów i pasywów nabytego przedsiębiorstwa, to po stronie nabywcy powstanie wartość firmy. Oczywiście nakłady, niezbędne do kontynuowania przez nie normalnej działalności gospodarczej, będą musiały być uwzględnione w procesie wyceny9. Jeśli jednak kupujący nabędzie to samo przedsiębiorstwo jako zbiór aktywów wycenionych w oparciu o założenie wartości sprzedaży wymuszonej, to zostaną one ujęte w księgach nabywającego w wartościach wynikających z cen nabycia.

Decyzja o sposobie postępowania przy opisie i oszacowaniu przedsiębiorstwa upadłego wydaje się w dużej mierze zależeć od przyczyn upadłości. Jeśli dobrze prosperujące przedsiębiorstwo produkcyjne lub usługowe stało się niewypłacalne z powodu nierozważnej zabawy zarządu, czy też zarządu i właścicieli w jednej osobie, instrumentami pochodnymi nie mającej związku z podstawową działalnością upadłego, to samo przedsiębiorstwo, uwolnione od zobowiązań i gotówki, choćby pod postacią ZCP będzie więcej warte niż zbiór jego składników. Odpowiednie starania przy sprzedaży opisanego ZCP mogą zaowocować ceną transakcyjną zbliżoną do szacowanej wartości rynkowej. Jeśli jednakże przyczyną, w dużym uproszczeniu, był zły model biznesu10, to sprzedaż majątku po możliwych do uzyskania cenach może być jedynym rozsądnym rozwiązaniem.

Określić założenia do opisu i oszacowania majątku czyli wyceny przedsiębiorstwa powinien zlecający wycenę lub biegły, jeśli zlecenie, które przyjął, obejmuje takie czynności. Jednakże podjęcie przez biegłego decyzji o oszacowaniu wszystkich elementów majątku upadłego według wartości możliwych do uzyskania przy sprzedaży przymusowej wydaje się posiadać solidne uzasadnienie11.

W tym miejscu należałoby podkreślić zmiany, jakie zaszły w kraju w zakresie określania definicji poszczególnych standardów wartości na przełomie 2009 r. i 2010 r. oraz na arenie międzynarodowej w 2011 r. Przede wszystkim zniknęły hybrydy takie jak przywołana w omawianym artykule wymuszona wartość rynkowa (WRW). Dokonano



Przegląd orzecznictwa sądów za okres od dnia 1 sierpnia 2011 r. do dnia 31 października 2011 r.

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 października 2011 r. (III CZP 33/11).

Umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności (art. 84 ust. 2 ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) jest skuteczna wobec masy upadłości także wtedy, gdy uzyskała datę pewną w sposób określony w art. 81 § 2 i 3 KC.

Wskazać należy, iż art. 81 Kodeksu cywilnego zawiera dwa pojęcia daty pewnej czynności prawnej – pierwsze, wskazane w art. 81 § 1 KC, zgodnie z którym czynność prawna jest uważana za dokonaną z datą pewną, jeśli data jej dokonania

została urzędowo poświadczona tj. przez notariusza oraz drugie, zgodnie z którym czynność prawna ma datę pewną również wtedy, gdy w określonej w przepisach chwili (dacie) istniał już dokument obejmujący daną czynność prawną – art. 81 § 2 i 3 KC. Z uwagi na brzmienie art. 84 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego pojawiła się wątpliwość, czy skuteczna wobec masy upadłości będzie również umowa przeniesienia własności, zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności posiadająca datą pewną, w drugim rozumieniu tego pojęcia (literalne brzmienie przepisu art. 82 ust. 2 PUiN zdaje się wskazywać na pierwsze rozumienie daty pewnej, przepis mówi bowiem o tym, iż umowa jest skuteczna jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną). Omawiana uchwała rozwiewa wskazaną wątpliwość.


Skuteczność wobec masy upadłości umowy przeniesienia własności zawartej w celu zabezpieczenia wierzytelności

Sąd Najwyższy

Niniejszy przegląd orzecznictwa ma na celu zasygnalizowanie orzeczeń sądów, które swoją materią dotykają problematyki postępowań upadłościowych, a których znajomość może okazać się przydatna dla osób zajmujących się, lub też zainteresowanych problematyką prawa upadłościowego. W założeniu autora przegląd obejmował będzie okresy trzymiesięczne, a sygnalizowane będą zapadłe w tym okresie orzeczenia Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Przemysław SkiporAutor przeglądu orzecznictwa jest prawnikiem. Współpracuje z syndykami przy prowadzeniu wielu postępowań upadłościowych. Złożył z pozytywnym wynikiem egzamin dla osób ubiegających się o licencję syndyka. Obecnie przygotowuje się do złożenia wniosku o przyznanie licencji syndyka Adres e-mail: [email protected]



Wpływ wszczęcia postępowania upadłościowego oraz czynności podejmowanych w tym postępowaniu na bieg terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych

Termin do wniesienia przez upadłego zażalenia na postanowienie oddalające sprzeciw co do uznania wierzytelności

Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 października 2011 r. (III CZP 54/11)

Na pytania prawne:

“1. Czy w przypadku terminu przedawnienia, którego początek miał miejsce pod rządami ustawy o zobowiązaniach podatkowych, a które następnie biegło w czasie obowiązywania ustawy Ordynacja podatkowa, do oceny zdarzeń prawnych zaistniałych po 1 stycznia 1998 r. z punktu widzenia ich ewentualnego skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia, stosujemy przepisy ustawy o zobowiązaniach podatkowych? W szczególności, czy w takim wypadku znajdzie zastosowanie ograniczenie możliwości przerwania terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 30 ust. 3 zdanie trzecie ustawy o zobowiązaniach podatkowych? Czy ma w tym zakresie znaczenie fakt, kiedy bieg terminu przedawnienia roszczenia został po raz pierwszy przerwany?

2. Czy wszczęcie postępowania upadłościowego lub podejmowanie poszczególnych czynności w tym postępowaniu (tak przez wierzyciela, jak i przez organ upadłościowy) przerywa bieg terminu przedawnienia należności podatkowych na gruncie ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach

podatkowych (t.j. Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.) oraz na gruncie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60) w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2003 r., w szczególności - czy czynności te (np. zgłoszenie wierzytelności) są czynnościami egzekucyjnymi, o których mowa w art. 30 ust. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych i w art. 70 § 3 ustawy Ordynacja podatkowa?

3. Czy ustalenie listy wierzytelności przez Sędziego - komisarza ( na podstawie przepisów rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) wpływa na charakter zamieszczonych na niej wierzytelności o charakterze podatkowym i zmienia reguły ich przedawnienia?

4. Czy w przypadku wszczęcia postępowania upadłościowego znajdzie zastosowanie ograniczenie możliwości przerwania biegu terminu przedawnienia należności podatkowych, o którym mowa w art. 30 ust. 3 zdanie trzecie ustawy o zobowiązaniach podatkowych?”

Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 października 2011 r. (III CZP 47/11)

Termin do wniesienia przez upadłego zażalenia na ogłoszone na rozprawie postanowienie o oddaleniu sprzeciwu co do uznania wierzytelności - w razie złożenia przez niego wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem - biegnie od doręczenia mu tego postanowienia.

Wskazane orzeczenie rozstrzyga wątpliwości odnośnie daty, od jakiej rozpoczyna swój bieg tygodniowy termin do wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego – komisarza

oddalające sprzeciw co do uznania wierzytelności. W razie więc złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem, termin ten, stosownie do art. 394 § 2 KPC w zw. z art. 229 PUiN – rozpoczyna swój bieg od dnia doręczenia postanowienia. Wątpliwości w tym zakresie stwarzały przepis art. 220 ust. 2 PUiN, który wskazuje, iż postanowień wydanych na posiedzeniu jawnym nie doręcza się (natomiast zgodnie z art. 259 ust. 1 PUiN, sprzeciw jest rozpoznawany na rozprawie, czyli na posiedzeniu jawnym) oraz art. 224 PUiN, który wskazuje, iż dla osób, którym postanowienie nie musi być doręczone, termin do wniesienia zażalenia biegnie od dnia ogłoszenia postanowienia (tj. jego ogłoszenia na posiedzeniu jawnym).

We wskazanym okresie orzeczeń dotyczących omawianej tematyki nie wydawały Trybunał Konstytucyjny oraz Naczelny Sąd Administracyjny.


Streszczenia artykułów / Articles summary

Streszczenia artykułów/Articles summary


dr Dariusz ChrapońskiPrzedmiotem publikacji jest podjęcie problematyki relacji pomiędzy przepisami regulującymi pomoc publiczną, a skutkami objęcia układem w postępowaniu upadłościowym wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu podatków. Analiza tego zagadnienia podyktowana jest faktem, że z jednej strony według reguł prawa upadłościowego i naprawczego wierzytelności te co do zasady objęte są objęte układem w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu, co z kolei na ogół wiąże się z ich częściową redukcją, odroczeniem płatności, czy też rozłożeniem na raty. Z drugiej zaś strony tego rodzaju restrukturyzacja zobowiązań publicznoprawnych w świetle prawa wspólnotowego może zostać w pewnych okolicznościach poczytana za pomoc państwa dla upadłego przedsiębiorcy, której udzielenie wymaga wszczęcia postępowania związanego z jej zatwierdzeniem przez Komisję.

W przedstawionym zagadnieniu chodzi o próbę odpowiedzi na pytanie, czy objęcie układem wskazanych tutaj wierzytelności można uznać za pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jeśli bowiem odpowiedź na to pytanie byłaby pozytywna, wówczas do zawarcia układu z takimi wierzytelnościami koniecznym byłoby spełnienie wymogów wynikających z regulacji prawa pomocy publicznej.

W artykule podjęto także próbę omówienia skutków związanych z zawarciem układu z naruszeniem prawa pomocy publicznej.

The object of the publication is the issue of conflict of tax laws governing State aid and bankruptcy law. The analysis of this issue is dictated by the fact that on the, one hand by the rules of bankruptcy law claims are covered by the Agreement in the bankruptcy proceedings. It is associated with the partial reduction, deferred payment or distribution of the installment. On the other hand, this kind of restructuring of public liabilities, in the light of Community law may be in certain circumstances, reckoned as public aid for the bankrupt entrepreneur. This grant requires the initiation of proceedings relating to its approval by the Commission.

In the present issue of this problem try to answer the question whether the inclusion of claims in agreement indicated in this case, can be regarded as public aid within the meaning of Article. Paragraph 107. 1 of the Treaty on the Functioning of the European Union. If the answer were positive, then the agreement conclusion with claims would necessary meet the requirements of the law regulating public assistance.

In the article has also been an attempt to discuss the effects connected with the conclusion of agreement in violation of law of state aid.

In the Polish insolvency proceedings foreign creditors report their claims increasingly. This puts the courts and the receivers (managers, supervisors judicial), many practical problems Do they bear the costs of translation and foreign correspondence? Do they honor the foreign documents attesting to the existence of a claim? What are the rules for communication use?

The secound part of bankruptcy law, “The rules of the international insolvency proceedings” regulates rights and obligations of foreign creditors, the issues of foreign jurisdiction of Polish bankruptcy courts and rules of cooperation with foreign courts

W polskich postępowaniach upadłościowych coraz częściej swoje wierzytelności zgłaszają wierzyciele zagraniczni. Stawia to przed sądami oraz syndykami (zarządcami, nadzorcami sądowymi) wiele praktycznych problemów. Czy ponosić koszty tłumaczeń i korespondencji zagranicznej? Czy honorować zagraniczne dokumenty świadczące o istnieniu wierzytelności? Jakie reguły komunikacji stosować?

Prawo upadłościowe i naprawcze w części drugiej „Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego“ reguluje uprawnienia i obowiązki wierzycieli zagranicznych,


Dariusz Szymczak




dr Izabella Gil, dr Piotr Gil

Artykuł ten zawiera wnikliwą analizę argumentów za i przeciw upadłości z możliwoścą zawarcia układu oraz opis czynności przeprowadzanych podczas takiego postępowania. W zależności od sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika, Sąd określa rodzaj prowadzonego postępowania upadłościowego - likwidacyjne lub z możliwością zawarcia układu. Zgodnie z przepisami Prawa Upadłościowego i Naprawczego, w związku z funkcją sanacyjną, prym wiodą upadłości z możliwością zawarcia układu. Zadaniem takich postępowań, jest „uzdrowienie“ upadłego przedsiębiorstwa, zaspokojenie jego wierzycieli i wyjście z sytuacji kryzysowej. W uzasadnionych przypadkach istnieje możliwosć zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej na układową i odwrotnie.

Autorzy wyróżnili dwa rodzaje układu - likwidacyjny i sanacyjny (restrukturyzacyjny). Układ likwidacyjny ma na celu zaspokojenie wierzycieli przez likwidacje poszczególnych składników majątku. Może to się wiązać ze sprzedażą całego przedsiębiorstwa, jego części, poszczególnych składników majątku, lub przejęciu ich przez wierzycieli, przy spłacie pozostałych wierzycieli. Istotą układu sanacyjnego jest zaspokojenie wierzycieli w większym stopniu niż w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym przywróceniu mu zdolności konkurowania na rynku. Podstawowym elementem takiego układu jest restrukturyzacja wierzytelności mająca na celu zapewnienie przedsiębiorstwu stabilnej sytuacji, pozwalającej na odbudowę przedsiębiorstwa. Układ jest swego rodzaju ugodą, obligującą wierzycieli i dłużnika do pewnych ustępstw. Jednak układem objęci są wszyscy wierzyciele, na tych samych warunkach, niezależnie czy głosowali za czy przeciw układowi.

kwestie jurysdykcji zagranicznej polskich sądów upadłościowych oraz zasady współpracy z sądami i zarządcami zagranicznymi. Ponadto zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej źródłem powszechnie obowiązującego prawa i cżęścią krajowego porządku prawnego, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, są również ratyfikowane umowy międzynarodowe. W przypadku upadłości związanych z krajami członkowskimi UE stosuje się rozporządzenie Rady (WE) oparte na filozofi automatycznego uznawania wszczęcia postępowania upadłościowego we wszystkich krajach członkowskich. Za kraj prowadzenie postępowania uznaje się kraj, w którym mieści sie główny ośrodek działalności, a w przypadku spółek i osób prawnych kraj, w którym mieści się siedziba określona w statucie, chyba że zostanie przeprowadzony dowód przeciwny.

Zgodnie z puin wierzyciel zamieszkały lub mający siedzibę za granicą ma takie same prawa w postępowaniu upadłościowym jak wierzyciel krajowy z zastrzeżeniem obowiązku ustalenia na terenie RP pełnomocnika procesowego lub pełnomocnika do doręczeń. W razie nie wskazania pełnomocnika, pisma sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

and administrators. Moreover, in accordance with the Polish Constitution the source of universally binding law and part of the national legal order, after the publication in the journal of laws, are also ratified international agreements. In the case of bankruptcy involving EU Member States, Council Regulation (EC) based on the philosophy of automatic recognition of insolvency proceedings in all member countries. The country conducting the proceedings shall be the country in which the principal place of business is placed, in the case of companies and legal persons, the country in which the place specified in the statute, unless proof to the contrary will be conducted.

According to bankrapcy law creditor residing or established abroad have the same rights in bankruptcy proceedings as a national creditor except the obligation to indicate the Polish legal representative or attorney for service. If no indication of a representative, the court left the letter on file with effect of delivery.

This article provides a careful analysis of the arguments for and against the bankruptcy with the possibility of concluding an arrangement and a description of the activities carried out during such proceedings. Depending on debtors’ economic and financial situation, the court determines the type of bankruptcy, liquidation or with the possibility of an arrangement. In accordance with the provisions of bankruptcy law, in connection with the sanation function of insolvency, bankruptcies with the possibility of an arrangement are leaders. The task of such proceedings is “healing” the insolvent company to satisfy its creditors and exit from the crisis. In justified cases, there is a possibility of changing the bankruptcy type from liquidation arrangement and vice versa.

The authors distinguished two types of arrangement -decommissioning and restructuring. Decommissioning arrangement is intended to satisfy creditors by liquidation of individual assets. This may involve the sale of the entire enterprise, its parts, individual assets, or their acquisition by the creditors, upon repayment of other creditors. The essence of the restructuring arrangement is to satisfy creditors in a greater value than in the case of liquidation of the company, while restoring its ability to compete in the market. The basic element of such a system is a debt restructuring with a view to ensuring a stable company position, allowing for rebuilding the company.The arrangement is a kind of settlement, which obliges the creditors and insolvent and to make some concessions. However, the arrangement shall be liable to all creditors, under the same conditions, whether voted for or against the arrangement.




Janusz PłochThe article discusses the institution of the debtor’s assets security in the proceedings on the declaration of bankruptcy by setting up a temporary court supervisor or involuntary administrators.The second part of the article concerns the effects of an appointment of temporary court supervisor and involuntary administrator the protective proceedings. Protection of bankrupt’s assets should be conducted through proper surveillance and control of bankrupt activities and his company. This implies, however, the reduction of the debtor in the management rights. Getting beyond the debtor’s ordinary management must obtain the consent of temporary court supervisor. If there is no debtors‘ cooperation or he is to the detriment of creditors, it is possible to use other means of protecting assets, including the appointment of management enforced. In the original version of the Act, the debtor retained the right of the management and the powers of temporary court supervisor and involuntary administrators were vaguely defined, and overlaped conflicts between the two. The amendment of the 2009 issues of involuntary administrators and temporary court supervisor competence in injunction proceedings has been clarified. In the case of the first debtor retains the right to his propertys‘ limited management, in the second he completely loses the managment right.The rest of the article contains a collection and description of the duties, powers and responsibilities of temporary court supervisor and involuntary administrators

Artykuł omawia instytucje zabezpieczenia majątku dłużnika w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego (TNS) lub zarządcy przymusowego (ZP).

Druga część artykułu dotyczy skutków powoływania tymczasowego nadzorcy sądowego i zarządczy przymusowego w postępowaniu zabezpieczającym. Zabezpieczenie majątku upadłego powinno być prowadzone poprzez właściwy nadzór i kontrolę czynności upadłego i jego przedsiębiorstwa. Wiąże się to jednak z ograniczeniem dłużnika w prawie zarządu. Czynności dłużnika wykraczające poza zwykły zarząd muszą uzyskać zgodę TNS. W przypadku braku współpracy ze strony dłużnika lub działania przez niego na szkodę wierzycieli, możliwe jest zastosowanie innych środków zabezpieczających majątek, w tym również powołanie zarządu przymusowego. W pierwotnym brzmieniu ustawy, dłużnik zachowywał prawa zarządu, a kompetencje tymczasowego nadzorcy sądowego i zarządcy przymusowego były określone niejasno i zachodziły między nimi sprzeczności. W ramach nowelizacji z 2009 zagadnienia kompetencji TNS i ZP w postępowaniu zabezpieczającym zostały doprecyzowane. W przypadku pierwszego dłużnik zachowuje prawo do ograniczonego zarządu swoim mieniem, w przypadku drugiego zupełnie traci on prawo zarządu.

Dalsza część artykułu zawiera zbiór i opis obowiązków, kompetencji oraz odpowiedzialności tymczasowego nadzorcy sądowego i zarządcy przymusowego.

Meandry orzecznictwa i doktryny w kwestii skutków upadłości dewelopera. Ius est ars boni et aequi

Stanisław Gurgul

Judge Stanisław Gurgul in his article raises an important socially and legally debatable question of how to satisfy by the fallen estate development company the contractors‘claims, who signed the contract for the construction of the premises. The basis for the author’s discussion is a situation of marriage which demanded from the developer to make a declaration on the establishment of separate ownership of dwelling on them and the transfer of ownership of the property on them, along with participation in the common ownership of the building and land covered by the land register. Was issued a certificate of independent property, marriage included him in possession, but the developer refused to conclude an agreement transferring ownership of the property. After issuing the sentence, the developer filed for liquidation bankruptcy.The author analyzes the existing rules in this regard, bankruptcy law, Civil Code and court rulings. Finally, the author assesses legal status as a benefit to satisfy the claims of developers‘ counterparties. Raised by the author’s thesis allow to shed a completely new light on the issues raised in the article. The author argues that in the present legal claim to transfer the ownership of the property is satisfied preference in the bankruptcy liquidation.

Sędzia Stanisław Gurgul w swoim artykule porusza istotną społecznie i dyskusyjną pod względem prawnym kwestię sposobu zaspokojenia przez upadłą spółkę deweloperską roszczeń kontrahenta, który zawarł z nią umowę o budowę lokalu. Podstawą do rozważań autora jest sytuacja małżeństwa, które domagało się od dewelopera złożenia oświadczenia o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego i o przeniesieniu na nich własności tego lokalu wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku i w prawie własności działki objętej księgą wieczystą. Wydane zostało zaświadczenie o samodzielności lokalu, małżeństwo objęło go w posiadanie, jednak deweloper odmówił zawarcia umowy przenoszącej własność lokalu. Po wydaniu wyroku uwzględniającego powództwo, deweloper ogłosił upadłość likwidacyjną.Autor analizuje obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa upadłościowego i naprawczego, kodeksu cywilnego i wyroki sądów. Ostatecznie autor ocenia stan prawny jako korzystne dla zaspokojenia przedmiotowych roszczeń kontrahentów dewelopera. Podniesione przez autora tezy pozwalają rzucić zupełnie nowe światło na poruszane w artykule problemy. Autor stawia tezę, iż w obecnym stanie prawnym roszczenie o przeniesieniu własności nieruchomości jest zaspokajane w upadłości likwidacyjnej w sposób uprzywilejowany.



Podatek od nieruchomości w likwidacyjnym postępowaniu upadłościowymKolejne zmiany interpretacyjne organów podatkowych

Maria Głuszczak-Sondej

W niniejszym artykule przeprowadzona została dogłębna analiza zmian interpretacji podatku od nieruchomości w likwidacyjnym postępowaniu upadłościowym. Autorka stawia zasadnicze pytanie: według jakiej stawki podatek ten powinien być naliczany? Według stawki dla nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej czy według stawki dla nieruchomości „pozostałych“? Kilkukrotna różnica w wysokości tych stawek niejednokrotnie decyduje o możliwości prowadzenia postępowania upadłościowego z powodu braku środków na pokrycie jego kosztów.

Obecnie, jak pokazuje praktyka, podatek od nieruchomości w postępowaniach likwidacyjnych płacony jest zgodnie ze stawką dla nieruchomości prowadzących działalność gospodarczą. W pierwszej części artykułu autorka przytacza szereg argumentów, popartych wieloma aktami prawnymi, świadczących o fakcie, że przedsiębiorstwo postawione w stan upadłości obejmującej likwidację majątku nie prowadzi działalności gospodarczej. Celem postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego jest zlikwidowanie majątku przedsiębiorstwa i zaspokojenie wierzycieli a nie prowadzenie lub kontynuacja działalności gospodarczej. W dalszej części artykułu przytoczone zostają definicje pojęć przedsiębiorcy i działalności gospodarczej.

Ostatnia część artykułu zawiera obecną interpretację organów podatkowych popartą wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. Podatek od nieruchomości jest podatkiem majątkowym, który nie nawiązuje do efektów ekonomicznych uzyskiwanych przez podatnika poprzez wykorzystanie nieruchomości. Ponadto, nawet czasowy, brak wykorzystania (a za taki uważa sie postępowanie upadłościowe) nieruchomości przez przedsiębiorcę, nie daje możliwości wyłączenia jej ze stawki przewidzianej dla gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

In this article was carried out in-depth analysis of changes in the interpretation of property tax in liquidation bankruptcy proceedings. The author raises a crucial question: at what rate of tax should be charged? The rate for real estate related business activities, or the rate for the “other”? Significant difference in the amount of these rates often determines the possibility of insolvency proceedings due to lack of funds to cover its costs.

Now, as practice shows, the property tax paid in the liquidation proceedings is paid according to the rate for real estate entrepreneurs. In the first part of the article the author cites a number of arguments, supported by multimodal legislation, testifying to the fact that the company faced bankruptcy, involving liquidation of assets is not engaged in business activities. The purpose of bankruptcy proceedings involving liquidation of the bankrupt company’s assets is to satisfy the creditors and not the conduct or continuation of business. Later in the article are quoted definitions entrepreneurs and business.

The last part of the article contains the current interpretation of tax authorities, supported by the Regional Administrative Court ruling in Olsztyn. Property tax is a tax on wealth that does not refer to the economic effects generated by the taxpayer through the use of the property. Furthermore, even temporary, lack of use (and as such is considered to bankruptcy) estate by the entrepreneur, does not allow the exclusion of the rate provided for land, buildings and structures associated with conducting business.




Marek GrzywaczThis article describes the problems of bankrupt energy companies in terms of concessions and energy law. Under the Law on freedom of economic activity, energy production and marketing of fuels is a licensed activity. These restrictions are aimed primarily at the country’s energy security while maintaining the ecological requirements. According to the Energy Law is not possible for bankrupt companies to obtain concessions. In the case of bankruptcy of the company performing the concession, there are some possible solutions. The first and simplest is to revoke or change the scope of the concession. In addition bankrupcy law prohibits liquidator or administrator, conduct an activity requiring a license or permit, unless otherwise stated in the Act or an agreement of that license or permit. In the case of bankruptcy just before the end of the implementation of the concessions, not later than 18 months before it expires, it is possible to extend the concession.

However, if the trustee did not extend the concession, it is possible that the Chairman of ERO, with a view to ensuring national energy security, may order the company to continue operations for a period not longer than 2 years. This is possible only in the temporary absence, on the local market, companies that are able to operate in a similar range of technical reasons or due to lack of concessions.

W artykule tym opisana jest problematyka upadłości przedsiębiorstw energetycznych w aspekcie koncesji i prawa energetycznego. Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, wytwarzanie energi i obrót paliwami jest działalnościa koncesjonowaną. Ograniczenia te mają na celu przede wszystkim zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowaniu wymagań ekologicznych. Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne nie jest możliwe aby koncesje uzyskał pomiot znajdujący się w stanie upadłości. W przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa realizującego koncesję, możliwe jest kilka rozwiązań. Pierwszym i najprostrzym jest cofnięcie lub zmiana zakresu koncesji. Ponadto PUiN zakazuje syndykowi lub zarządcy, prowadzenia działalności wymagającej koncesji lub zezwolenia, chyba że co innego wynika z ustawy lub umowy tejże koncesji lub zezwolenia. W przypadku ogłoszenia upadłości bezpośrednio przed końcem okresu realizacji koncesji, nie później niż 18 miesięcy przed jej wygaśnięciem, możliwe jest przedłużenie koncesji.

Jeśli jednak syndyk nie wydłużył koncesji, możliwe jest, że Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, mając na względzie zagwarantowanie bezpieczeństwa energetycznego kraju, może przedsiębiorstwu nakazać kontynuację działalności na okres nie dłuższy niż 2 lata. Możliwe jest to tylko w przypadku braku w danym momencie, na lokalnym rynku przedsiębiorstw zdolnych prowadzić działalność w podobnym zakresie ze względów technicznych lub z powodu braku koncesji.

Upadłość transgraniczna w polsko-niemieckim obrocie prawnym

Niniejszy artykuł porusza problematykę tzw. upadłości transgranicznej uregulowanej w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29.05.2000 roku w sprawie postępowania upadłościowego. Przedmiotowe rozporządzenie weszło w życie w stosunku do Niemiec w dniu 31.05.2002 roku, a w stosunku do Polski z chwilą jej akcesji do Unii Europejskiej, tj. z dniem 01.05.2004 roku. W artykule omówiono przedmiotowy i podmiotowy zakres zastosowania rozporządzenia, cel rozporządzenia, jak również rodzaje postępowań upadłościowych uregulowanych przez rozporządzenie 1346/2000, tj.: główne postępowanie upadłościowe, uboczne postępowanie upadłościowe, wtórne postępowanie upadłościowe oraz niezależne uboczne postępowanie upadłościowe. Autorki artykułu przywołują ponadto kilka przykładów praktycznych dotyczących zastosowania rozporządzenia 1346/2000 na gruncie polsko-niemieckim.

Following article concerns the issue of so-called cross-border insolvency regulated in Council Regulation (EC) No 1346/2000 of 29.05.2000, concerning the bankruptcy proceedings. The regulation entered into force for Germany on 31.05.2002, and in Poland upon its accession to the European Union, i.e. on 01.05.2004 year. The article discusses the material and personal scope of the Regulation, the purpose of regulation, as well as the types of insolvency proceedings governed by Regulation 1346/2000, i.e. the main insolvency proceedings, side bankruptcy proceedings, derivative bankruptcy and the independent side insolvency proceedings. The authors also cite the several practical examples of application of Regulation 1346/2000 on the Polish-German basis.

Sabina Guzenda, Magdalena Stawska -Höbel




Paweł SadowskiThis article contains practical conclusions, gathered from the perspective of the receiver with 40 V working group session of the United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL) on bankruptcy law, held on October 31-November 4, 2011 in Vienna. Chairman of the Polish delegation was, seconded by the Ministry of Justice, SSR Emil Szczepaniak. It also consisted of two members of the National Chamber of insolvency administrators, delegated by Ministry Economy-Dean Jerzy Slawek and Associate Dean Paweł Sadowski-author of the article. The objects of the congregation were selected issues concerning the debtor’s affairs center COMI (center of main interests) and liability of board members. The work aimed to develop the provisions of the Model Law on Cross-Border Insolvencies and Legislative Guide on Insolvency Law. In connection with the Polish presidency in the EU, the Polish delegation held an independent meeting for delegations of EU Member Counteries.In this article the author argues that it is impossible to V Working Group UNCITRAL to generate documents directly applicable in professional practice of the court administrators. They provide basic, general principles that gradually introduced will lead to standardize regulation and will form the basis for future legislative procedures. In the article are also listed legal acts, based on which should be carried out cross-border proceedings.

Niniejszy artykuł zawiera wnioski praktyczne, zgromadzone z perspektywy syndyka z 40 sesji V grupy roboczej Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL) dotyczące prawa upadłościowego, odbywającej się w dniach 31 października-4 listopada 2011 we Wiedniu. Przewodniczącym polskiej delegacji był delegowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, SSR Emil Szczepaniak. W jej skład wchodziło również dwóch członków Krajowej Izby Syndyków, delegowanych przez Ministerstwo Gospodarki- Dziekan Jerzy Sławek oraz Prodziekan Paweł Sadowski-autor artykułu.

Przedmiotem Obrad były wybrane kwestie dotyczące centrum spraw dłużnika COMI (center of main interests) oraz odpowiedzialności członków zarządu. Prace miały na celu rozwinięcie postanowień Prawa Modelowego dotyczącego Upadłości Transgranicznej oraz Przewodnika Legislacyjnego dotyczącego Prawa Upadłościowego. W związku z prezydencją Polski w UE, polska delegacja zorganizowała różnież niezależne spotkanie delegacji państw członkowskich.

W artykule autor argumentuje, że niemożliwe jest aby V Grupa Robocza UNCITRAL wypracowała dokumenty mające bezpośrednie zastosowanie w praktyce zawodowej zarządcy sądowego. Stanowią one podstawowe, ogólne zasady, które stopniowo wprowadzane doprowadzą do standaryzacji uregulowań prawnych i stanowić będą podstawy przyszłych procedur legislacyjnych. W artykule zostają również wymienone akty prawne w oparciu, o które powinny być prowadzeone postępowania trans-graniczne.


dr Marcin PęksykThe following article presents an attempt to contextualise the idea of the appraisal of bankrupted enterprises within the environment of the Interpretative Note No.5 (The General Rules of Business Enterprise Valuation) of Polish Federation of Valuers’ Association. Furthermore author discusses the relevant issues related to identification and valuation of the cash generating units embedded in bankrupted enterprise.

Artykuł stanowi kontynuację dyskusji o podwalinach wyceny przedsiębiorstw metodą upadłościową zapoczątkowanej artykułem Joanny Opalińskiej „Metodologia opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego. Prosta metoda, trudna wycena. Zarys problemu”. Autor przedstawia wyzwania związane z proponowaną upadłościową metodą wyceny przedsiębiorstw w kontekście stosowanych w kraju standardów wyceny takich jak na przykład zawarte w Nota Interpretacyjna Nr 5 „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw” stanowiąca element Powszechnych Krajowych Zasad Wyceny obowiązujących Rzeczoznawców majątkowych. Ponadto, autor dyskutuje pewne szczegółowe zagadnienia jak np. wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa upadłego, przywołane w pracy Joanny Opalińskiej.


Sprawy Izby rozwijają się szalenie dynamicznie w sposób często przerastający moje wyobrażenia. Bieżący kwartał przyniósł szereg niespodziewanych zdarzeń. Nie zabrakło w nim także tych zaplanowanych i wcześniej świadomie przez Izbę przygotowywanych. Chronologicznie rzecz ujmując członkowstwo w Izbie doczekało się materializacji w postaci legitymacji członkowskich. Są to legitymacje w postaci kart plastikowych, zaopatrzone w zdjęcie i znak holograficzny na dany rok. Dodatkowo na karcie znajduje się elektroniczny „chip”, który być może w przyszłości wykorzystamy do ewidencji historii pracy zawodowej danego syndyka w taki sposób, by każdy sąd upadłościowy wkładając kartę do czytnika mógł zapoznać się z doświadczeniami ale także uwagami dotyczącymi pracy członka Izby. W tym miejscu chciałbym podziękować Sędziom, którzy przyczynili się do tego, iż legitymując się wspominanym dokumentem możemy bez rewizji osobistej wchodzić do gmachów Sądów. To dla nas bardzo ważne w codziennej pracy, kiedy to będąc w ruchu mamy ze sobą „podręczne biuro” a czasem, wchodząc do Sądu razem z upadłym czy osobami trzecimi musimy poddać się szczegółowej kontroli, okazując tym samym wszem i wobec zawartość naszych kieszeni, toreb itp., mieszczące czasem rzeczy, których w związku z prowadzonym postępowaniem nie chcielibyśmy okazywać. Bardzo w imieniu Członków Izby dziękuję a tych Sędziów, którzy nie przychylili się do naszych próśb, proszę serdecznie o ponowne przeanalizowanie sprawy.

Kolejne wydarzenie, o którym chciałbym wspomnieć to szkolenie Akademii Syndyków, która funkcjonuje w ramach Izby, które to odbyło się w Mielnie. Tam też ujrzał światło dzienne kolejny, musze przyznać, że bardzo dobrze oceniany numer FENIX PL. Szkolenie uważam za bardzo udane. Uważnie uczestniczyłem we wszystkich sesjach szkoleniowych i musze przyznać, iż imponująca frekwencja (ponad 50 uczestników) korespondowała w pełni z jakością szkolenia. Jakże mogło być inaczej, skoro na szkoleniu zjawił się sam „papież prawa upadłościowego” Pan Sędzia Stanisław Gurgul, który emanował mimo swojego zacnego już wieku, błyskotliwością połączoną z ultramerytoryczną wiedzą. Przyznam również, iż pozostali prelegenci nie byli

wyłącznie tłem dla SSA Gurgula. Zarówno Sędzia Dariusz Szymczak z Koszalina jak też Sędzia Grzegorz Kister z Lublina, pokazali klasę wykładając meritum praktycznego podejścia w omawianych przez nich problemach. Jedynym wykładowcą z poza grona sędziowskiego była Pani Elżbieta Bińczyk, Sekretarz Krajowego Stowarzyszenia Ochrony Informacji Niejawnych, która perfekcyjne zmierzyła się z problemem ochrony danych osobowych jak też dostępu do informacji niejawnych.

W dniu 13 października 2011r. odbyły się warsztaty upadłościowe, zorganizowane przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Warsztaty były skierowane dla banków, instytucji finansowych oraz dla firm zarządzających wierzytelnościami. Wśród prelegentów obok rpr Piotra Zimmermana, na zaproszenie Organizatora wystąpił Prodziekan Lechosław Kochański, który omówił pozycję instytucji finansowych i banków jako wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Niedługo potem odbyłem spotkanie z przedstawicielami Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju z Panią Frederique Dahan – szefem projektu i Panem Profesorem Ronaldem Harmer - UCL London. Krajowa Izba Syndyków zainteresowała przedstawicieli EBOR jako twór samorządowy, w związku z tym na początku spotkania zostałem poproszony o przedstawienie idei powstania Izby jej celów oraz zamierzeń. Następnie omówiliśmy szereg problemów nurtujących przedstawicieli EBOR. Wśród

Słowa od Dziekana


poruszonych spraw znalazły się m.in. kwestie związane ze standardami postępowania syndyków i działań Izby w kierunku opracowania tzw. dobrych praktyk; działania Izby w celu uchwalenia ustawy o zawodzie syndyka; bezpieczeństwo wykonywania zawodu syndyka w tym problem zawieszenia licencji; problem wymagań do uzyskania licencji podczas omawiania którego przedstawiciele EBOR zgodzili się z krytyką obniżenia wymogów egzaminacyjnych; poruszyliśmy również problem zdobywania doświadczenia syndyków nieprowadzących dotąd postępowań upadłościowych.

W kwestii wyznaczania syndyka, został omówiony obecny model funkcjonujący w Polsce i poruszona została idea zwiększenie roli Rady Wierzycieli w przedmiocie akceptacji co do podmiotu pełniącego funkcję syndyka. Podczas spotkania, szeroko dyskutowany był problem funkcji Sędziego Komisarza, łącznie z wprost skierowanym do mnie pytaniem o konieczność istnienia takiej funkcji w postępowaniu upadłościowym. Stanowisko jakie zająłem w tej sprawie zmierzało do podkreślenia konieczności roli Sędziego Komisarza, przy braku mechanizmów bieżącej kontroli kosztów postępowań, dyscyplinowania terminów, oraz potrzeby konsultacji w odniesieniu do problemów prawnych i społecznych pojawiających się w postępowaniach.

Uwagi EBOR, w których wyrażano obawę o brak kompetencji biznesowych wśród organów sądowych w postępowaniu upadłościowym, zostały przeze mnie skomentowane jako niezasadne, z uwagi na znaną mi praktykę dokształcania się sędziów w zakresie finansów i zarządzania. Co więcej wskazałem, iż złożoność spraw upadłościowych i niejednokrotnie milionowe wartości mas upadłości, sugerują rozważenie przeniesienia właściwości spraw upadłościowych pod kognicję Sądów Okręgowych, co wiąże się w mojej ocenie ze stabilizacją kadry sędziowskiej, tej właśnie kadry, która pozyskując dodatkowe kompetencje w zakresie finansów czy zarządzania, pozyskując coraz to większe doświadczenia w postępowaniach upadłościowych, często w drodze wyboru ścieżki awansu zawodowego, przestaje wykorzystywać latami zdobyte kompetencje orzekania w jakże ważnych dla rozwoju gospodarki sprawach, przechodząc do sądów okręgowych w których jak wiemy nie funkcjonują wydziały upadłościowe.

Innym problemem poruszonym przez EBOR była proporcja rodzaju postępowań i omówienie przyczyn znikomej ilości postępowań naprawczych oraz upadłości z możliwością zawarcia układu. Moje postrzeganie tego problemu, sprowadza się do krytycznej mimo wszystko oceny bieżących regulacji prawnych dotyczących postępowania naprawczego. Kosmetyczne zmiany jakie ostatnio miały miejsce w regulacjach dotyczących tegoż właśnie postępowania nie poprawiły atrakcyjności tej procedury dla przedsiębiorców. Wydaje się, że ta właśnie procedura wymagać będzie w najbliższym czasie daleko idących zmian, pozwalających przedsiębiorcom częściej sięgać po ochronę preinsolwencyjną w formie uproszczonej z niewielką ingerencją sądów upadłościowych. Podobnie postępowania z możliwością zawarcia układu, posiadając

liczne bariery funkcjonalne winny być z uwagi na niewielką ich efektywność poddane ponownej weryfikacji legislacyjnej dążącej do większej ich popularności i efektywności. Zresztą wspomniana wyżej efektywność, już jako walor postępowań upadłościowych w ogóle jest zagadnieniem nad którym warto się pochylić i być może poprzez Krajową Izbę Syndyków rozpocząć przygotowania do benchmarkingu różnych aspektów prowadzonych postępowań.

Jako że EBOR był zainteresowany problematyką wysokości wynagrodzeń syndyków, krytycznie oceniłem kwestie określenia w ustawie limitu wynagrodzenia. Problem dotyczy oczywiście dużych upadłości, wymagających znacznego zaangażowania, ponadprzeciętnych umiejętności oraz podejmowania ryzyka a także prawa syndyków do ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej według sum ubezpieczenia w kwotach korelujących z wartościami tychże mas upadłości i możliwej odpowiedzialności odszkodowawczej, wielokrotnie przekraczających wymagane ustawowo wartości obowiązkowego OC syndyka.

Ważnym problemem podniesionym przeze mnie była kwestia niewystarczających narzędzi i kompetencji posiadanych przez syndyka. Wskazałem tu na brak możliwości korzystania z baz danych CEPIK czy ksiąg wieczystych w trybie przeszukiwania wg. właściciela, brak możliwości wglądu w dokumentację upadłego posiadaną przez organy skarbowe, brak możliwości współpracy z bankami w kontekście weryfikacji przepływów finansowych i posiadanych rachunków. Zdziwienie EBOR wywołał również fakt nieposiadania przez syndyka prawa do złożenia wniosku o przeszukanie w związku z prowadzonym postępowaniem. Pewną niekonsekwencje widzę również w zależnościach syndyk – komornik. Skoro syndyk jest jedynym podmiotem prowadzącym egzekucję uniwersalną, dlaczego w sprawach dotyczących egzekucji uniwersalnej, nie mógłby wykonywać czynności egzekucji syngularnej, np. w odniesieniu do dłużników masy upadłości? Wiemy doskonale jak znacznie przyspieszyłyby postępowania, jeśli sami moglibyśmy wykonywać czynności, które zlecamy komornikom. Efektem tego spotkania oraz innych zaplanowanych przez EBOR w związku prowadzonym projektem winno być opracowanie problemowe, którego obietnicę przesłania Izbie złożyła Pani Frederique Dahan.

W tym samym dniu, w którym spotkałem się z EBOR, miała miejsce X Ogólnopolska Konferencja Wieczystkosięgowa „Księgi wieczyste i hipoteki w praktyce sądowej i bankowej”. Konferencja była zorganizowana przez Fundację na Rzecz Kredytu Hipotecznego we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, którego przedstawicielka, Pani Dyrektor Departamentu Sądów Powszechnych SSA Grażyna Kołodziejska przewodniczyła konferencji. Przedstawiciele Krajowej Izby Syndyków w osobach prodziekana Macieja Rocha Pietrzaka oraz prodziekana Mariusza Niziołka zasiedli w Loży Komentatorów i aktywnie uczestniczyli w tejże konferencji.


Pracowity dla Izby kwartał zwieńczyło najbardziej chyba prestiżowe do tej pory wydarzenie w życiu zarówno Izby, jak i w moim czyli udział w sesji V Grupy Roboczej UNCITRAL - Komisji ONZ w zakresie Międzynarodowego Prawa Handlowego (United Nations Commision on International Trade Law). Blisko tygodniowa sesja w Centrum ONZ w Wiedniu na której przebywałem wspólnie z Prodziekanem Pawłem Sadowskim była efektem przyjęcia zaproszenia skierowanego do Krajowej Izby Syndyków przez Ministerstwo Gospodarki . Ponieważ była to oficjalna delegacja naszego kraju, miała również swojego przewodniczącego w osobie Sędziego Emila Szczepanika, pod kierownictwem którego zorganizowaliśmy w ramach prezydencji Rzeczpospolitej w Unii Europejskiej, spotkanie delegacji krajów członkowskich UE, biorących udział w sesji V Grupy Roboczej. Chcę wyrazić słowa podziękowania i skierować je do Ministra Gospodarki za to, iż dostrzeżono Krajową Izbę Syndyków jako organizację, która będzie w stanie podołać wyzwaniu i będzie godnie reprezentować nasz kraj w pracach UNCITRAL. W mojej ocenie wybór Izby jest nie tylko wyróżnieniem ale przede wszystkim jest dostrzeżeniem przez Ministra Gospodarki wagi problematyki upadłościowej w świadomym kształtowaniu polityki gospodarczej państwa i roli nas syndyków w tymże procesie .

Tematyka obrad V Grupy Roboczej UNCITRAL, skupiała się wokół dwóch zagadnień. Pierwsze z nich dotyczyło problemu COMI (Centre of Main Interests), czyli głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. Problem ten w miarę jasno zdefiniowany w regulacji rozporządzenie Rady (WE) Nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. stanowi nie lada wyzwanie w upadłościach trans granicznych krajów nie stosujących wspominanego wyżej rozporządzenia. Nawiązała się szeroka dyskusja co do zakresu definicji COMI i potrzeby zdefiniowania tego terminu w prawie modelowym UNCITRAL oraz wskazania wytycznych legislacyjnych (Guide to Enactment). Efektem dwudniowej wymiany poglądów, było przyjęcie stanowiska, iż w zagranicznym postępowaniu upadłościowym nie jest możliwe ścisłe wskazanie daty determinacji COMI dłużnika. Wskazano kilka możliwych dat związanych z postępowaniem upadłościowym w tym min. data złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości czy data złożenia wniosku o uznanie postępowania zagranicznego. Przychylono się jednak do poglądu określającego związek pomiędzy zmianą COMI dłużnika a momentem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co miałoby określać właściwą jurysdykcję, pozostawiając kwestię uznania postępowania za główne lub uboczne właściwemu sądowi. Zauważono również problem determinacji COMI dla tzw. Enterprise Groups czyli grup kapitałowych kontrolowanych przez tego samego właściciela i zgodnie stwierdzono, iż wskazane byłyby determinanty COMI również dla tych podmiotów.

Druga część obrad skupiała się wokół odpowiedzialności osób zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika w postępowaniach upadłościowych ale też preinsolvencyjnych. Grupa uznała, iż jest rzeczą niezmiernie ważną znalezienie balansu pomiędzy wczesnym identyfikowaniem stanu niewypłacalności i składaniem

wniosków przez zarządy a pożądanym zjawiskiem uczestniczenia najlepiej wykwalifikowanych menedżerów w fazie wychodzenia z trudności finansowych firmy. Staje się to niemożliwe w sytuacji, kiedy chcące uwolnić się od odpowiedzialności osobistej zarządy, składają wnioski jedynie w tym celu, pomijając zupełnie (ze zrozumiałych dla mnie przyczyn) próbę uratowania firm i miejsc pracy.

Grupa zasygnalizowała chęć wypracowania w tym zakresie rozwiązań modelowych. Należy przy tym dodać, iż krąg osób odpowiedzialnych nie został ściśle zdefiniowany a zgodny pogląd grupy zidentyfikował jedynie formalnie wyznaczone osoby zarządzające. Co do odpowiedzialności pozostałych osób na stanowiskach kierowniczych grupa pozostała przy poglądzie odpowiedzialności formalnie wyznaczonych zarządzających, ale zasygnalizowała problem egzemplifikacji stanowisk, które mogą być objęte nazwą „zarządzający”.

Mam głęboką nadzieję, iż dalsze prace grupy będą przebiegały z udziałem przedstawicieli Krajowej Izby Syndyków, która na forum międzynarodowym przyjęła nazwę anglojęzyczną „Polish National Chamber of Insolvency Practitioners”.


Fenix PL poleca:

„Świat do przeróbki. Spekulanci, bankruci, giganci i ich rywale” to najnowsza książka autorstwa profesora Witolda M. Orłowskiego. Znany ekonomista dokonuje w niej diagnozy stanu światowej gospodarki w dobie kryzysu i podejmuje próbę określenia kierunków jej rozwoju w kolejnych dekadach.

“Książka profesora Orłowskiego to katalog problemów gospodarczych świata. Bez ich analizy trudno jest zrozumieć, w którą stronę będzie zmierzał. Erudycja autora sprawia, że lektura będzie dla Państwa czystą przyjemnością” - napisał Marek Belka.

Jan Krzysztof Bielecki powiedział: “W czasach największego od 80 lat kryzysu to po prostu lektura obowiązkowa.”

Trzy lata po upadku banku inwestycyjnego Lehman Brothers, który zapoczątkował Globalny Kryzys można pokusić się o stwierdzenie, że był to symboliczny początek XXI wieku. Kryzys obalił serię ekonomicznych tabu. Wstrząsnął sektorem bankowym i giełdami. Zagroził bankructwem wielkich państw. Obnażył słabość gospodarek Europy

i USA. Kiedy skończy się kryzys i jak będzie wyglądał świat po nim? Jaki wpływ na globalne zmiany mają ekologia i technologia? Na te i wiele innych pytań odpowiada w swojej najnowszej książce Witold M. Orłowski.

Witold M. Orłowski jest profesorem ekonomii i autorytetem w dziedzinie polityki g o s p o d a r c z e j . Dyrektor Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej i główny doradca ekonomiczny firmy PwC. W latach 2001-05 był szefem zespołu doradców ekonomicznych prezydenta RP. Znany i ceniony komentator polskich i zagranicznych mediów, pisarz i felietonista.

Świat do przeróbki. Spekulanci, bankruci, giganci i ich rywale. Witold M. OrłowskiWydawnictwo Agora, 2011r. ISBN 978-83-268-0532-5

Instytucja „administratora hipoteki” i „administratora zastawu rejestrowego” w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym. Stanisław GurgulWydawnictwo C. H. Beck, Monitor Prawa Handlowego nr 1/2011. ISSN 2083-0270

Z dniem 20.02.2011 r. weszła w życie ustawa z dn. 26.06.2009 r., o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw. Od tego momentu w polskim porządku prawnym, obok instytucji administratora zastawu rejestrowego, funkcjonuje instytucja administratora hipoteki. W artykule Autor omawia szczegółowo te instytucje, przedstawiając między innymi przesłanki i sposób ich ustanowienia, zakres działania i ich kompetencje oraz udział w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym.

Stanisław Gurgul jest Sędzią Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, w stanie spoczynku. Wybitny znawca i praktyk Prawa Upadłościowego i Naprawczego, autor wielu opublikowanych artykułów, opracowań i opinii.

TERMINARZ NAJBLIŻSZYCH IMPREZ

26.01.2012 Warsztaty Upadłościowe Kraków

2-4.03.2012 Akademia Syndyków Karkonosze

24-26.05.2012 Konferencja INSOL EUROPE Poznań

Fenix PL nr 6

Documents

Transcript of Fenix PL nr 6