biologia - uploads.wszpwn.com.pluploads.wszpwn.com.pl/uploads/oryginal/0/2/dee09bd1_Biologia... ·...

b i o l o g i a

o d p o w i e d z iPeWNiak gimnazjalny

3

b i o l o g i a

Dział Moduł Strona

Wstęp 5

I 1. Związki chemiczne budujące organizmy żywe 8

2. Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii w organizmach żywych 9

3. Budowa i funkcjonowanie komórki 10

Lista kontrolna 11

II 4. Klasyfikowanie organizmów: wirusy, bakterie, protisty, grzyby, porosty 12

5. Rośliny zarodnikowe 13

6. Rośliny nasienne 14

Lista kontrolna 15

III 7. Zwierzęta bezkręgowe 1 16

8. Zwierzęta bezkręgowe 2 17

9. Kręgowce zmiennocieplne 18

10. Kręgowce stałocieplne 19

Lista kontrolna 20

IV 11. Ekologia 21

12. Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego 22

Lista kontrolna 23

V 13. Tkanki zwierzęce 24

14. Człowiek: układ pokarmowy 25

15. Człowiek: układ oddechowy 26

16. Człowiek: układ krążenia 27

17. Człowiek: układ wydalniczy i skóra 28

Lista kontrolna 29

VI 18. Człowiek: układ nerwowy 30

19. Człowiek: narządy zmysłów 31

20. Człowiek: układ ruchu 32

21. Człowiek: układ rozrodczy 33

Lista kontrolna 34

s p i st r e ś c i

4

VII 22. Człowiek: układ dokrewny 35

23. Człowiek: układ odpornościowy 36

24. Stan zdrowia i choroby 37

Lista kontrolna 38

VIII 25. Genetyka: podstawowe pojęcia genetyki 39

26. Genetyka: kod genetyczny i jego odczytywanie 40

27. Genetyka: dziedziczenie cech 41

28. Genetyka: mutacje 42

29. Ewolucja życia 43

30. Globalne i lokalne problemy środowiska 44

Lista kontrolna 45

Odpowiedzi do zadań 46

Zestawy egzaminacyjne 47

Klucze do zestawów egzaminacyjnych 48

o d p o w i e d z iPeWNiak gimnazjalny

5

b i o l o g i a

w s t ę p

Gimnazjalisto!

Przed Tobą egzamin kończący naukę w gimnazjum. Egzamin składa się z trzech części: humanistycznej, matematyczno- -przyrodniczej oraz z języka obcego nowożytnego. Część mate-matyczno-przyrodnicza podzielona jest na dwa odrębne arku-sze: matematyczny i przyrodniczy. Wiadomości i umiejętności biologiczne sprawdzane są w zadaniach wchodzących w skład arkusza przyrodniczego. Ten etap egzaminu trwa 60 minut, zatem na rozwiązanie zadań z biologii masz około 15 minut.

Zadania z biologii

Przygotowany zestaw zadań ma sprawdzić, w jakim stopniu potrafisz:• korzystać z różnych źródeł informacji biologicznej• identyfikować związki i zależności oraz wyjaśniać zjawiska

i procesy• stosować wiedzę i umiejętności w praktyce.

Typy zadań

Zadania z biologii mają wyłącznie formę zamkniętą. Są zróżni-cowane pod względem sprawdzanych wiadomości i umiejętno-ści, poziomu trudności, a także sposobu udzielania odpowiedzi. Polegają najczęściej na dopasowaniu gotowych elementów. Mogą opierać się na informacjach odczytywanych z tabel i tekstów źró-dłowych oraz ze schematów i rysunków. Często odwołują się do doświadczeń i obserwacji biologicznych.Zadania wielokrotnego wyboru z jedną poprawną odpowie-dzią – wybór jednej poprawnej odpowiedzi z kilku możliwych, często na podstawie informacji wprowadzającej do zadania (np. tabeli, wykresu, diagramu, tekstu). Zadania wielokrotnego wyboru – wybór kilku poprawnych od-powiedzi z kilku zaproponowanych, często na podstawie infor-macji wprowadzającej do zadania.

Zadania z luką – uzupełnienie zdania, tekstu, schematu, zesta-wienia poprzez wstawienie w odpowiednie miejsca wyrazów, określeń, liter czy cyfr wybranych z kilku podanych.Zadania na dobieranie – przyporządkowanie lub uporządkowa-nie w określonej kolejności pary elementów wybranych ze wska-zanych zbiorów (np. wyrazów, wyrażeń, rysunków, symboli) we-dług podanych kryteriów.Zadania typu prawda/fałsz – ocenienie prawdziwości podanych zadań lub stwierdzeń najczęściej poprzez zaznaczenie odpowied-nio P – prawda, F – fałsz lub T – tak, N – nie.

Strategie egzaminacyjne i kryteria oceniania

Pamiętaj, aby przy rozwiązywaniu zadań dokładnie czytać pole-cenia i zapisywać odpowiedzi w przeznaczonych na to miejscach, w formie wymaganej w treści polecenia. W tym celu podczas czy-tania polecenia zwróć uwagę na zdania zawierające czasowni-ki operacyjne (np. wybierz, zaznacz, wstaw, dokończ, dopasuj) precyzyjnie określające właściwy sposób wykonania zadania.Zadania zamknięte zapewniają obiektywizm punktowania i są oceniane według jednolitych kryteriów. Przy ocenie przyznaje się tylko pełne punkty. Brak odpowiedzi, błędna odpowiedź lub zaznaczenie większej liczby odpowiedzi niż wskazano w polece-niu ocenia się na 0 (zero) punktów. Pamiętaj, aby wybierać tyle elementów, ile wymaga polecenie.Zadania z biologii i punkty, które możesz uzyskać za ich pra-widłowe rozwiązanie, stanowią 25% egzaminu przyrodniczego. Bardzo ważne jest kontrolowanie czasu w trakcie pisania eg-zaminu, zacznij więc od tych zadań, na które znasz odpowie-dzi. Zadania zgromadzone w tej książce pomogą Ci powtórzyć i usystematyzować wiedzę biologiczną. Pozwolą Ci też oswoić się ze specyficzną formą zadań egzaminacyjnych i poznać tech-niki ich rozwiązywania.

Życzymy powodzenia na egzaminie.Autorzy i Wydawnictwo

z a d a n i a

8 liczba punktów możliwa do uzyskania Twoja liczba punktów

Związki chemiczne budujące organizmy żywe

Materiał do zadania 1

Do budowy komórki potrzebne są różne pierwiastki. Najważniejszymi z nich, tworzącymi wszystkie związki organiczne, są węgiel, wodór i tlen. W białkach i kwasach nukleinowych występuje dodatkowo azot. Siarka występuje w białkach, a fosfor zawarty jest tylko w kwasach nukleinowych. Wszystkie wymienione pierwiastki zwane są inaczej biogennymi.

(0–1) Na podstawie podanych informacji zaznacz na-zwę związku organicznego, którego cząsteczka zawiera wszystkie wymienione pierwiastki biogenne oprócz siarki.A. tłuszczB. przeciwciało

C. DNAD. glukoza

liczba uzyskanych punktów


Uczniowie postanowili udowodnić, że węgiel pełni kluczową rolę dla istnienia życia. W tym celu przygotowali trzy zestawy doświadczalne, jak pokazano na schemacie. W pierwszej probówce ogrzewali cztery suszone grzyby, w drugiej – dziesięć suchych ziaren pszenicy, w trzeciej – plasterek suszonego mięsa. W każdym z zestawów woda wapienna zmętniała w kontakcie z wydzielającym się gazem.

(0–1) Oceń prawidłowość uwag na temat zestawu do-świadczalnego. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasad-niona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

Podczas ogrzewania wydziela się CO2, który po-

woduje zmętnienie wody wapiennej.T N

Dłuższe ogrzewanie spowoduje zwęglenie próbek, co dowodzi powszechnego występowania węgla w komórkach grzybów, roślin i zwierząt.

T N


(0–1) Tabela przedstawia procentową zawartość wody w różnych częściach roślin.

Nazwa części rośliny Średnia zawartość wody (w %)

młode liście 90

dojrzałe liście 72

zielone łodygi 75

zdrewniałe łodygi 60

nasiona 10

Na podstawie danych z tabeli oceń prawdziwość informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.

Im starsza część rośliny, tym więcej wody w jej ko-mórkach do procesów życiowych. P F

Organy rośliny zdolne do przeprowadzania proce-su fotosyntezy mają więcej wody niż te, które nie mają takiej zdolności.

P F


(0–2) W poniższych zdaniach podano informacje o funk-cjach podstawowych grup związków chemicznych. Które to grupy? Wybierz je spośród podanych A-F.A. węglowodanyB. białka.C. tłuszcze

D. kwasy nukleinowe.E. witaminyF. sole mineralne

5.1.Są najbardziej zróżnicowa-ną grupą pod względem pełnionych funkcji.

A B C D E F

5.2.Przechowują informację ge-netyczną o budowie białek komórki.

A B C D E F



Białka zbudowane są z aminokwasów i dzielą się na biał-ka proste oraz złożone. W komórkach organizmów ży-wych tworzą rusztowania komórek, tkanek i narządów oraz biorą udział w skurczu włókien mięśniowych (aktyny i miozyny). Niektóre z nich (np. insulina) regulują proce-sy wzrostu i rozwoju organizmu, inne (np. przeciwciała) biorą udział w zwalczaniu patogenów. Bardzo ważną rolę odgrywa hemoglobina, która łączy się nietrwale z tlenem i dostarcza go do komórek. Białka enzymatyczne trawią pokarmy w przewodzie pokarmowym.

(0–1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2. Na podstawie powyższego tekstu można stwierdzić, że białka pełnią funkcję

A. energe-tyczną

ponieważ

1. odpowiadają za skurcze włókien mięśniowych.

B. regulacyj-ną

2. niektóre z nich są hormonami.


4.

2.

3.

5.

1

1.

6

PeWNiak gimnazjalny z a d a n i ab i o l o g i a

9liczba punktów możliwa do uzyskania Twoja liczba punktów 5

2 Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii w organizmach żywych

(0–1) Poniżej przedstawiono słowny zapis procesu zwią-zanego z przemianami energii w komórce.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasad-nienie 1 lub 2.W przedstawionym równaniu

A. z prostych związ-ków nieorganicz-nych powstaje

1. złożony związek organiczny.

B. z prostych związ-ków organicznych

2. złożony związek nieorganiczny.



Fotosynteza to najważniejszy proces na Ziemi, dzięki któremu organizmy cudzożywne uzyskują cukry, białka i tłuszcze oraz cenny gaz oddechowy. Produkt główny tego procesu zapewnia roślinom wzrost, przez co two-rzy schronienie dla małych i dużych zwierząt. Rośliny utrzymują stężenie dwutlenku węgla w atmosferze na mniej więcej stałym poziomie, ponieważ potrzebują go do procesu fotosyntezy. Dodatkowo człowiek czerpie zy-ski z uprawy i sprzedaży roślin.

(0–1) Na podstawie tekstu oceń prawdziwość informacji. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

To fotosynteza sprawia, że rośliny są głównymi producentami związków nieorganicznych i tlenu. T N

Zmniejszenie liczebności roślin może prowadzić do efektu cieplarnianego, którego przyczyną jest wzrost stężenia dwutlenku węgla w atmosferze.

T N


(0–1) Fermentacja mlekowa to jeden z rodzajów oddycha-nia beztlenowego umożliwiającego komórkom uzyska-nie energii. Wybierz zestaw, w którym wymieniono ko-mórki zdolne do przeprowadzania fermentacji mlekowej.A. komórki mięśni szkieletowych i bakterie mlekoweB. komórki mózgu i drożdżeC. komórki mięśni szkieletowych i drożdżeD. komórki mózgu i bakterie mlekowe


(0–1) Na zajęciach koła biologicznego uczniowie posta-nowili zbadać, jaki gaz powstaje podczas pieczenia cia-sta drożdżowego. W tym celu przygotowali zestaw do-świadczalny, którego schemat przedstawili na poniższym rysunku.

Oceń prawidłowość uwag na temat zestawu doświadczal-nego i wyników doświadczenia. Wybierz T (tak), jeśli uwa-ga jest uzasadniona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

Do zlewki z drożdżami uczniowie powinni dodać słodkiej wody, aby zaobserwować powstawanie pęcherzyków gazu.

T N

Woda wapienna zmieni kolor na różowy, co będzie świadczyć o powstaniu dwutlenku węgla w zlewce z drożdżami.

T N


(0–1) Czynniki niezbędne do życia organizmu zależą od tego, czy organizm jest samożywny czy cudzożywny. Poniżej zamieszczono przykłady cech organizmów sa-możywnych i cudzożywnych.1. Zawiera w komórkach chloroplasty.2. Energię do życia uzyskuje z oddychania tlenowego lub

beztlenowego.3. Pobiera węgiel do budowy własnych związków orga-

nicznych z CO2.

4. Azot potrzebny do budowy białek i kwasów nukleino-wych pozyskuje z trawienia.

5. Jest zdolny do przyswajania energii słońca i magazy-nowania jej w związkach organicznych.

6. W swoich komórkach nie ma chlorofilu.

Które zdania są prawdziwe dla organizmu cudzożywnego?A. 1, 2, 3B. 4, 5, 6C. 1, 3, 5D. 2, 4, 6


1.

2.

4.

3.

5.

10 liczba punktów możliwa do uzyskania Twoja liczba punktów

7.

3 Budowa i funkcjonowanie komórki

(0–1) Na ilustracji przedstawiono budowę pewnej komórki.

Na podstawie informacji przedstawionych graficznie oceń prawdziwość uwag. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uza-sadniona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

Jest to komórka bakterii. T N

Strzałką wskazano mitochondrium. T N


(0–2) Na poniższym rysunku przedstawiono bardzo ważną zdolność komórek, dzięki której organizmy mogą się rozmnażać, rosnąć i regenerować uszkodzone tkanki.

Oceń prawdziwość podanych informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.

Schemat przedstawia podziały komórek. P F

Materiał genetyczny komórki jest przechowywa-ny w jądrze komórkowym. P F


(0–1) Zaznacz opis tej funkcji, której nie pełni jądro komórki.A. Wytwarzanie i magazynowanie energii.B. Sterowanie podziałami komórki.C. Przechowywanie informacji genetycznej.D. Kontrola produkcji określonych białek.


(0–1) Dokończ zdanie.Mitochondria odpowiadają za procesA. oddychania.B. fermentacji.

C. fotosyntezy.D. chemosyntezy.


1.

2.

6.

3.

(0–1) Barwniki fotosyntetyczne (chlorofil lub ksantofil) znajdują się w komórce wA. cytoplazmie.B. mitochondriach.

C. chloroplastach. D. wakuoli.



W niej znajdują się organelle komórkowe, jak np. mito-chondrium i chloroplast. Odpowiada za transport sub-stancji w komórce, gdyż składa się głównie z wody (uni-wersalnego rozpuszczalnika) i ma zdolność do ruchu (cyrkulacyjnego, rotacyjnego lub pulsacyjnego).

(0–1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B i uza-sadnienie 1 albo 2.Opis dotyczy

A. cytoplazmy ponieważ 1. to w niej obok mito-chondrium i chloropla-stu występują wakuole.

B. wakuoli 2. w 80% jest wypełniona wodą i rozpuszczonymi w niej substancjami.


(0–1) Na schemacie przedstawiono budowę komórki.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A, B albo C i uzasad-nienie 1, 2 lub 3.Schemat przedstawia komórkę

A. roślinnąponieważ

1. komórka ta ma błonę ko-mórkową i nie występują w niej chloroplasty.

B. zwierzęcą 2. komórka ta ma ścianę ko-mórkową, ale brak w niej chloroplastów.

C. grzyba 3. komórka ta zawiera ścia-nę komórkową i chloro-plasty.


8

5.

4.

PeWNiak gimnazjalny z a d a n i ab i o l o g i a

11liczba punktów możliwa do uzyskania Twoja liczba punktów

4 Klasyfikowanie organizmów: wirusy, bakterie, protisty, grzyby, porosty

(0–1) Oceń prawdziwość informacji uzasadniających potrzebę klasyfikowania organizmów. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

Klasyfikowanie organizmów pozwala stwierdzić, czy liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt ro-śnie, maleje czy nie zmienia się w środowisku.

T N

Katalogowanie organizmów umożliwia określe-nie wieku gatunków zagrożonych wyginięciem.

T N


(0–1) Badania terenowe wymagają od przyrodników po-sługiwania się książkowymi kluczami do oznaczania grzy-bów, roślin i zwierząt. Klucze skonstruowane są na za-sadzie przeciwieństwa cech (występowanie cechy lub jej brak).Poniżej przedstawiono przykład prostego klucza do oznaczania pospolitych gatunków ptaków występujących w miejskich ogrodach.1. Ptak wielkości gołębia lub większy → idź do punktu 2 2. Pióra czarne na całym ciele, jasna nasada dzioba → gawron 2*. Pióra czarne, tylko na karku szare → kawka1*. Ptak mniejszy niż gołąb → idź do punktu 3 3. na głowie czarna czapka → idź do punktu 4 3*. na głowie brak czarnej czapki → idź do punktu 5 4. jaskrawoczerwony brzuch → gil 4*. pierś żółta z czarnym krawatem → sikorka 5. dwie białe pręgi na skrzydłach → zięba 5*. czarna plama na jasnym policzku → wróbel

Oceń prawdziwość informacji, które można odczytać z tego klucza. Wybierz T (tak), jeśli uwaga jest uzasadniona, lub N (nie) – jeśli jest nieuzasadniona.

Gil to mały ptak, mniejszy niż gołąb, z jaskrawo-czerwonymi piórami na brzuchu i czarną czapką na głowie.

T N

Wróbel jest podobnej wielkości jak zięba, na gło-wie ma pióra w kolorze czarnym i czarną plamę na jasnym policzku.

T N


(0–1) Wybierz zestaw, w którym prawidłowo przyporząd-kowano nazwę czynności życiowej do odpowiedniego procesu.

Odżywia- nie

Oddycha- nie

Wydala- nie

Wzrost i rozwój

A. trawienie pokarmu

wymiana gazowa

usuwanie stolca

podziały komórek

B. przeżu-wanie pokarmu

przyswaja-nie CO

2

usuwanie mocznika z komórek

dzielenie siękomórek

C. przyswaja-nie amino-kwasów

przyswaja-nie O

2

wydychanie CO

2

wydawanie na świat potomstwa

D. dostar-czanie do komórek składników pokarmo-wych

uwalnianie energii w mito-chondrium

oddawanie nadmiaru H

2O do śro-

dowiska

wzrost objętości komórek


(0–1) Organizmy jedno- i wielokomórkowe mają zdolność do ruchu i reakcji na bodźce pochodzące ze środowiska. Zaznacz literę A, jeśli opis dotyczy ruchu, lub literę B, je-śli dotyczy reakcji na bodźce.

Pozwala niektórym bakteriom, pierwotniakom i zwierzętom znaleźć partnera do rozrodu, poży-wienie do wzrostu i rozwoju, umożliwia ucieczkę przed drapieżnikiem.

A B

Umożliwia bakteriom, protistom, roślinom, grzybom i zwierzętom dostosowanie czynności życiowych do zmieniających się warunków śro-dowiska.

A B


(0–1) Na schemacie przedstawiono podział poprzeczny organizmu jednokomórkowego.

Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli jest fałszywa.

Komórki pantofelka mogą dzielić się i tworzyć organizmy potomne, aby utrzymać przy życiu gatunek.

P F

Pantofelek to organizm, którego komórki są zdolne do rozmnażania. P F


1.

2.

3.

5.

5

4.

12

Lista kontrolna

1. zasady systemu klasyfikacji biologicznej.

2. siedem podstawowych jednostek taksonomicznych.

3. czynności życiowe organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

4. znaczenie odżywiania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

5. sens oddychania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

6. istotę wydalania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

7. rolę ruchu dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

8. znaczenie reakcji na bodźce dla organizmu jednokomórkowego i wielo- komórkowego.

9. sens rozmnażania dla organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego.

10. istotę wzrostu i rozwoju dla organizmu jednokomórkowego i wielo- komórkowego.

11. cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów.

Potrafię...

12. uzasadnić potrzebę klasyfikowania organizmów.

13. wyjaśnić na przykładzie zasadę podwójnego nazewnictwa.

14. posługiwać się prostym kluczem do oznaczania organizmów.

15. przedstawić podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista samożywnego (np. eugleny) i cudzożyw-nego (np. pantofelka).

16. określić miejsca występowania bakterii, protistów i grzybów, w tym grzybów porostowych

17. wyjaśnić znaczenie bakterii, protistów i grzybów w przyrodzie i dla człowieka.

Rozpoznaję...

18. cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek.

19. przedstawicieli protistów samożywnych i cudzożywnych na schemacie lub na podstawie opisu.

20. nieznany organizm jako przedstawiciela grzybów na podstawie obecności cech charakterystycznych dla tej grupy organizmów.

próba 1 próba 2 próba 3

moduły 1–4

Znam...

o d p o w i e d z i d o z a d a ń

16

11. C 2. T T 3. F P 4. 4.1. B; 4.2. D 5. B, 2

21. A, 1 2. N T 3. A 4. T N 5. D

31. N T 2. P P 3. A 4. A 5. C 6. A, 1 7. C, 2

41. T N 2. T N 3. D 4. A, B 5. P F

z e s t a w ye g z a m i n a c y j n e

Materiał do zadania 1.

Płyn Lugola służy do wykrywania skrobi. Po dodaniu niewiel-kiej ilości płynu Lugola do kleiku skrobiowego powstaje ciem-noniebieskie zabarwienie świadczące o obecności skrobi.

Enzym amylaza ślinowa, rozkładający skrobię, efektywnie dzia-ła w temperaturze ludzkiego ciała, w środowisku obojętnym.

Uczniowie, znając powyższe informacje, przygotowali dwie probówki A i B, z taką samą ilością kleiku skrobiowego.

Probówka A Probówka B

Dodali amylazę ślinową, następ-

nie ogrzewali probówkę w dłoni

przez 7 minut. Po tym czasie do-

dali jedną kroplę płynu Lugola.

Dodali amylazę ślinową, następ-

nie wstawili probówkę do pojem-

nika z lodem na 7 minut. Po tym

czasie dodali jedną kroplę płynu

Lugola.

zadanie 1. (0–2) 1.1. Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasad-nienie 1 lub 2. Po dodaniu kropli płynu Lugola ciemnoniebieskie zabarwienie nie wystąpiło w

probówce A

ponieważ

1. płyn Lugola został dodany do próbówki, w której nie było już skrobi, tylko produkt jej trawienia.

probówce B 2. płyn Lugola został dodany do próbówki, w której amylaza ślinowa była nieaktywna.

1.2. Zaznacz wniosek, który mogli sformułować uczniowie na podstawie tak przeprowadzonego doświadczenia.A. Temperatura wpływa na szybkość trawienia skrobi przez

amylazę ślinową.B. Aktywność amylazy ślinowej zależy do temperatury.C. Odczyn środowiska wpływa na szybkość trawienia skrobi

przez amylazę ślinową.D. Aktywność amylazy ślinowej zależy od odczynu środowiska.

zadanie 2. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania, zaznaczając od-powiedzi wybrane spośród A–D w taki sposób, aby każde z po-niższych zdań było prawdziwe.Za odporność w organizmie człowieka odpowiadają m.in. przeciwciała. Organizm wytwarza je w wyniku podania A / B. Surowica odpornościowa zawiera C / D.A. surowica odpornościowaB. szczepionka

C. przeciwciałaD. osłabione lub zabite

drobnoustroje

zadanie 3. (0–2) Oceń, czy podane niżej cechy są charakte-rystyczne dla grzybów. Wybierz odpowiedź T (tak) albo N (nie) i jej uzasadnienie spośród oznaczonych literami A albo B.

3.1. Niektóre grzyby są pasożytami T N ponieważ A B

3.2. Niektóre grzyby są saprofitami T N ponieważ A B

A. żyją kosztem tkanek martwego organizmu.B. żyją kosztem tkanek żywego organizmu.


Wspólną cechą tej grupy organizmów jest wytwarzanie zarodników, które służą do rozmnażania bezpłciowego. Rozmnażanie płciowe uzależnione jest od obecności wody. Ciało ich może mieć postać ulistnionej łodyżki lub zielonej, blaszkowatej plechy przytwierdzonej do podłoża za pomocą chwytników. Nigdy nie wytwarzają korzeni.

zadanie 4. (0–1) Powyższy opis dotyczyA. mchów.B. widłaków.C. skrzypów.

D. paproci.E. roślin nagozalążkowych.


Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią. Allel h warunkują-cy wystąpienie choroby jest recesywny i znajduje się na chro-mosomie płciowym X. Warunkiem wystąpienia choroby u ko-biet jest obecność w komórkach dwóch alleli recesywnych h, natomiast u mężczyzn jednego allelu h, ze względu na to, że w komórkach płci męskiej jest tylko jeden chromosom X.

zadanie 5. (0–1) Zaznacz genotypy rodziców dziewczynki chorej na hemofilię.

A. Ojciec XhY jest chory, matka XHXH jest zdrowa.B. Ojciec XHY jest zdrowy, matka XHXh jest nosicielką.C. Ojciec XHY jest zdrowy, matka XHXH jest zdrowa.D. Ojciec XhY jest chory, matka XHXh jest nosicielką.

zadanie 6. (0–1) Poniżej wymieniono elementy, o które kon-kurują między sobą osobniki należące do tego samego lub róż-nych gatunków zwierząt. Przedmiotem konkurencji wyłącznie wewnątrzgatunkowej jest konkurencja o

A. terytorium.B. pokarm.

C. dominację w stadzie.D. dostęp do wody.

1zestaw

PeWNiak gimnazjalny z e s t a w y

21

b i o l o g i a

2zestaw

zadanie 1. (0–2) Uczniowie klasy I gimnazjum otrzymali in-strukcję wykonania doświadczenia, które sprawdza skład che-miczny kości. Uczniowie wiedzą, że fosforany wap-nia i magnezu nadają ko-ściom twardość, a osseina i kolagen – elastyczność.W domu każdy z nich ma przygotować dwa zesta-wy doświadczalne (przed-stawione obok) i pozo-stawić je na siedem dni w szafce pod zlewem.

1.1. Dokończ zdanie tak, aby otrzymać prawdziwe informacje. Wybierz odpowiedź A albo B.Próbą badawczą w przeprowadzonym doświadczeniu byłA. zestaw z wodą.B. zestaw z octem.

1.2. Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasad-nienie 1 lub 2.Kość po siedmiu dniach moczenia

w wodzie będzie krucha

ponieważ

1. zostaną wypłukane sole mineralne.

w occie stanie się sprężysta

2. zostanie rozpuszczone białko (osseina).


Na rysunku pokazano przekrój podłużny serca i kolejne fazy jego pracy.

zadanie 2. (0–1) Uzupełnij zdania. Wybierz odpowiedzi spo-śród A-D.

W czasie skurczu komór zastawki przedsionkowo-komorowe pozostają A / B. W czasie pauzy ściany przedsionków i komór C / D.

A. otwarteB. zamknięte

C. rozluźniają sięD. kurczą się

zadanie 3. (0–1) Zdrowie człowieka jest stale narażone na zakażenia, np. przez wirusy, bakterie i pierwotniaki, które wy-wołują charakterystyczne choroby.Wskaż zdanie fałszywe. Wybierz odpowiedź spośród podanych.A. Grypę i różyczkę wywołują wirusy.B. AIDS to wynik wniknięcia wirusa HIV do krwi.C. Malaria to skutek zakażenia pierwotniakiem.D. Świnka to choroba bakteryjna.

zadanie 4. (0–1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i uzasadnienie 1 lub 2.Brzoza jest organizmem

samożyw-nym

ponieważ

1. zawiera mitochondria i po-trafi oddychać tlenowo.

cudzożyw-nym

2. zawiera chloroplasty i potrafi przeprowadzać fotosyntezę.

zadanie 5. (0–1) W komórkach diploidalnych mogą znajdo-wać się różne kombinacje alleli. Dwa identyczne allele wy-stępują u homozygot, natomiast dwa różne – u heterozygot. Mukowiscydoza to choroba uwarunkowana allelem recesyw-nym występującym w autosomach (pary identycznych chro-mosomów niezależnie od płci).

Na podstawie tekstu oceń prawdziwość informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.

Nosiciele mukowiscydozy są heterozygotami. P F

Mężczyźni nie mogą być nosicielami allelu mukowi-scydozy. P F

zadanie 6. (0–1) Najbliższym zwierzęcym przodkiem człowie-ka jest szympans, a Karol Darwin był pierwszym naukowcem, który odważył się zaklasyfikować człowieka do królestwa zwie-rząt i wskazał na podobieństwa ludzi i małp człekokształtnych.Poniżej wymieszano przykłady cech typowych dla małp człekokształtnych i swoistych cech ludzkich.

1. Przeciwstawny duży palec (kciuk) u ręki.2. Zredukowane owłosienie ciała.3. Paznokcie chroniące opuszki palców.4. Mniejsza część twarzowa czaszki od mózgoczaszki.5. Oczy położone blisko siebie, z przodu czaszki.6. Wyraźny podbródek.

Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe.Cechy wspólne dla człowieka i małp człekokształtnych podano w przykładachA. 1, 3, 5.B. 2, 4, 6.

C. 4, 5, 6.D. 1, 2, 3.

Zestaw egzaminacyjny 1.Numer zadania

Poprawna odpowiedź

PunktacjaZasady przyznawa-

nia punktów

1. 1.1. A, 11.2. B

0-2

• każda poprawna odpowiedź – 1 p.

• każda błędna odpowiedź lub jej brak – 0 p.

2. B, C 0-1

3. 3.1. T, B3.2. T, A

0-2

4. A 0-1

5. D 0-1

6. C 0-1

Klucz odpowiedzi i punktowania zadańzestawy

Zestaw egzaminacyjny 2.Numer zadania

Poprawna odpowiedź

PunktacjaZasady przyznawa-

nia punktów

1. 1.1. B1.2. B, 1

0-2

• każda poprawna odpowiedź – 1 p.

• każda błędna odpowiedź lub jej brak – 0 p.

2. B, C 0-1

3. D 0-1

4. A, 2 0-1

5. P F 0-1

6. A 0-1

biologia - uploads.wszpwn.com.pluploads.wszpwn.com.pl/uploads/oryginal/0/2/dee09bd1_Biologia... ·...

Documents

Transcript of biologia - uploads.wszpwn.com.pluploads.wszpwn.com.pl/uploads/oryginal/0/2/dee09bd1_Biologia... ·...