Biologia Pr 2013

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczcia egzaminu.

WPISUJE ZDAJCY KOD PESEL

Miejsce na naklejk

z kodem

Uka

d gr

afic

zny

C

KE

2010

EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII

POZIOM ROZSZERZONY

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1 36). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin.

2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu.

3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym tuszem/atramentem.

4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel. 5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane. 6. Podczas egzaminu moesz korzysta z linijki. 7. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj

numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 8. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej

dla egzaminatora.

MAJ 2013

Czas pracy: 150 minut

Liczba punktw do uzyskania: 60

MBI-R1_1P-132

Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

2

Zadanie 1. (1 pkt) Tkanka tuszczowa jest utworzona z komrek gromadzcych tuszcz. Jej gwn funkcj jest magazynowanie substratw energetycznych. Wystpuje w rnych miejscach organizmu, wic spenia te inne funkcje.

Podaj przykad miejsca wystpowania tkanki tuszczowej w organizmie czowieka i funkcj tej tkanki zwizan z podan lokalizacj, inn ni magazynowanie substratw energetycznych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 2. (1 pkt) Po zakoczeniu wzrostu komrki rolinne si rnicuj. W trakcie tego procesu jest budowana wtrna ciana komrkowa, w skad ktrej mog wchodzi rne substancje wpywajce na waciwoci ciany komrkowej, takie jak kutyna, lignina lub suberyna.

Podkrel nazwy tych tkanek rolinnych, ktrych przystosowanie do penionej funkcji polega na obecnoci cian komrkowych zbudowanych gwnie z ligniny.

drewno, korek, kolenchyma, yko, miazga, sklerenchyma Zadanie 3. (2 pkt) Pynno bony to zdolno lipidw i biaek bonowych do przemieszczania si w obrbie paszczyzny dwuwarstwy. Stopie pynnoci jest czynnikiem istotnym dla funkcji bony i musi by utrzymany w okrelonych granicach. Na schemacie przedstawiono model budowy bony komrkowej komrki zwierzcej.

Na podstawie: http://cronodon.com/BioTech/Membranes.html

a) Okrel, ktr cyfr (1 czy 2) oznaczono na schemacie zewntrzn przestrze komrki. Odpowied uzasadnij.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Podaj, ktry ze zwizkw chemicznych budujcych bon komrkow, poza obecnymi w fosfolipidach kwasami tuszczowymi, powoduje zmniejszenie jej pynnoci.

.......................................................................................................................................................


3

Zadanie 4. (2 pkt) W otoczce jdrowej obecne s pory, jakich nie maj bony innych organelli komrkowych. Przez te niewielkie otwory transportowane s rnego rodzaju substancje z jdra komrkowego do cytoplazmy i z cytoplazmy do jdra. Liczba porw w otoczce jdrowej jest rna w rnych rodzajach komrek i zaley od ich aktywnoci metabolicznej.

a) Podaj po jednym przykadzie substancji, ktre przenikaj z jdra komrkowego do cytoplazmy ......................................................................................, z cytoplazmy do jdra komrkowego ..................................................................................... . b) Wyka zwizek pomidzy aktywnoci metaboliczn komrki a zwikszon liczb

porw w otoczce jej jdra. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 5. (2 pkt) Uczniowie przygotowali pokaz ilustrujcy zjawisko osmozy. Trzy woreczki (A, B, C) z tworzywa o wasnociach bony pprzepuszczalnej, stanowice modele komrek, wypenili roztworami glukozy o steniach 1%, 5% oraz 10%. Szczelnie zamknite woreczki umiecili w zlewce z 5% roztworem glukozy. Zestaw do tego pokazu przedstawiono na rysunku.

W odpowiednie miejsca tabeli wpisz okrelenia opisujce warunki, przebieg pokazu oraz obserwacje.

Cecha Komrka

Roztwr, w ktrym znajduje si komrka

Kierunek przepywu wody Objto komrki

A hipertoniczny

B do komrki i z komrki

C zwikszy si

Nr zadania 1. 2. 3a) 3b) 4a) 4b) 5. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 2 Wypenia egzaminatorUzyskana liczba pkt


4

Zadanie 6. (2 pkt) W inynierii genetycznej w celu otrzymania okrelonych substancji, np. biaek, najczciej wprowadza si geny eukariontw do komrek bakteryjnych, ktrych hodowla jest tania, a jednoczenie efektywna, poniewa otrzymuje si duo organizmw w niewielkiej objtoci. Jednak w niektrych sytuacjach konieczne jest wprowadzanie genw do komrek eukariotycznych, np. przy wytwarzaniu hormonu erytropoetyny (EPO), ktry jest glikoprotein powstajc z udziaem struktur Golgiego. a) Wyjanij, dlaczego glikoproteina EPO nie moe by wytwarzana z wykorzystaniem

komrek prokariotycznych. .......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... b) Oce prawdziwo stwierdze dotyczcych erytropoetyny. Wpisz w odpowiednie

miejsca tabeli liter P, jeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub liter F, jeli stwierdzenie jest faszywe.

P/F

1. Erytropoetyna jest wytwarzana w organizmie czowieka przez nerki. 2. Erytropoetyna stymuluje wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym.

3. Wysokie cinienie parcjalne tlenu we krwi stymuluje wytwarzanie wikszej iloci EPO.

Zadanie 7. (2 pkt) Na uproszczonym schemacie przedstawiono jeden ze szlakw metabolicznych aminokwasu fenyloalaniny.

a) Podaj nazw choroby genetycznej spowodowanej mutacj genu kodujcego enzym

E3 oraz okrel, na czym polega ta choroba. .......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... b) Wyjanij, dlaczego osoby z chorob genetyczn spowodowan mutacj genu

kodujcego enzym E3 s nadwraliwe na promieniowanie UV. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


5

Zadanie 8. (1 pkt) W tabeli przedstawiono dane dotyczce czasu trwania faz pracy komr serca czowieka przy normalnym oraz przyspieszonym ttnie.

Ttno Czas skurczu komr (s) Czas rozkurczu

komr (s) 70 0,28 0,58

150 0,25 0,15

Na podstawie: A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia czowieka, Warszawa 2006.

Na podstawie danych z tabeli okrel, na czym polega zmiana w pracy komr serca, gdy ttno jest przyspieszone. .......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 9. (2 pkt) Serce, wyizolowane z organizmu czowieka, np. przeznaczone do transplantacji, nadal kurczy si rytmicznie, jeeli zostanie umieszczone w odpowiednich warunkach. Odpowiada za to ukad bodcowo-przewodzcy, zbudowany ze zmodyfikowanych wkien miniowych serca. Na schemacie przedstawiajcym budow serca opisano elementy ukadu bodcowo- -przewodzcego.

Na podstawie: W. Traczyk, Fizjologia czowieka w zarysie, Warszawa 1997.

a) Zaznacz, ktry z elementw opisanych na rysunku peni funkcj nadrzdn w ukadzie bodcowo-przewodzcym serca.

A. wze zatokowo-przedsionkowy B. wze przedsionkowo-komorowy C. pczek przedsionkowo-komorowy

b) Wyjanij, dlaczego dziaanie ukadu bodcowo-przewodzcego zapewnia prac serca umieszczonego poza organizmem czowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 6a) 6b) 7a) 7b) 8. 9a) 9b) Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 1 Wypenia egzaminatorUzyskana liczba pkt


6

Informacje do zadania 10. i 11. Przeprowadzono badanie zmian stenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwch godzin dokonywano pomiarw stenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono urednione wartoci ich ste. Czas od podania glukozy [min] 0 15 30 60 90 120

Stenie glukozy we krwi [mg%] 90 120 135 100 80 75 Stenie insuliny we krwi [mU/L] 2,9 10,1 12,2 10,5 5,0 2,9

Zadanie 10. (2 pkt) Na podstawie danych z tabeli sporzd liniowy wykres ilustrujcy zmiany stenia glukozy we krwi badanych ludzi w czasie od momentu jej podania.

Zadanie 11. (1 pkt) Wyjanij, w jaki sposb insulina powoduje obnienie stenia glukozy we krwi. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


7

Zadanie 12. (1 pkt) Do poradni rodzinnej zgosi si pacjent, u ktrego stwierdzono nastpujce objawy: nadmiern mas ciaa, osabienie, ospao oraz trudnoci z termoregulacj. Lekarz, podejrzewajc niedoczynno tarczycy, zleci zbadanie poziomu tyreotropiny (TSH) we krwi pacjenta.

Okrel, jaki poziom TSH, zbyt wysoki czy zbyt niski w stosunku do normy, moe wiadczy o niedoczynnoci tarczycy. Odpowied uzasadnij, uwzgldniajc sprzenie zwrotne ujemne. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 13. (1 pkt) Staa Michaelisa (Km) jest miar powinowactwa enzymu do substratu im wiksze powinowactwo wykazuje enzym, tym mniejsze jest stenie substratu, przy ktrym szybko reakcji jest rwna poowie szybkoci maksymalnej. W tabeli przedstawiono wartoci staej Michaelisa dla czterech rnych substratw reakcji katalizowanych przez okrelony enzym.

Uszereguj substraty wedug wzrastajcego powinowactwa enzymu do tych substratw, wpisujc w tabel numery 14.

Substrat Warto Km(mol/l) Numer A 6,5 x 10-5

B 7,1 x 10-5

C 1,2 x 10-5

D 4,7 x 10-5 Na podstawie: J. Witwicki, W. Ardelt, Elementy enzymologii, Warszawa 1989.

Zadanie 14. (1 pkt) Podczas przemian metabolicznych w komrkach wan rol odgrywaj zwizki chemiczne penice funkcj przenonikw.

Kadej z wymienionych reakcji (AC) przyporzdkuj waciwy zwizek chemiczny (14), ktry w niej uczestniczy.

Reakcje chemiczne Zwizki chemiczne A. redukcja

B. fosforylacja

C. dehydrogenacja

1. ATP 2. ADP

3. NAD

4. NADH

A. ................ B. ................. C. ................

Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 Wypenia egzaminator Uzyskana liczba pkt


8

Zadanie 15. (1 pkt) Niektre bakterie i grzyby uzyskuj energi w procesie fermentacji mleczanowej (mlekowej). Pierwszym etapem fermentacji jest glikoliza, w czasie ktrej glukoza jest przeksztacana do pirogronianu i zostaje uwolniona energia. W nastpnym etapie pirogronian jest przeksztacany w mleczan. Mleczan jest zwizkiem szkodliwym dla komrki, natomiast pirogronian to zwizek kluczowy w przemianach metabolicznych. Na schemacie przedstawiono przebieg fermentacji mleczanowej.

Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, C. Villee, Biologia, Warszawa 1996.

Wyjanij, jakie znaczenie dla przebiegu fermentacji mleczanowej ma przeksztacanie pirogronianu w mleczan podczas tego procesu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 16. (1 pkt) Przechowywanie warzyw i owocw w odpowiednich warunkach jest gwarancj ich dostpnoci na rynku z zachowaniem wysokiej jakoci. Temperatura to jeden z najwaniejszych czynnikw abiotycznych, ktre wpywaj na dugo czasu przechowywania warzyw i owocw. Przechowywanie w chodniach, w temperaturze 1 6 C, zapobiega rozwojowi bakterii bdcych przyczyn psucia si warzyw i owocw, a take ogranicza ubytki ich biomasy. Wyjanij, dlaczego niska temperatura ogranicza ubytki masy przechowywanych warzyw i owocw.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


9

Zadanie 17. (2 pkt) Plastydy s organellami wystpujcymi w komrkach rolinnych. Form wyjciow dla wszystkich rodzajw plastydw s proplastydy, charakterystyczne dla komrek merystematycznych. Na schemacie przedstawiono rodzaje plastydw oraz moliwoci ich przeksztacania si.

a) Podaj, jak funkcj peni leukoplasty w komrce rolinnej. .......................................................................................................................................................

b) Korzystajc ze schematu, wyjanij, dlaczego bulwy ziemniakw wystawione na dziaanie wiata zieleniej po pewnym czasie.

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 18. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono fragment budowy anatomicznej korzenia.

Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.

a) Podaj nazwy oraz funkcje tkanek oznaczonych na rysunku literami A i B.

Nazwa tkanki Funkcja tkanki

A

B

b) Spord cech budowy korzenia widocznych na rysunku podaj jedn, ktra wiadczy o tym, e zilustrowano na nim budow pierwotn tego organu.

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 15. 16. 17a) 17b) 18a) 18b) Maks. liczba pkt 1 1 1 1 2 1 Wypenia egzaminator Uzyskana liczba pkt


10

Zadanie 19. (2 pkt) Uczniowie przygotowali do dowiadczenia dwa zestawy (A i B) przedstawione na rysunku. Zlewk i probwki w zestawie A napenili odstan wod wodocigow, natomiast zlewk i probwki w zestawie B odstan wod wodocigow, w ktrej rozpucili niewielk ilo wodorowglanu potasu (KHCO3). Oba zestawy umiecili obok siebie, w tej samej odlegoci od rda wiata. Po pewnym czasie stwierdzili, e proces fotosyntezy przebiega intensywniej w rolinach z zestawu B ni w rolinach umieszczonych w zestawie A.

a) Podaj parametr, za pomoc ktrego mona okreli intensywno fotosyntezy w tym

dowiadczeniu. ....................................................................................................................................................... b) Wyjanij, dlaczego w rolinach z zestawu B fotosynteza przebiegaa intensywniej. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 20. (1 pkt) Na rysunkach przedstawiono rnego typu diaspory, czyli struktury suce do rozprzestrzeniania si rolin.

Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.

Podaj, w jaki sposb rozprzestrzeniane s diaspory przedstawione na rysunkach. Odpowied uzasadnij. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


11

Zadanie 21. (2 pkt) Do dowiadczenia, ktrego celem byo zbadanie roli licieni we wzrocie i rozwoju roliny, uyto 30 skiekowanych nasion fasoli (siewek posiadajcych kilkumilimetrowy korze), umieszczonych w odrbnych naczyniach z wod wodocigow. Siewki podzielono na trzy zestawy (IIII) po 10 sztuk:

I siewki, ktrym pozostawiono oba licienie, II siewki, ktrym usunito jeden licie, III siewki, ktrym usunito oba licienie.

Wszystkie zestawy umieszczono w jednakowych warunkach temperatury i owietlenia. Podczas dowiadczenia obserwowano rozwj rolin, a po tygodniu zmierzono dugo ich lici, odyg i korzeni. Na rysunku przedstawiono przebieg i wyniki dowiadczenia.

a) Okrel, ktry zestaw jest w dowiadczeniu prb kontroln. Odpowied uzasadnij.

....................................................................................................................................................... b) Sformuuj wniosek uwzgldniajcy funkcj licieni we wzrocie i rozwoju siewki. ....................................................................................................................................................... Zadanie 22. (1 pkt) U zwierzt obojnaczych (hermafrodytycznych), np. ddownicy lub limaka winniczka, podczas rozmnaania pciowego dwa osobniki cz si ze sob, eby przekaza sobie wzajemnie nasienie.

Podaj nazw opisanego procesu i wyjanij, dlaczego wymiana gamet pomidzy osobnikami obojnaczymi jest korzystna.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 19a) 19b) 20. 21a) 21b) 22. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 Wypenia egzaminator Uzyskana liczba pkt


12

Zadanie 23. (2 pkt) Na wykresie przedstawiono stenie hemoglobiny we krwi (hemolimfie) rozwielitek (Daphnia) hodowanych w wodzie o rnej zawartoci tlenu.

Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierzt. Adaptacja do rodowiska, Warszawa 2008.

a) Sformuuj zaleno wynikajc z tego wykresu. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Okrel znaczenie adaptacyjne tego zjawiska dla przeywania rozwielitek w rnych warunkach rodowiska.

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 24. (3 pkt) W wymianie gazowej u pazw istotne znaczenie ma skra. U wikszoci gatunkw t drog odbywa si 30 50% cakowitej wymiany gazowej. Istniej nawet gatunki nieposiadajce puc, np. rodzina salamander bezpucnych (Plethodontidae). Przedstawiciele tej rodziny maj niewielkie rozmiary najczciej kilka centymetrw dugoci, najwiksze osiagaj niewiele ponad 20 cm.

a) Na przykadzie dwch cech budowy skry pazw wyka jej przystosowanie do wymiany gazowej.

1. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

b) Wyjanij zwizek niewielkich rozmiarw ciaa salamander bezpucnych ze sposobem wymiany gazowej u tych pazw.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


13

Zadanie 25. (1 pkt) W tabeli przedstawiono rodzaje oraz procentowy udzia zwizkw azotowych, wydalanych przez trzy gatunki krgowcw (A, B i C), ktre yj w rnych rodowiskach.

Wydalane zwizki azotowej przemiany materii (w %) Gatunek krgowca amoniak mocznik kwas moczowy

A 96 2,5 1,5

B 21 75 4

C 1,5 3,5 95

Okrel, ktry gatunek krgowca (A, B czy C) yje w rodowisku sodkowodnym. Uzasadnij odpowied, wykazujc zwizek wydalanych produktw azotowej przemiany materii ze rodowiskiem ycia.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 26. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono (w sposb uproszczony) strzpki dwch odmiennych pciowo, haploidalnych grzybni pieczarki biorcych udzia w procesie pciowym (somatogamii).

Zaznacz rysunek przedstawiajcy grzybni, z ktrej s zbudowane owocniki tej pieczarki.

Zadanie 27. (1 pkt ) Przeczytaj uwanie ponisz informacj.

Wi-fi z laptopa zmienia kod genetyczny plemnikw. Do takich wnioskw doszli badacze, ktrzy zaobserwowali wpyw promieniowania elektromagnetycznego z laptopa na msk sperm donosi Daily Telegraph.

rdo: www.polskieradio.pl/23/3/Artykul/490491.

Wyjanij, dlaczego podkrelone sformuowanie zostao bdnie uyte. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

Nr zadania 23a) 23b) 24a) 24b) 25. 26. 27. Maks. liczba pkt 1 1 2 1 1 1 1 Wypenia egzaminatorUzyskana liczba pkt


14

Zadanie 28. (2 pkt) Efekt dziedziczenia zmutowanego allelu powodujcego defekt organizmu zaley od tego, czy allel ten jest dominujcy, czy recesywny. Na schematach przedstawiono dwa modele dziedziczenia (I i II) autosomalnej cechy jednogenowej. W obu rodowodach w pokoleniu F1 nie zaznaczono osb chorych.

a) Uzupenij tabel, wpisujc oznaczenia cyfrowe zdrowych osb z pokolenia F1.

Fenotyp Model dziedziczenia I Model dziedziczenia II

zdrowy

b) Okrel prawdopodobiestwo (w %) wystpienia choroby u kolejnego dziecka w pokoleniu F1, w obu zilustrowanych przypadkach.

Model dziedziczenia I .............................. Model dziedziczenia II .............................. Zadanie 29. (2 pkt) Dystrofia miniowa typu Duchennea jest chorob genetyczn uwarunkowan allelem recesywnym, sprzonym z pci. Na schemacie przedstawiono rodowd ilustrujcy dziedziczenie dystrofii miniowej w pewnej rodzinie.

a) Wymie numery wszystkich osb, ktre na pewno s nosicielami dystrofii miniowej Duchennea.

.......................................................................................................................................................

b) Uzasadnij, dlaczego rodzice oznaczeni numerami 6 i 7 mog mie pewno, e ich crka nie bdzie chora na dystrofi miniow.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


15

Zadanie 30. (2 pkt) Barwa tuszczu u krlikw zaley od jednej pary alleli oraz od rodzaju pokarmu. Osobniki heterozygotyczne oraz homozygoty dominujce maj enzym rozkadajcy ksantofil (barwnik bdcy przyczyn tego zabarwienia tuszczu). U homozygot recesywnych ten enzym jest nieaktywny, ale karmienie pasz pozbawion ksantofilu powoduje, e ich tuszcz jest biay. Skrzyowano par krlikw heterozygotycznych pod wzgldem genu warunkujcego barw tuszczu i otrzymano potomstwo o rnym zabarwieniu tuszczu.

Okrel procentowy udzia fenotypw (barwa tuszczu) wrd potomstwa tej pary krlikw w zalenoci od rodzaju otrzymywanej paszy.

Procentowy udzia fenotypw (tuszcz biay i ty) wrd potomstwa karmionego pasz zawierajc ksantofil ..................................................................................................................., bez ksantofilu ............................................................................................................................. . Zadanie 31. (2 pkt) Modraszek arion skada jaja na kwiatach rnych gatunkw macierzanki. Z jaja po kilku dniach wylga si gsienica, ktra ywi si macierzank, przechodzi linienia, rosnc jednak niewiele. Po pewnym czasie gsienica opuszcza rolin; musi jednak w cigu doby zosta znaleziona przez robotnic mrwki wcieklicy. Gdy dojdzie do takiego kontaktu, gsienica wydziela sodki pyn, spijany przez mrwk, ktra nastpnie transportuje gsienic do mrowiska. Wewntrz kolonii gsienica modraszka przestaje wydziela sodki pyn i zaczyna odywia si larwami mrwek. W cigu 10 miesicy ycia w mrowisku, zanim przeobrazi si w poczwark, zjada nawet 300 larw.

Na podstawie: M. Selezniew Modraszek arion. www.uwb.edu.pl

a) Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.

Opisana zaleno midzy larwami modraszka ariona i larwami mrwki wcieklicy to

A. drapienictwo. B. komensalizm. C. konkurencja. D. mutualizm.

b) Wymie poziomy troficzne, do ktrych naley larwa modraszka ariona w kolejnych etapach rozwoju.

1. ................................................................ 2. ................................................................

Zadanie 32. (1 pkt) W skad ekosystemu jeziora wchodz midzy innymi populacje trzech gatunkw ryboernych ptakw: czapli siwej, kormorana czarnego i ryboowa. Czapla czatuje na swoje ofiary przy brzegu, kormoran nurkuje i apie je pod wod, natomiast rybow chwyta z powietrza ryby pywajce przy powierzchni wody.

Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.

Konkurencja o pokarm midzy czaplami, kormoranami i ryboowami jest niewielka, poniewa

A. acuchy pokarmowe, do ktrych nale te gatunki, nie maj wsplnych ogniw. B. nisze ekologiczne tych gatunkw tylko nieznacznie si pokrywaj. C. przedstawione gatunki ptakw s konsumentami rnych rzdw. D. przedstawione gatunki reprezentuj rne poziomy troficzne.

Nr zadania 28a) 28b) 29a) 29b) 30. 31a) 31b) 32. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 2 1 1 1 Wypenia egzaminator Uzyskana liczba pkt


16

Zadanie 33. (2 pkt) Przykadem wystpowania mechanizmw izolacji rozrodczej prezygotycznej s dwa gatunki szawii o pokrywajcych si zasigach, wystpujce w poudniowej Kalifornii: kwitnca wczesn wiosn Salvia mellifera oraz kwitnca na przeomie wiosny i lata Salvia apiana. Oba te gatunki rni si budow kwiatw, ktre s zapylane przez rne gatunki pszcz. Na patkach S. mellifera mog siada tylko mae pszczoy, gdy due si na nich nie mieszcz. Wiksze patki i dusze prciki szawii S. apiana umoliwiaj jej zapylanie przez due pszczoy innego gatunku. Jeli na kwiatach S. apiana usidzie maa pszczoa, to do zapylenia nie dojdzie, gdy jej ciao nie ociera si o pylniki.

Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, C. Villee, Biologia, Warszawa 2000. a) Na podstawie tekstu okrel, na czym polega izolacja prezygotyczna. .......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... b) Zaznacz dwa rodzaje izolacji prezygotycznej wystpujce w przypadku opisanych

gatunkw szawii.

A. geograficzna B. mechaniczna C. sezonowa D. siedliskowa Zadanie 34. (2 pkt) Gdyby nie naturalny efekt cieplarniany, za ktrego powstanie odpowiadaj gwnie para wodna i dwutlenek wgla, to rednia temperatura na Ziemi wynosiaby okoo 18 C. Jednak w ostatnich latach zaobserwowano zwikszanie efektu cieplarnianego, spowodowane staym wzrostem stenia gazw cieplarnianych, pochodzcych z antropogenicznych rde emisji.

a) Podaj przykad gazu cieplarnianego, innego ni podane w tekcie. .......................................................................................................................................................

b) Wyjanij, w jaki sposb zwikszona emisja gazw cieplarnianych przyczynia si do zwikszenia efektu cieplarnianego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 35. (2 pkt) Przykadami porednich dowodw ewolucji, ktrych dostarcza anatomia porwnawcza, s narzdy homologiczne i analogiczne wystpujce u rnych grup organizmw.

Zaznacz dwie pary narzdw, ktre s narzdami homologicznymi.

A. listek mchu ponnika, li tulipana B. li puapkowy rosiczki, patek ry C. oko karpia, oko czowieka D. odne grzebice owada turkucia, przednia koczyna kreta E. skrzydo motyla, skrzydo nietoperza


17

Zadanie 36. (3 pkt) Skrobia ziemniaczana jest stosowana na szerok skal w przemyle papierniczym i wkienniczym, ale aby mc j wykorzysta, naley ze skrobi usun amyloz. Ten proces wymaga duych iloci energii i wody, jest wic kosztowny, jednak uzyskane produkty s jakociowo lepsze i trwalsze. Jednym z osigni biotechnologii jest zmodyfikowany genetycznie ziemniak, zwany amflor, do ktrego wprowadzono jedynie dodatkow kopi jego wasnego genu, co spowodowao zahamowanie ekspresji biaka GBSS, odpowiedzialnego za biosyntez amylozy dlatego jego skrobia skada si wycznie z amylopektyny. Amflora zostaa dopuszczona przez Komisj Europejsk do uprawy w krajach Europy jedynie dla celw przemysowych. Rolnicy, ktrzy uprawiaj amflor, s zobowizani do przestrzegania wielu zasad, m.in. do zbioru plonw przed wyprodukowaniem nasion przez roliny oraz zapobiegania pozostawianiu bulw ziemniakw na polu po zbiorach.

Na podstawie: GMO dla opornych, Wiedza i ycie, wrzesie 2010. a) Okrel, czy ziemniak amflora jest organizmem transgenicznym. Odpowied

uzasadnij.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... b) Wyjanij, dlaczego rolnicy s zobowizani do zbierania z uprawy bulw amflory

przed wyprodukowaniem nasion.

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... c) Biorc pod uwag moliwe skutki dla rodowiska przyrodniczego, podaj jeden

argument za upraw amflory.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 33a) 33b) 34a) 34b) 35. 36a) 36b) 36c) Maks. liczba pkt 1 1 1 1 2 1 1 1 Wypenia egzaminator Uzyskana liczba pkt


18

BRUDNOPIS

Biologia Pr 2013

Documents

Transcript of Biologia Pr 2013