07_Pamiec2_J

Wprowadzenie do biopsychologii II

MÓZGOWE MECHANIZMY PAMIĘCI- c.d.

Podsumowanieobserwacje kliniczne:obserwacje kliniczne:

- obustronne uszkodzenia przyśrodkowych struktur skroniowych wywołują amnezję następczą (pacjent H. M.)

- obustronne uszkodzenia ograniczone tylko do sektora CA1 hipokampa wywołują amnezję następczą (pacjent R. B.)

- amnezja następcza dotyczy trudności w przyswajaniu nowych informacji z zakresu pamięci deklaratywnej (epizodycznej i semantycznej)

- pacjenci amnestyczni raczej nie mają trudności w nabywaniu nowych informacji w zakresie pamięci niedeklaratywnej

Podsumowaniebadania neurobiologiczne:badania neurobiologiczne:

- proces zapamiętania na trwałe (konsolidacja) wymaga pewnego okresu czasu

- uszkodzenia kory węchowej (okołowęchowej) ale nie hipokampa u małp wywołują trudności z uczeniem się w procedurze dobierania nie według wzoru (DNMS)

- uszkodzenia kory węchowej ale nie hipokampa u szczurów wywołują trudności z uczeniem się w procedurze spontanicznej preferencji nowości

- uszkodzenia hipokampa ale nie kory węchowej u szczura wywołują trudności z uczeniem się w zakresie pamięci przestrzennej

Choroba Alzheimera

Pierwsze opisy przypadków przedstawili:- Alois Alzheimer w 1906 - Gaetano Perusini w 1910zaś Emil Kraepelin (szef A. Alzheimera) wyodrębnił „chorobę Alzheimera” jako nową jednostkę chorobową.

Do dnia dzisiejszego nie znamy przyczyny tej choroby ani skutecznego sposobu leczenia.

Główne czynniki ryzyka:- starszy wiek (im więcej lat...)- płeć żeńska- niski stopień wykształcenia

Choroba Alzheimera

Głównym objawem początkowo jest stopniowe pogarszanie Głównym objawem początkowo jest stopniowe pogarszanie się pamięci - szczególnie w zakresie uczenia się nowego się pamięci - szczególnie w zakresie uczenia się nowego materiału. Początkowo dobrze wyuczone zachowania nie materiału. Początkowo dobrze wyuczone zachowania nie sprawiają trudności.sprawiają trudności.

Wraz z rozwojem choroby, degeneracji ulega cały mózg prowadząc do osłabienia wszystkich procesów poznawczych, co wraz z dalszym osłabianiem zdolności pamięciowych prowadzi do sytuacji, kiedy chory nie może już podołać nawet najprostszym codziennym czynnościom, takim jak np. samodzielne jedzenie, czy załatwianie się.

Choroba Alzheimera prowadzi do śmierci w wyniku powikłań (zapalenie dróg moczowych po zacewnikowaniu, zapalenie płuc, odleżyny itp.)

Choroba Alzheimera

stopień 3 (z 7)tzw. łagodne zaburzenia poznawcze,znaczne pogorszenie się (lub utrata) zdolności do:- pracy zawodowej,- radzenia sobie z pieniędzmi,- samodzielnych zakupów,- prowadzenia samochodu,- radzenia sobie z instrukcjami obsługi, książką telefoniczną,- radzenia sobie ze skomplikowanym sprzętem technicznym,- planowania przyszłych wydarzeń.

Wczesne objawy chorobyWczesne objawy choroby (wg. GDS Reisberga, 7 stopniowa Skala Globalnej Deterioracji)

Choroba Alzheimera

stopień 4 i 5 (z 7)tzw. późny stan dezorientacji i wczesna faza otępienia:- wycofanie się z interakcji społecznych,- zaburzenia orientacji co do czasu,- stosowanie nieadekwatnego ubioru,- zaniedbywanie się pod kątem higieny i żywienia,- trudności z toaletą,- powtarzanie stereotypowych zachowań,- semantyczne zaburzenia językowe,- reakcje katastroficzne.

Wczesne objawy chorobyWczesne objawy choroby (wg. GDS Reisberga, 7 stopniowa Skala Globalnej Deterioracji)

Choroba Alzheimera

- Zwyrodnienie włókienkowe AlzheimeraZwyrodnienie włókienkowe Alzheimeralub lub zwyrodnienie neurofibrylarnezwyrodnienie neurofibrylarne(Neurofibrillary Tangles, NFT)

- Złogi (blaszki) amyloidoweZłogi (blaszki) amyloidowelub płytki starczepłytki starcze

Zmiany te są obecne w mózgu starzejącym się „normalnie” choć w mniejszym nasileniu, a także w późniejszym stadium zespołu Downa.

W 1991 Braakowie wykazali, że wraz z postępem choroby Alzheimera zmiany neuropatologiczne narastają w ściśle uporządkowany sposób, za każdym razem tak samo

W mózgu stwierdza się obecność zmian patologicznych, m. in.:

Choroba Alzheimera

Stadia rozwoju zmian neurofibrylarnychNa początku zmiany dotyczą kory śródwęchowej i CA1

Choroba Alzheimera

Stadia rozwoju zmian złogów amyloiduNa początku zmiany dotyczą kory nowej (czołowej, skroniowej)

Choroba Alzheimera

Dramatyczne pogarszanie się pamięci,oraz postępująca degradacja intelektualna wynikająstąd, że gwałtownie umierają neurony, począwszy

od przyśrodkowych struktur skroniowych.

Wraz z rozwojem choroby ma miejsce stopniowy zanik mózgu.

Ubytek tkanki nerwowej w naturalny sposób prowadzido powiększenia komór mózgu i poszerzenia bruzd kory

(taki stan mózgu uwidacznia obrazowanie CT, MRI).

Choroba Alzheimera

Oba preparaty są w tej samej skali (!)

Zespół amnestycznyEncefalopatia WernickegoEncefalopatia Wernickego -> Opisana w 1881 roku, jako stan ostry, na który składają się zaburzenia świadomości, ataksja (niezborność ruchów), oczopląs, oraz zaburzenia pamięci, czasem niedowłady.

-> Jest związana m. in. z niedoborem witaminy B1 (tiaminy), rozpoznawana jest u alkoholików, jeńców wojennych, oraz osób niedożywionych z innych przyczyn.

-> Obserwuje się uszkodzenia międzymózgowia - wzgórza i podwzgórza (zwłaszcza ciał suteczkowatych), pnia mózgu i inne.

Zespół amnestyczny (psychoza) KorsakowaZespół amnestyczny (psychoza) Korsakowa -> Opisany w 1891 roku, jako stan bardziej przewlekły i ogólny, na który składa się amnezja następcza, częściowa amnezja wsteczna, konfabulacje, oraz polineuropatie.

-> Stanowi często stan zejściowy po encefalopatii Wernickego.

-> Może być skutkiem różnych chorób.

Zespół amnestyczny - wzgórze, ciała suteczkowate, hipokamp

Zespół amnestycznyKlasyfikacje zaburzeń w medycynie:Klasyfikacje zaburzeń w medycynie:

1893, Bertillon:Międzynarodowa Lista Przyczyn Zgonów

1992, World Health Organization:ICD-10 - Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja 10.Kategorie F00 - F99: Zaburzenia psychiczne i zachowania. Wydanie polskojęzyczne: Uniwersyteckie Wyd. Med. „Vesalius”, Kraków, 1997 (tom 1)

1994, American Psychiatric Association:DSM-IV - Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder Uwaga! Obowiązuje tylko w USA.

Zespół amnestycznyZespół amnestyczny wg. ICD-10:Zespół amnestyczny wg. ICD-10:

F04 Organiczny zespół amnestyczny nie wywołany alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi

(F10 - F19) .6 Organiczny zespół amnestyczny wywołany przez używanie środków psychoaktywnych

F10.6 Alkoholowy organiczny zespół amnestyczny

„W zespole dominuje upośledzenie świeżej i dawnej pamięci, z zachowaniem bezpośredniego przypominania, ze znacząco zredukowaną możliwością uczenia się nowego materiału i zaburzeniami orientacji w czasie. Istotnym objawem mogą być konfabulacje, ale postrzeganie i inne funkcje poznawcze, włącznie ze sprawnością intelektualną, są zwykle nienaruszone.” (F04)

Zespół amnestyczny

- wypełnianie ubytków pamięci nieprawdziwymi wspomnieniami, zazwyczaj nieintencjonalne i automatyczne; mieszanie faktów i fikcji podczas podawania danych autobiograficznych. Zazwyczaj nie są obecne spontanicznie i dopiero ujawniają się w związku z zadawanymi pytaniami (wywoływanie konfabulacji).

Konfabulacje nie są objawem osiowym zespołu amnestycznego (!).

Nasilenie konfabulacji nie wiąże się z głębokością amnezji, lecz ze stopniem utraty krytycyzmu i wglądu we własne zaburzenia. Częściej obserwuje się je w alkoholowym zespole amnestycznym.

Obecność pewnych form konfabulacji może świadczyć o uszkodzeniu płatów czołowych (kory przedczołowej).

KonfabulacjeKonfabulacje

Problemy w badaniach neuropsychologicznych

Wybiórcze uszkodzenia w praktyce zdarzają się niezwykle rzadko. Zazwyczaj choroba uszkadza znaczną część tkanki. Za każdym razem inaczej (nie ma dwóch takich samych przypadków).

W badaniach grupowych nie jest możliwe utworzenie jednorodnej grupy.

Większość danych pochodzi z pojedynczych studiów przypadku.

Podobnie jak w psychoanalizie - dane wyprowadza się z badań osób zaburzonych (w tym przypadku ciężko schorowanych).

Zazwyczaj nie istnieją pomiary stanu badanej zmiennej z okresu przed wystąpieniem uszkodzenia.

Problemy w badaniach neuropsychologicznych

odnośnie pamięci:

co jest zaburzone w zespole amnestycznym:

zapamiętywanieczy

przypominanie

?

Model HERA

Różnicowanie procesów zapamiętywania i odpamiętywania:

Endel Tulving, Shitij Kapur, Fergus I. M. Craik, Morris Moscovitch i in.:

na gruncie neuropsychologii nie jest możliwe, ale owocne może być neuroobrazowanie.

Badania PET tej grupy na początku lat 90. Wykazały, że w trakcie procesów zapamiętywania (kodowania)

i odpamiętywania (wyszukiwanie) regionalny przepływ krwi jest istotnie większy m. in. w okolicach czołowych.

„(...) lewe i prawe płaty czołowe są częścią rozległej sieci neuronalnej zapewniającej pamięć epizodyczną (...)”

Model HERA

(Tulving i.in., 1994)Hemispheric Encoding/Retrieval Asymmetry

Pamięć - kora przedczołowa

Kora orbitalna, brzuszna (zmiany osobowości):- rozhamowanie- niestosowne dowcipkowanie - impulsywność- brak troski o przyszłość i łagodna euforia

Kora grzbietowo-boczna (zmiany intelektualne):- utrata zdolności do myślenia abstrakcyjnego- niezdolność do planowania- niezdolność do realizacji działania zgodnie z planem- trudności integracji zachowania w czasie- trudności z przewidywaniem konsekwencji własnych zachowań- trudności z hamowaniem nieistotnych informacji i perseweracje- trudności z wykorzystywaniem wskazówek dla rozwiązania zadania

Konsekwencje uszkodzenia kory przedczołowejKonsekwencje uszkodzenia kory przedczołowej


Pozornie może wydawać się, że istnieją trudności z pamięcią i uczeniem się nowego materiału, jednak wynikają one z innych przyczyn, niż upośledzenie pamięci obserwowane w amnezji.

Pacjenci czołowi mają trudności z uruchomieniem strategii zawiadujących zapamiętywaniem i odpamiętywaniem, mogą mieć trudności z podejmowaniem zamiaru zapamiętania czegoś podczas badania.

W testach uczenia się mogą mieć trudności z wykorzystaniem wskazówek i uczeniem się na własnych błędach (nawet, jeśli zdają sobie z tego sprawę!). Mogą również ignorować instrukcję zadania, albo przymusowo powtarzać poprzednie zachowanie (perseweracje).

Problemy z pamięcią po uszkodzeniach przedczołowychProblemy z pamięcią po uszkodzeniach przedczołowych


W jaki sposób kora przedczołowa może organizować procesy pamięciowe?


Związek brzusznej kory przedczołowej w zapamiętywaniu relacji czasowych i przestrzennych w werbalnej i niewerbalnej pamięci epizodycznej.

Badaniom poddano 21 pacjentów, którym chirurgicznie usuwano tętniak położony w przedniej, dolnej okolicy, oraz 10 osób zdrowych (grupa kontrolna).

Podczas zabiegu niekiedy istnieje potrzeba usunięcia ok. 1/4 tylnej części gyrus rectus - zakrętu położonego na brzuszno-przyśrodkowej okolicy przedczołowej.

W efekcie badano 6 pacjentów z uszkodzeniem lewostronnym, 6 z uszkodzeniem prawostronnym, oraz 9, którym chirurdzy nie uszkadzali tego zakrętu.

Szatkowska, Szymańska, Grabowska, 2004Szatkowska, Szymańska, Grabowska, 2004

Pamięć - kora przedczołowaSzatkowska, Szymańska, Grabowska, 2004Szatkowska, Szymańska, Grabowska, 2004


Procedura:Każda próba składała się z dwóch etapów - nabywania i testowania.

Na etapie nabywania badanym eksponowano pewne bodźce.Na etapie testowania, po pewnym odroczeniu, badani musieli posegregować te same bodźce w porządku, w jakim były eksponowane (albo we właściwej kolejności jeden po drugim, albo w odpowiednich relacjach przestrzennych)



Generalnie pacjenci z uszkodzeniami gyrus rectus popełniali znacznie więcej błędów w zadaniu, niż osoby zdrowe. Wykazano, że więcej błędów popełniano na materiale werbalnym, niż niewerbalnym.

Podczas uporządkowywania czasowego bodźców, grupa pacjentów z uszkodzeniem lewostronnym robiła więcej błędów niż grupa pacjentów z uszkodzeniami prawostronnymi. Obie grupy popełniały istotnie więcej błędów niż grupa kontrolna.

Różnice grupowe w uporządkowywaniu przestrzennym bodźców okazały się być nieistotne statystycznie.



Pamięć krótkotrwała:worek, w jakim znajduje się chwilowo kilka informacji

Pamięć robocza (operacyjna):worek j.w. + procesy decydujące o tym,co aktualnie znajduje się w tym worku.

Koncepcja pamięci roboczej Baddeleya postuluje obecność:

- worka na materiał werbalny (pętla fonologiczna),- worka na materiał niewerbalny (notes wzrokowo-przestrzenny),

- kogoś, kto we worku grzebie (centralny wykonawca)


Badania prowadzone na małpach, jak i metody neuroobrazowania wskazują na związekkory przedczołowej i pamięci roboczej.

Istnieją dwie koncepcje:

(1) Obszary grzbietowo-boczne są odpowiedzialne za kodowanie informacji o przestrzennych aspektach bodźców,

natomiast okolice brzuszno-przyśrodkowe odpowiadająza identyfikację i wygląd bodźców;

(2) Obszary grzbietowo-boczne są związane z procesami utożsamianymi z tzw. centralnym systemem wykonawczym,zaś obszary brzuszno-przyśrodkowe odpowiadają za proces aktywnego przechowywania informacji w pamięci roboczej.


Jaka aktywność mózgu związana jest ze wzrostem obciążenia (zaangażowania zasobów) pamięci roboczej?

12 osób w skanerze MRI zapamiętywało serie bodźców (werbalnych i niewerbalnych), a następnie oceniało, czy aktualny bodziec jest tym samym, co prezentowany 2 lub 3 ekspozycje wcześniej.

Niezależnie od typu bodźca (werbalny, niewerbalny), trudniejsze zadanie w porównaniu do zadania łatwiejszego wykazało wzrost aktywacji w grzbietowo-bocznej korze przedczołowej, zakręcie obręczy, oraz w korze ciemieniowej.

Binder, Urbanik, Sobiecka, Kozub, 2005Binder, Urbanik, Sobiecka, Kozub, 2005Studia Psychologiczne 43(1)

Wprowadzenie do biopsychologii II

PROSTE FORMY UCZENIA SIĘ

Zieliński T. (1997) Procesy warunkowania. W: T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka

Mózg a zachowanie. PWN, Warszawa

Jerzy Konorski (1903 - 1973)

Reakcja orientacyjna = wrodzona odpowiedź na nowy bodziec.

Jeżeli „nowy” bodziec będzie pojawiał się często,reakcja orientacyjna będzie stopniowo słabnąć(wygaszanie)

Jest to możliwe, ponieważ w układzie nerwowymzachodzą długotrwałe zmiany plastyczne.

Uczenie się (badane procedurami warunkowania i wygaszania)zachodzi dzięki temu, że układ nerwowy potrafi samemu modyfikować swoją strukturę.


Mózg rozwija się zgodnie z programem genetycznym i tworzy wiele połączeń między ośrodkami.

Nie wszystkie połączenia muszą być aktualnie używane. Część z nich jest jakby „rezerwowa” - ma charakter potencjalny.

Jeżeli dwa ośrodki są aktywne w tym samym czasie, to potencjalne połączenia między nimi stają się połączeniami aktualnymi.

Połączenia potencjalne stają się połączeniami aktualnymi przez zwielokrotnienie liczby synaps.

Plastyczność mózgu w procesach uczenia sięPlastyczność mózgu w procesach uczenia się


Uwarunkowanie pewnej reakcji będzie łatwiejsze (krótszy trening, mniejsza liczba prób) jeżeli między dwoma ośrodkami występują bezpośrednie połączenia.

Motywacja (u Konorskiego: napęd) może być wyrażona jako trzeci, pośredniczący ośrodek.

Jeżeli połączenia bezpośrednie są silne, dla danej reakcji nie potrzeba dużego poziomu motywacji.

Jeżeli połączenia bezpośrednie są słabsze, warunkowanie jest zależne w większym stopniu od połączeń pośredniczących - od motywacji.

Warunkowanie pewnych reakcji jest łatwiejsze, innych trudniejszeWarunkowanie pewnych reakcji jest łatwiejsze, innych trudniejsze

Warunkowanie klasyczneWarunkowanie opóźniające i śladowe:Warunkowanie opóźniające i śladowe:

(Clark, Manns, Squire, 2002)(Clark, Manns, Squire, 2002)

Warunkowanie klasyczne

Behawioralnie zwierzęta warunkują się w obu procedurach podobnie. Często stosowanym paradygmatem jest eye-blink królika, reakcja mrugnięcia powieką na podmuch powietrza.

Warunkowanie opóźniające wymaga udziału móżdżku.

Warunkowanie śladowe wymaga udziału móżdżku, hipokampa i kory nowej.

Króliki z obustronnie uszkodzonym hipokampem warunkują się w procedurze opóźniającej, ale już nie śladowej. Podobnie uszkodzenie kory przedczołowej prowadziło do trudności z warunkowaniem śladowym.

Warunkowanie opóźniające i śladowe:Warunkowanie opóźniające i śladowe:(Clark, Manns, Squire, 2002)(Clark, Manns, Squire, 2002)


Badano także pacjentów amnestycznych: są w stanie uwarunkować się w procedurze opóźniającej, ale nie w procedurze śladowej.

Zdaniem Squire`a warunkowanie opóźniające jest przykładem pamięci niedeklaratywnej, podczas gdy warunkowanie śladowe - deklaratywnej epizodycznej.

Zdaniem Squire`a, warunkowanie śladowe wymaga świadomego spostrzeżenia zależności między bodźcami warunkowym i bezwarunkowym. Osoby zdrowe, które nie zauważyły związków czasowych nie warunkowały się (!).

Warunkowanie opóźniające i śladowe:Warunkowanie opóźniające i śladowe:(Clark, Manns, Squire, 2002)(Clark, Manns, Squire, 2002)


Bodźce warunkowe niosą informację, że za chwilę pojawi się bodziec bezwarunkowy.

Jeżeli w środowisku równocześnie oddziałuje kilka zdarzeń mogących być bodźcami warunkowymi, warunkowanie nie zachodzi tak samo z wszystkimi z nich. Jedne bodźce będą wywoływać silniejszą reakcję - inne słabszą.

Organizm dokonuje wyboru jednego, najbardziej wyrazistego bodźca, a pozostałe zostaną „zacienione”.

Jeżeli później pojawią się inne, podobne bodźce, wytworzona wcześniej reakcja warunkowa blokuje możliwość uwarunkowania się na dodatkowy bodziec.

Dwa i więcej bodźców warunkowychDwa i więcej bodźców warunkowych

07_Pamiec2_J

Documents

Transcript of 07_Pamiec2_J