KONKURENCYJNA · Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Grzegorz Tchorek Jacek Tomkiewicz Marzenna...

KONKURENCYJNA POLSKA

Jak awansować w światowej lidze gospodarczej?

Część II: Rekomendacje

Michał Boni

Tomasz Geodecki

Jerzy Hausner

Aleksandra Majchrowska

Krzysztof Marczewski

Marcin Piątkowski

Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek

Grzegorz Tchorek

Jacek Tomkiewicz

Marzenna Anna Weresa

Kraków 2014

Raport powstał dzięki wsparciu Konfederacji Lewiatan oraz UPC Polska

WydawcaFundacja Gospodarki i Administracji Publicznejul. Rakowicka 10B/1031-511 Krakówwww.fundacja.e-gap.pl

© Fundacja GAP

Projekt graficzny, skład, druk:Centralne Biuro Projektowe www.cbprojekt.pl

Redakcja językowa i korekta:Anna Chrabąszcz

ISBN: 978-838-94105-2-4

3Spis treści

Spis treści

Przedmowa ........................................................................................................................... 5

I. DlaczegoIjakprowaDzIćpolItykępoDnoszenIa

konkurencyjnoścIpolskIejgospoDarkI? ................................................ 7

II. rekomenDacje ............................................................................................................ 15

1. lepszewarunkidlaprzedsiębiorczościinowapolitykaprzemysłowa .................... 15

2. proinnowacyjnaicyfrowareorientacjagospodarki ...................................................22

3. strukturalnaprzebudowarynkupracyirozwójzasobówludzkich ......................... 29

4. znaczącywzrostpoziomuoszczędnościkrajowych .................................................. 33

5. umiędzynarodowienieprzedsiębiorstwkrajowychipromocjaeksportu................36

6. nowoczesnaadministracja,sprawnepaństwo .......................................................... 39

7. partnerstworozwojoweizmianaformułydialoguspołecznego .............................. 43

8. nowanarodowastrategiaintegracjieuropejskiejiprorozwojowewykorzystanieśrodkówunijnych ................................................................................46

Przedmowa

5Przedmowa

Przedmowa

W czerwcu 2013 r. został opublikowany Raport pod tytułem „Konkurencyjna Polska. Jak awansować w światowej lidze gospodarczej?” przygotowany pod kierunkiem Jerzego Hausnera przez zespół w składzie: Tomasz Geodecki, Aleksandra Majchrowska, Krzysztof Marczewski, Marcin Piątkowski, Grzegorz Tchorek, Jacek Tomkiewicz, Marzenna Weresa. Prezentacja raportu miała miejsce podczas Kongresu Innowacyjnej Gospodarki zorganizowanego przez Krajową Izbę Gospodarczą. Debata toczyła się na licznych konferencjach i seminariach, m.in. przygotowała je dwukrotnie Kancelaria Prezydenta RP. Problematyka konkurencyjności polskiej gospodarki została szeroko podchwycona przez media. Uczestnicy debaty mogli się także wypowiedzieć na specjalnie w tym celu przygotowanej stronie internetowej. Już wówczas zapowiedzieliśmy, że stanowiska i wypowiedzi uczestników debaty spożytkujemy w pracy nad II częścią Raportu, w której przedstawimy szczegółowe rekomendacje i która będzie swego rodzaju Planem działania na rzecz podniesienia konkurencyjności polskiej gospodarki. Prace te podjęliśmy na przełomie 2013 r. i 2014 r., po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich wniosków, które sformułowano w trakcie debaty. Dodatkowo w ostatniej fazie przygotowania dokumentu korzystaliśmy z uwag Grzegorza Baczewskiego, Marzeny Chmielewskiej, Justyny Dyduch, Andrzeja Guły, Darii Kulczyckiej, Adama Michalika, Michała Spiechowicza oraz Wojciecha Szymli, którym chcieliśmy w tym miejscu podziękować za ich wkład.

Naszą intencją było przygotowanie takiego opracowania, które mogłoby stanowić przedmiot dialogu przedsiębiorców z przedstawicielami rządu. W jednej z rekomendacji Raportu za-proponowaliśmy powołanie Rady ds. Konkurencyjności Gospodarki z premierem na czele. W naszym przekonaniu przedkładany obecnie zestaw rekomendacji stanowi dobrą podstawę i wyjściową agendę prac takiej Rady, której powołanie uważamy za konieczne.

Dlatego II część Raportu przekazujemy na ręce środowiska przedsiębiorców w przekonaniu, że zostanie ona przez nich publicznie przedłożona Prezesowi Rady Ministrów wraz z wnioskiem o pilne powołanie Rady i wszczęcie praktycznego dialogu w kwestii podniesienia konkuren-cyjności polskiej gospodarki.

Mamy świadomość, że wiele z przedstawionych przez nas rekomendacji jest przedmiotem rządowych prac. Jeśli mimo tego tu je zamieszczamy, to nie po to, aby wyważać otwarte drzwi, ale aby w jednym dokumencie zawrzeć wszystkie ważne propozycje, niezależnie od kogo pochodzą i do jakiego stopnia są już przedmiotem wdrożeniowych przygotowań. Tylko bowiem w ten sposób można stworzyć całościowy i spójny plan działania.

Dziękujemy Konfederacji Lewiatan za pomoc niezbędną w przygotowaniu tego opracowania.

Autorzy

Rozdział I

7Dlaczego i jak prowadzić politykę podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki?

Dlaczego i jak prowadzić I. politykę podnoszenia

konkurencyjności polskiej gospodarki?

wraporcieKonkurencyjna Polska. Jak awansować w światowej lidze gospodarczej(raport)stwierdziliśmy,żedyskusjawokółkwestiikonkurencyjnościgospodarekzczasemdoprowadziładowprowadzeniaiutrwaleniasiękonceptówinstytucjonalnejkonkurencyjności(institutional competitiveness)orazpaństwakonkurującego(competition state).pierwszyznichrozumiesięjakozdolnośćdanegopaństwadoosiąganiaspołeczno-ekonomicznegosukcesuwporówna-niudoinnychkrajów,dziękipolitycznym,ekonomicznymikulturalnyminstytucjomtegożpaństwa.natomiastpaństwokonkurującejestpojmowanejakoalternatywadlatradycyjnegopaństwaopiekuńczego.nietraktujeonoprotekcyjniekrajowychsiłwytwórczych,leczdbaoichproduktywnewykorzystaniewwarunkachgospodarkiotwartejorazmiędzynarodowejiglobalnejkonkurencji.liczniorędownicy<<państwakonkurującego>>nieodrzucająprzytymidei <<państwaopiekuńczego>>.opowiadająsięonizajegopostaciąokreślanąjakoaktywneiaktywizującepaństwoopiekuńcze,któregointerwencjepobudzająipromująwydłużenieaktywnościzawodowej,anieoznaczająsocjalnegokompensowaniautratypracyiwyjściazrynkupracy.generalnie,wwielukrajachdyskutujesięobecnieokształtowaniunowegomodelupaństwa,któremiałobyzdolnośćstymulowaniarozwojuspołeczno-gospodarczegoorazwpływanianazachowanierównowagimiędzyefektywnościąasprawiedliwością.

sądzimy,żemiędzyekonomistaminiemasporuoto,czypaństwomatworzyćwarunkidlarozwojuprzedsiębiorstw.różnicazdańdotyczypojęcia„warunki”.niektórzyrozumiejątowyłączniejakokształtowanieogólnychwarunkówfunkcjonowaniarynkówigospodarkiwolnorynkowej.ajeślitakjest,tozpewnościąniesązwolennikamipolitykistrukturalnej,wtymzwłaszczanowejpolitykiprzemysłowej.mysądzimy,żepaństwoniemożeodpowiadaćtylkozawarunkiogólne,aletakże–wadekwatnydladanejgospodarkisposób–zawarunkispecyficzne,odnoszonedookreślonychsłabościstrukturalnychinajważniejszychsektorów.sednoproblemutkwiwrozróżnieniutrzechrodzajówdziałaniapaństwa:„umożliwianiu”(enabling),„wspieraniu”( facilitating)oraz„zapewnianiu”(delivering)[por.tabela1].Dzia-łaniapaństwapowinnyprzedewszystkimpolegaćna„umożliwianiu”,itodlaniektórychbyłobyzapewnewystarczające.myuważamyzawskazanetakżedziałaniadrugiegorodzaju,awokreślonychprzypadkachzadopuszczalnepodejmowanietakżedziałańtrzeciegorodzaju.niewystarczyjedynieusuwaćbarierydlarozwojuprzedsiębiorstwipozwalaćimrosnąć,trzebarównieżwspomagaćichzdolnośćkonkurowania–pomócimrosnąć,czyliprowadzićnową

8 Dlaczego i jak prowadzić politykę podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki?

politykęprzemysłową,a,mówiącprecyzyjnie,politykęsektorowąiregionalnąopartąnauni-katowychzasobach,wiedzy,innowacjachisieciachrelacji.aktywnośćpaństwaniepowinnabyćwyłączniehoryzontalna–częstoefektywniejszajestpolitykadostosowanadospecyfikisektorówowysokimpotencjale,gdziekoniecznejeststworzenieodpowiednichwarunkówwzrostu,prowadzonatakżenapoziomieregionalnym.tatezajestprzyjmowanacorazczęściej.problememjestpraktyczneprowadzenietakiejpolityki,integralnewłączeniejejdoagendypolitykigospodarczej.Instrumentemdającymmożliwośćłączeniapodejściahoryzontalnego,wertykalnegoiregionalnegojesttzw.smart specialisation.Bazującnaunikalnychzasobachregionalnych,narzędzietopozwalastymulowaćrozwójgospodarczypoprzezrozwójtakichformorganizacjiprzedsiębiorstw,jakklastryisieci,stawiającwobecnichwyzwaniaoddolnejmobilizacjiprzypomocykonkursówigrantóworazjednoczesnymwsparciuinstytucjonalnymifinansowym.

Tabela 1. Klasyfikacja instrumentów polityki przemysłowej

Działanie państwa Polityka wolnorynkowa

Polityka przemysłowa - horyzontalna

Polityka sektorowa - wertykalna

Nowa polityka przemysłowa

umożliwianie – enabling * * *

wspieranie – facilitating * * *

zapewnianie – delivering * *

* oznacza występowanie danej cechy.

Źródło: opracowanie własne.

Dominacjawolnorynkowejretorykiblokowałazrozumienie,żegospodarkarynkowawymagainstytucjonalnegoosadzeniaiżeniejestonoaniuniwersalne,aniwieczne.kluczowejesttakżedostrzeżenie,żetaobudowawypełniaróżnefunkcje:blokujebądźpowstrzymujepewnedziałania,alejednocześnieumożliwiainne,niektórymwyraźniesprzyja,zachęcadoichpodej-mowania.zjednejstrony,chodziozapewnieniezbiorowegobezpieczeństwa,któremogłobybyćłatwozagrożone,gdybyrzeczywiściedziałaniagospodarczebyłyuwolnionezwszelkichrygorów.niktprzecieżniekwestionuje,żerygorystycznejkontrolipodlegawprowadzaniedoobrotuproduktówspożywczych.niepowinniśmywmyśltejsamejzasady–zbiorowegobezpieczeństwa–unikaćpodobnejprocedurywprzypadkuproduktówfinansowych.gdybyzdawanosobieztegosprawę,toniedopuszczonobydoemitowaniatoksycznych,„bezwarto-ściowych”papierów.Inżynieriafinansowaniemożepozostawaćpozapublicznąregulacją,takjakiniepozostajeinżynieriabudowlana.


gospodarkarynkowafunkcjonujecyklicznie,poprzezwahaniakoniunktury.występująwniejprocesysamoistne,mająceoscylacyjnąnaturę;sąteżwniejautomatyczneregulatorykoniunktury.Dlategointerwencjewtenwymiarfunkcjonowaniagospodarkirynkowejmogąbyćrelatywnieskuteczne,alemusząbyćostrożne,dobrzeprzemyślane–tak,abybezistot-negopowoduniezakłócaćnaturalnegocyklugospodarczego.takąprzyczynąjestzasadniczopoważnenaruszeniebieżącejrównowagi,główniemakroekonomicznej,któremożeprowadzićdogłębokiegozałamaniagospodarczego.

wwymiarzebieżącympolitykagospodarczajestpolitykąłagodzeniawahańkoniunktury.jejgłównymzadaniemniejestsamopobudzaniekoniunktury,leczosłabianietakichjejwahań,którewytrącająfunkcjonowaniegospodarkizestanunaturalnejcyklicznejrównowagiigrożąutratąsamosterowności.tymsamymcelpolitykigospodarczejtrzebatuwidziećbardziejjakocelnegatywny–niedopuszczeniedopewnychstanów,któredasięparametryczniezdefiniować.pozytywnyaspekttakiejpolitykitkwiwtym,abygospodarcezapewnićniezbędnypoziomstabilności,wwarunkachmiędzynarodowejotwartościiglobalizacjiprzepływówczynnikówwytwórczych.

oczywiściepolitykizorientowanejnastabilnośćgospodarkiniemożnaoderwaćodjejinnychwymiarówicelów,wtymszczególnieodpolitykistrukturalnej,alewtymprzypadkuinnyjestcelisposóbdziałania.tylkodobrzewypełniającswojepodstawowezadanie,czylizapewnieniestabilnościgospodarki,politykakoniunkturalnamożesprzyjaćosiąganiutakżeinnychcelówpolitykigospodarczej,np.służyćwzrostowigospodarczemu.jeślizostanieonabezpośredniopodporządkowanatyminnymcelom,toczęstodochodzidozakłóceniastabilnościgospodarkiiniepowodzeniawosiąganiutychcelów.

współcześniewymiarstrukturalnypolitykigospodarczejstajesięistotniejszyniżwymiarkoniunkturalny.wtymwymiarzepolitykagospodarcza,abymogłabyćskuteczna,zasadniczomusiprzebiegaćwporządkuinstytucjonalnym,aniewporządkuoperacyjnym.wynikaztego,żecelepolitykistrukturalnejniesąmożliwedoosiągnięciawefekciedziałaniawschemaciebodziec-reakcja.niemożnaichwywołaćwprost–wynikajązeznaczniebardziejzłożonychrelacji,wtyminteraktywności,czyliprocesu,wktórymważnajestkomunikacja,interpreta-cjairefleksyjneuczeniesię.procestenprowadzidotożsamościowejprzemianypostronieuczestnikówgospodarkiitylkowtedyrzeczywiściezachodząpożądaneioczekiwanezmianygospodarcze.tosązmianyrozwojoweanieoscylacyjne–niesąautomatycznieodwracalneiprzesuwająnaturalnepunktyrównowagikoniunkturalnej.

jeślipolitykagospodarczanieodnosisiędoporządkuinstytucjonalnego,tobrakjejstrate-gicznegofundamentuiniejestwstaniereagowaćnastrukturalnewyzwania,nawetjeżelijeprawidłoworozpoznaje.możnaoczywiściepróbowaćwywoływaćzmianystrukturalnepo-przezsamodostosowanieparametrówgospodarczych,alejesttoskazanenaniepowodzenie.jeśliniedokonamyodpowiednichzmianinstytucjonalnych(systemowych),todostosowanieuczestnikówgospodarkidomodyfikacjiparametrówbędziepasywne,zachowawcze:będąstaralisiędziałaćtak,aby–niezmieniającsposobuswegopostępowania–uzyskaćdodatko-wekorzyścilubzminimalizowaćstraty.Będąusiłowaligraćtrochęinaczej,alewedługtychsamychreguł.


jeżelichcemy,abyuczestnicydanegosystemuspołecznegorzeczywiścieinaczejdziałali,dążylidoczegośinnegoiwinnysposób,tomusimydokonaćmodyfikacjiinstytucjonalnychregułtegosystemu.strukturalnezmianywfunkcjonowaniuuniwersytetównienastąpiątylkodlatego,żezmniejszymylubzwiększymyichpublicznefinansowanie(choćtrzebajewpolscewyraźniezwiększyć)lubzmodyfikujemyniecoalgorytmprzyznawaniadotacjiorazkryteriapunktacjiczasopism.potrzebnesąrozwiązaniainstytucjonalne,którespowodujązmianęrelacjimiędzyróżnymigrupamiinteresariuszytakiejstruktury(organizacji),jakąjestuniwersytet.

oczywiściemechanizmrynkowysamprowadzidookreślonychzmianstrukturalnych,aleniekonieczniesątozmianykorzystnedlaspołeczeństwa,gospodarkiisamegorynku.prze-jawemtegojestkonkurencjaprowadzącadomonopolizacji.niemożnawywoływaćzmianstrukturalnychwgospodarcezpominięciemrynku,aleteżniesąonemożliwetylkozasprawądziałaniasamegorynku.samrynekmożeprowadzićdopewnychstanówrównowagi,którenależyuznaćzaniekorzystne,petryfikująceistniejącestrukturygospodarcze.takiestanyrów-nowagisądysfunkcjonalnewzględemrozwoju,prowadządoregresu,zastoju,wyczerpywaniasięzasobówgospodarczych.przejawemtegomogąbyćokreśloneformymiędzynarodowegopodziałupracy,utrwalająceantyrozwojowązależnośćsłabychgospodareknarodowych.ko-niecznedlarozwojuzmianystrukturalneniewystąpiąwtakimprzypadkubezinterwencjipublicznej,którapowinnapolegaćnp.nainnyminstytucjonalnymuregulowaniuzasadhandlumiędzynarodowego.

przedstawionepowyżejrozumowaniemożnaskonkludowaćnastępującymitezami:

wglobalnejgospodarcerynkowejkonkurująnietylkofirmy,aletakżepaństwa.Ichrola1. wtymzakresiepolegazwłaszczanatworzeniuodpowiedniegoładuinstytucjonalnego,zapewniającegokorzystnewarunkidlaprzedsiębiorczości.

państwasątakżeaktywnymuczestnikiemgospodarki,wypełniającwtensposóbswo-2. jestrukturalno-rozwojowefunkcje,m.in.prowadzą(nową)politykęprzemysłową,któraodpowiedniołączypodejściesektoroweihoryzontalne,takabypromowaćinnowacyjnośćpodmiotówgospodarczych.

państwoniemożeskutecznieprowadzićtakiejpolitykiniewchodzącwpartnerskąwspół-3. pracęwramachhoryzontalnychsiecikoordynacjidziałańgospodarczych.

uczestnictwowtakichsieciachpowinnobyćpowierzaneprzedewszystkimwyspecjali-4. zowanym,profesjonalnym,autonomicznym,elastycznymiinnowacyjnymagencjompu-blicznym,zkadrąnanajwyższymświatowympoziomie.

Bezskutecznychdziałańzorientowanychnapodnoszeniekonkurencyjnościgospodarki5. krajowejpaństwugroziwpadnięciew„pułapkęśredniego”dochodu.


„pułapkęśredniego”dochodu,októrejszerzejpisaliśmywraporcie,możnazinterpretowaćjakotrwałeznalezieniesię(ugrzęźnięcie)danejgospodarkiwniekorzystnejpozycjikonkurencyjnejpomiędzygospodarkamisłaborozwiniętymi,bazującyminamasowej,wystandaryzowanejitaniej(niskiekoszty,niskiepłace)produkcjiorazgospodarkamiwysokorozwiniętymi,ba-zującyminagenerowaniuistosowaniuwysokichtechnologii.uniknięcietegorodzajupułapkijestmożliwe,aletylkopodwarunkiem,żedanagospodarkakrajowajestzdolnadoprzejściaodkonkurowaniawoparciuowykorzystaniedostępnychiprostychzasobów,zwłaszczataniejpracy,dokonkurowaniabazującegonagenerowaniupotencjałuwytwórczegowiedzy.jesttomożliwe,czegodowodzirozwójszeregugospodarekwostatnichkilkudekadach,np.fiń-skiejczykoreańskiej,podwarunkiemuruchomieniaodpowiednichmechanizmów,łączącychefektywnewykorzystaniezestawuróżnychczynnikówwzrostugospodarczegoanietylkopojedynczychczynników.tobowiemimplikujeprzejścieodgospodarowaniaekstensywnegodointensywnego,odimportutechnologiidoeksportu.

wprzypadkupolskizagrożeniewpadnięciawomawianąpułapkęnależywiązaćprzedewszyst-kimznastępującymistrukturalnymicechamiisłabościami:

stopniowo wyczerpuje się dotychczasowa formuła rozwoju polskiej gospodarki,•opartanaimitacji,wytwarzaniurelatywnieprostychproduktówponiskimkoszcie;

po stronie popytu wyczerpują się proste rezerwy (spadek stopy oszczędności•iwzrostzadłużenia)wzrostukonsumpcji;

oszczędnościkrajowepozostająnaniskimpoziomie;•

będzienastępowałopogorszeniesytuacjidemograficznejizmniejszeniezasobów•pracy;

niskajestefektywnośćpublicznegosystemuwsparciadlainnowacjiiB+rorazni-•skipoziominnowacyjnościprzedsiębiorstw;

systemedukacjiwciążwniewielkimstopniukształcikadrydlagospodarkiopartej•nawiedzyijestmałootwartynaświat;

poziomzużyciamajątkutrwałegojestwysoki,awydatki inwestycyjneprzedsię-•biorstwniskie;

eksportcharakteryzujenadalniskipoziomdywersyfikacjigeograficznejorazniski•udziałproduktówhigh-tech;

niskipoziomotwarciarynkupracydlawysokowykwalifikowanejimigracji,brak•inteligentnejpolitykiprzyciąganiazagranicznegokapitałuludzkiego;

chronicznaniestabilnośćrozwiązańprawnych,powodującawysokąniepewnośćco•dowielkościobciążeńfiskalnychipodstawowychskładnikówrachunkukosztów;

niskasprawnośćinieprzyjaznośćadministracjipublicznejwrelacjidopodmiotówgo-•spodarczych,copowodujewzrostryzykagospodarczegoikosztówtransakcyjnych.


postawieniewysokowagendziepaństwapolskiegoproblematykikonkurencyjnościgospodarkijestcorazpilniejsze,zważywszynaglobalnykryzysgospodarczyigłębokiezmiany,któreonpowoduje.rodzisięnowaarchitekturagospodarczaświataiukładsiłwjejramach.gospodar-ki,któreutracąobecnieswójdynamizmrozwojowyzostanąsperyferyzowaneiuzależnione,pozbawioneatrybutówpodmiotowości.

jednocześnie,coistotne,niewyglądanato,abykryzyssięwypalił.Działaniapodejmowanewkrajachrozwiniętychwramachpolitykimonetarnejtowdużejmierzeporuszaniesiępo„nieznanychwodach”,którenaróżnychrynkachprowadzidonarastanianowychbąblispeku-lacyjnychitymsamymkreowaniapotencjałunowychzjawiskkryzysowych.proceswychodze-niazobecnejekspansjimonetarnejbędzietrudnyiburzliwy.Dynamicznaikonkurencyjnagospodarkawrazzdobrąpolitykąmakroostrożnościowątonajlepszezabezpieczenieprzedtymzagrożeniem.

polskapotrzebujeprzemyślanych,uporządkowanychizdecydowanychdziałańnarzeczpod-noszeniapotencjału,zdolnościipozycjikonkurencyjnejgospodarki.należyprzytymmiećświadomość,żedziałaniawwybranychobszarachsystemuspołeczno-gospodarczegomogąniewystarczyć–wimwiększejliczbieobszarówzostanąpodjętedziałania,tymwiększaszansa,żezostanieosiągniętamasakrytycznaumożliwiającaodwrócenieniekorzystnychtrendów.

raport,któryprzygotowaliśmyizaprezentowaliśmywpołowie2013r.zostałpowszechnieuznanyzadobrąpodstawętakichdziałań.terazdokładamydotegozestawszczegółowychrekomendacji,wypracowanywnastępstwiedebatywywołanejopublikowaniemraportu.zo-stałyonepogrupowanewosiemobszarówtematycznych,którełącznieobejmująniemalcałespektrumczynnikównajważniejszychdlawypracowaniakorzystnejpozycjikonkurencyjnejpolskiejgospodarki[zob.rysunek1].


Rysunek 1. Osiem tematycznych obszarów rekomendacji dla działań na rzecz konkurencyjności polskiej gospodarki

Źródło: opracowanie własne.

Konkurencyjna Polska

1. Warunki dla przedsiębiorczości

i nowa polityka przemysłowa

5. Umiędzynaro- -dowienie

przedsiębiorstw krajowych

i promocja eksportu

3. Strukturalna przebudowa rynku

pracy i rozwój zasobów ludzkich

7. Partnerstwo rozwojowe i zmiana

formuły dialogu społecznego

6. Nowoczesna administracja,

sprawne państwo

4. Znaczący wzrost poziomu oszczędności

krajowych

2. Proinnowacyjna i cyfrowa

reorientacja gospodarki

8. Nowa strategia integracji

europejskiej i prorozwojowe wykorzystanie

środków unijnych

Rozdział II

15Rekomendacje

RekomendacjeII.

wtympunkcieprezentujemykluczowe rekomendacje, które zostały opracowane zarównowoparciuoraport,jakiwynikidebaty.uporządkowaliśmyjewosiemnewralgicznychobsza-rów,zachowującwdużymstopniuporządekprzyjętywwyjściowymraporcie.wopisiesytu-acjidanegoobszaruproblemowegowykorzystujemyteżfragmentyraportu,aleodpowiedniojeaktualizująciuzupełniając.

Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i nowa 1. polityka przemysłowa

Opis problemuA.

konkurencyjnośćjestwłaściwościągospodarki,którawnajwiększymstopniuzależyodwa-runków,wjakichdziałająprzedsiębiorstwaorazodzasobów,jakimidysponują.

kluczoweznaczeniedlaprzedsiębiorczościmastabilność,prostotaijednoznacznośćprzepi-sówprawapodatkowegoorazchronionasądowopewnośćobrotugospodarczego,cozapewniam.in.szybkierozstrzyganiesprawgospodarczychiadministracyjnych.postępuwtychdwóchdziedzinachniedasięuzyskaćbezzmianysystemupodatkowego,zarównoregulacjipodatko-wych,jakizasadniczejreformysłużbskarbowych,orazreformysądownictwa.nadaluciążliwydlaprzedsiębiorcówjestnadmiarsprawozdawczościikontroli–dotyczytoliczby,zakresudziałaniainstytucjikontrolnych,atakżenakładaniasiękontrolinasiebie.

zdecydowaniekorzystnązmianąinstytucjonalną,prowadzącądopoprawywarunkówiklimatudlaprzedsiębiorczości,byłobyprzejściedooferowaniawszystkichproceduripłatnościadmi-nistracyjnychon-line,wtymtakżeumożliwienieprzekazywaniatądrogąsprawozdań.

zmianyotoczeniaregulacyjnegoprzedsiębiorstwmająwynikaćzcałościowego,systemowegospojrzenianaprawogospodarcze.niepowinnyonepolegaćnanieustannejseriinowelizacjiprzepisów.jądremsystemuprawagospodarczegomabyćustawaoswobodziedziałalnościgospodarczej,którejklauzulegeneralnepowinnywyznaczaćkierunekrozwiązańlegislacyj-nychiinterpretacjiprzepisów.tazasadniczaustawapowinnamiećcharakterkodeksowyiniemożepodlegaćczęstymipospiesznymnowelizacjom.możnajedopuścićtylkopopewnym(dłuższym)czasiestabilnegoobowiązywaniaustawyirzetelnejpostlegislacyjnejewaluacjiprzeprowadzonejprzezniezależnychekspertów,którapowinnazostaćprzedłożonapoddys-kusjęwszystkimzainteresowanymstronom.

16 Rekomendacje

wtymkierunkuzdajesięzmierzaćprogram„lepszeregulacje2015”.sednotkwijednakniewkolejnychpolityczno-rządowychdeklaracjachiprogramach,alewutrwaleniuprzemyślanejidobrejpraktykilegislacyjnej–odpracprelegislacyjnych(diagnostycznych,koncepcyjnych,definiującychceleregulacjiiichzałożenia),wktórychpowinnijużuczestniczyćinteresariusze(wtymszczególnieprzedsiębiorcy),poprzezfazęrządowo-parlamentarną,dalejprowadzonązpartnerskimudziałemnajważniejszychinteresariuszy,ażpofazępostlegislacyjną(wdrożenie,monitorowanie,ewaluacja).

przedsiębiorczościsprzyjarozwójkonkurencyjnychrynków.Dlategonależyzdecydowanedążyćdodalszejdemonopolizacjigospodarki(np.energetyka,handelhurtowy),jakrównieżdalszejintegracjirynkówwramachuniieuropejskiej,wtymszczególniesektorausług.

celemregulacji,jakicałegootoczeniainstytucjonalnegogospodarkipowinnobyć,zjednejstrony,tworzeniebodźcówdlaprzedsiębiorczości(tworzenianowychfirm),azdrugiej–stymulowanieichwzrostu.Dopierobowiemdużeprzedsiębiorstwaosiągająodpowiedniąmasękrytycznązasobówpozwalającąimnaglobalnąkonkurencję.wobectego,zasadnewydajesięwyjściepozadziałaniewedługzasady„pozwólmyfirmomrosnąć”iprowadzeniepolitykizgodniezregułą„pomóżmyfirmomrosnąć”.ważnajesttakżeregulacjaupadłościowa,któraniepowinnaprowa-dzićdozbytwysokiejpenalizacjiniepowodzeniagospodarczegoprzedsiębiorcy,ajednocześniepowinnaznacznieprzyspieszyćprocesupadłościwceluzwiększeniaochronymasyupadłościo-wej,którazabezpieczainteresywierzycieli.nowapolitykaprzemysłowajestwyrazemgłówniepodażowegopodejściadogospodarki,alenieprzezwystępowaniepaństwawroliinwestoraczywłaściciela,aleprzezformowanierozwiązańinstytucjonalnych,któresprzyjająuzyskaniuprzezprzedsiębiorstwaposzczególnychsektorówwysokiejproduktywnościikonkurencyjności.takąpolitykęmożnaokreślićjakoselektywnąizorientowanąstrategicznie.

politykategotypuwymagazinstytucjonalizowanegopartnerstwa,skoncentrowanegonarozwojuizmianiestrukturalnej.wyraźnieróżnisięodklasycznejpolitykiprzemysłowejrealizowanejpoIIwojnieświatowejwmodeluinterwencjonizmupaństwowego.tamtapolitykabyłapro-wadzonanazasadachkorporatystycznych(dialogtrójstronny:rząd–pracodawcy–związkizawodowe)imiałanacelustabilizacjęgospodarkiorazzachowaniepokojuspołecznego,przezochronęinteresówdominującychgrupgospodarczychipracowniczych.wistociebyłaskoncentrowananaochroniekrajowejgospodarkiprzedmiędzynarodowąkonkurencją.Dzi-siajnatomiastznaczeniemawspieraniezdolnościdopodjęciakonkurencji–wwarunkachgospodarkiotwartejiglobalnej.nienależyukrywać,żetakapolitykaniejestprostaimożezostaćłatwosprowadzonanamanowceetatyzmu.jednakjejbrakprowadzidoperyferyzacjigospodarkikrajowejirozwojupodporządkowanego.

cechąnowejpolitykiprzemysłowejjestoddziaływanienawybranesektoryzpunktuwidzeniakonkurencyjnościcałejgospodarkikrajowej.przykłademmożebyćpolitykaenergetyczna,którapowinnauwzględniaćszerokorozumianebezpieczeństwoenergetycznecałejgospodarki(nietylkoprzedsiębiorstw,aleteżgospodarstwdomowych),wtymzwłaszczajegowymiarekono-miczny,czylizapewnieniepodmiotomgospodarczymdostawenergiiwcenieumożliwiającejuzyskanielubutrzymanieprzewagikonkurencyjnejwstosunkudokonkurentówzagranicz-nych.elementemtejpolitykipowinnybyćbodźcedooszczędzaniaenergiikierowanezarównodogospodarstwdomowych,jakiprzedsiębiorstw.kolejnymprzykłademmożebyćskoordyno-wanaispójnapolitykarozpowszechniającawgospodarcecyfroweiinnowacyjnerozwiązania.rozwójtechnologiiinformatycznychikomunikacyjnych,pozakonkretnymikorzyściamidla

17Rekomendacje

poszczególnychsegmentówgospodarkicyfrowej,powinienpozwolićnawygenerowanieefektumnożnikowegowcałejgospodarce.

określeniapolitykaselektywnaistrategicznasugerują,żematobyćpolitykanastawionanaosiągnięciecelówdługofalowych,aniedoraźnych.jejzakresinarzędziamusząbyćwyraźnieograniczoneiwyznaczone–musząodpowiadaćprzyjętejstrategiikonkurencyjnościdanejgospodarki.tymsamymniebezpieczeństwazwiązaneznowąpolitykąprzemysłowąmogązostaćzredukowane.systematycznemonitorowanierealizacjistrategii,zudziałemniezależnychekspertów,umożliwidostrzeżenieieliminowaniedziałańbłędnychinieskutecznych.

tegotypupolitykaniemożewżadensposóbhurtowokopiowaćdziałańidoświadczeńinnychpaństw(np.niemcy,chile,koreapłd.,singapur,taiwan,Izrael,usa).odpoczątkumusibyćświadomiekształtowanazmyśląodanejgospodarce,zuwzględnieniemjejspecyfiki–słabościiprzewag,aletakżetego,wjakimotoczeniudziała,czylizkimiocofaktyczniekonkuruje.

nowapolitykaprzemysłowaniemożedotyczyćwyłączniewykorzystaniakapitałufinansowegoirzeczowego,alepowinnatakżepobudzaćrównocześniegenerowanieiwykorzystywaniekapi-tałów„miękkich”(aktywówniematerialnych–intangible assets)–ludzkiegoispołecznego.

wnaszymprzekonaniu,jednązzasadniczychkwestiiwaspekcieopracowaniaiwprowadzeniawpolscenowejpolitykiprzemysłowejpowinnabyćprzedstawionaprzeznaswraporcieanalizawartościdodanejeksportuwukładzieposzczególnychsektorówgospodarki.absolutnieniezbędnejestrównież,naszymzdaniem,włączeniedoobszarunowejpolitykiprzemysłowejwydatkówzbrojeniowych,któretakżepowinnysłużyćmodernizacjikrajowejbazywytwórczej.

RekomendacjeB.

jądremsystemuprawagospodarczegomabyćustawaoswobodziedziałalno-1.1. ścigospodarczej,którejklauzulegeneralnepowinnywyznaczaćkierunekroz-wiązańlegislacyjnychiinterpretacjiprzepisów.tazasadniczaustawapowinnamiećcharakterkodeksowyiniemożepodlegaćczęstyminieprzemyślanymno-welizacjom.

skodyfikowaniewjednymakcieprawnymprocesulegislacyjnego.powinienon1.2. przewidywaćprowadzeniemonitoringupostlegislacyjnegoprzezautonomicznewzględemlegislaturygremiaeksperckie.

Rozwiązania szczegółowe:

stworzenieniezależnejradynadzorunadregulacjami(rnr),nawzór istnie-•jącychnp.wniemczech,Holandii,czechach,któraoceniałabyproponowanere-gulacje/nowelizacjepodkątembarieradministracyjnych(kosztówraportowania,wypełnianiaformularzy,prowadzeniastatystykitp.);wprowadzenieobowiązkuprzygotowywaniaprofesjonalnejocenyskutkówregu-•lacji(osr)orazocenykosztówikorzyścizregulacji(koszty/korzyścinetto)exante,w tymwwyniku zmianwprowadzanychdoprojektu regulacjiwprocesiestanowieniaprawa;

18 Rekomendacje

wprowadzenieobowiązkuprzygotowywaniaosriokr• ex postpodkątemocenyfunkcjonowaniaprzepisówwpraktyce, tj.powstaniabariernieuwzględnionychex ante;wprowadzenieobowiązkuszacowaniawosrbiurokratycznychkosztówregulacji•(kosztówraportowania,wypełnianiaformularzy,prowadzeniastatystykitp.);wprowadzenieobowiązkuprzeprowadzaniatematycznychiokresowychprzeglą-•dówprzepisówprawa(gospodarczego)wewspółpracyzpartneramispołecznymipodkątemistniejącychbarier;nałożenienaprzewodniczącegostałegokomiteturadyministrówodpowiedzial-•nościzaterminowąiprawidłowąimplementacjęwszystkichprzepisóweuropejskichdopolskiegosystemuprawaorazzazapobieganiepróbom„gold plating”,czyliwpro-wadzaniadodatkowychwymogówlubprocedurprzyokazjitranspozycjidyrektywy;umożliwienierządowiwycofaniapropozycjilegislacyjnejnakażdymetapiepojej•przesłaniudosejmu,jeślipoprawkinadmierniezmieniąkluczowezałożenia.

ujednolicenieinterpretacjiprzepisów,takabynieróżniłysięonewzależności1.3. odregionu,instytucjipublicznychiniezmieniałysięwczasie,jeśliniezmieni-łosięprawo.

skonsolidowaniedziałańinspekcjipaństwowychorazujednolicenieprocedury1.4. kontroli.

ustanowienienowejregulacjiupadłościowej,któraniepowinnaprowadzićdozbyt1.5. wysokiejpenalizacjiniepowodzeniagospodarczegoprzedsiębiorcy,czylidawaćmu„drugąszansę”,ajednocześniepowinnaznacznieprzyspieszyćprocesupa-dłościwceluzwiększeniaochronymasyupadłościowej,którazabezpieczainte-resywierzycieli.

ustanowienienowejordynacjipodatkowejzapewniającejprostotęijednoznacz-1.6. nośćsystemupodatkowegoorazkonsekwentneprzestrzeganiewiążącejinter-pretacjijejprzepisów.

zapewnienieszybkiegorozstrzyganiasprawgospodarczychiadministracyjnych.1.7. wymagatoreformysądownictwagospodarczego(zelektronizowaniesądówgo-spodarczych,sprofesjonalizowaniezarządzaniasądem,podniesieniejakościback-office,wprowadzenieobowiązkowychszkoleńbiznesowychdlasędziów).

przeprowadzeniereformysłużbskarbowych.zmianakulturyobsługiprzedsiębior-1.8. cówwurzędachskarbowych.

analogicznychzmianwymagatakżezakładubezpieczeńspołecznych,którypo-1.9. winienzostaćustawowoprzekształconywkorporacjęprawapublicznego.

uproszczeniepłaceniapodatkówpoprzezpowszechnąelektronizacjęsystemu1.10.podatkowego.

uproszczenieproceduradministracyjnychioferowaniewszystkichprocedur1.11. administracyjnychon-line,wtymtakżeumożliwienieprzekazywaniatądrogą

19Rekomendacje

sprawozdań.Doprowadzeniedostosowaniaproceduradministracyjnychon-line,wtymwszczególnościzakładanianowychfirm.


powszechne wprowadzenie elektronicznych adresów podawczych, dokonanie•uproszczeniaistandaryzacjidokumentów(wniosków,zapotrzebowań,zgłoszeń,oświadczeńitp.);dokonanie uproszczenia procedur postępowania (z analiz wynika, że średnio•procedurystosowanesąwok.13-15krokach,należałobyjeuprościćdook.8-11kroków),wskazaniepriorytetowychusługiwpierwszejkolejnościdokonanieichpełnejelektronizacji;zapewnienie upowszechnienia profilu zaufanego, w tym szybkie wprowadze-•niee-dowodów,jakonajprostszejformyidentyfikacji iuwiarygodnienia(idbaćo rozwój prostych, kwalifikowalnych form identyfikacji i uwiarygodnienia, po-zwalającychteżnawymianętranseuropejską);pełnymwarunkiempoprawysytuacjiwtymobszarzebędzierealizacjaprojektów•informatycznych, zgodnie z regułami programu zintegrowanej Informatyzacjipaństwa (w tym: orientacja na użytkowników i obowiązek interoperacyjności),pozwalającanapełnąwymianęinformacjimiędzyzasobamiróżnychrejestrów–takabyskrócićproceszałatwianiaspraw,aleteżodejśćodjakichkolwiekwymo-gówskładaniadodatkowych,papierowychdokumentów.

zapewnieniepełnegodostępuprzedsiębiorstwdoinformacjipublicznejiotwie-1.12. raniezasobów–takżewceluichprzetwarzania,komercyjnegowykorzystania,zgodniezodpowiednimiregułami,zposzanowaniemprawautorskich.ponad-to,stymulowanierozwojucrIp(centralnerepozytoriumInformacjipublicz-nej)isprzyjanietemu,abywstosunkowokrótkimczasie(2-3lata)byłoonopeł-ne,jeślichodziozasobyinstytucjipublicznych.

pełnezelektronizowanieproceduryzakładaniadziałalnościgospodarczejizwol-1.13. nieniejejzwszelkichkosztów(wodróżnieniuoddrogitradycyjnej).

Dążeniedodalszejdemonopolizacjigospodarki,czyliprzeciwdziałanienadmier-1.14. nejkoncentracjiprodukcjiiusług(np.energetyka,handelhurtowy),mającnauwa-dzeniezbędnąskalędladalszychinwestycjiwinnowacyjnebranżegospodarkiorazwspieraniedalszejintegracjirynkówwramachue,wszczególnościwsek-torzeusługihandluelektronicznego.

wdrożeniedziałańnarzeczzwiększeniaefektywnościenergetycznej–mające1.15. nacelunietylkowypełnieniezobowiązańczłonkowskich,aletakżeoszczędniej-szeużywaniezasobówitymsamymzwiększeniestopniabezpieczeństwaener-getycznegokraju(niebezznaczeniajesttowarzyszącatemupoprawajakościpo-wietrzaiograniczenienegatywnegowpływunazdrowieobywateli):

stosowanie szerokiego wachlarza instrumentów alokacyjnych dla zwiększenia•efektywności energetycznej polskich przedsiębiorstw; w krótkim okresiemogąonezwiększyćkosztydlabudżetu,którezostanązrekompensowaneoszczędniej-szymzużyciemzasobówiuniknięciemszokudlapolskiejgospodarki,gdybydo-szłodoustanowieniadalszychambitnychcelówwsferzeredukcjiemisjico2;

20 Rekomendacje

oddziaływanienarzeczzwiększeniaefektywnościenergetycznejpoprzezinstru-•mentyregulacyjne,któremogąpozytywniewpływaćnaprzechodzenienawyższetrajektorietechnologiczne;przybrakustandardówproducenciurządzeńenerge-tycznychsązmuszenikonkurowaćceną,anietechnologiąijakością.

eliminowaniezobrotugospodarczegoniesymetrycznych,zpunktuwidzeniapo-1.16. noszonegoryzyka,umówkupna-sprzedażyproduktów/usług,zwłaszczabanko-wych,ubezpieczeniowychitp.

opracowanieiuruchomienierządowo-regionalnychprogramównowejpolityki1.17. przemysłowejdlaconajmniejkilkusektorówwytwórczych,wtymwramachtzw.„inteligentnychspecjalizacji”.

konsekwentnarealizacjapolitykiograniczeniaorazoptymalnegowykorzystania1.18. odpadówkomunalnychiprzemysłowych.

Dostosowaniesystemuedukacji,szczególniezawodowej,dopotrzebposzczegól-1.19. nychsektorówibranżgospodarki,zwłaszczatychwłączonychdoprogramuno-wejpolitykiprzemysłowej.

przeznaczanieśrodkównainwestycjeteleinformatycznepoprzezmożliwośćemi-1.20.sjiobligacjiskarbowychotakimceluizaadresowanychdofunduszyinwestycyj-nych,wtymemerytalnych.

wzmocnieniebodźcówekonomicznychdlaprzedsiębiorstwigospodarstwdomo-1.21. wych,którepodejmująenergooszczędnąmodernizację.

wdrożenienowychregulacjidotyczącychkorytarzyprzesyłowychorazobowiąz-1.22. kówiuprawnieńwzakresiezarządzaniasieciamielektroenergetycznymi.

przedłużenieokresufunkcjonowaniaspecjalnychstrefekonomicznychorazuspraw-1.23. nienieprocesurozszerzaniagranicspecjalnychstrefekonomicznych(sse)idosto-sowaniezachętinwestycyjnychdopoziomunakładównaB+r.Inwestycjewssepo-winnysłużyćtransferowitechnologiiiwłączaniupolskiejgospodarkidozaawanso-wanychtechnologicznieglobalnychłańcuchówtworzeniawartościekonomicznej.

Identyfikacjakluczowychklastrówopotencjalemiędzynarodowymiwkompo-1.24. nowanieichaktywnościwdziałaniawramachinteligentnychspecjalizacjire-gionalnych.

uruchomienierządowegoprogramurozwojuwzornictwaprzemysłowegowe1.25. współpracyzuczelniamiizainteresowanymifirmami,takżeprzyudzialeurzę-dupatentowegoiInstytutuwzornictwa.

reformakrus–sprzyjającaefektywnemuwłączaniugruntówrolnychdoobro-1.26. tugospodarczego.reformakruspowinnabyćpowiązanazreformąopodatko-waniarolnictwa.

21Rekomendacje

Uwagi dodatkowe:

szczególnesystemoweusytuowanierolnictwawpolskiejgospodarceorazjegodeficytystruk-turalneosłabiająkonkurencyjnośćtejbranży.mimotoposiadaonoprzewagękomparatywną,zwłaszczawrelacjidorynkuunijnego.przewagataodnosisiędoproduktówrolno-spożywczychijestwdużymstopniuefektemszybkiegorozwojunowoczesnegoprzemysłuspożywczego,którynastąpiłm.in.dziękiinwestycjomzagranicznym,atakżedziękikoniecznościdostosowaniasiędoobowiązującychwuenormistandardów.wubiegłejdekadzieprodukcjaprzemysłuspożywczegowzrastaławpolscedwukrotnieszybciejniżprodukcjarolnictwaitrzykrotnieszybciejniżwynosiłwzrostpopytukrajowegonażywnośćinapoje.sprzyjałotoszybkiemu(zwłaszczaod2003r.)wzrostowieksportuproduktówrolno-spożywczych.

Dystansmiędzypoziomemproduktywnościpolskiegorolnictwawobecrolnictwaunijnegojestmniejszyniżwprzypadkuinnychsektorówgospodarki.rolnictwo,azwłaszczaprzemysłspożywczy,możeprzyciągaćinwestorówzagranicznych.wartośćdodanawprzypadkueks-portuproduktówspożywczychjestwnaszymprzypadkuwysoka.Dalszywzrostprodukcjiartykułówrolno-spożywczychiicheksportumożenatrafićjednaknabarieręzbytwolnegowzrostukrajowejprodukcjirolnej.

wykorzystaniemożliwościgospodarczychtkwiącychwrolnictwiewymagadokonaniapoważnychprzemianstrukturalnychiinstytucjonalnych.wszczególnościchodziostopnioweodchodzenieodprotekcjonizmu.wrolnictwiemamydoczynieniazdwomarodzajamiprotekcjonizmu–sys-temowymidotacyjnym.gospodarstwarolneiludnośćwiejskasąwyłączonezogólnychregułsystemowych,ajednocześniesąwróżnysposóbdotowane.sprzyjatowyraźnieutrzymywaniudotychczasowejstrukturyrolnictwaijegosystemowej,anachronicznejodrębności.modeltenniejestjednakdługofalowokorzystnydlaludnościwiejskiejiniesprzyjarozwojowiobszarówwiejskichorazkraju.tylko10–15%gospodarstwrolnychtogospodarstwarozwojowe.jed-nocześniewzmacniasiędługotrwałatendencjawypadaniaziemizprodukcjirolnej(wlatach1990–2010zużytkowaniarolniczegowypadłoponad2mlnha).marnotrawstwoziemirolniczejjestcorazbardziejpowszechnewdrobnychgospodarstwach,któreniemająszansnarozwójiefektywnewykorzystaniezasobówprodukcyjnych(sprzyjatemunadalniezreformowanysystemkrusibraknowoczesnegosystemuopodatkowaniarolnictwa).rośnieteżpoziomzadłużeniagospodarstwrolnych.Dodatkowo,brakpodatkudochodowegowrolnictwieutrwalaszarąstrefę–skoroniemuszę„pokazywać”kosztów,toniemammotywacji,żebybraćfakturyizatrudniaćludzioficjalnie.tracimydochodypubliczne,asporaczęśćosóbzabezpieczeniesocjalneiochronępracowniczą.

jednymzczynnikówpetryfikującychmałoefektywnąstrukturępolskiegorolnictwa,wtymutrzymywaniekilkusettysięcydrobnychgospodarstw,jestwspólnaunijnapolitykarolna.polskanależydogrupypaństwczłonkowskich,któretwardoopowiadająsięzajejutrzymaniem.po-żądanydlapolskikierunekrozwojutonowoczesnerolnictwonawielofunkcyjnejwsi.kierunektenwymagadostrzeżeniaszerszych(innych)relacjimiędzyrolnictwemirozwojemspołecz-no-gospodarczym.wymagaonreinterpretacjiimodyfikacjirelacjimiędzywsiąirolnictwemaresztągospodarki.procestenpowinienpowodować,żerolnictwobędziemogłowytwarzaćigenerowaćwieleróżnegorodzajudóbrekonomicznych,którewarunkująefektywnośćikon-kurencyjnośćinnychsektorówgospodarki.

22 Rekomendacje

Dlazbytuprodukcjiżywnościowejieksportuartykułówspożywczychperspektywicznewydająsięzwłaszczarynkiwschodnie.obecnieeksporteramijestjuż40%firmwsektorzerolnym.w2016r.zostanąusunięteograniczeniadlakapitałuzagranicznegonazakupziemirolnej.jeśliwcześniejniezostanądokonanezmianystrukturalnewsektorzerolnictwainiezostanąwprowadzonereformylikwidującemarnotrawstwoziemirolniczej,tomożesięokazać,żezmianypójdąwkierunkuniezgodnymzinteresemrodzimejgospodarki.chodzioto,abypolskastałasiędostawcąproduktówżywnościowychaniewyłączniesurowca.

Proinnowacyjna i cyfrowa reorientacja 2. gospodarki

Opis problemuA.

rolapaństwaniepoleganatym,abybezpośredniopobudzaćinnowacyjnośćpublicznymidziała-niamiinterwencyjnymi,lecznatym,abysprzyjaćtworzeniuróżnegorodzajuformpartnerstwa,szczególniewukładzie<<przedsiębiorstwa–ośrodkibadawczo-rozwojowe>>.matozapewnićskutecznytransferkrajowejmyślibadawczo-rozwojowejdodziałalnościgospodarczej.chodziwięczasadniczoowpływanienakomplementarnośćposzczególnychspołecznych(podmioto-wych)ogniwprocesuinnowacyjnegoorazichotwartośćnawspółdziałanieizdolnośćdojegopraktycznegopodjęcia.

równolegleważnąkwestiąjestto,czyposzczególnepodmiotyuczestniczącewprocesieinnowacyjnym(przedewszystkimprzedsiębiorstwaiuczelnie,choćoczywiścienietylko)funkcjonująwtakisposób,którysprzyjaujawnianiusiękreatywnościjednostekijąpobudza.nawieluuczelniachpowstająbiuratransferutechnologii.tylkopoco,skorowtychszkołachwyższychnieprowadzisiębadaństosowanych?mamycorazbardziejrozbudowywanąstrukturęadministracyjno-biurową,aleinnowacyjnościtoniepobudza.

wpreferowanymprzeznasujęciurolapaństwa(władzypublicznej)wzakresieinnowacyjnościmabyćwyraźniepomocnicza,umożliwiającaautonomicznymwzględemniejpodmiotominno-wacyjnezachowanie,poprzez:tworzeniesprzyjającychwarunkówprawnychdlaprowadzeniabadańwjednostkachbadawczychirozliczaniawydatkównaB+rwfirmachorazderegulacjękrępującychinnowacjęprzepisównauczelniach.aktywnaiznaczącarolawładzypublicznejiśrodkówpublicznychjestjednakwskazanawprzypadkuedukacjiibadańnaukowych,któreniepodlegająbezpośredniejkomercjalizacji(badaniapodstawowe,humanistyka).

Fundamentemspołecznejinnowacyjnościjestedukacja.Formująctakimodeledukacji,którywyzwalaindywidualnąkreatywnośćnawszystkichpoziomachsystemukształceniaorazpobudzawspółdziałaniekreatywnychjednostek,państwonajpewniejprzyczyniasiędoinnowacyjnościgospodarki.Dotegokoniecznejestzdecydowanepostawienienaedukacjęmedialną,edukacjękulturowąiedukacjęobywatelską.zatemjeślisłusznienarzekamynazbytniskąinnowacyjność,

23Rekomendacje

toźródłemnaszejsłabościjestwszczególnościanachronicznysystemedukacyjny,wktórymdominujesilnaorientacjanasformalizowaneosiągnięciaedukacyjneuczniów.seryjnezmianyprogramowenieprowadządorzeczywistejzmianyedukacyjnej.tawymagainnejformułyucze-nia.nieprzezwyciężalnąbarierąokazujesiętakżeutrwalonysposóbfunkcjonowaniakorporacjinauczycielskiej,legitymizowanykartąnauczycielaipodtrzymywanyprzezresortedukacji,dzia-łającyjakadministracyjnaczapaizarazempolitycznareprezentacjainteresówkorporacyjnych.abyedukacjabyłanadobrympoziomie,potrzebnisąznakomicinauczyciele,jużodprzedszkola.nieodzownajestzatemdobrapolitykarekrutacjidozawodunauczyciela,podniesieniepoziomukształcenianauczycieli(studiapedagogiczne)isystemwynagradzania,któryprzyciągniedotegozawodunajlepszych.wzoremdlanasmożebyćwtymwzględzieFinlandia.

zkolei,abyuczelnierzeczywiścieprowadziływszerokimzakresiebadaniastosowaneipo-trafiłykomercjalizowaćichwyniki,potrzebnajestzmianaregułichfinansowania,takabyznaczącozwiększyłsięudziałfinansowaniazwiązanegozprowadzeniembadań,wtymbadaństosowanychiwdrożeniowychfinansowanychześrodkówprywatnych.wkonsekwencjibędzietoprowadziłotowyraźnegopodziałuuczelninadydaktyczno-zawodoweorazuniwersyteckie.takiegrupowaniejestkonieczneimusisięwiązaćzokreśleniemdlatychdwóchtypówszkółwyższychróżnychźródełiregułfinansowania.

niezbędnezmianywsystemiefinansowaniauczelniniepowiodąsięjednak,jeśliniebędąimtowarzyszyćzasadniczezmianyformalnoprawnegostatususzkółwyższych.sądzimy,żewłaściwądlanichformąbyłabykorporacjaprawapublicznego.

społecznąbaząinnowacyjnościmogąbyćstudenci.towymagazasadniczejzmianymodelukształceniawszkolnictwiewyższym.studencimajązdobywaćwiedzę,aletakżejątworzyć,poprzeznastawieniekształceniauniwersyteckiegonaprzedsiębiorczość,pracęprojektowąwzespołach,rozwiązywanieproblemówzudziałempraktykóworaznapracebadawczo-ro-zwojowe.

rozwiązaniaprawnepowinnyumożliwiaćtworzeniehybrydowychformorganizacjinasta-wionychnakomercjalizacjęwynikówbadań,spajającychaktywnośćwtymzakresiejednosteksamorząduterytorialnego–ośrodkównaukowych–biznesu.

Dlapobudzeniainnowacyjnościpolskiejgospodarkikoniecznesąnoweuregulowaniawzakre-sieprawwłasnościintelektualnej.chodziotakierozwiązania,którebędąwytwarzaćbodźcedoinwestowaniawkapitałintelektualny,alejednocześniesprzyjaćjegodyfuzjiizapobiegaćjegomonopolizowaniu.regulacjewinnyobejmowaćproceszarządzaniaprawamimajątkowy-midowłasnościintelektualnejodmomentupowstaniainnowacji,poprzezkomercjalizację,uwzględniająctakżeeksportprawmajątkowychdoinnowacji.mowatuzarównoobodźcachdlaorganizacji(np.uczelni),jakitwórców(np.badaczyinaukowców).pilniepotrzebnajestnowaicałościowaregulacja,któraumożliwiwyważenieinteresutwórców,producentówiod-biorcówróżnegorodzajudóbrsymbolicznych,któraniebędziehamulcemdlakomercjalizacjinowejwiedzy.taogólnazasadapowinnabyćpodstawąstworzeniapublicznejdomenydóbrintelektualnych,zapewniającejdostępwszystkimuczestnikomdokorzystaniazniejzaniskąopłatąwceluniekomercyjnym.ważnymelementemjestrównieżświadomieprowadzonapolitykapolskiwzakresiepatentówiwłasnościintelektualnejnapoziomiemiędzynarodo-wym.chodziounięeuropejskąiświatowąorganizacjęHandlu,gdzieaktywnesąpaństwarozwinięteidużekorporacjezichkrajów,którepromująglobalnerozwiązaniakorzystnedla

24 Rekomendacje

siebie,aniekonieczniezaśdlakrajównaniższympoziomierozwoju,comożeutrudnićichkonkurencyjnośćiinnowacyjność.

naświecieistniejąróżnerozwiązaniadotyczącezarządzaniawłasnościąintelektualną,np.two-rzeniecentrówtransferutechnologii,którefunkcjonująjakprywatnepodmiotywimieniuuczelniijejwynalazców,szukającspółek,którepodejmąsiękomercjalizacjiwynalazków.tepodmiotywramachumowylicencyjnejotrzymująnieodwoływalne,nieograniczonewczasie,nielimitowaneterytorialnieiwyłączneprawadowłasnościintelektualnejwzamianzanp.5-10%wpływówzlicencji.Innymrozwiązaniemjestmodelopartyotzw.przywilejprofesorski–dającywynalazcyprawododysponowaniaprawamimajątkowymidowynalazku.wobuprzypadkachuzgodnieniawewnątrzuczelnianedefiniująpodziałwpływówzkomercjalizacjiwynalazkówpomiędzyuczelnięizespółnaukowców–zwykleodpowiednio40%i60%.

obydwamodelemająswojezaletyiwady.jednakwynikikomercjalizacjipatentówsązdecydowa-nielepszewsytuacjach,wktórychwynalazcajestzaangażowanywdalszepracenadtechnologiąwpodmiociekomercyjnym.przyzastosowaniumodeluopartegonatzw.przywilejuprofesor-skimnależyspodziewaćsięszybszychefektówkomercjalizacji,dziękieliminacjipośrednikawpostacicentrumtransferutechnologii.Dlategorekomendujemytenwłaśniemodel.

rozwiniętegospodarkikrajówbędącychlideramiwrozwojuzaawansowanychtechnologiiwprowadzająrozwiązaniapodatkowechroniącegospodarkęprzedniekontrolowanymeksportemgłównegoskładnikamajątkowegotechnologicznychstart-up’ów–własnościintelektualnej.tegotypuregulacjeprawnestymulująmiędzynarodowekorporacjedorozwijaniaprodukcjinatereniekraju,wktóryminnowacjazostałastworzona.

Inneuzasadnionedziałaniawzmacniającegenerowaniekapitałuwykorzystującegowiedzęodnosząsiędotakichobszarówoddziaływaniawładzypublicznej,jakdostępdoinformacji,publicznebazydanych,statystykapubliczna,dostępnośćpodstawowejinfrastrukturyioprogra-mowaniadlakorzystaniazInternetu,działalnośćbadawczo-rozwojowainstytucjipublicznychorazośrodkikreatywnościiwzornictwa.

Biorącpoduwagępowyższepostulaty,zasadnewydajesięstymulowanietakichformwspół-pracy,jakklastry,stowarzyszenia,sieciwspółpracy,specjalnestrefyekonomiczneczyobszarymetropolitalne.Innowacjesąwłaśniegenerowanewtakichskupiskach–poprzezwiększądostępnośćzasobów,większąmobilnośćczynnikaludzkiego,różnorodnośćinterakcji,adziękitemuwyższypoziomwzajemnegozaufaniaipartnerstwo.

jednymzniezbędnychwarunkówwyższejinnowacyjnościjestdobrewykorzystanietechnologiicyfrowych.postawienienacyfrowąprzyszłośćorazwykorzystanieekonomicznegoispołecznegopotencjaługospodarkicyfrowejpozwolisprostaćwieluwyzwaniom.

proinnowacyjnareorientacjagospodarkiwiążesięczęstozeznaczącymiinwestycjami,którepotrzebująsprzyjającychramregulacyjnych.konkretnymtegoprzykłademsąpotrzebyin-westycyjnezwiązanezbudowąnowoczesnychsiecitelekomunikacyjnych.sąonekoniecznedobudowaniainnowacyjnejgospodarkiopartejnawiedzyinowychtechnologiach,atakżerozwojuszerokorozumianegospołeczeństwainformacyjnego,będącegoczynnikiemniezbęd-nymdokształtowaniagospodarkiopartejnawiedzy.abywspieraćdalszeinwestycjewtymsektorze,nieodzownejestzdefiniowanieprzezpodmiotyadministracjipublicznejnowego,jednolitegoispójnegopodejściadokonkurencji,którypozwolipodmiotomlokalnymrozwijać

25Rekomendacje

sięorazosiągaćskalępotrzebnądodokonaniadużychinwestycjiiskutecznejkonkurencjizgraczamiglobalnymi.stalerozwijającasiękonkurencjapomiędzypodmiotamizhistorycznieodrębnychsektorów,któreobecnieoferującorazbardziejsubstytucyjneproduktynarynkumediówiInternetu,stawiajeprzedkoniecznościądokonywaniasystematycznychikosztow-nychinwestycjipozwalającychnamodernizacjęirozwójsieciszerokopasmowychrównieżtam,gdzieopłacalnośćjestmniejsza.

Dzisiejszerealiarynkoweitechnologicznepokazują,żeróżnetechnologiekonkurujązesobąwsposóbbezpośredninapoziomieusługdetalicznychświadczonychprzezoperatorówsatelitarnych,kablowych,tradycyjnietelekomunikacyjnych,operatorówlteorazinnychalternatywnych.Dlategoniezbędnejesttakiepodejściedorynku,którepozwolinazrówno-ważonerozwiązaniaumożliwiającezachowaniekonkurencjiijednoczesnąochronęlokalnych,innowacyjnychiinwestującychfirm.

nowepodejściedoskaliinwestycjipromowanejestprzezkomisjęeuropejską,cowynikazprojekturozporządzeniaojednolitymrynkucyfrowym,mającegonaceluprzezwyciężeniefragmentacjirynku,wspieranieefektywnejkonkurencjiidalszychprywatnychinwestycjidziękiulepszonym,przewidywalnymistabilnymramomregulacyjnym.nowe,zrównoważoneregu-lacjesątymbardziejniezbędne,żepodmioty,któreaktywnieinwestująwryneklokalnycorazczęściejsązmuszonedokonkurencjizpodmiotamioskaliglobalnej(ott),któreoferującsubstytucyjneusługi,nieinwestująwsiecidoichdostarczania.

lepszewarunkidlaprzedsiębiorczościcyfrowejtorównieżpolitykafiskalna.Dlategopracewtymkierunkusąjużprowadzonenapoziomiekomisjieuropejskiej,którapodkoniec2013r.stworzyłagrupęroboczą,którejcelemjestopracowanieoptymalnychramfiskalnychdlacyfrowejgospodarki,takabymaksymalniewykorzystaćjejpotencjał.kolejnymdziałaniempodatkowym,któregocelemjestwspieraniecyfrowejgospodarkisąprowadzonenapoziomieeuropejskimprace,wktórychpolskaodgrywakluczowąrolę–pracenadniższymistawkamiVatnae-booki.

Istotnejesttakże,abyfinansowewsparcieunijnewynikającezperspektywybudżetowej2014–2020niezagrażałojużpoczynionymlubplanowanymnanajbliższelatainwestycjomkomercyjnym.wkontekścieinwestycjiwszerokopasmowyInternet,zasadyudzielaniawspar-ciaunijnegopowinnyjasnookreślać,żeśrodkipublicznebędąprzyznawaneprojektomtylkonatychobszarach,gdzienieistniejąjużsiecinowejgeneracjiwybudowanenazasadachczystokomercyjnychprzezprywatnepodmioty.wprzeciwnymraziemielibyśmydoczynieniazpomo-cąpublicznąwykorzystanąniedozwiększeniazasięgusiecinowejgeneracji,adodublowaniainfrastruktur,którebyłybywybudowanenanierównychwarunkach.

oboknowoczesnejinfrastrukturycyfrowej,należyrozwijaćinicjatywyedukacyjnewzakresiewykorzystywaniacyfrowychnarzędzi(wszczególnościdotyczytogrupywiekowej50+).eli-minacjawykluczeniacyfrowegojesttrzecimfilaremprogramuoperacyjnegopolskacyfrowa(unikalnegoweuropie),którywpołączeniuzdostępemdoInternetu(filarpierwszyprogra-mu),naukąjęzykaangielskiegoorazrozwojemtreściicyfrowychusług(filardrugi)pozwolinaszerokiewykorzystaniepotencjałucyfrowegoprzezspołeczeństwo.

potrzebnesąponadtozrównoważonerozwiązaniadotycząceochronydanych,bazującenaza-ufaniu–zarównowceluzabezpieczaniaprywatnościobywateli,jakipozwalającenaekono-micznewykorzystaniepotencjału„BigData”.wtymcelunależywypracowaćtakiepodejście

26 Rekomendacje

dotycząceochronydanych,którezagwarantujekorzyścidlawszystkichstronibędzieopartenatransparentnościorazedukacjiużytkownikówkońcowych.jednolite,paneuropejskieprze-pisy,nadktórymitocząsiępracewuniieuropejskiejod2012r.winnychronićprywatnośćobywateli,kreującjednocześniewartośćdodanądlabiznesu.

należyrównieżrozwijaćinicjatywy–nietylkopubliczne,aletakżeprywatne–narzeczedukacjifirmzpolskiegosektoramśpwobszarzepotencjałurozwiązańcyfrowychdlabiznesu.Bardzomałefirmyczęstoniemająodpowiedniejwiedzyiwypracowanychsposobówdziałania,abyrozwijaćsięwoparciuoinnowacyjnenarzędziacyfrowe.takiefirmypowinnybyćinformowaneiedukowanewzakresierozwiązańcyfrowych,zwiększającychkonkurencyjnośćimożliwościotwarciananowerynkiieksportu,codaimszansęnarozwój.

zjednejstrony,innowacyjnykapitałpolskijestpoddawanyerozjipoprzezwysokąemigracjęwykwalifikowanejkadry,azdrugiej–brakpolitykiimigracyjnejpozycjonującejpolskęjakośrodkowoeuropejskihubdlainnowacyjnychprzedsiębiorcówinaukowców.globalnakon-kurencjaotalentyobjawiasiętworzeniemzachętekonomicznychorazułatwieńinstytucjo-nalnychwspierającychprocesyimigracyjnewysokowykwalifikowanychkadrmenedżerskichinaukowych.ułatwieniapowinnyobejmowaćregulacjewizowe,pomocprawną,networkingorazinstrumentyfinansoweumożliwiającetworzenieimigrantomtechnologicznychstart-up’ówwpolsce.Importfachowcówpowinienbyćukierunkowanynastrategicznedlainnowacyjnejgospodarkisektory,czyliIct,biotechnologię,nanotechnologię,awszczególnościwybraneiobiecującetechnologie,takiejakgrafen,nanocząsteczkiinanomateriały.

RekomendacjeB.

mocniejszepowiązaniefinansowaniabudżetowegouczelnizekonomicznymiwy-2.1. nikamiichwspółpracyzprzedsiębiorcami,wtymwszczególnościwartościąprzy-chodówuzyskanychzesprzedażywartościintelektualnych.

utworzeniepaństwowegofunduszustypendialnegodlapolskichstudentów,umoż-2.2. liwiającegostudiananajlepszychuczelniachnaświecie.

otworzeniekonkursównastanowiskanaukowedlanaukowcówzzagranicy,fi-2.3. nansowanie(np.zfunduszyue)„ściągania”dopolskinastypendianaukowenajlepszychnaukowców.

stworzeniekrajowegoDepozytuwiedzy,wktórymbyłybyumieszczonerezultaty2.4. wszystkichprojektówbadawczychfinansowanychzpieniędzypublicznych,are-alizowanychprzezpublicznysektorwiedzy,takabywynikitychprojektówmiałyszansebyćwykorzystane,wtymskomercjalizowane.

wykorzystanieśrodkówzesprzedażyuprawnieńdoemisjico2.5. 2dosfinansowaniarządowegoprogramurozwojunowoczesnychtechnologii.mógłbytobyćnp.naro-dowyprogrammiejskiegoautobusuelektrycznego,integrującyfirmyztejbranżyznaszymzapleczemnaukowymwceluosiągnięciaświatowegoprymatunatymrynku(programwstylubrazylijskiegoprogramusamochoduosobowegoznapę-demalkoholowym).

27Rekomendacje

sprzężeniepolskichdziałańnarzeczwzrostuinnowacyjnościzdziałaniamieu-2.6. ropejskimiukierunkowanyminastworzeniejednolitegorynkucyfrowego,wpo-wiązaniuwypracowaniemrozwiązańnarzeczochronyprywatnościwsieci.

stworzenieodpowiednichwarunkówdlawzrostuinwestycjiwdostępdoszeroko-2.7. pasmowegoszybkiegoInternetuwformule4gizotwarciemna5g.

konsekwentnerealizowanieprogramucyFrowaszkoŁa,wewszystkichwy-2.8. miarachzwiązanychzdostępemszkółdoodpowiedniegosprzętu,dosieciowy-sokiejprzepustowościorazdoe-zasobówedukacyjnych.


przygotowanienauczycielidoprowadzenialekcjiwformatachcyFrowejszko-•Ły,tzn.„wplatania”wnaukętychformuczenia,analizowaniaisprawdzaniawie-dzyuczniów,któreumożliwiająnowetechnologie;szerokiewprowadzanienaukiprogramowania.•

uregulowaniekwestiiochronydanychwsposób,któryzapewnikorzyścidlawszyst-2.9. kichstronibędzieopartynatransparentnościiedukacjiużytkowników.kluczemjestwypracowanierównowagimiędzyobywatelskąpotrzebąochronyprywatności(czemusłużybezpośrednicharakterwyrażaniazgodynaprzetwarzaniedanych)amożliwościamibiznesu–stworzeniaodpowiednichgwarancjidlaochronypry-watnościprzyjednoczesnymuniknięciunadmiaruobciążeń,comogłobyuczynićnieopłacalnymiwszystkiedziałaniazwiązanezprzetwarzanieminformacji.

wprowadzenienowychrozwiązańpodatkowychdlae-gospodarki,zeszczególnym2.10.uwzględnieniemVatnae-książki,e-usługi,takabyeuropejskiipolskisektortejgospodarkirozwijałsiękonkurencyjniewwarunkachglobalnych.

udostępnieniezasobówpublicznychwróżnychdziedzinach,takżezmożliwo-2.11. ściąbezpłatnegoichwykorzystywaniawcelachkomercyjnych,cobędziesprzy-jaćrozwojowimałegobiznesu.

wprowadzenieregulacjiobejmującychproceszarządzaniaprawamimajątkowy-2.12. midowłasnościintelektualnych–odmomentupowstaniainnowacji,poprzezkomercjalizację,uwzględniająctakżeeksportprawmajątkowychdoinnowacji,przyjmującmodelopartynatzw.przywilejuprofesorskim,atakżewprowadzenierozwiązańpodatkowychchroniącychgospodarkęprzedniekontrolowanymeks-portemgłównegoskładnikamajątkowegotechnologicznychstart-up’ów–wła-snościintelektualnej.

poprawawarunkówochronyprawwłasnościintelektualnej,takabyróżnegoro-2.13. dzajudobra,produkty,pomysły,charakterystykirozwiązańidanebyłydostęp-newpowszechnym,masowym,legalnymobiegu.nowemodelebiznesowe–sza-nująceprawaautorskie,alezarazemdopasowanedoskaliobiegu–sąpotrzebne,

28 Rekomendacje

aleniemogązbytrygorystycznymiprzepisamihamowaćkreatywności,swobo-dyprzepływuinformacjiiprzetwarzaniadanych.Istotą„wikinomii”jestotwar-tośćiwymianainformacji,acechącharakterystycznąmłodejgeneracjijestpry-matdostępunadchęciąposiadaniaczegośnawłasność.

zmianaustawyozamówieniachpublicznych,takabyumożliwićprzetarginanowe2.14. technologiewformułachprzedkomercyjnych.

umożliwieniewnoszeniawłasnościintelektualnejdospółkiprzezuczelnie/ośrod-2.15. kibadawczo-rozwojowe.własnośćintelektualnapowinnabyćwnoszonaniejakoaportowyceniestałejwzamianzaudziały,alejakoprawamajątkoweowartościzmiennej.podatekzaaktywaintelektualnewnoszonedospółkiniepowinienbyćpłaconywmomencieichwnoszenia,leczwmomenciezbyciaudziałów(częścio-wegolubcałkowitego).

stworzenienowejregulacjidopasowanejdoopodatkowaniasprzedażydóbrin-2.16. telektualnych(doprecyzowaniemiejscaświadczeniausługi,odbiorcyimomen-tusprzedaży).

opracowanieiwdrożenie,przywykorzystaniudoświadczeniaprojektupilotażo-2.17. wego„start-upHubpoland”orazdoświadczeńzagranicznych,programuprzycią-ganiadopolskiwynalazcówiinnowatorówzzagranicy,zwłaszczaprowadzącychbadaniaidziałalnośćwdziedzinachzaawansowanychtechnologicznieorazstwo-rzeniewarunkówdozakładaniaprzeznichwpolsceprzedsiębiorstw.powinnosięrównieżtworzyćzachętydoprzenoszeniasiędopolskizagranicznych,inno-wacyjnychinastawionychnaB+rmśp,zwłaszczawymyślającychikomercjali-zującychzaawansowanetechnologie.

opracowanieiwdrożenieprogramówwsparciabiznesowegoifinansowegodlaze-2.18. społówwynalazców–zpolskiizzagranicy–realizującychbadaniamającenaceluwdrożenienowychrozwiązańwwybranychobszarach.przywykorzystaniutegoinstrumentunależyutworzyćsilneośrodkibadańiwdrożeńnajnowszychtech-nologii,np.ośrodekbadańnadwykorzystaniemgrafenu,ośrodekbadańnadwy-korzystaniembiotechnologiiinanotechnologiiwwybranychdziedzinach,m.in.wmedycynieczywprodukcjiżywności(“graphenHubpoland”,„nanomedici-neHubpoland”,„BiotechfoodHubpoland”).

zdefiniowanienowegopodejścia(przezuokik)dokonkurencji,którepozwoli2.19. podmiotomlokalnymrozwijaćsięorazosiągaćskalępotrzebnądorealizacjidu-żychinwestycjiiskutecznejkonkurencjizgraczamiglobalnymi.Dlapolskiejgo-spodarkikluczowejestto,abyurządwprowadziłzrównoważonąpolitykępozwa-lającąjednocześnienaodpowiedniąskalęinwestycjiiochronękonkurencji.

29Rekomendacje

Strukturalna przebudowa rynku pracy i rozwój 3. zasobów ludzkich

Opis problemuA.

rynekpracywpolsceuległsegmentacji.stałsięonbardzoelastycznyzasprawąumównaczasokreślony,umówopartychoprawocywilneorazsystemudostosowaniawynagrodzeńdosytu-acjiekonomicznejfirmy.zadziałałateżnaszaszarostrefowazaradność.koniunkturalniesłużytodobrzegospodarce–maonadziękitemusporemożliwościdostosowawcze,którychniemajągospodarkikrajówlepiejrozwiniętych.jednakstrukturalniesprawaniewyglądajużtakkorzystnie.utrzymywaniesięwysokiegobezrobociastrukturalnegodoprowadziłodoznaczącejemigracjizarobkowej.emigrowałyosobynajbardziejprzedsiębiorcze,wtymtakżeszczególnieutalentowaneiowysokichkwalifikacjachzawodowych.tonietylkodrenażrąkdopracy,aletakżedrenażmózgów.wsumiepowodujetoznaczącyodpływkapitałuludzkiegoorazredukcjęnaszegopotencjałurozwojowego.gdybyemigracjamiałacharakterczasowy(bodziałałybymechanizmyzachęcającedopowrotu),mogłobytodawaćkorzyści–wracalibydopolskiludzieznowymidoświadczeniami,kwalifikacjami,znajomościąjęzykaitp.

segmentacjaiuelastycznienierynkupracypowoduje,żewprzypadkuznaczącejczęściza-trudnionychpracajestnietylkoniskoopłacana,aleteżniezbytopłacasięwniąinwestować.poziomkapitałuludzkiegodostosowujesiędopoziomuwynagradzania,awśladzatymidąmożliwewymaganiaiuzasadnionenakłady.krystalizujesięmechanizm,którypomagająckoniunkturalnie–szkodzistrukturalnie.poprawiamynasząpozycjękoniunkturalnąkosztempotencjału.oznaczato,żeobniżamyproduktpotencjalnyidługookresowetempowzrostu.zjednejstrony,takatendencjaprowadzidohamowaniamożliwościwzrostuwewnętrznegopopytukonsumpcyjnego,zdrugiej–będzieblokowaćnaszeszanseekspansjieksportowej,którawdłuższejperspektywieniebędziemożliwawyłączniewsegmencietaniejmasowejprodukcjioniskiejwartościdodanej.wtejkategoriibędziemywypychaniprzezsłabszeodnasgospodarkiwschodzące–odużychzasobachjeszczetańszejsiłyroboczej.jednocześnienadalograniczonawpolskiejgospodarcemobilnośćzasobówpracyniesprzyjaoptymalnejichalokacjiorazhamujeprocesyszkoleniaipodnoszeniakwalifikacji.niskipoziom„obro-tów”wzasadniczejczęścirynkupracyskutkujetakżesztywnościąwynagrodzeń,któremajątendencjędowolnegowzrostu(okresowonawetponiżejtempawzrostuproduktywnościczyinflacji).zkoleiwokresiewzrostupopytunapracę(2006-2008)płacerosłyskokowo.

wpolitycerynkupracycorazwyraźniejzarysowujesięzatempotrzebaodejściaoddziałańkoniunkturalnych,polegającychnamaksymalnymuelastycznianiuzatrudnienia,wkierunkudziałaństrukturalnych,wspierającychpodnoszeniepoziomukapitałuludzkiego,zdolnościkreatywnychiprzedsiębiorczychorazproduktywnegosamozatrudnienia.wtymkontekściewartorozważyćustanowienienowegokompleksowegokodeksowegoustawodawstwapracy,anietylkodokonywaniecząstkowychiczasowychjegokorekt.

processtrukturalnejprzebudowyrynkupracymusiwspomócedukacjaiszkolnictwowyższe.sednotkwiwkształceniumłodychludzipodkątemumiejętnościimożliwościdokonywaniawyboru:szukampracodawcyczysamzostajęswoimpracodawcąitworzęsobiemiejscepracy.

30 Rekomendacje

tadrugaopcjamusizyskiwaćznaczenie,ajejrozpowszechnieniezależytakżeododpowied-nichrozwiązańibodźcówfinansowych,wtymdotyczącychkonstrukcjiiwysokościskładkiubezpieczeniaspołecznegowpierwszymokresiesamozatrudnienia.

abyzwiększyćstopęzatrudnieniaogółem,czylizwiększyćefektywnewykorzystaniezasobówsiłyroboczej,trzebaprzedewszystkimzwiększyćzatrudnieniekobietorazosóbzniskim(niższymniżśrednie)poziomemwykształcenia.wtychgrupachodsetekosóbpracującychjestnajniższy.częściowomożetooczywiściewynikaćzzatrudnieniawszarejstrefie.jeżelitoprawda,oznaczałobyto,żewgospodarceistniejepopytnapracętychosób,alezbytwysokiesąkosztyichformalnegozatrudnieniai/lubzbytniskiesązachętydopodejmowaniaprzezniepracy.

womawianymobszarzedoszczegółowychzagadnieńwymagającychnowychrozwiązańlubmodyfikacjidotychczasowychnależąm.in.kwestieograniczeniakosztówpracyztytułuzwolnieńiprzywilejówchorobowychorazklinapodatkowego,zwłaszczawprzypadkuosóboniskichkwalifikacjachiniskimwynagrodzeniu.

Biorącpoduwagęprzewidywanestarzeniesięspołeczeństwa,naglącastajesiękwestiaroz-budowyusługopiekidługoterminowejnadosobamistarszymi.wpolsceopiekęnadosobamistarszymisprawująnajczęściejczłonkowieichrodzin(przedewszystkimkobiety),coprzekładasięnaspadekichaktywnościzawodowej.opróczrozbudowyobecnejbazyośrodkówdziennejicałodobowejopieki,koniecznejestzwiększenieliczbylekarzyspecjalizacjigeriatrycznej.wartobyłobyrozważyćmożliwośćuzyskiwaniawsparciafinansowegoodpaństwadlaosóbdecydującychsięnarezygnacjęzpracyiopiekęnadosobąstarszą,jakteżstworzeniaodrębnegosystemuubezpieczeńobejmującegoryzykoopiekidługoterminowej.

równocześnie,zwiększeniuefektywnościrynkupracybędziesprzyjałapolitykastwarzającabodźcedopowrotupolaków,którzywyemigrowalipo2004r.orazpolitykakontrolowanejiselektywnieadresowanejimigracji.polskapowinnaprzyjąćwperspektywiedo2060r.kilkamilionówimigrantów,główniezbliskichnamkulturowowschodnichkrajów.

zacząćtrzebaodzaraz,starającsięprzyciągaćdonaszychuczelnijaknajwięcejstudentówzagranicznych,przyznającautomatyczniekartypobytuabsolwentomitworzącprzejrzystąperspektywęuzyskaniapolskiegoobywatelstwa.

RekomendacjeB.

uchwalenienowegokodeksupracyorazkodeksuzbiorowegoprawapracy,przy3.1. wykorzystanium.in.projektówprzygotowanychwcześniej(2005r.)przezkomi-sjękodyfikacyjnąprawapracy.

wprowadzenienowegotypuumowyopracę,czyliumowyprojektowej–zawiera-3.2. nejnaczastrwaniaprojektu,znielimitowanąprzezprawodługościąjejtrwania,zprawnąmożliwościąjejwcześniejszegorozwiązaniazzachowaniemdwutygo-dniowegookresuwypowiedzenia.takaumowabyłabyalternatywądlaumowy

31Rekomendacje

naczaswykonaniaokreślonejpracy,którawpraktyceniejeststosowanazuwaginabrakprawnejmożliwościwcześniejszegowypowiedzenia.

wprowadzenieindywidualnegorozkładuczasupracypracownikaprzewidującego3.3. różnegodzinyrozpoczynaniaikończeniapracy,przypozostawieniuobowiązkuzachowaniaprzezpracownikaprawado11-godzinnegodobowegoodpoczynku.

złagodzeniewymogówwzakresiebhpnastanowiskuwykonywaniapracyprzez3.4. telepracownika.

wprowadzeniemożliwościzamiany–nawniosekpracownika–urlopuwycho-3.5. wawczego(bądźskorzystaniazprawadoobniżeniawymiaruetatu)nazatrudnie-niewformietelepracywokresie,wktórympracownikmógłbykorzystaćzurlo-puwychowawczego.

odejścieodformułydialogutrójstronnegoizastąpieniegodialogiemautono-3.6. micznymmiędzypracodawcamiireprezentacjąpracownicząwzakresiestosun-kówpracy,szczególnieprowadzonymnapoziomieprzedsiębiorstwaiodnoszą-cymsiędoukładuzbiorowegopracy.

konsekwentnedokończeniereformypublicznychsłużbzatrudnieniaizwiększe-3.7. nieznaczeniapośrednictwapracyjakopodstawowej,najefektywniejszejmetodyograniczaniabezrobocia.

poprawaparametrówstartuzawodowegoabsolwentów,m.in.poprzezwprowadze-3.8. niebonunastartzawodowyorazbonumigracyjnego,atakżeumowyprojektowej.

zmniejszenieklinapodatkowegoprzynajniższychzarobkach,poprzezzwiększe-3.9. niekwotykosztuuzyskaniaprzychodu.

stworzeniekompleksowegodualnegosystemukształceniazawodowegoitech-3.10.nicznego,wporozumieniuzorganizacjamipracodawcówiprzedsiębiorcami.

ujednoliceniesystemuemerytalnegodlawszystkichgrupzawodowych.3.11.

podniesienieskutecznościpolitykiprorodzinnejpoprzezograniczenieulgpo-3.12. datkowychtylkodorodzin2+3iwięcejoraz1+3iwięcej,atakżewprowadzenieogólnopolskiejkartyDużejrodziny(2+3iwięcejoraz1+3iwięcej)dającejsze-regprzywilejówfinansowanych(zniżkinatransportpubliczny,pkpitp.)iinnych(specjalneparkingi,priorytetwzałatwianiusprawitd.).

poprawadostępnościusługiośrodkówopiekuńczychdlaosóbstarszych.3.13.

prowadzenieaktywnejpolitykiimigracyjnej.3.14.

32 Rekomendacje

Rozwiązania szczegółowe dotyczące polityki imigracyjnej1:

tworzenie ścieżek dla imigracji wybranych kategorii cudzoziemców• 2, którzybędąmoglipodejmowaćzatrudnieniebezkoniecznościudowadniania,żenaichmiejsceniemaobywatelapolskiegolubobywatelainnegopaństwaposiadającegoprawodozatrudnieniawpolsce;wtymprzypadkumożnawymienićm.in.stwo-rzeniespecjalnejścieżkidlapracownikówwysokowykwalifikowanychzpaństwtrzecichopartejnietylkonaprawiedozatrudnienia,aleinamożliwościposzu-kiwaniawpolscezatrudnieniabezobowiązkuwcześniejszegootrzymaniaofertypracyodpracodawcy;takiepodejścieniejestsprzecznezutrzymaniemzasadykomplementarności jako podstawy dostępu obywateli państw trzecich do pol-skiegorynkupracy;zapewnieniemożliwościszybkiegoielastycznegouzupełnianianiedoborówwza-•kresiepracownikówsezonowych;teninstrumentpowinienbazowaćnaobecniefunkcjonujących rozwiązaniach, ale jednocześniewwiększymstopniuzapobie-gaćnadużyciom,którenegatywniewpływająnasytuacjęcudzoziemcównarynkupracy;stworzenieinstrumentu,którypozwalałbynauzyskiwaniedostępudopolskiego•rynkupracytymcudzoziemcom,którzymoglibysięwykazaćokresamilegalnegozatrudnieniawpolsce(„pozytywnąhistoriąmigracyjną”3);taki instrumentsta-nowiłby element ścieżki przekształcania zatrudnienia sezonowego w imigracjęnastałe;uproszczenieregulacjidotyczącychpodejmowaniaprzezcudzoziemcówwpolsce•aktywnościekonomicznejnazasadziesamozatrudnieniaiprowadzeniadziałalno-ścigospodarczej;tentypaktywnościpowinienbyćtraktowanyniegorzejniżpo-dejmowaniepracynajemnejijakouzasadnionypowóddoprzedłużenialegalnegopobytucudzoziemcównaterytoriumpolski;podpisanieumówbilateralnychzpaństwamipochodzeniaimigrantów,wktórych•zawartobyzasadyrekrutacjipracownikówcudzoziemskich,takabyichnapływbyłrealniedostosowanydopotrzebrynkupracy;wzmocnienie systemu ochrony praw pracowniczych zatrudnionych w polsce•cudzoziemcówpoprzezbadanie legalności zatrudnienia orazwarunkówpodej-mowaniaprzeznichpracy;oznacza to takżerezygnacjęzsystemukaraniami-grantów,wprzypadkukiedynieprzyczynilisięonidołamaniaprawazwiązanegozzatrudnieniem;stworzenieregulacjidotyczącychagencjizatrudnieniaprowadzącychpośrednic-•twodopracyzagranicą;powinnaonaprzyczyniaćsiędowzrostuwiedzynate-mat warunków podejmowania pracy, a także zapewniać ochronę pracownikomcudzoziemskimprzyjeżdżającymdopolskiorazpolakomudającymsiędoinnychkrajów.

1 Polityka migracyjna Polski. Zasady i rekomendacje,kancelariaprezydentarp,marzec2014.2 zachowanooryginalnyzapis.3 oznaczatomożliwośćwykazaniasięprzezcudzoziemcaustalonymokresemlegalnegozatrudnienia,którynie

musiałbybyćciągły,wktórymbyłyopłacaneskładkinaubezpieczeniespołeczneipodatkiorazbrakwchodze-niawkonfliktzprawempaństwaprzyjmującego.wtakiejsytuacjicudzoziemcowiprzyznawanesądodatkoweuprawnienia,jaknp.bezwarunkoweprawodoposzukiwaniaipodejmowaniazatrudnieniaprzyznawanenakil-kalatlubnawetbezterminowo.

33Rekomendacje

Znaczący wzrost poziomu oszczędności 4. krajowych

Opis problemuA.

znaczącowyższastopaoszczędnościkrajowychjestwpolskiejgospodarcepotrzebnapoto,abyfinansowaćinwestycjeprywatne,zwłaszczaukierunkowanenawzrosteksportuwsekto-rachowysokiejwartościdodanej.Inwestycjepublicznemogątupomóc,aletylkoczęściowo.wartopodkreślić,żejakdotądunasoszczędnościprywatnefinansująwzbytdużymstopniudeficytpaństwazamiastinwestycje.

obserwującprzemianygospodarczewpolsce,możnazauważyć,żepolitykagospodarczaniebyłanastawionanagenerowanieoszczędnościkrajowych.udziałspożyciaindywidualnegowpkBjestnajwyższywregionie(kosztemoszczędnościgospodarstwdomowych).Dodatkowo,importkapitałunettomożebyćobecniepomniejszanypoprzezwzrostinwestycjizagranicz-nychpolskichfirm.

masowa„produkcja”kredytuhipotecznegoniemożebyćjedynymźródłemdługotermino-wegokapitałuinwestycyjnego.oFemogąnimbyćwdużejibezpiecznejskali,np.kupująclistyzastawne,comogłobypobudzićrynekmieszkaniowy.tojednakwymagazakończeniaokresuniepewnościdotyczącegoprzyszłościkapitałowegofilarasystemuemerytalnego.ko-niecznejesttakżeobniżeniekosztówfunkcjonowania(opłatyzazarządzanie)powszechnychtowarzystwemerytalnych.przyrostoszczędnościmożetakżezapewnićstworzenieznaczniesilniejszychzachętpodatkowychdooszczędzaniawIIIdobrowolnymfilarzetegosystemu,wtymszczególniewformiepracowniczychprogramówemerytalnych.

DecyzjawsprawieoFewprawdzieobniżyłabieżącypoziomdługupublicznegoodniesionegodopkBookoło9punktówprocentowych,alemacałyszeregskutkówmakroekonomicznych:

długpublicznyniezniknął,alezmieniłsięjegocharakter–zwiększyłosięzobo-•wiązaniepaństwawobecprzyszłychemerytów;długukrytyniejestwprostopro-centowany,aleindeksacjazapisówwFusniejestniczyminnymjakodsetkiodwyemitowanegodługupublicznego;zasadniczeograniczenietransferudooFewrazzwprowadzeniemdobrowolno-•ściuczestnictwaoznaczaznaczneograniczeniestrumieniaśrodków(wymuszo-nychoszczędności),któremogłybytrafiaćnarynekkapitałowy,finansującrozwójgospodarki.

takistanrzeczypowoduje,żenależywdrożyćinstrumenty,które:

ograniczająstrukturalnydeficytbudżetowy;•będąsprzyjałymobilizacji oszczędnościprywatnych, szczególnie tychodługo-•okresowymcharakterze.

34 Rekomendacje

zrównoważeniesystemufinansówpublicznychzasadniczozależyodzbilansowaniaczęścirepartycyjnejsystemuemerytalnego,czylikluczowesąnastępującedziałania:

upowszechnieniesystemuzdefiniowanejskładkipoprzezograniczenieprzywile-•jówgrupspołecznych,takichjakgórnicy,służbymundurowe,sędziowieiproku-ratorzyczyrolnicy;zwiększeniestopyzatrudnienia;•wyeliminowaniepatologiipolegającychnanadużywaniuzatrudnianianapodsta-•wieumówcywilnoprawnych(wykorzystywanieumówcywilnoprawnychprzyza-trudnianiuocharakterzekodeksowym);prowadzenie szczegółowych,wiarygodnychocendługookresowej stabilnościfi-•nansów publicznych, co polega chociażby na powołaniu krajowego aktuariuszairadypolitykifiskalnej.

wzrostskłonnościdooszczędzaniajestwpolscepożądany,ponieważstanowiźródłofinanso-waniainwestycji.Biorącpoduwagęograniczonemożliwościpozyskiwaniakapitałuzagranicą,aprzedewszystkimryzykojegoniekontrolowanegoigwałtownegonapływuiodpływu,budowaniestabilnejbazywewnętrznegofinansowaniajestniezbędne.Dorozwiązaniasądwaproblemy:

zwiększenieskłonnościdooszczędzania.1. wydłużenieokresu,najakiinwestowanesąśrodki.2.

pierwszyproblemdotyczyskłonnościdooszczędzaniagospodarstwdomowych.kluczowąkwestiąjestskłonieniedooszczędzaniagospodarstwdomowych,któreobecniewniewielkimstopniuoszczędzają.możliwejesttotylkopoprzezwdrożeniesystemusystematycznegooszczędzania.wtymzakresiekoniecznesązarównomechanizmyprzymusowe,jakidobro-wolne.pierwszepowinnybyćwprowadzanedrogąprzymusowychubezpieczeń(tensegmentjestsłaborozwinięty),adrugiejakoproduktysystematycznegooszczędzania,np.naedukacjędodatkową,ochronęzdrowia,wkładwłasnymieszkaniowy.systemtenzadziaławprzypadkudostarczeniaekstrabonusafinansowego,np.podatkowegolubkredytowego(zgromadzoneśrodkiupoważniajądouzyskaniakredytupreferencyjnegoubezpieczanegoalbowspółfinan-sowanegoześrodkówpublicznych).

problemskłonnościdooszczędzaniafirmwystępujetylkowprzypadkunieefektywnegosys-temufinansowego,kiedyniemożnaoszacowaćryzykainimzarządzać,copowodujeawersjędoryzykaiwykluczeniezusługfinansowychcałejgrupyprzedsiębiorstw(główniemałych).tegoproblemunierozwiążązatemniskiepodatki,aleefektywniefunkcjonującysektorpośred-nictwafinansowego.mitniskichpodatków,któryjesttłumaczonyjakokoniecznośćzapewnieniawysokiejstopyzwrotu(poopodatkowaniu)zkapitałuniemasensu,ponieważniejestważnabezwzględnastopazwrotu,alewzględnaodniesionadooczekiwanejstopyprocentowej.za-temniepolitykapodatkowa,alepolitykapieniężna–stabilnychniskichstóp(zatemiinflacji),wiarygodnychwoczachbiznesu–jesttutajistotna(oczywiścieprzyzałożeniuefektywnościsektorafinansowego).

wydłużenieokresuoszczędzaniajestkoniecznedlazapewnieniastabilnychźródełfinansowaniazarównokredytówmieszkaniowych,jakidługoterminowychinwestycji.Braktakichśrodkówpowodujeograniczeniedługoterminowegokredytowania,którejestwyznaczoneudziałemrolowanychkrótkoterminowychdepozytówlubkapitałembanku.przyszłeunijneregulacjebankowewprowadząprzymusposiadaniadługoterminowegofinansowania,ajegobrakbędzie

35Rekomendacje

wymuszałposiadanieznacznegokapitału,spadniezatemstopazwrotukapitałuitymsamymkonkurencyjnośćpolskiegosektorabankowego(nadziśkonkurencyjnośćniejestproblemem,ponieważstopazwrotuwnaszymsektorzejestwyższaniżzagranicą).

Długoterminowefinansowaniewymagaograniczeniamarżyzaryzykopłynnościiryzykokredytowe.rozwiązanietychproblemówpozwolinawzględnieniskikosztdługoterminowegofinansowania,niewielewiększyodskarbowychpapierówwartościowych.

problempierwszy–niskamarżazapłynność–możezostaćrozwiązanytylkoprzezanimacjęwtórnegoobrotucertyfikatamidługoterminowychdepozytów.trzebaokreślićzatemstan-dardytakichcertyfikatówipodmiotuodpowiedzialnego(market makera);początkowomożebyćnimnawetinstytucjapubliczna.Dodatkowymkanałemjestrozbudowaistniejącegorynkuwtórnegonaobligacjekorporacyjneimunicypalneorazlistyzastawne.

problemdrugiwymagawprowadzeniainstytucjonalnychzabezpieczeńryzykakredytowego.Dobrymprzykłademjestlistzastawny,którycharakteryzujesięwysokimpoziomembezpieczeń-stwa.jeślitakimechanizmniejestmożliwydozastosowania,należyrozważyćwprowadzenieubezpieczeniaczęściryzykakredytowegoprzezinstytucjępubliczną.

generalnie,wnaszymsystemiefinansowymtrzebadążyćdozwiększeniafinansowania(kre-dytowania)wytwórczościbardziejniżkonsumpcji,coszczególnieodnosisiędobanków.

polskirynekfinansowycharakteryzujesięrelatywniedużympotencjałemrozwojuwregionieorazliczącymsięudziałemzłotegowglobalnychobrotachwalutowych.wykorzystanietychatrybutówwymagastymulowaniatransformacjisystemufinansowegowkierunkuzapewnieniakomplementarnychwzględemsiebieformfinansowania.Dotyczytoszczególniezwiększeniarolipozyskaniakapitałuwpostaciakcjiorazobligacjiprzedsiębiorstw.wprzypadkudomi-nującegowpolskimsystemiefinansowymsektorabankowegoistotnewydajesięutrzymaniesilnegokrajowegonadzorunadtymiinstytucjamiorazdywersyfikacjastrukturypodmiotowej,zrosnącymznaczeniempośrednikówkrajowych,wtymbankowościspółdzielczej4.

RekomendacjeB.

uruchomieniesilniejszychzachętdolokowaniaśrodkówwIIIdobrowolnymka-4.1. pitałowymfilarzesystemuemerytalnego.

uproszczenieregulacjiiobniżeniekosztówfunkcjonowaniapracowniczychpro-4.2. gramówemerytalnych(ppe).

przygotowanieofertyinstrumentówfinansowych(skarbowych)dedykowanych4.3. oszczędzaniunaemeryturę.

obniżeniekosztówdziałalnościiograniczeniebarierwejściadlatowarzystwfun-4.4. duszyinwestycyjnych(tFI);wprowadzenie„zaufanychitanichtFI”,zjednoli-tądokumentacjąiniskimikosztami,tzw.„inwestycyjnychoc”.

4 grzegorztchorek,jarosławczaja,Doświadczenia integracji rynków finansowych w strefie euro. Implikacje dla Polski,w:Wprowadzenie euro w Polsce – za i przeciw,red.jolantaadamiec,Biuroanalizsejmowych,2013.

36 Rekomendacje

uruchomieniesystemówsystematycznegooszczędzania,np.naedukacjędodat-4.5. kową,ochronęzdrowia,wkładwłasnymieszkaniowy,wspomaganebonusemfi-nansowym.

Doprowadzeniedowtórnegoobrotucertyfikatamidługoterminowychdepozytów.4.6.

rozbudowanierynkuwtórnegoobrotunaobligacjekorporacyjneimunicypalne4.7. orazlistyzastawne.

wprowadzenieinstytucjonalnegozabezpieczeniaryzykakredytowego,odpowied-4.8. niegodlanaszegosystemufinansowego.

ustanowienieurzęduaktuariuszakrajowego.4.9.

Umiędzynarodowienie przedsiębiorstw 5. krajowych i promocja eksportu

Opis problemuA.

nasz,wzorowanynaniemieckim,modelfunkcjonowaniagospodarki–opartynakontroliwy-nagrodzeńiostrożnejpolitycepieniężnej–wymaga,dlautrzymaniapopytunazadowalającympoziomie,stałegosilnegopobudzeniazestronyeksportu.systempromocjieksportupowinienwspomagaćfirmywlokowaniusięnadynamicznychrynkachgeograficznychitowarowychzofertąodużejzawartościkrajowejwartościdodanej.

globalizacjahandluwwiększościrynkowychsegmentówjestwgruncierzeczyjegoregionali-zacją.wynikaztego,że,kierującsięnarynkipozaunijne,krajoweprzedsiębiorstwapowinnyorientowaćsięprzedewszystkimnabliższenamrynkigeograficzne.jeżelimyślimyoinnychrynkach(np.dalekowschodnich),tonajlepiejpodejmowaćdziałaniewbliskiejwspółpracyzprzedsiębiorstwamidobrzeosadzonyminatamtejszychrynkach.Inaczejmożebyćtylkowprzypadkuwielkichfirmglobalnych,któreoferująwysokiejjakościdobrainwestycyjne,ategorodzajuprzedsiębiorstwkrajowychwzasadzieniemamy.

niezbędnejestzapewnieniestrategicznegobezpieczeństwapolskiminwestoromm.in.zasprawązdecydowanejekonomizacjipolskiejpolitykizagranicznejisłużbdyplomatycznych.polskadyplomacjamusisłużyćpolskimpodmiotomgospodarczym:udostępniaćimanalizyekonomicznedotyczącepaństwpotencjalnychinwestycjilubtransakcji,udzielaćporadprawnychigospodarczych,ułatwiaćwchodzenienarynkizewnętrzne,zabiegaćointeresypolskichfirmwdialogupolitycznym.reorientacjakierunkówpolitykizagranicznejpowinnauwzględniaćaspektkorzyściekonomicznychibiznesowych.równieżpolskapolitykaeksportowapowinnabyćwielopoziomowaitymsamymproaktywniepromowaćswojeinteresywpolitycehandlowejuniieuropejskiej,któramawyłącznośćnaważneaspektypolitykihandlowej.

37Rekomendacje

naobecnysystempromocjieksportuskładająsięfinansoweinstrumentywsparciaeksportuwgestiiministerstwaFinansówiBgk,ubezpieczeniakorporacjiubezpieczeńkredytóweksportowych(kuke)orazpromocyjneinstrumentywsparciawgestiiministerstwago-spodarkiiparp.stopnioworozwijasiękrajowasiećinformacjiorynkachzagranicznychwpostaciregionalnychcentrówobsługiInwestorówieksporterów.wymienionepodmiotymusząściślekooperowaćzprzedstawicielstwamihandlowymiidyplomatycznymizagranicąorazzDyrekcjągeneralnąds.Handluuniieuropejskiej,abyinstrumentariumtakiebyłoskuteczne.niezbędnejestustanowienieośrodkakoordynującegotęwspółpracę.

tylkomałaczęśćpolskiegoeksportukorzystazochronyubezpieczeniowejoferowanejprzezkuke.głównympowodemjestograniczonypopyteksporterównausługiubezpieczeniowe(dużaczęśćwywozujestdokonywanawhandluwewnątrzkorporacyjnym,asporyodsetekmałychiśrednicheksporterówwogólenierealizujetransakcjiwformiepłatnościodroczonej).znaczeniemarównieższeregbarierutrudniającychrozwójakcjiubezpieczeniowej.wtejsy-tuacjipożądanejestdalszewzmocnieniemożliwościdziałaniakuke,wtymm.in.poprzeznowelizacjęustawyz1994r.idostosowaniejejdonowychrealiów,uporządkowaniezakresudostępnychubezpieczeńidefinicji„polskości”produktuorazwzmocnieniegwarancyjnejfunkcjiskarbupaństwa(sp).

mówiącopromocjieksportu,niemożnanieodnieśćsiędokwestiibrandingu.Dbałośćomarkękrajuzoczywistychwzględówpowinnależećgłówniepostronieinstytucjipublicznych.jednakwysiłkitepowinnybyćrealizowanewewspółpracyiwuzgodnieniuzsektoremprywatnym,ponieważproduktymogąnietylkokorzystaćzreputacjikraju,alerównieżwpływająnapo-strzeganiejegomarki.

ważnajestkoordynacjaizachowaniewysokiejspójnościróżnychdziałańpromocyjnych,conawetprzyskromnychśrodkachprzyniesiezauważalneefekty.niezbędnejestuzgodnienieiwprowadzeniespójnejnarracjidoróżnychdziałańkomunikacyjnychrealizowanychprzezinstytucjepubliczneiprywatne,aadresowanychdomiędzynarodowejpubliczności5.

RekomendacjeB.

powołaniejednej,kompetentnejmerytorycznieinstytucjiodpowiedzialnejzapro-5.1. mocjęeksportuiwsparciekrajowychprzedsiębiorcówinwestującychzagranicą.

Szczegółowe rozwiązania:

Instytucjaodpowiedzialnazapromocjęeksportuiwsparciekrajowychprzedsiębiorcówinwestującychzagranicą(nawzórczechInvest)6powinna:

podlegaćministrowiwłaściwemuds.gospodarki;•koordynowaćwszystkiedziałaniazwiązanezpromocjąorazwspółpracowaćzwła-•ściwymiinstytucjamiwtymzakresie;

5 marcinpiątkowski,Poland’s New Golden Age: Shifting from Europe’s Periphery to Its Center,worldBankpolicyresearchworkingpaper,Bankświatowy,październik2013.

6 wielezpostulowanychpowyżejproblemówmiałarozwiązaćpolskaagencjapromocjigospodarczej,którejprojektpojawiłsięjużw2003r.

38 Rekomendacje

zatrudniaćkadręnajwyższejjakości,zdoświadczeniembiznesowym,rekrutowa-•nąnapodstawiekryteriówmerytorycznychiosobowościowychwpubliczniedo-stępnychkonkursach;zbudować,nabazieobecnieistniejącychwydziałówpromocjiHandluiInwestycji,•swoje oddziały zagraniczne (w krajach o największym znaczeniu dla polskiegoeksportu),któreświadczyłybyusługiprzedsiębiorcomoperującymlubrozpoczy-nającymdziałalnośćnatychrynkach;posiadaćuprawnieniadopozyskiwaniaprzychodówwłasnychzdziałalności,którą•będzieprowadzić(szczególnienarynkachzagranicznych),dowysokościkosztówpodejmowanychprzedsięwzięć;świadczyćprzedsiębiorcom–zarozsądnąopłatą–następująceusługi:przygoto-•wywanie analiz branżowych, inicjowanie spotkań biznesowych, analiza konku-rencyjnychproduktówimarekorazusług,zlecaniebadańmarketingowych,ocenarynkukrajuurzędowaniapodkątemmożliwości inwestycyjnych, pomocwwy-szukiwaniuodbiorców/dostawców,analizakanałówdystrybucji,pomocwudzialewtargachimisjachgospodarczych,organizacjistoiska,pomocwuzyskaniudo-kumentówniezbędnychdopodjęciadziałalnościnadanymrynku/wprowadzenieproduktów na dany rynek, tłumaczeniemateriałów i spotkań handlowych itp.;jednocześnie należy opracować i wdrożyć system badania satysfakcji klientów/przedsiębiorcówkorzystającychzusługtejinstytucji;prowadzićdziałaniaprogramowaneinadzorowaneprzezprzedstawicieliśrodo-•wiskaprzedsiębiorców,którychudziałwtakiejagencjipowinienbyćprawnieza-gwarantowany;braćaktywnyudziałwpracachistotnychkomitetówmiędzynarodowychinstytucji•mającychwpływnaotoczeniehandlowepolskiegobiznesu,jakuniaeuropejska,światowaorganizacjaHandlu,międzynarodoweorganizacjenorm,czymiędzy-narodowecentrumrozstrzyganiasporówInwestycyjnych.

wzmocnieniemożliwościdziałaniakuke,szczególniewodniesieniudoubezpie-5.2. czeńtransakcjinarynkachgospodarekwschodzących.

uproszczenieobrotudokumentacjiiujednolicenieprzepisów,szczególniewza-5.3. kresiedokumentacjizakupuisprzedażyzueorazczasurozliczeniowegoiter-minówotrzymywaniadokumentów.

zwalczanieprotekcjonizmunarynkacheksportowych,niezgodnegozmiędzy-5.4. narodowymiumowami.

sprawniejszawalkazprzemyteminielegalnymhandlem.5.5.

promowaniepolskichinwestycjizagranicznych.5.6.

wspieraniekorzystnychdlapolskichpracodawcóweuropejskichrozwiązańdoty-5.7. czącychdelegowaniapracownikówwramachświadczeniausług7.

7 wszczególnościodnosisiętododyrektywywdrożeniowejwsprawieegzekwowaniadyrektywy96/71/we.

39Rekomendacje

wykorzystaniemechanizmuinteligentnychspecjalizacjiregionalnychdozwiększe-5.8. niapotencjałuumiędzynarodowieniaprzedsiębiorstwmałych,aleprzedewszyst-kimśrednichodużympotencjaledowyjściazeswojąofertąnazewnątrz.

zwiększeniewykorzystaniapotencjałupolskiejemigracjiwzakresieumiędzy-5.9. narodowieniai„sieciowości”społecznejorazekonomicznejpolskiejgospodar-ki.polskaspołecznośćzagranicącharakteryzujesięwysokimpoziomemprzed-siębiorczości.

przygotowaniekompleksowejispójnejstrategiipromocjigospodarki.5.10.

Nowoczesna administracja, sprawne państwo6.

Opis problemuA.

jeślizadużoodpaństwaoczekujemyipaństwupowierzamy,towkonsekwencjiumożliwiamyjegostrukturzeadministracyjnejniekontrolowanerozrastaniesięiprzechwytywaniecorazwiększejpulizasobówrozwojowych.niewyzwolitoefektywności,kreatywnościiinnowacyj-ności,nawetjeślidziękitemuniektóreusługipublicznemogąbyćdostarczanewwiększymwolumeniealbonawyższympoziomie.koniecznajestzmianafunkcjonalnegooprogramowaniaadministracjipublicznej,adrogadotegoprowadziprzezodmiennyinstytucjonalnymechanizmuwspólnianiainteresówgrupowych.

Dzisiajpaństwoniereagujenawyzwaniaprzyszłości–zapewniawmiaręskutecznietymcza-sowąrównowagęsystemowąispołeczną,alekosztemwyczerpywaniasięzasobówimożliwościrozwojowych.naszepaństwomożeinicjowaćróżnedziałaniadeklaratywnieprorozwojoweiproinnowacyjne,aleniemogąoneprowadzićdozałożonychcelów.Będąumacniaćistniejącestruktury,cowywołastagnację.

zagłównesłabościnaszegopaństwauważamy:

niskąjakośćprzywództwapolitycznego;•niewielkieznaczeniesferypublicznejipublicznegodyskursuozasadniczychkwe-•stiachrozwojukraju;brakdialoguipartnerstwazpodmiotamiigrupamidysponującymikluczowymi•zasobamirozwojowymi;wadliwemechanizmyustanawianiacelówstrategicznych;•słabośćprocesuformułowaniaorazsłabośćinstrumentówprowadzenia,monito-•rowaniaiewaluacjipolitykpublicznych.

wrezultacieniesąpodejmowanenawetproblemydobrzerozpoznaneiopisanewdokumentachrządowych(por. Raport Polska 2030,przygotowanyprzezmichałaBoniego,któryzyskałdobrerecenzjeibyłzwiastunemnowegopodejściadorozwoju).stająsięonekatalogiemproblemówzkategorii„nierozwiązywalne”lub„samorozwiązującesię”.Dobrymtegoprzykłademmogąbyćwielokrotniezdiagnozowanesłabościstanowieniaiegzekwowaniaprawa.

40 Rekomendacje

kreatywnośćitalentrozwijająsiętylkowsystemiezaufaniaspołecznego.naszsystemprawno-administracyjnyosłabiatezasobyzamiastjewzmacniać.zagościławnimnadobrenieufnośćiniechęćdodziałania.rezultatemjestrutynairozrostadministracyjny,anierozwójspołeczno-gospodarczy.Innowacyjnościniemożnazamówićaninakazać,możnająjednakumożliwiaćiwspomagać,kreującodpowiedniąinfrastrukturęwspółdziałaniamiędzypodmiotamipartnerstwainstytucjonalnego.

jednymzpoważniejszychipermanentnienierozwiązanychproblemówinstytucjonalnychwpolskiejadministracjijestsłabość,awzasadziewadliwośćnadzoruwłaścicielskiegonadelementamimajątkuskarbupaństwa,szczególniespółkamiskarbupaństwa,orazładukor-poracyjnegowpublicznym(państwowym)sektorzegospodarki.

narzekanienadeficytkapitałuspołecznegoczy(corzadsze)kapitałuludzkiegoniemasensu.jedynymożliwysposóbpomnażaniatychkapitałówtoichpraktycznewykorzystywaniewre-alizacjicelówrozwojowychnakażdympoziomieorganizacjipaństwa–odgminyporząd.

womawianymobszarzezanajważniejszeuważamy:

usprawnieniesystemuegzekucjiprawa;•przeprowadzeniecałościowejmodernizacjiadministracjirządowej;•przeprowadzenietrzeciegoetapureformysamorządowej• 8;powołanie państwowego centrum studiów strategicznych, odpowiedzialnego za•projektowaniestrategiirozwojukrajuorazinnychpotrzebnychdoprogramowaniarozwojuopracowaństrategicznych.

Dladalszegorozwojupolskifundamentalneznaczeniezyskujeunowocześnienieadministra-cjiinastawieniejejnarealizacjęzadań,anietylkowsobnetrwanie.abytakbyło,potrzebnesąpriorytetyprzekładającesięnamierzalnezadania.niestetyobecnefunkcjonowaniestrukturadministracyjnychprowadzidosilosowegodziałaniaresortów.abytoprzełamać,potrzebnyjestprzełomwzakresieorganizacyjnegoprzywództwaorazoddolnagotowośćdopoziomejwspółpracyresortów.zadaniapowinnybyćrozliczane,aleteżwynagradzaneodpowiednioorazpremiowane.niemożnajużdłużejsankcjonować„tabloidalnej”bzdury,jakąjesttrakto-wanieurzędnikówjako„darmozjadów”–takiepoglądyniszcząpaństwoitrzebaprzestaćbaćsięotymmówić.nowąrolęwinnitakżepełnićdyrektorzygeneralni–kierującą,aleiinspiru-jącą.ustawęosłużbiecywilnejtrzebazmienićtak,abydawałanarzędziadounowocześnianiapaństwa,anietworzyłaswoistykodekspracyklasyB,dlaosóbbędącychwsłużbiecywilnej.Dziśproblememniejestto,żezmianypolitycznerotująnadmierniezespołypracownikówwinstytucjachpublicznych,ależeniemadynamizacjidziałańpracowników,bodominujestricteochronnymodelichfunkcjonowania.

Istotąskutecznychdziałańadministracyjnychjestprzejrzystapolitykapubliczna.poszczegól-nepolitykipublicznewinnybyćprowadzonewnastępstwieskojarzeniawiedzyanalitycznej(evidence based policy),wyobraźnistrategicznej–umiejętnościdostrzeganiamegatrendówglobalnych,europejskichikrajowych(zweryfikacjąwiedzywtymobszarzecopewienczas)orazartykulacjipotrzebspołecznych(ważnygłoszkonsultacjispołecznych)irealnejocenymożliwościwdrożeniadanychrozwiązańpodkątemzasobów,aleipozyskaniaakceptacji

8 koncepcjaIIIetapureformysamorządowejzostałaprzedstawionawIItomieraportuNarastające dysfunk-cje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce,msapuek,kraków,kwiecień2014.

41Rekomendacje

społecznejlubjejbraku.wtakimmodelurośnieteżrangaresponsywnegocharakterupań-stwaiadministracji–szczególniewwarunkachsieciowejłącznościiInternetu–comożesprzyjaćbudowaniunowej,ważnejdlademokracji,partycypacyjnejrelacjimiędzypaństwemaobywatelami.mowatuotraktowaniuobywatelajakoźródłarozwiązań–cojestmożliwe,jeślizadbamyopełnydostępobywatelidoźródełinformacji,stworzymyplatformykomunikacjiiwymianyinformacji,czyliwypełnimywymogitzw.„otwartegopaństwa”.

RekomendacjeB.

usprawnienieprocesówgromadzenia,weryfikacji,dystrybucjiianalizydanych6.1. orazuproszczenieiharmonizacjazakresuinformacjiwadministracjipublicznej.

zmianapodejściadoewaluacjipolitykipublicznejpoprzez:6.2.

wprowadzeniemechanizmówgwarantującychniezależnośćewaluatorów–opar-•cie tychmechanizmównazasadzie, żeewaluacjęzleca i zatwierdzaniezależnainstytucja,nieobjętaewaluacją;wprowadzenie mechanizmów gwarantujących bieżące wykorzystanie wyników•ewaluacji – zatwierdzanie rekomendacji przyjętych do realizacji oraz okresowesprawozdaniazpostępuwewdrażaniurekomendacji.

skutecznewprowadzeniebudżetuzadaniowego,którydziśfunkcjonujeopacz-6.3. nie:jegozapisami(cele,mierniki)małoktosięprzejmuje,aprocesjegotworze-niajest„postawionynagłowie”,tj.sprowadzasiędowypełnianiatabelek,aniedostrategicznegozarządzaniainstytucjamipublicznymi.

zreformowaniesystemusłużbycywilnej.6.4.

wodniesieniudosłużbycywilnejpotrzebnejestpodjęcienastępującychdziałań:

opracowanie spójnej, strategicznej koncepcji rozwoju służby cywilnej oraz jej•konsekwentnarealizacja;budowanieetosusłużbypublicznej;•wzmocnieniepozycjiustrojowejszefasłużbycywilnej,warunkującerealnemoż-•liwościjejmodernizacji;poprawieniemechanizmówzarządzania,szczególniewobszarach:•tworzeniaustawodawstwairegulacji, –świadczeniausługpublicznych(np.rozwóje-administracji), –konstruowania,wdrażaniaikoordynacjipolitykpublicznych,sprawnościpro- –ceduradministracyjnych,jawnościdziałaniaiprzejrzystościorganówwładzypublicznej,organizacyjne- –gouczeniasię,zarządzaniazasobamiludzkimi,zwłaszczawsferzewynagra-dzaniaimotywowaniaczłonkówkorpususłużbycywilnej.

wydzieleniecentrumusługwspólnych,obsługującychcałąadministracjęrządo-6.5. wąijejagendywzakresiefinansowo-księgowymipełnymzakresiezakupówdo-konywanychwtrybiezamówieńpublicznych.

42 Rekomendacje

scentralizowanieielektronizacjazakupówdokonywanychprzezsektoradmini-6.6. stracjipublicznej(abyuzyskaćefektskali/negocjowaćupustyiwyeliminowaćnie-formalnepowiązaniaprowadzącedokorupcji).

systemowapoprawajakościnadzoruwłaścicielskiegowsektorzepublicznym:6.7.

efektywnewykorzystanieaktywów,któreznajdująsięwrękachspółekzudziałemsp;•przejrzystośćnadzoruwłaścicielskiegonadspółkamizudziałemsp;•uregulowanieprocedurdotyczącychwyboruciałkorporacyjnych;•profesjonalizacjaskładówzarządóworazrnwspółkachzudziałemsp.•

systemowapoprawawarunkówrozwijaniapartnerstwapubliczno-prywatnego6.8. (ppp).potrzebnejestprawneułatwieniestosowaniapartnerstwapubliczno-pry-watnego.wszczególnościkoniecznajestrezygnacjazlimitowaniawydatkówbie-żącychnappp,podrażającegowwieluprzypadkachkosztyzastosowaniaformułypartnerstwa.wskazanejesttakżepowołaniededykowanejagencjidoradczejdlajednostekrządowychisamorządowychzajmującejsięrozwojeminfrastrukturywformulepartnerstwapubliczno-prywatnegoorazprzygotowywaniemiaktuali-zowaniemnarodowegoplanuInfrastrukturalnego9.

wypracowanieiwiążąceprzyjęcieustrojowejkoncepcjifunkcjonowaniaobszarów6.9. metropolitalnych–jakointegralnejskładowejstrategiirozwojukrajuorazpla-nuprzestrzennegozagospodarowaniakraju.

przygotowaniepakietuzmiansystemowychdotyczącychfunkcjonowaniasamo-6.10.rządnościterytorialnej(„IIIetapreformysamorządowej”).

Uwagi dodatkowe:

procesglobalizacjijestnierozerwalniezwiązanyzprocesemmetropolizacji.jegoefektemjestwytworzeniesięsiecimetropoliiświatowych,którestająsięośrodkamiwiedzy,innowacji,ak-tywnościgospodarczej,komunikacjiorazkulturywskaliponadnarodowej.jeślipolskamabyćliczącymsiępaństwemnaareniemiędzynarodowej,ajejgospodarkamabyćkonkurencyjna,koniecznejestprzeorientowaniepolitykicentralnychwładzpaństwanaprometropolitalną.jejcelemwinnobyćwzmocnieniesiecimetropoliipolskich.siećmetropoliimusibyćokreślonajakostrategicznyprojektpolityczny.obowiązekwyznaczeniaobszarówmetropolitalnychspoczywanaparlamencieirządzie.

wwymiarzeprzedmiotowymdasięzauważyćdwapodstawowewyzwaniastojąceprzedwładzamipublicznymi.pierwszymjestrozwójiintegracjasiecimetropolitalnejwskalikraju,comasprzyjaćwzrostowipotencjałurozwojowego,kreatywnegoiinnowacyjnego,awkonse-kwencji–wzrostowipozycjikrajuwglobalizującymsięświecie.aspektten,cotrzebawyraźniezaznaczyć,dotyczybezpośredniopolitykicentralnej,anielokalnejczyregionalnej.

Drugimaspektemjestuporządkowanierozwojuposzczególnychobszarówmetropolitalnych,którewujęciutechnicznymispołecznymsąwielofunkcyjnymisieciamiosadniczymi.takwe-

9 szczegółowe rekomendacje zawarto w Raporcie o partnerstwie publiczno-prywatnym w Polsce, pod red. j.Hausera(autorzy:I.Herbst,a.jadach-sepioło,t.korczyński,centrumpartnerstwapubliczno-prywatne-go,warszawa2013).

43Rekomendacje

stiatakżeniejestprzedmiotempolitykilokalnej.elementamideterminującymirozwójsieciosadniczychposzczególnychobszarówmetropolitalnychsąbowiem,zjednejstrony,elementyinfrastrukturytechnicznej,którychbudowa,modernizacjaiutrzymanienależydokompetencjiadministracjirządowej,częściowotakżesamorząduwojewództwa,azdrugiejstrony–elemen-tyinfrastrukturyspołecznej,zarządzaniektórązostałopodzielonepomiędzyadministracjęrządowąiterytorialnąróżnychpoziomów.

wpaństwieunitarnymopolicentrycznejstrukturzeosiedleńczejpolitykarząducentralnegowzakresiemetropolitalnymmożebyćskutecznierealizowanatylkowpartnerstwiezwładzamisamorządowymi.Dlategowstrukturzepolskiegosamorząduterytorialnegokoniecznestajesięwyodrębnieniejednostekwładzynaobszarachmetropolitalnych(regionówmetropolitalnych).zjednejstrony,regionytemusząbyćpartneramicentralnychwładzpaństwa,azdrugiej–wypełniaćfunkcjepomocniczewstosunkudojednosteksamorządulokalnegonaobszarachmetropolitalnych.

obecniemożnastwierdzić,żejednocześniemamyiniemamyobszarówmetropolitalnych.Dlauporządkowaniatejkwestiipotrzebujemyprzedewszystkimpowstaniakoncepcjirozwojuobszarówmetropolitalnychjakointegralnejskładowejstrategiirozwojukrajuorazplanuprzestrzennegozagospodarowaniakraju.pochodnątakiejkoncepcjibędązałożeniaustawymetropolitalnej.Brakpolitykimetropolitalnejwpraktyceoznaczaograniczeniemożliwościpromowaniakonkurencyjnościgospodarki.jesttotakżebarierapodnoszeniapoziomukapitałuludzkiegoipotencjałukreatywnego.

Partnerstwo rozwojowe i zmiana formuły dialogu 7. społecznego

Opis problemuA.

niemożnaprowadzićskutecznejpolitykipromowaniakonkurencyjnościgospodarkikrajowejbezefektywnegodialoguzkluczowymireprezentacjamiuczestnikówgospodarki,zwłaszczapodmiotówprowadzącychdziałalnośćgospodarczą.takidialogbudujeprzestrzeńkomu-nikacji,któraprzyczyniasiędorozwojuwzajemnejotwartościizaufania,aletakżetworzyiuwspólniawiedzęorazzdolnośćjejrefleksyjnejinterpretacji.tymsamymdialogpartnerówgospodarczychjestniezbędnymmechanizmemwprocesienieustannegouczeniasię,kojarze-niainteresów,łagodzeniakonfliktówirozwiązywaniaproblemów.warunkujeonpowodzeniejakiegokolwiekprogramupolitykistrukturalnej.takrozumianydialogznaczniewykraczapozatradycyjneformywymianyinformacjiikonsultowaniaprojektówczyprogramów.zarazemmożliwyjesttylkowprzypadkuspełnieniaokreślonychwymogówinstytucjonalnych.zaliczyćdonichnależy:(1)wyłonieniesięreprezentacjipodmiotówgospodarczychorazichautonomięwzględemwładzypublicznej;(2)ichotwartyiefektywnydostępdoinformacjipublicznej;(3)ukształtowanieodpowiedniejarenydialogu;(4)ustalenieagendyprowadzeniadialogu;(5)dopuszczeniedodialogureprezentacjiwszystkichgłównychinteresariuszy(np.wprzypadkudialogudotyczącegobezpieczeństwaenergetycznegoniedopuszczalnejestprowadzeniego

44 Rekomendacje

wyłączniezudziałemprzedstawicieliproducentówidystrybutorówenergii,zpominięciemprzedstawicieliróżnychgrupodbiorcówiużytkowników).

wpierwszejpołowielat90.wpolsceuformowałsięscentralizowanydialogkorporatystyczny,wformietrójstronnejkomisjids.społeczno-gospodarczych.odegrałonpozytywnąrolęwzapewnieniuwarunkówspokojuspołecznegowokresiegłębokiejrestrukturyzacjiipry-watyzacjiprzedsiębiorstw.szybkojednaknastąpiłapolityzacjadialogu–związkizawodowe,związaneściślezwalczącymizesobąpartiamipolitycznymi,zaczęłytraktowaćforumdialogujakoarenęwalkistrictepolitycznej.wewczesnychlatachdwutysięcznychzagrożeniejawnąpolityzacjąustąpiło,leczpojawiłosięwówczasinne:partnerzyspołeczni,nietylkozwiązkizawodowe,lecztakżeorganizacjepracodawców,zaczęłytraktowaćtrójstronnąkomisjęjakoinstytucjękrystalizacjiiobronyinteresówpartykularnych,niezaśzawieraniakompromisówipaktówwimiędobrawspólnego.Dopewnegostopniatakidialognadalodgrywałpozytywnąrolę,gdyżjegouczestnicypoznawaliswojeinteresy,wiedzieli,czegomożnaoczekiwaćodpo-zostałychpartnerów.cywilizowałotokonflikty,alebyłojednakzdecydowaniezbytskromne.

trzebadodać,żewsprawachstosunkówpracyosiąganopewneporozumienia.niedotyczyłyonejednaksprawzasadniczychdlaspołeczeństwaigospodarki.gdyw2003r.podjętopróbęrozpoczęciapracnad„paktemdlawzrostuipracy”,szybkookazałosię,żemimowstępnejzgodyuczestnicydialoguniesąwstaniewznieśćsięponadswojeinteresykorporacyjne.stądrodziłysiępropozycjeuzupełnieniadialogutrójstronnego,zudziałemrządu,organizacjipra-codawcówizwiązkówzawodowych,oreprezentacjeinnychgrupspołecznych(np.samorząduterytorialnegoczyorganizacjipozarządowych)orazuruchomienianowychformszerszegodialoguobywatelskiego.niestetynictakiegonienastąpiło.przeciwnie,po2005r.doszłodoznaczącegoosłabieniadialogutrójstronnego,przybrakuotwarcianainnejegoformy.w2009r.pojawiłasięszansanaprzełamaniewąskichorientacjipartykularnych.gdyzagrożeniekryzysemstałosięrealne,stronydialogu–związkizawodoweiorganizacjepracodawców,bezudziałustronyrządowej–zgodziłysięnazawarciekompromisunarzeczwyjściazkryzysu.Byłotosygnałem,żewwarunkachpoważnegozagrożeniaistniejeszansaprzekroczeniagranicmyśleniapartykularnego.kiedyjednakbezpośredniezagrożeniekryzysemustąpiło,stronyzaczęływycofywaćsięzkompromisu.

stającwobecwieluwyzwańrozwojowych,niebędziemymogliimsprostaćbezzasadniczegoprzeformułowaniadialoguspołecznego.zadaniemjestprzejścieoddialogukorporatystycz-nego–międzybardzoograniczonąliczbąpartnerówiskoncentrowanegonazagadnieniachbieżących–dodialoguotwartegoizorientowanegonakwestiestrategiczneirozwój,wszcze-gólnościnaproblemkonkurencyjnościgospodarki.uzupełnieniemdialoguwformiekomisjitrójstronnejpowinnobyćpowołaniekrajowejradyds.konkurencyjnościgospodarki,kierowanejprzezpremieraiskupiającejprzedstawicieliśrodowiskbiznesowych,organizacjipracowniczychikonsumenckichorazekspertów,takżezagranicznych.radatapowinnarównieżwyłonićswojekomisjesektorowe,którezajęłybysięuzgadnianiemwspółdziałanianarzeczpromowaniakonkurencyjnościwtychsektorachgospodarki,którezostanąwłączonedoprogramunowejpolitykiprzemysłowej.

takieprzeobrażeniepolaiagendydialoguspołecznegoniebędziełatwe,jeżeliweźmiemypoduwagęnastępująceczynnikiobecnieograniczająceprowadzeniedialogu:

brakotwartościigotowościprzedstawicielirządudorealnegoprowadzeniadialo-•guibrakzrozumienia,żejesttorealnyczynnikprorozwojowy;

45Rekomendacje

słabość związków zawodowych w ich dotychczasowej postaci, co powoduje, że•grożąimróżneformypolityzacjiiprowadzidozamianysporumerytorycznego,zcałąostrościąkonfliktudobrzewyartykułowanychinteresów,wkonfliktocha-rakterzepolitycznym,wktórymtrudnoszukaćmotywówdoposzukiwaniadobrawspólnego;niejasnestanowiskopracodawców,skądinądnajbardziejotwartychnaposzukiwa-•niedialoguiotwartychteżnaposzukiwaniepólwspólnych–idobrawspólnego,przyczymzarównoinstytucjonalnamoc,jakimożliwośćzmobilizowaniazaple-czaspołecznegojeststosunkowonieduża.

jednocześnie,obserwujemycorazwiększąpotrzebęwprzypadkuorganizacjipozarządowych,abywpływaćnarozwiązanialegislacyjne,takżepoprzezmobilizacjęinternautóworazodcinkowąaktywnośćobywateliwzabiegachouzyskaniekonkretnychrozwiązań,cowydajesięważneiożywiającedemokracjębardziejniżtradycyjneformydialoguspołecznego.

Istotneznaczeniedlauruchomieniaprokonkurencyjnychiproinnowacyjnychczynnikównawiększąskalęmawzrostkapitałuspołecznego,wzrostzaufania.Itokapitałuspołecznego,który–niepodważającpolskiegodorobkuwtejdziedzinie(bomamywhistorięwpisanykapitałspołecznyprzetrwania)czyosiągnięćtransformacyjnych(powstałozjawisko,któremożnabyłobynazwaćkapitałemspołecznymadaptacji)–wzmieniającychsięwarunkachbyłbykapitałemspołecznymrozwojowym,zorientowanymwprzyszłość,nazmiany.

RekomendacjeB.

powołaniekrajowejradyds.konkurencyjnościgospodarki,kierowanejprzez7.1. premieraiskupiającejprzedstawicieliśrodowiskbiznesowych,organizacjipra-cowniczychikonsumenckichorazekspertów,takżezagranicznych.jejzadaniembyłobyprzyjęcieplanudziałaniawcelupodniesieniakonkurencyjnościpolskiejgospodarkiorazmonitorowaniejegorealizacji.

Dążeniedowyłonieniawspólnejreprezentacjiprzedsiębiorców.7.2.

wypracowanienowejformułyprowadzeniadialoguspołecznegonapoziomiekra-7.3. jowym,cowymagapilnejrozmowyiporozumieniawszystkichpartnerów,szcze-gólnietychreprezentowanychwtrójstronnejkomisjids.społeczno-gospodar-czych.

46 Rekomendacje

Nowa narodowa strategia integracji europejskiej 8. i prorozwojowe wykorzystanie środków unijnych

Opis problemuA.

Formujesięwyraźnieuniaeuropejska„zróżnicowanejprędkości”,choćwydajesięnam,żewłaściwszejestokreślenie„zmiennejgeometrii”.określenietonawiązujedoraportuleotindemansaprzedstawionegowpołowielat70.XXw.,któryprzewidywał,żekolejnerundyrozszerzeniaówczesnejwspólnotyeuropejskiej,włączającerównieżpaństwaoniższympozio-mierozwoju,spowodująukształtowaniesiękilkukręgówintegracjieuropejskiej.poszczególnepaństwabędąprzytymwrozmaitychdziedzinachprzynależećdoróżnychpodwzględemzaawansowaniaintegracjikręgów.praktyczniedotegozmierzająpropozycjereformowaniauezgłaszanekonsekwentnieprzezwielkąBrytanię.takazmianatraktatuouniieuropej-skiejwymagazgodypolski,cootwieraprzedniąmożliwośćkorektyniekorzystnychefektówpolitykiuniieuropejskiejwniektórychstrategicznychobszarach,takichjakpenalizacjaemisjiCo2zespalaniawęgla,próbauniemożliwieniawydobyciagazułupkowego,czyeuropeizacjarynkuzbrojeniowegodającamożliwośćprzejmowaniaprzezzagranicznekoncernysporegopolskiegorynkuobronnego.

tozmieniasytuacjępolskiwrelacjidoue.Dotychczasmogłosięwydawać,żepotrafimy–przywspółpracyinnychpaństwnaszegoregionu–niedopuścićdopodziałunauniędwóchprędko-ści.tojużfaktyczniesięstało(wmomencieutworzeniauniigospodarczejiwalutowej,czylistrefyeuro),apogłębienieobecnychtendencjidoprowadzizwysokimprawdopodobieństwemdostopniowegourzeczywistnieniasiękoncepcjizawartejwraporcietindemansa.

stajemyzatemwobeckoniecznościopracowanianowejpolskiejstrategiiintegracjieuropej-skiej,którejsformułowaniemusipolegaćnarozstrzygnięciudylematu,czyfaktyczniedążymydoprzyjęciawspólnejwalutyiwejściadostrefyeuro,czyteżnie.niemożnajednakdzisiajrozstrzygaćtegodylematuwoderwaniuodwieluinnychkwestiidotyczącychstosunkówmię-dzynarodowych,wtymintegracjieuropejskiej.zcałąpewnościąobecnieniedasięsprowadzićproblemuwejściadostrefyeurodozagadnieniawypełnieniaformalnychkryteriówkonwergencjinominalnejidatyprzyjęciawspólnejwaluty.

korzystnymaspektemtoczącejsiędebatyjestpostawienieprzezjejniektórychuczestnikówproblemuwewnętrznychkryteriówgotowościdoprzyjęciawspólnejwaluty.rozważanesąprzeznichm.in.takiekryteria,jak:strukturalneskonsolidowaniefinansówpublicznych,elastycznyrynekpracyczyskutecznynadzórfinansowymikro-imakroostrożnościowy.takisposóbmyśleniajestnambliski,gdyżpotwierdza,żewejściadostrefyeuroniemożnainterpreto-waćwyłączniejakokwestiitechniczno-ekonomicznejorazpolitycznej(zmianakonstytucji).toprzedewszystkimbardzopoważne,trudneiobarczoneniemałymryzykiemprzedsięwzięciestrukturalno-ekonomiczne.

możnaoczywiściepostawićsprawęinaczejizałożyć,żenieubiegamysięfaktycznieowejściedostrefyeuro.oznaczato,żestrategiczniedokonujemywyborusprowadzającegosiędopo-zostawaniapolskipozatrzonemprzyszłejuniieuropejskiej,którystanowićbędązapewne

47Rekomendacje

najsilniejszepaństwazreformowanejugw,zograniczonąmożliwościąprzyszłegoprzyłączeniasiędotegotrzonu.abeztegonaszareprezentacjawgremiachdecyzyjnychuebędziezawszeograniczona.

gdybyjednakprzyjąćopcjępozostawaniapozastrefąeuro,toitaknależyokreślić,jakbędziemysobieradzićzwarunkamikonkurencji,zktórymipolskazderzysięzwłaszczapo2020r.,gdyskończysiękolejnaunijnaperspektywabudżetowa.kwestianaszegoeuropejskiegoigeostra-tegicznegousytuowaniastajeobecniewkontekściekonfliktuukraińskiegoiimperialnychaspiracjirosji.

Byłobynaiwnościąsądzić,żektokolwiekjestobecniewstanieprecyzyjnieprzewidzieć,jakrozwiniesięsytuacjawstrefieeuro,wueoraznaświecie.jesteśmyskazaninarozważaniekilkuscenariuszy.niemniejjednaknaktóryśznichtrzebapostawić.przyjmującpostawębiernąiczekającnarozwójwydarzeń,skazujemysięnabycieprzedmiotemoddziaływaniainnych,aniepodmiotemipartneremwspółdziałania.podmiotowośćmożenamzapewnićdokonaniestrategicznegowyboru,podjęciekoniecznychdziałańwewnętrznych,którezniegowynikająorazwyznaczeniestrategicznychkierunkówpolskiejpolitykizagranicznej.tylkowtensposóbmożemyświadomieiaktywniewłączyćsięwprocesformowanianowejuniieuropejskiej,funkcjonującejwregule„zmiennejgeometrii”,iokreślićtakieusytuowaniewunii,któreprzyniesienammożliwienajpewniejszekorzyścigospodarczeipolityczne,wtymzwłaszczaumożliwiutrzymaniekonkurencyjnościpolskiejgospodarki.

wprowadzenieeuro,czyliwyrzeczeniesięmożliwościkształtowaniakursuwalutykrajowej,oznaczawiększąotwartośćgospodarkiijejsilniejsząmiędzynarodowąwspółzależność.możetobyćbardzokorzystne,aletylkodlagospodarkisilnejikonkurencyjnej.gospodarkasłabamusinatymstracić:wejdziewstanchronicznejstagnacjiizostaniezczasemsperyferyzowa-na.niepomożejejprowadzeniekonserwatywnejpolitykifiskalnej(atylkotakimechanizmmakroekonomicznegorównoważeniagospodarkipozostaniedodyspozycji).wtensposóbzostaniewystawionananaciskkonkurencji,którejniesprosta.

każdagospodarkawstrefiewspólnejwalutyjestnarażonanaszoki,zwłaszczazewnętrzne.niektóreznichsąasymetryczne.niemożnananiezareagowaćnapoziomieugrupowaniaintegracyjnegoskutecznieikorzystniedlakażdegopaństwaczłonkowskiego.koniecznajestodpowiedniareakcjapostroniepolitykikrajowej.jeśliniemożnasięgnąćpomechanizmkursowy,totrzebatymbardziejdysponowaćinnyminarzędziamipolitykigospodarczej,poczęściocharakterzekoniunkturalnym,aleprzedewszystkimstrukturalnym.jesttomożliwe,aletylkowgospodarcenowoczesnejiinnowacyjnej.Itownaszymprzekonaniujestaktualnienajważniejszypunktodniesieniawpolskiejdyskusjiowejściudostrefyeuro.

nienamawiamydoodsuwaniaprzystąpieniadostrefyeuro,wręczprzeciwnie–dozdecy-dowanego,alewszechstronnegoiprzemyślanegostrategicznegodziałania.niepodzielamyopiniitych,którzysądzą,żewystarczywstawićnogęweurounijnedrzwi,alenietrzebatamwchodzić.problemwtym,żedrzwi,wktórychtrzymamystopęsąwłaśniewyjmowanezfra-mugiiodstawianenabok.zasada„niezawcześnie,niezapóźno”jestwnaszejopiniipustymzaklęciem,świadectwemrezygnacjizprowadzeniadługofalowejpolityki.

Biorącpoduwagę,żeakumulacjawrelacjidocałegoproduktukrajowegowkrajachrozwija-jącychsięstanowizreguły20–30%(wokresieprosperitydo40%),funduszeunijnesąpo-ważnymdodatkowymźródłeminwestycji.wpolscewlatach2007–2011inwestycjezawierały

48 Rekomendacje

sięwprzedziale20–25%,zatemrocznealokacjezfunduszystrukturalnychrzędu3%pkBtokilkanaścieprocentrocznejakumulacjibrutto.

korzystnywpływwłączeniadonaszegoobiegugospodarczegośrodkówunijnychniemożejednocześnieprzesłaniaćichczęściowonegatywnegooddziaływanianagospodarkę,wpostacitakichzjawisk,jakpogońzarentą,czylidążeniedozapewnieniaprzezbeneficjentówwygranejwwyściguodotacje,cowiążesiętakżezobniżeniemkonkurencyjnościbardziejefektywnychfirm,którenieubiegałysięodotacje.wystarczyprzyjrzećsięrynkowiszkoleńczykonferencji,abynatychmiastzdaćsobiesprawęzpraktycznychkonsekwencjiwadliwegowykorzystywaniatychśrodków.

krytykowanejestzatemtzw.„opiumabsorpcji”,czylipresjanazagospodarowaniewszystkichdostępnychśrodkówunijnychbezwzględunaefektywnośćichwydatkowania.utworzonakrajowarezerwawykonaniasprzyjatakiemuwyścigowipomiędzywojewództwami.cowięcej,wedługanalitykówadministracjipublicznejśrodkieuropejskiejpolitykispójnościstająsięinstrumentempraktycznegoprzechwytywaniaikoncentracjiwładzy.

sednowtym,abywykorzystanieśrodkówunijnychniebyłocelemsamymdlasiebie,awyraźnieipraktyczniezostałopodporządkowanekształtowaniukonkurencyjnościgospodarki–zmy-śląotym,żekiedytychśrodkówbędzieznaczniemniej,teżbędziemymusielisobieradzićinatopowinniśmybyćprzygotowani.

koniecznajestgłębokanowelizacjaustawyozamówieniachpublicznych,abywobecnymokresiebudżetowymuniknąćproblemów,którewystąpiływrealizacjiprogramubudowyautostrad.korektatychrozwiązańjesttakżeniezbędnawodniesieniudosferynaukiibadańrozwojowych.wadliwerozwiązaniaustawyozamówieniachpublicznychhamująwdrażanieinnowacji.

przełomXXiXXIw.tookresintensywnejrozbudowyinfrastrukturykomunalnej,coprzedewszystkimmiałonaceluodrobieniedeficytówodziedziczonychpopoprzednimsystemie.procestenzostałprzyspieszonywnastępstwieakcesjipolskidoueorazpootwarciudostępudośrodkówpolitykispójności.zarysowujesięjednakpoważneryzykojegowyhamowania,powodowanegoobecnympogorszeniemsięsytuacjifinansowejsamorządówlokalnych.Dalszemożliwościmodernizacjiirozbudowyinwestycjikomunalnychbędąograniczonetrudnościągenerowaniaśrodkówwłasnychnazabezpieczenieniezbędnegowkładuwrelacjidośrodkówunijnych.wtymkontekścieistotnegoznaczenianabierawiększewykorzystaniemożliwościpartnerstwapubliczno-prywatnego,którenarazieodgrywarolęmarginalną.

środkiunijnesąwielkąszansądlapolski.kluczowejestjednakzrozumienie,żeunijnewspar-ciefinansowemapobudzaćaniewypieraćinwestycjeprywatne.organyustalającezasadyprzyznawaniawsparciaunijnegomusząbraćpoduwagęfakt,żepriorytetemzawszepowinnybyćinwestycjekomercyjne.pomocpublicznajestuzasadnionainależyciewykorzystanatylkotam,gdzieprywatnepodmiotyniesąwstaniesamodzielnieinwestować.praktykaostatnichlatpokazuje,żedotychczasstosowanekryteriaudzielaniapomocyeuropejskiejprowadziłydotakichparadoksów,żenawybudowanejprzyudzialefunduszyunijnychinfrastrukturzetele-komunikacyjnejświadczonesąusługipocenachniższychniżrealnykosztichwytworzenia.

przyokazjiwartorozpatrzyćogólnyproblemnaszegostosunkudoczłonkostwawuniieu-ropejskiej.powszechniepanujepostawa„jazdynagapę”,tj.deklaratywnegopoparciadlapodstawowychkierunkówunijnejpolityki,alenieakceptowaniatowarzyszącychjejkosztów.

49Rekomendacje

popieramyzatemwalkęzociepleniem,aleniepakietklimatyczny,popieramyspójnośćspo-łeczną,aleniewalkęzdumpingiemsocjalnym,popieramyochronęzdrowia,alenieelimi-nacjęniektórychrodzajówpapierosów.jesttoodbieraneprzeznaszychpartnerówzeuropyzachodniejjakozachowanianiezrozumiałelubniepoważne.matoteżdemoralizującywpływnadebatępublicznąwkraju.

wramachnowejnarodowejpolitykieuropejskiejjednozważniejszychmiejscpowinnazaj-mowaćpolitykaklimatyczna.głosującsamotnieprzeciwkocelompolitykiklimatycznejuena2030r.,polskaniewielemożejużuzyskać.czystoproceduralniedlatego,żedecyzjebędązapadaćwiększościągłosów.cojednakistotniejsze,będzietowkontrzedorealnychprocesówgospodarczychirealizowanejjużstrategiiwiodącychkrajówczłonkowskichue,atakżein-nychdużychgospodarekświatowychkreującychmniejemisyjnąenergetykęiprzemysł.Brakdecyzjiiodpowiednichregulacjipowodujeparaliżpolskiejenergetyki,codocelowobędzienegatywniewpływaćnaprzemysł(niewiadomowcoinwestować,jakabędziecenaenergiiiczyniedojdziedoblackoutów).geograficznakoncentracjadostawropyigazuorazstanpolskiegogórnictwawpołączeniuzniechęciąspołeczeństwlokalnychdonowychodkrywekwęglowychpokazuje,żeniezbędnajestdywersyfikacjapaliwenergetycznych.Dywersyfikacjamądra,rozłożonawczasietak,abyniezaburzaćzdolnościpolskiejgospodarkidokonkurowa-nia.równolegle,decyzjeiregulacjepotrzebnesąpostroniepopytowej(eliminacjastratciepławbudynkach,lepszezarządzanieenergiązwykorzystaniemIctitd.).uechciałabyosiągnąćkonsensusprzedglobalnąkonferencjąklimatycznąwparyżuwgrudniu2015r.izadeklarowaćnaforumonzredukcjęemisjio40%wstosunkudo2005r.Decyzjanaradzieuepowinnazapaśćjużjesieniąbieżącegoroku.stwarzatopolscemożliwośćdrogiegosprzedaniaswojegokompromisu.redukcjaemisjio40%wpolscejestekonomiczniebezzasadna,alemożemyzgodzićsięnacelogólnounijnyprzedstawiającswójniższywkładwjegorealizacjęiwzamianżądającśrodkówkompensacyjnych.otwarciemnegocjacjijestpolskakoncepcjaeuropejskiejuniienergetycznej,którazawieram.in.postulatywspólnychzakupówgazu(tańszygazdlapolski),dodatkowychśrodkównapołączeniatransgraniczneiwewnętrznąinfrastrukturęprzesyłową,kontynuacjaintegracjirynkuenergetycznego.tenpakietmusibyćuzupełnionyoinstrumenty(jaknp.derogacje,fundusztransformacjienergetycznej,mechanizmyoffsetowe,proefektywnościowe)wspomagające/umożliwiającetransformacjęgłównychsektorówgospo-darki(energetyki,ciepłownictwa,przemysłu,budownictwa,transportu,rolnictwa)naniżejemisyjneimniejenergochłonne.właściwymkrokiembyłoutworzeniew2013r.centrumanalizklimatycznychimożliwośćmodelowaniawsposóbpogłębionyskutkówróżnychwa-riantówpolitykiklimatycznej.

RekomendacjeB.

Doprowadzeniedoobjęciaprzezprzedstawicielapolskikluczowychdlanaszych8.1. interesówpozycjiwstrukturachue,np.komisarzads.rynkuwewnętrznego.konsekwentnapolitykakadrowa(przygotowaniekadr,silniejszareprezentacjapolskiwstrukturachke).współpracaprzedstawicieliadministracjiiprzemysłuprzyopracowywaniu,wdrożeniuregulacjieuropejskich.

wypracowaniezaktualizowanejnarodowejstrategiiwejściapolskidostrefy8.2. euro.

50 Rekomendacje

Dążeniedorewizjipolitykiklimatycznejuniieuropejskiej,takabylepiejrów-8.3. noważyłaonainteresypaństwczłonkowskichoodmiennejstrukturzebilansuenergetycznego.negocjującpolitykęklimatycznąuedo2030r.,polskapowin-naprzygotowaćpozytywnąpropozycjęswojegoudziałuwrealizacjiunijnegoceluredukcyjnegorazemzniezbędnymimechanizmamikompensacyjnymi,minima-lizującyminegatywneskutkipakietudlagospodarki.wtymcelunależyprzygoto-waćrzetelneanalizyorazstrategięrozwojugospodarkiwkierunkumniejemisyj-nej.celemjestwykorzystaniepolitykienergetyczno-klimatycznejuejakowspar-ciarozwojupolskidoipoza2030r.

wypracowanierzeczywistegopołączeniapolitykiprzemysłowej,energetycznej8.4. iklimatycznejnapoziomieueikrajowym.

silnaochronakonkurencyjnościeuropejskiegoprzemysłuwprzypadkubraku8.5. lubjedyniesłabegoglobalnegoporozumieniaklimatycznegoiutrzymującychsięniekorzystnychróżniccenenergiipomiędzyueaglobalnymikonkurentamigo-spodarczymi.

wypracowanieumowytransatlantyckiegopartnerstwawdziedzinieHandluiIn-8.6. westycji(ang.transatlantictradeandInvestmentpartnership–ttIp)chronią-cejinteresyisprzyjającejrozwojowipolskiegoprzemysłuienergetyki.

przyjęciegeneralnychkryteriówwyodrębnieniadziałań(iprojektów)wramach8.7. programówoperacyjnychdotyczącychgospodarki,którepowinnyzostaćobjęteunijnąinterwencją.powinnynimibyć:

wpływdziałań/projektównarozwiązanieokreślonych,wcześniejzdefiniowanych•(wybranych)problemówspołecznychigospodarczych;zdolnośćdoosiągnięciaglobalnegosukcesudziękirealizacjiprojektówwramach•zaplanowanychdziałańwposzczególnychprogramachoperacyjnych;zdolnośćdodyfuzjirezultatówrealizowanychprojektów.•

zarządzanieśrodkamiunijnymipowinnobyćwgestiitylkotychpodmiotów,któ-8.8. reposiadają(zweryfikowaną)zdolnośćinstytucjonalnądorealizacjitychzadań.powinnyonepodlegaćsystematycznejoceniezgodniezkryteriamidotyczącymijakościusługświadczonychnarzeczwnioskodawcówibeneficjentów.

zmianapodejściadoryzykaprzywykorzystaniuśrodkówunijnych(generalnie–8.9. środkówpublicznych)narealizacjęprojektówB+r+I.wprzypadkuprojektówinnowacyjnychiB+rinstytucjepublicznepowinnyakceptowaćwyższyodprze-ciętnegopoziomryzyka,wtymryzykanieosiągnięciawskaźnikówrezultatu.

ograniczeniezakresuwykorzystywaniainstrumentówdotacyjnychirozszerze-8.10.niezakresustosowaniainstrumentówzwrotnych.Dotacjepowinnybyćwykorzy-stywanejedynieprzywspieraniuprojektówcharakteryzującychsięwyższymodnormalnegoryzykiem(ryzykonormalnetoryzykotkwiącewnaturzeprocesówgospodarczych).projektyoryzykunormalnympowinnybyćfinansowanewyłącz-nieinstrumentamizwrotnymi.

51Rekomendacje

Instrumentyzwrotnepowinnybyćdostępnedlaszerokichgrupbeneficjentów8.11. wtrybieciągłymibezskomplikowanychproceduraplikacyjnych.Inaczejniebędąstanowiłyzachętydlapotencjalnychbeneficjentów.

środkiunijnepowinnybyćwykorzystywanekompleksowo–wspieraćprojektod8.12. procesówB+r,poprzezochronęwłasnościintelektualnej,doradztwo,wdroże-nie,internacjonalizację.Dokażdegoztych„etapów”projektumusząbyćdosto-sowane,wedługkryteriumryzyka,instrumentyfinansowe.

zbudowanienowegosystemuocenyprojektów,zwłaszczatychzobszaruB+r+I,8.13. wykorzystującegonajlepszepraktykipo2007-2013orazprogramówunijnych(7pr,Horyzont2020).celemtejprzebudowypowinnobyćstworzeniewarunkówdowyborunajlepszychprojektów,którychrealizacjajestgwarantowanaprzezze-społyzarządzająceposiadająceodpowiedniekutemukompetencje,aletakżemo-tywacje(wykraczającepozachęćpozyskania„darmowego”kapitału).

kryteriumwyboru(formalnym)projektówbadawczychjednosteknaukowychpo-8.14. winnobyćkomercyjneuzasadnieniepotwierdzonewspółpracą(sformalizowanądeklaracją)zestronyprzedsiębiorcówi/lubinwestorów,wtymfunduszypod-wyższonegoryzyka.

narzędziemocenypotencjałukomercyjnegobadań,któremająbyćsfinansowa-8.15. neześrodkówunijnych,możebyćwwieluprzypadkachbadaniepatentowe(tenjegorodzaj,którybadastantechniki).

kryteriumocenyorazwyboruprojektówbadawczychiwdrożeniowychrealizo-8.16. wanychprzezprzedsiębiorstwapowinnybyćkompetencjemenedżerskiezarząduprzedsiębiorstwaikompetencjezespołu,któryprojektbędzierealizował.podob-nekryteriumpowinnobyćzastosowaneprzyocenieiwyborzeprojektówbadaw-czychiinfrastrukturalnychwsektorzenauki–powinnybyćocenianekwalifika-cjemenedżerskieosóbkoordynującychprojektorazosób,którebędązarządza-łyinfrastrukturąbadawczą.

większośćśrodkówunijnychkierowanychbezpośredniodoprzedsiębiorstwbę-8.17. dzieprzeznaczonadlafirmzsektorammśp.touzasadnionadecyzja,bowiemmikro,małymiśrednimprzedsiębiorstwomtrudnojestpodejmowaćpodwyż-szoneryzykoinwestycjiwprzedsięwzięciaB+r+Iprzyichpotencjalekapitało-wymimenedżerskim.jednaktenstrumieńśrodkówmożetrafiaćdommśptak-żepośrednio–przezprojektyrealizowaneprzezdużeprzedsiębiorstwa,alewewspółpracyzfirmamizsektorammśp.mniejszepodmiotyzyskiwałybywtedynietylkoszansenafinansowaniezfunduszyunijnychprojektówrealizowanychwewspółpracyzdużymipodmiotami,aleimentorówpomagającychimrozwijaćkompetencjezarządczeistrategiczne.

głębokanowelizacjaustawyozamówieniachpublicznych.powołaniewyspecjalizo-8.18. wanejagencjidoradczejdlajednostekrządowychisamorządowychzajmującejsięrozwojeminfrastrukturywformulepartnerstwapubliczno-prywatnegoorazprzy-gotowywaniemiaktualizowaniemnarodowegoplanuInfrastrukturalnego.

52 Rekomendacje

zastąpieniebezpośredniegofinansowaniausługszkoleniowychidoradczych8.19. (wsparciepodaży)refundacjąlubfinansowaniemczęścikosztówponoszonychprzezkorzystającegoztychusług(wsparciepopytu),np.wpostacibonówszko-leniowychlubzwrotuczęściponiesionegowydatku.

KONKURENCYJNA · Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Grzegorz Tchorek Jacek Tomkiewicz Marzenna...

Documents

Transcript of KONKURENCYJNA · Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Grzegorz Tchorek Jacek Tomkiewicz Marzenna...