Układ stomatognatyczny

• Całość biologiczno-czynnościowa,w skład której wchodzą: kości szczęki i żuchwy, staw skroniowo-żuchwowy, zębowo-zębodołowy, „międzyzębowy”, psychika pacjenta (system nerwowy, układ mięśniowy)

Układ stomatognatyczny• zespół zębowo-zębowy – okluzja

• zespół stawowy - prawy i lewy staw s-ż

• zespół zębowo-zębodołowy-zęby wraz z przyzębiem-narząd zębowy

• OUN, pozostałe tkanki i narządy jamy ustnej i twarzy - kościec twarzoczaszki, mięśnie, naczynia, nerwy, błona śluzowa

Parafunkcje

• szkodliwe nawyki

• są przyczyną zaburzeń czynnościowych

• nie leczone mogą spowodować zmiany zwyrodnieniowo - zapalne stawów

Parafunkcje

• ssanie (smoczka, palca, warg, języka, błony śluzowej policzka,itp.)

• zgrzytanie zębami

Parafunkcje

• obgryzanie paznokci, nagryzanie ołówków lub innych przedmiotów, wciskanie pomiędzy zęby ołówków (zapałek, itp.)

Parafunkcje

• D-D• D-M• D-C• M-M

Czym jest bruksizm?Bruksizm, to choroba polegającą na

nieświadomym zaciskaniu lub zgrzytaniu zębami. Może być centryczny

(zwarcie centralne w ciągu dnia) lub ekscentryczny (zgrzytanie zębami nocą,

w różnych położeniach zwarciowych żuchwy) .

Człowiek współczesny ciągle musi przezwyciężać trudności życia codziennego, które rodzą coraz to nowe konflikty i napięcia. Nie ma on jednak możliwości, tak jak jego praprzodkowie przed wiekami, na ich wyładowanie w walce i w ciężkiej, fizycznej pracy. Dlatego też autonomiczny układ nerwowy człowieka stale ulega obarczeniu, zaś odbarczenie nie następuje!! Organizm wyładowuje tłumione agresje nie drogą naturalną, lecz w postaci czynności zastępczych – parafunkcjonalnych tj. bruksizm

Istnieją ścisłe powiązania między bólem i innymi dolegliwościami a przeciążeniem psychicznym i mechanicznym. Najbardziej charakterystycznym skutkiem psychogennym stresu jest podwyższone napięcie mięśniowe. Ulegają mu głównie mięśnie antygrawitacyjne,  czyli te, które utrzymują prawidłową postawę ciała. Sytuacja ta powoduje wzrost przeciążenia i tak już "przepracowanych" mięśni.

W miarę rozwoju efektu psychogennego człowiek chory na bruksizm traci zdolność dowolnego sterowania napięciem mięśniowym - nie potrafi rozluźniać mięśni! Napinanie natomiast mięśni przychodzi mu z dużą łatwością. Narastające napięcie spoczynkowe mięśni upośledza w różnym stopniu stymulację układu krwionośnego, co w efekcie niesie typowe objawy związane z niedotlenieniem głowy, szyi, karku i obręczy barkowej- zmęczenie, ociężałość, cierpnięcie, mrowienie, ból. Wzrost napięcia mięśniowego przeradza się często w ich tężenie i nierzadko w częstoskurcze - niezwykłe bolesne.

1. Objawy ogólnoustrojowe:

• bóle głowy• bóle karku i pleców• bóle ucha i zaburzenia słuchu• zaburzenia w produkcji śliny

przez gruczoły ślinowe• zmiany zapalne, a następnie

zwyrodnieniowe w stawach skroniowo-żuchwowych prowadzące do ograniczenia ruchu w tych stawach

2. Objawy ze strony mięśni twarzy i obręczy barkowej:

• przerost mięśni żwacza i skroniowego (tzw. “twarz kwadratowa”)

• bolesność w okolicy przyczepów mięśni żwacza i skroniowego

• wzrost napięcia mięśni obręczy barkowej, szczególnie mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego

• bóle obręczy barkowej

3. Objawy ze strony jamy ustnej:

• tarczki wytarcia-efekt ścierania się zębów(widoczne w bad. stom.)

• maceracja i anemizacja śluzówki policzków i języka w linii zgryzu

• starcie koron zębów

• zaniki przyzębia (obnażanie się korzeni zębów)

• częste krwawienie przy myciu zębów

• ubytki klinowe

Artropatie stawu skroniowo-

żuchwowego

Przyczyny:

Czynnik urazowy: a) zewnętrzny, który w zależności od siły działania

może doprowadzić do uszkodzenia tkanek miekkich i tkanki kostnej stawu (zwichniecia, zlamania)

b) wewnętrzny czyli patologiczne przeciażenie stawu s-ż wadami zgryzu, utratą zębów, nadmiernym ścieraniem się zębów, niewłasciwie przeprowadzonym leczniem zachowawczym I protetycznym

Czynnik zapalny

Małowartościowość wrodzona i zmiany nabyte chrząstki śródstawowej,

Niedostateczna regeneracja fizjologiczna w wieku starczym

Czynniki nerwowo- miesniowe i parafunkcje

OBJAWY KLINICZNE:

Subiektywne bóle, Ograniczenie rozwierania szczęk, Trzaski i stuki w ss-ż, Bóle czynnościowe I spoczynkowe promienujące

do ucha, karku, kości jarzmowej,

Charakterystyczny jest fakt, że dolegliwości te są najsilniejsze rano. Bóle mają najczęściej charakter tępy, wykazują zaostrzenia i remisje. Mogą przyjąc charakter bólów ostrych, napadowych, sugerujących neuralgie nerwu V lub językowo- gardłowego

W przebiegu artropatii może dojść do przemieszczenia się

chrząstki sródstawowej, objawiające się jako ostry

zespół bólowy. Charakterystyczna jest nagła niemożnosc rozwarcie szczęk,

ich zoblokowanie.

ARTROPATIE NEUROMIĘŚNIOWE

-wywołane zmianami czynnościowymi na tle zaburzeń reflektorycznych w napięciu I skurczu poszczególnych mięśni żujących. Powstaja bez wyraźnej przyczyny, najczęściej u osobników młodych z pełnym uzębieniem.

-Główne objawy:-trzaski i bóle wyzwalane przy ucisku okolicy stawu

lub powstające w czasie żucia po stronie zdrowej -przyczyną tych zmian są zaburzenia zgryzowe w

centralnym zwarciu z powodu przedwczesnych kontaktów lub zaburzenia artykulacyjne, np. Po wyrżnieciu się zebów mądrosci.

ZESPÓŁ BÓLOWY TWARZY

Spowodowany jest zewnątrztorebkowymi zaburzeniami funkcji ss-ż. Dotyczy bólów w zakresie mięśni żujących I karkowych po jednej stronie. Przyczyną zespołu mogą być nadmierne napięcia I skurcze mięśni spowodowane stresami, nerwowoscią, niepokojem, zgrzytaniem zębami (bruksizm), obgryzaniem paznokci, przygryzaniem warg I policzków

ARTROPATIE SAMOISTNE

Wystepuja rzadko, są spowodowane wrodzoną niewydolnoscią tkanek stawu.

Najczęściej towarzyszą zaburzeniom rozwojowym takim jak progenia. Mogą też być następstwem zmian ustawienia głowy żuchwy po operacjach ortognatycznych albo po złamaniu kłykcia żuchwy z przemieszczeniem.

LECZENIE1) Zachowawcze

- Uzupelnianie braków zebów- Korekta protetyczna zgryzu- Stosowanie odpowiednich szynoprotez

podwyższjących zgryz- W okresie zaostrzeń: unieruchomienie z odciążeniem

zgryzu, fizykoterapia I lecznie farmakologiczne- W przypadku przemieszczenia chrząstki w stawie I

blokowaniu ruchów żuchwy stosowana jest szyna akrylowa ze śruba, którą chory wprowadza między zęby I przy mikroruchach żuchwy doprowadza po 15-30 min do repozycji chrząstki I ustąpienia bólów

W zespołach bólowych twarzy pochodzenia mięśniowego stosuje

się leki przeciwbólowe I spazmolityczne, znoszące

przykurcze I napięcie mięśniowe. Ograniczenie szerokiego

rozwierania szczęk, masaże.

2) chirurgiczne• Stosowanie wstrzyknięć do- i okołostawowych

lignokainy, hydrokortyzonu,• Przemieszczenie lub zniszczenie chrząstki

wymaga otwarcia stawu I nastawienia chrząstki do prawidłowego położenia a przy jej zniszczeniu usunięcia I ewentualnie zastąpienie wszczepem,

• Ponadto wykonywane są zabiegi, polegające na usunięciu wyrostka kłykciowego, usunięcie wrodzonych I nabytych zniekształceń szczękowych oraz mioplastyce mięsnia skoroniowego.

Zaburzenia ruchomości SSŻ

• Nadmierna ruchomość stawu(podwichnięcie,zwichnięcie)

• Ograniczona ruchomość stawu(szczękościsk,przykurcz żuchwy,zesztywnienie ssż)

OGRANICZENIE RUCHOMOŚCI I UNIERUCHOMIENIE SSŻ

S Z C Z Ę K O Ś C IS KP R Z Y K U R C Z Ż U C H W Y

P O Z A S T A W O W E

Z E S Z T Y W N IE N IE S S Ż

P O Z A S T A W O W E L U B Ś R Ó D S T A W O W E

P R Z Y C Z Y N Y :

SZCZĘKOŚCISK(TRISMUS )

• przemijające ograniczenie rozwarcia szczęk,spowodowane odruchowym przykurczem mięśni unoszących żuchwę

• przyczyny:miejscowe-stan zapalny,uraz;ogólne-tężec,histeria,niektóre schorzenia OUN

• pomiary szczękościsku(linijka,palce)

PRZYKURCZ ŻUCHWY (CONTRACTURA MANDIBULAE)

• ograniczenie ruchów żuchwy wskutek zmian okołostawowych w mięśniach,więzadłach,skórze lub śluzówce mających zwykle charakter blizn pozapalnych lub pourazowych

• może mieć charakter stały

Wyróżniamy:

• Przykurcz mięśniowy-contractura mandibulae myogenes

• Przykurcz bliznowaty-contractura mandibulae desmogenes

• ZESZTYWNIENIE SSŻ-(ANKYLOSIS)

• jest początkowo włóknistym,a następnie kostnym zrostem powierzchni stawowych lub tkanek otaczających staw

• charakteryzuje się trwałym ograniczeniem lub całkowitym jego unieruchomieniem.

Schemat zrostów kostnych stawu skroniowo-żuchwowegoa – zrost kostny wyrostka stawowegob – obu wyrostkówc – gałęzi żuchwy

Przyczyny:

• Uraz• Stan zapalny(stawu,sąsiednich

tkanek i narządów)• Choroby zakaźne wieku

dziecięcego(odra,szkarlatyna)• Urazy okołoporodowe(wylewy do i

okołostawowe,złamania wyrostka kłykciowego,dziobastego)

• PODZIAŁ:• Wewnątrzstawowe(pra

wdziwe), zewnątrzstawowe

• Włókniste(pierwotne) ,kostne(wtórne)

• Jednostronne ,obustronne

• Wrodzone ,nabyte

1) podwichnięcia ssż=nadwichnięcia ( subluxatio atm)

2) zwichnięcia ssż (luxatio atm)

Z ab urzen ia ru cho m o śc i S SŻ

nadmierna ru ch om o ść(hyperm obiitas A T M )

ograniczona ru ch om o ść

Podwichnięcie ssż=nadwichnięcie

(subluxatio)• Definicja zaburzenie czynnościowe wnętrza stawu polegające na

przesunięciu głowy żuchwy z krążka stawowego: 1) ku przodowi A) jednostronne 2) ku tyłowi B) obustronne 3) na boki 4) przyśrodkowo

• Przyczyny: -zbyt szerokie rozwarcie szczęk(np.podczas

nagryzania,ziewania,krzyku,śmiechu,wymiotów,działań jatrogennych)

-urazy w okolicę stawu/bródki

czynniki predysponujące:-nadmiernie rozciągniętej torebki stawowej-wiotkie więzadła stawowe i krążka stawowego-braki uzębienia (zwł.dolne trzonowce)ludzie strasi-zaburzenia zgryzu (zwł.zgryz głęboki)-wady wrodzone żuchwy -spłycenie dołów zażuchwowych- niedorozwój/spłaszczenia guzka stawowego-niedorozwój więzadeł okołostawowych i mm.(zwł.skroniowych)-kobiety

• Objawy:-nadmierne rozwieranie szczęk(opuszczona

żuchwa)-zgryz otwarty-bolesność palpacyjna okolicy ssż (gł.rano)-trzaski w końcowej fazie rozwarcia-utrudnione zwarcie szczęk-chory może sam wprowadzić głowę żuchwy na jej

właściwe miejsce!

• Możliwe następstwa:-zmiany zwyrodnieniowe w krążku, chrząstce

pokrywającej głowę żuchwy.

• Rozpoznanie:wywiad + obraz kliniczny +rtg +MR + różnicowanie 1)nawykowe zwichnięcie ssż 2)złamanie szyjki wyr.kłykciów.

• Leczenie:-zachowawcze-nie zawsze skuteczne-operacyjne

• Profilaktyka:-ograniczenie nadmiernego rozwierania szczęk-uzupełnienie braków uzębienia-żucie obustronne

ZWICHNIĘCIA SSŻ(luxatio atm)

• Definicja: całkowite przemieszczenie głowy żuchwy razem z

krążkiem stawowym poza panewkę,bez możliwości lub z utrudnionym ich powrotem do prawidłowego położenia + rozerwanie torebki stawowej

• Przyczyny: tj.w nadwichnięciu,ale bardziej dobitnie wyrażone

Typy zwichnięć1)przednie

2)tylne

3)boczne

4)przyśrodkowe

A)jednostronne *nabyte a)ostre

B)obustronne **wrodzone b)zastarzałe

• Objawy kliniczne zwichnięć ku przodowi:-ból (często dotkliwy)-opuszczenie i wysunięcie żuchwy ku przodowi-przemieszczenie głowy żuchwy razem z krążkiem-zaburzenia zgryzu(kontaktują się tylko zęby trzonowe)-stałe rozwarcie szczęk-otwarta j.u-wyciek śliny z j.u.-utrudnione połykanie,-bełkotliwa, niewyraźna mowa

• Rozpoznanie: patognomiczny obraz kliniczny+

rtg(pantomogram+projekcja Schullera + AP celowane na wyrostek kłykciowy)+niekiedy TK ssż

• Leczenie zwichnięć :1)repozycja żuchwy(repositio manualis)=nastawienie przygotowanie: *pacjent powinien - usunąć uzupełnienia protetyczne -współpracować z lekarzem -mieć rozluźnione mm. - być spokojny -siedzieć na niskim krześle z oparciem -znieczulenie *repozycja zwichnięcia w zależności od pozycji nastawiającego 2 sposoby: 1.lekarz staje naprzeciw chorego. 2.lekarz staje z tyłu chorego(czasem na stołku).

2)unieruchomienie stawu po pomyślnej repozycji

3) ćw.cofające żuchwę -po zdjęciu unieruchomienia

gdy niepowodzenie:leczenie operacyjne

• Leczenie zwichnięć nawykowych:-wyciąg międzyszczękowy na 4-6 tyg +wstrzykiwanie

śr.powodujących bliznowacenie do tylnych wł.m.skroniowego

-po zdjęciu wyciągu ćw.cofające żuchwę

URAZY STAWU SKRONIOWO-

ŻUCHWOWEGOStłuczeniaWylew krwawy do stawuPękniecie torebkiUszkodzenie więzadeł lub chrząstki

śródstawowejZłuszczenie główki żuchwyZłamanie wyrostka kłykciowego

URAZY STAWU SKRONIOWO- ŻUCHWOWEGO

Otwarte – komunikują się ze światłem zewnętrznym

Zamknięte – bez przerwania ciągłości tkanek

STŁUCZENIE SSŻcontusio articulationis temporomandibularis

PośrednieBezpośrednie

Objawy kliniczne:-ból samoistny-obrzęk okolicy stawu-zbaczanie żuchwy w chorą stronę-ograniczone rozwieranie szczęk

WYLEW DOSTAWOWYhaemarthros

Objawy kliniczne: - Ból dotykowy i samoistny - Obrzęk okolicy stawu- Uposledzenie czynności stawu

ZŁAMANIE CHRZĄSTKI STAWOWEJfractura menisci

Objawy kliniczne:- obrzęk tkanek okolicy stawu- bolesność samoistna- silny ból podczas ruchów żuchwy- przeskakiwania i trzaski w stawach

ZŁAMANIE WYROSTKA KŁYKCIOWEGO

fractura processus condylaris

• Objawy kliniczne:ból i obrzęk w okolicy stawu po stronie złamaniaograniczona ruchomość żuchwytrudność w zwieraniu i rozwieraniu szczęk

ZŁAMANIE WYROSTKA KŁYKCIOWEGO

fractura processus condylaris

• Złamanie kłykciowe – szpara złamania przebiega w obrębie głowy kłykcia najrzadsze

• Złamanie podkłykciowe wysokie – szpara złamania przebiega w obrębie szyjki kłykcia

• Złamanie podkłykciowe niskie – szpara złamania biegnie skośnie w dół do tylnego brzegu gałęzi żuchwy najczęstsze

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!